Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego na lata

Załącznik do Uchwały Nr XIX/171/16 Rady Powiatu w Wadowicach z dnia 13 października 2016 r. Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego na lata 2016 2020 Wadowice 2016

Opracowanie: Wydział Promocji i Rozwoju Powiatu Starostwa Powiatowego w Wadowicach 2016 r. 2

Spis treści 1. Wstęp... 4 2. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce.... 6 2.1. Obowiązek konstytucyjny ochrony zabytków.... 6 2.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.... 6 2.3. Krajowa polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego.... 10 2.4. Polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie województwa i powiatu.... 12 2.5. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.... 15 3. Charakterystyka powiatu wadowickiego.... 19 4. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego powiatu wadowickiego.... 21 4.1. Obiekt o szczególnej wartości historycznej i architektonicznej zespół architektoniczno krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej.... 21 4.2. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.... 22 4.3. Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru B województwa małopolskiego (stan na lipiec 2016 r.).... 27 4.4. Wykaz zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie poszczególnych gmin powiatu wadowickiego (bez zabytków znajdujących się w rejestrach prowadzonych przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).... 29 4.5. Zasoby archeologiczne na terenie powiatu wadowickiego.... 70 4.6. Wykaz obiektów muzealnych i galerii na terenie powiatu wadowickiego... 71 4.7. Tematyczne szlaki dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu wadowickiego.... 75 4.8. Wykaz pomników przyrody z terenu powiatu wadowickiego (stan na 15.06.2016 r.).... 77 5. Analiza SWOT ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego w Powiecie Wadowickim. 88 6. Realizacja Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego.... 90 6.1. Cele Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego.... 90 6.2. Zadania Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego.... 91 6.3. Źródła finansowania Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego.... 94 6.4. Monitoring realizacji Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego.... 95 7. Bibliografia... 96 3

1. Wstęp Dziedzictwo kulturowe, na które składają się wytwory i osiągnięcia człowieka, a także elementy przyrodnicze, stanowi o walorach danego regionu. Jest jednym z podstawowych aspektów tworzenia relacji międzyludzkich, określa świadomość i tożsamość lokalną oraz narodową obywateli. Jest fundamentem dla zaistnienia wśród mieszkańców danego regionu potrzeby kontynuowania duchowego i materialnego dorobku poprzednich pokoleń. Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wadowickiego został opracowany, aby realizować zapisy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446, ze zm.), zwanej dalej: ustawą. Stworzenie programu jest nie tylko koniecznością, wynikającą z ustawy, ale przede wszystkim potrzebą społeczną. Obok zbioru informacji o zabytkach i walorach krajobrazowych powiatu wadowickiego program jest dokumentem o charakterze strategicznym, który stanowi punkt wyjścia do podejmowania działań mających na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego naszego regionu. Główne cele programów opieki nad zabytkami zostały określone w art. 87 ust. 4 ustawy. Są to: a) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, b) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, c) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, d) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, e) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, f) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, g) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 4

Program jest zbiorem wytycznych określających współpracę między samorządem powiatowym, samorządami gminnymi, właścicielami zabytków oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Cele i zadania określone w programie mają służyć nie tylko zachowaniu dziedzictwa kulturowego powiatu wadowickiego, ale także szeroko pojętej współpracy dla poprawy jego stanu i zachowania dla przyszłych pokoleń. 5

2. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. 2.1. Obowiązek konstytucyjny ochrony zabytków. Dziedzictwo kulturowe zostało objęte ochroną zadeklarowaną już na poziomie ustawy zasadniczej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. stwierdza, iż Rzeczpospolita Polska strzeże dziedzictwa narodowego oraz stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. 2.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zagadnienia związane z zabytkami regulują ponadto liczne akty prawne. Podstawowym jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków. W myśl zapisów art. 4 ustawy ochrona zabytków polega na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków, 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków, 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę, 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków, 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. W art. 5 ustawy zdefiniowano pojęcie opieki nad zabytkami, która sprawowana jest przez jego właściciela lub posiadacza i polega przede wszystkim na zapewnieniu warunków: a) naukowego badania i dokumentowania zabytku, b) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, 6

c) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, d) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, e) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Pojęcie zabytku definiuje art. 3 ustawy. W myśl tego przepisu zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na ich stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, f) instrumentami muzycznymi, 7

g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Ustawodawca wyróżnia następujące formy ochrony zabytków: a) wpis do rejestru zabytków, b) uznanie za pomnik historii, c) utworzenie parku kulturowego, d) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Wpis do rejestru zabytków Rejestr zabytków dla obiektów znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. Podstawą wpisu do rejestru jest decyzja administracyjna. Z wnioskiem o wpis może wystąpić właściciel zabytku lub użytkownik wieczysty gruntu, na którym znajduje się dany obiekt. Postępowanie w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru może być także wszczęte przez wojewódzkiego konserwatora z urzędu. Do rejestru można wpisać również otoczenie oraz nazwę geograficzną, historyczną lub tradycyjną zabytku nieruchomego już wpisanego do rejestru zabytków. W przypadku, gdy wpis do rejestru dotyczy układu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespołu budowlanego, nie wyklucza on wydania decyzji o wpisie położonych na tym obszarze zespołów zabytków nieruchomych. 8

Pomnik historii Terminem tym określa się zabytek nieruchomy lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury naszego kraju. Pomnik jest ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu. Pomniki historii ustanawiane są od 1994 roku. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 60 zabytkom (stan na sierpień 2016 r.). Park kulturowy W celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi, charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej, rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy. Na obszarze parku mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia, dotyczące m.in. prowadzenia robót budowlanych oraz działalności handlowej, usługowej, przemysłowej, rolniczej i hodowlanej, zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych, składowania bądź magazynowania odpadów oraz umieszczania tablic, napisów i ogłoszeń reklamowych. Ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Kwestie dotyczące ochrony zabytków w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym regulują art. 18, 19 i 20 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ustawa wprowadza obowiązek uwzględniania ochrony zabytków i opieki nad nimi przy sporządzaniu i aktualizacji m.in. koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. 9

Poza ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami uregulowania prawne dotyczące problematyki zabytków i ich ochrony znajdują się w szeregu ustaw oraz aktów wykonawczych. 2.3. Krajowa polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego. Podstawowymi dokumentami wyznaczającymi krajową politykę w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego są: Narodowa Strategia Rozwoju Kultury, Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 2013 oraz uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2014 2020 Najważniejszym dokumentem tworzącym ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury, ale przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, a także dla wspólnoty Polski z Unią Europejską była przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury. Obecnie obowiązuje Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 2020. Głównym celem strategii jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce. Jako jeden z celów strategicznych wyznaczono ochronę i opiekę nad dziedzictwem kulturowym, w tym szczególnie ochronę i rewaloryzację zabytków. Cel ten stał się priorytetem programu wdrożeniowego: Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego. W uzupełnieniu Narodowej Strategii Kultury na lata 2004 2020 wprowadzono programy wdrożeniowe jako system realizacyjny strategii. Działań związanych z opieką nad zabytkami dotyczy Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego z następującymi priorytetami: rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych, rozwój instytucji muzealnych, ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju, 10

ochrona zabytków archeologicznych, tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego, ochrona zabytkowych cmentarzy. Celem programu jest zintensyfikowanie ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz rozwój kolekcji muzealnych. Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 2017 Wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków to główny cel Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 2017, przyjętego uchwałą nr 125/2014 Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2014 r. Rolą Krajowego Programu jest tworzenie warunków dla wypracowania rozwiązań modelowych oraz ich upowszechnienie np. poprzez system konferencji i spotkań z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego. W programie dokonano diagnozy stanu ochrony zabytków w Polsce w trzech podstawowych płaszczyznach: organizacji i zadań organów ochrony zabytków, stanu zachowania zabytków, w tym roli i znaczenia form ochrony zabytków oraz systemów informacji o zabytkach, komunikacji, porozumienia i współpracy w obszarze ochrony zabytków. Celem głównym Krajowego programu jest wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków. Do jego realizacji wskazano trzy cele szczegółowe: wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce, wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków, tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji. 11

2.4. Polityka w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie województwa i powiatu. Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami powinien funkcjonować nie tylko w powiązaniu z ogólnopolskimi dokumentami programowymi, ale także w oparciu o regulacje przyjęte na szczeblu województwa oraz powiatu. Należy tutaj wskazać: 1) Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 2020, przyjętą uchwałą nr XII/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 r., 2) Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami Województwa Małopolskiego na lata 2014 2017, przyjęty uchwałą nr LI/822/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 maja 2014 r. 3) Strategię Rozwoju Powiatu Wadowickiego, przyjętą uchwałą nr XLI/496/14 Rady Powiatu w Wadowicach z dnia 3 listopada 2014 r. 4) Plan Ochrony Zabytków na Wypadek Konfliktu Zbrojnego i Sytuacji Kryzysowych dla Powiatu Wadowickiego NCK 403/1/05, opracowany w czerwcu 2005 r. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 2020 Strategia określa obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju samorządu województwa, prowadzonej w przestrzeni regionalnej. Jej głównym celem jest efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. Do realizacji tych założeń mają służyć polityki publiczne oparte na siedmiu obszarach polityki rozwoju. Zagadnienia dziedzictwa kulturowego zostały poruszone w obszarze 2 Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. Sformułowano w nim cel strategiczny: Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury oraz określono kierunki polityki rozwoju. Cele odnoszące się do zabytków to: ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej, zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego, kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego, wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego. 12

Rezultatem podjętych działań ma być przejście od pasywnej i biernej ochrony, polegającej głównie na działaniach konserwatorskich, do efektywnego i racjonalnego zarządzania kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Konieczne jest realizowanie przedsięwzięć, których celem będzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale także generowanie impulsów do ich dalszego rozwoju. Niezbędne jest wdrożenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Aby zapewnić zrównoważony i kompleksowy rozwój infrastruktury oraz usług czasu wolnego ważny jest rozwój oraz różnicowanie oferty opartej o pełną gamę małopolskich produktów turystycznych, stwarzającej nie tylko możliwość uprawiania różnych form turystyki, ale wykorzystującej specyficzne walory poszczególnych części województwa. Strategia zwraca również uwagę na wzmacnianie świadomości społecznej w zakresie znaczenia harmonijnie kształtowanego krajobrazu kulturowego, a także lepsze wykorzystanie współpracy między podmiotami sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego. Realizowane działania powinny prowadzić do wdrożenia skutecznych mechanizmów szczególnie w dziedzinie edukacji, promocji oraz kształtowania nawyków i potrzeb związanych z dziedzictwem regionalnym, estetyką otoczenia oraz ładem przestrzennym. Wojewódzki Program Opieki Nad Zabytkami Województwa Małopolskiego na lata 2014 2017 Program zawiera wnikliwą analizę stanu zachowania zabytków na terenie województwa małopolskiego, porównuje środki finansowe z różnych źródeł przeznaczone na ochronę zabytków, a także przedstawia obiekty szczególnie zagrożone utratą wartości zabytkowych. Misja programu Przeszłość przyszłości ambitne i wieloaspektowe wskazywanie wartości krajobrazu kulturowego, a także zintegrowanie działań na rzecz wzmocnienia systemu ochrony i opieki nad regionalnym dziedzictwem oraz świadomego wykorzystywania jego zasobów dla rozwoju regionu i poprawy jakości życia mieszkańców realizowana będzie przez jeden cel strategiczny: Zrównoważone wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego Małopolski dla rozwoju gospodarczego regionu i zapewnienia wysokiej jakości życia Małopolan oraz dwa cele kierunkowe: Skuteczna ochrona regionalnej przestrzeni kulturowej i wartości kulturowych oraz Funkcjonalne zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową. 13

W ramach wyznaczonych celów określono 5 priorytetów oraz 33 kierunki działań, które stanowią wytyczne ułatwiające prowadzenie skutecznej polityki ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz sprawowania właściwej opieki nad posiadanymi dobrami kulturowymi. Określone w programie zadania mają rangę ponadlokalną i nie stanowią katalogu zamkniętego, co pozwala na ich aktualne formułowanie i weryfikowanie. Charakteryzując zasoby dziedzictwa kulturowego Małopolski autorzy programu wskazali m.in. na znajdujące się na terenie Małopolski obiekty wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO i/lub uznane za pomniki historii. Z powiatu wadowickiego jest to zespół architektonicznokrajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej. Na liście 176 obiektów o znaczeniu regionalnym zabytków lub zespołów zabytków o dużym znaczeniu artystycznym i historycznym, będących wybitnymi przykładami sztuki i architektury lub zachowanego w niezmienionym kształcie krajobrazu kulturowego z powiatu wadowickiego znalazły się natomiast: 1) Dwór Emila Zegadłowicza wraz z otoczeniem parkowym i starodrzewem (typ zabytku rezydencja) Gorzeń Górny, 2) Drewniana zabudowa centrum Lanckorony (typ zabytku układ urbanistyczny), 3) Zamek w Lanckoronie (typ zabytku zamek), 4) Pałac w Paszkówce (typ zabytku rezydencja), 5) Obszar zabudowy wiejskiej z placem centralnym i dominantą kościoła parafialnego oraz zespół zamku (typ zabytku układ ruralistyczny) Spytkowice, 6) Kościół św. Katarzyny (typ zabytku sakralne) Spytkowice, 7) Dwór w Stryszowie (typ zabytku rezydencja), 8) Układ urbanistyczny średniowiecznego centrum wraz z rozplanowaniem owalnicy z siecią ulic i działek oraz kościołem parafialnym Bazylika p.w. Ofiarowania Najświętszej Marii Panny (typ zabytku układ urbanistyczny) Wadowice, 9) Cmentarz żydowski i cmentarz wojskowy (typ zabytku miejsce pamięci) Wadowice. Strategia Rozwoju Powiatu Wadowickiego na lata 2014 2020 Określona w strategii wizja rozwoju powiatu wadowickiego brzmi: Powiat wadowicki przyjaznym miejscem do zamieszkania, pracy i spędzania wolnego czasu. Ma być realizowana poprzez działania usytuowane w 5 obszarach. W ramach obszaru 2 Turystyka, potencjał 14

dziedzictwa regionalnego i kultury jako cel strategiczny wyznaczono stworzenie kompleksowej oferty spędzania wolnego czasu w powiecie wadowickim. Służyć temu ma m.in. wspieranie rozwoju infrastruktury podnoszącej atrakcyjność turystyczną regionu, w ramach którego mają być podejmowane m.in. działania na rzecz ochrony i odnowy obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu. W strategii wskazano, iż działania samorządu powiatowego w tej dziedzinie powinny służyć realizacji zapisów zawartych w Powiatowym Programie Opieki nad Zabytkami. Programy opieki nad zabytkami poszczególnych gmin powiatu wadowickiego 1) Gmina Andrychów: nie posiada 2) Gmina Kalwaria Zebrzydowska: nie posiada 3) Gmina Lanckorona: nie posiada 4) Gmina Stryszów: tak, przyjęty uchwałą nr XII/105/2015 Rady Gminy w Stryszowie z 29 grudnia 2015 r., 5) Gmina Brzeźnica: tak, przyjęty uchwałą nr XXX/267/2013 Rady Gminy Brzeźnica z 5 listopada 2013 r. 6) Gmina Tomice: nie posiada 7) Gmina Spytkowice: nie posiada 8) Gmina Wieprz: nie posiada 9) Gmina Mucharz: tak, przyjęty uchwałą nr XIV/146 Rady Gminy Mucharz z 29 października 2012 r., 10) Gmina Wadowice: tak, przyjęty uchwałą nr XX/160/2016 Rady Miejskiej w Wadowicach z 27 kwietnia 2016 r. 2.5. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Szczegółowy zakres zadań i kompetencji organów samorządu powiatowego w odniesieniu do problematyki ochrony dóbr kultury został uregulowany przede wszystkim w dwóch ustawach: 15

ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 814), ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446, ze zm.). Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie m.in. kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na organy administracji publicznej obowiązek zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie, a także zagospodarowanie i utrzymanie zabytków. W myśl art. 87 ustawy obowiązek sporządzania programu opieki nad zabytkami spoczywa odpowiednio na zarządzie województwa, powiatu, wójcie, burmistrzu lub prezydencie miasta. Program jest sporządzany na 4 lata, a przyjmuje go rada powiatu po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Program jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z jego realizacji zarząd powiatu sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia radzie powiatu. Zgodnie z art. 103 ww. ustawy na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, starosta właściwy dla miejsca zamieszkania (siedziby) kandydata ustanawia społecznych opiekunów zabytków lub cofa takie ustanowienie. Starosta prowadzi także listę społecznych opiekunów zabytków. Osobie fizycznej pełniącej funkcję społecznego opiekuna zabytków starosta wydaje legitymację społecznego opiekuna zabytków, natomiast osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, pełniącej funkcję społecznego opiekuna zabytków, starosta wydaje zaświadczenie, które zawiera informację o nadaniu uprawnień opiekuna. Na mocy art. 12 ustawy starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru znak informujący o tym, iż zabytek ten podlega ochronie. Zgodnie z art. 50 ust. 3 ustawy w przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru, polegającego na możliwości jego zniszczenia lub uszkodzenia, starosta, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku w formie ustanowienia czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia. Jeśli nie jest możliwe usunięcie zagrożenia, zabytek nieruchomy może być 16

na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków wywłaszczony przez starostę na rzecz Skarbu Państwa lub gminy właściwej ze względu na miejsce położenia tego zabytku, w trybie i na zasadach przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami. W art. 81 ustawy prawodawca daje możliwość udzielenia przez organ stanowiący powiatu, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru Dotacja może obejmować nakłady konieczne na: 1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich, 2) przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych, 3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej, 4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich, 5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, 6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz, 7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku, 8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku, 9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki, 10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynależności, 11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych, 12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności, 13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej, 14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych, 15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu, 16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 715, 17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej. 17

Dotacja może być udzielona w wysokości do 100% nakładów koniecznych na wykonanie ww. prac. Zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru i położonych na obszarze powiatu wadowickiego zostały określone w uchwale nr XXXIX/472/14 Rady Powiatu w Wadowicach z dnia 28 sierpnia 2014 r. Podstawą do udzielenia dotacji na dany rok jest złożenie wniosku w terminie do 15 października roku poprzedzającego realizację prac. W przypadku zdarzeń losowych powodujących bezpośrednie zagrożenie zabytku lub innych nadzwyczajnych okoliczności wnioski mogą być składane w każdym czasie. Rada Powiatu w uchwale budżetowej ustala pulę środków, przeznaczonych w danym roku na dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach. Rada podejmuje również decyzję w sprawie każdorazowego przyznania dotacji na realizację danego przedsięwzięcia, określając w uchwale: nazwę podmiotu otrzymującego dotację, określenie zakresu prac, które będą finansowane z dotacji, kwotę przyznanej dotacji. W pierwszych dwóch latach obowiązywania uchwały w budżecie powiatu wadowickiego na dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane zabezpieczano kwotę 15 000 zł. W 2015 r. dotację otrzymała Parafia Rzymskokatolicka pw. Nawiedzenia NMP w Tłuczani. Środki wydatkowano na opracowanie dokumentacji konserwatorskiej dotyczącej zabytkowego kościółka w Tłuczani na Nowsiu. W 2016 r. dotację przekazano pani Marcie Tarabule współwłaścicielce Pałacu w Ryczowie. Została one przeznaczona na rekonstrukcję trzech okien w pałacu. 18

3. Charakterystyka powiatu wadowickiego. Powiat wadowicki jest położony w zachodniej części województwa małopolskiego w dorzeczu rzeki Skawy, w Beskidzie Małym oraz Średnim, na Pogórzu Śląskim i Wielickim. Graniczy z siedmioma powiatami: oświęcimskim, chrzanowskim, krakowskim, myślenickim i suskim (należącymi do województwa małopolskiego) oraz żywieckim i bielskim ziemskim (przynależnymi do województwa śląskiego). Powierzchnia powiatu wynosi 645,47 km 2. W jego skład wchodzi 10 gmin: 3 gminy miejskowiejskie (Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice) oraz 7 gmin wiejskich (Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice i Wieprz). Powiat zamieszkuje ponad 159 tys. osób. Obszar powiatu leży w obrębie dzielnicy podkarpackiej, która obejmuje Pogórze Karpackie i stanowi pas przejściowy pomiędzy górami, a kotlinami podgórskimi. Teren powiatu należy do prawostronnego dorzecza Wisły. Głównym ciekiem odwadniającym obszar jest rzeka Skawa i jej lewobrzeżny dopływ Wieprzówka. Poziom zalesienia powiatu wynosi 23,6% i jest niższy zarówno od średniej krajowej wynoszącej 29,2 %, jak i średniej dla województwa małopolskiego 28,6 %. Wysoki stopień zalesienia charakteryzuje Gminę Andrychów (ok. 40,2%) oraz Gminę Mucharz (ok. 39%). Najniższa lesistość charakteryzuje Gminę Wieprz i wynosi ok. 9,2%. 19

Na terenie powiatu występuje 119 pomników przyrody. Miejscowość Rzyki w Gminie Andrychów położona jest na terenie rezerwatu przyrody Madohora. Przez teren gmin: Andrychów, Mucharz, Stryszów i Wadowice przebiega park krajobrazowy Beskidu Małego. Teren powiatu wadowickiego obfituje w atrakcje turystyczne o charakterze kulturowym, religijnym i przyrodniczym. Dogodne położenie względem aglomeracji krakowskiej oraz górnośląskiej, czyste, nieskażone środowisko na przeważającej części powiatu, rozdrobnione i tradycyjne rolnictwo, mnogość szlaków turystycznych oraz funkcjonowanie instytucji promujących rozwój agroturystyki, zapewniają korzystne warunki dla różnych form spędzania wolnego czasu. Magnesem przyciągającym największe rzesze gości są jednak miejsca kultu religijnego oraz te związane z życiem św. Jana Pawła II postaci znanej i cenionej na całym świecie. Wielu gości odwiedzających powiat kieruje się przede wszystkim do Wadowic rodzinnego miasta papieża Polaka. Obiektem generującym duży ruch turystyczny jest Sanktuarium PasyjnoMaryjne przy Klasztorze OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Miejsce to należy do najciekawszych w Polsce założeń krajobrazowoarchitektonicznych i jest najbardziej uczęszczanym ośrodkiem pielgrzymkowym. W każdej gminie powiatu można zobaczyć lokalne miejsca kultu oraz ciekawe przykłady architektury religijnej, zarówno drewnianej, jak i murowanej, reprezentujące różnorodne style od gotyku, poprzez renesans i barok, aż do stylów współczesnych. Wielkim walorem powiatu są także liczne zabytki architektury świeckiej: zespoły pałacowodworskie, parki dworskie, zamki, czy układy urbanistyczne. 20

4. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego powiatu wadowickiego. 4.1. Obiekt o szczególnej wartości historycznej i architektonicznej zespół architektoniczno krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej. Najcenniejszym zabytkiem powiatu wadowickiego jest krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego, położony w Kalwarii Zebrzydowskiej, uznany za pomnik historii rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 30 października 2000 r. (Dz. U. Nr 98, poz. 1062). Ze względu na walory krajobrazowe, kulturowe i artystyczne oraz na niezwykły autentyzm w wymiarze duchowym i artystycznym, zespół pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej został także wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Zespół zabytkowy obejmuje 44 obiekty architektoniczne położone na powierzchni 160 ha. Przebiega od klasztoru OO. Bernardynów i kościoła głównego oraz terenu dawnego pałacu Czartoryskich, dalej w kierunku wschodnim kolejno do Brodów wraz z Górą Oliwną i zamku w Lanckoronie, następnie na zachód do mostu na Cedronie, dalej do Bugaju wraz z górą Synaj, aż do zamku w Barwałdzie i z powrotem w kierunku północnowschodnim do Góry Oliwnej i klasztoru. Kościół, klasztor oraz kompozycja architektonicznokrajobrazowa Drogi Krzyżowej i Dróżek Matki Boskiej to wspaniałe dzieła sztuki, zabytki, a także centrum kultu, odwiedzane przez rzesze pątników z całego świata. Zespół klasztorny w Kalwarii Zebrzydowskiej 21

4.2. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Według stanu na kwiecień 2016 r. do rejestru zabytków nieruchomych wpisanych jest 90 zespołów i obiektów zabytkowych z obszaru powiatu wadowickiego. Liczba zabytków wpisanych w poszczególnych gminach kształtuje się następująco: Andrychów 8, Brzeźnica 10, Kalwaria Zebrzydowska 16, Lanckorona 16, Mucharz 3, Spytkowice 5, Stryszów 8, Tomice 2, Wadowice 17, Wieprz 5. Gmina Andrychów: 1) Andrychów układ urbanistyczny miasta, A518 z 24.09.1987 (B) [A672/M] 2) Andrychów kościół p.w. św. Macieja, A485 z 24.02.1987 (B) [A674/M] 3) Andrychów cmentarz wyznania mojżeszowego z ogrodzeniem, budynkiem bramnym i drzewostanem, ul. Żwirki i Wigury, A650 z 12.12.1989 (B) [A668/M] 4) Andrychów pałac + pozostałości parku ze stawem, A504 z 08.06.1987 (B) [A673/M] 5) Inwałd zespół sakralny p.w. Narodzenia NMP, A709/95 z 2.02.1995 (B) [A843/M] 6) Inwałd zespół dworskoparkowy, A708/94 z 1.10.1994 (B) + rozszerzenie decyzji, otoczenie A26/M [A844/M] 7) Rzyki zespół sakralny: kościół p.w. św. Jakuba Starszego, otoczenie, A286 z 06.12.1957 [A1004/M] 8) Zagórnik kaplica św. Bartłomieja, [A1331/M] z 05.02.2013. Gmina Brzeźnica: 1) Brzeźnica dwór, A425 z 11.09.1987 (B) [A685/M] 2) Brzeźnica park dworski, A516/87 z 10.09.1987 (B) [A685/M] 3) Kopytówka zespół pałacowofolwarczny, A390/81 z 30.03.1981 (B) [A872/M], stajnie dworskie skreślone decyzją z 03.10.2014 4) Marcyporęba kościół drewniany p.w. św. Marcina, st. rej. nr 599 z 16.05.1934 [A 921/M] 5) Paszkówka kościół p.w. Przemienienia Pańskiego, A461 z 05.12.1986 (B) [A969/M] 6) Paszkówka zespół pałacowoparkowy, A722/96 z 06.02.1996 (B) [A968/M] 22

7) Tłuczań kościół p.w. Nawiedzenia NPM, otoczenie, starodrzew, A305 z 13.10.1971 oraz aktual. A281/78 z 21.03.1978 (B) [A1084/M] 8) Kossowa park dworski z jarem, st. rej. nr 264 z 21.09.1948 [A873/M] 9) Sosnowice kościół fil. p.w. Imienia NP Marii, drzewostan, A460 z 29.10.1986 (B) [A 1031/M] 10) Sosnowice neolityczna pracownia krzemieniarska, A585/88 z 15.11.1988 przekazano do rej. C. Gmina Kalwaria Zebrzydowska: 1) Barwałd Górny pustelnia św. Rozalii z kaplicami i drzewostanem + posąg kamienny MB Niep. Pocz. na kolumnie z 1745, A601/94 (B) [A676/M] 2) Brody zespół dworskoparkowy A546/87 z 1.12.1995 (B) [A680/M] 3) Brody elementy kalwaryjne patrz: Kalwaria Zebrzydowska A739 4) Bugaj elementy kalwaryjne patrz: Kalwaria Zebrzydowska A739 5) Kalwaria Zebrzydowska układ urbanistyczny z zabudową przyrynkową, układem komunikacyjnym, zespołem kościoła, klasztoru i założeniem kalwaryjnym i miejscowościami Brody i Bugaj, A392/81 z 8.04.1981 (B) [A858/M] 6) Kalwaria Zebrzydowska zespół klasztorny OO. Bernardynów oraz założenie kalwaryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej, Bugaju i Brodach, A739 z 23.11.1999 [A388/M] 7) Kalwaria Zebrzydowska budynek przy ul. Bernardyńskiej 42, [A1436/M] z 03.06.2015 8) Kalwaria Zebrzydowska willa Weissów wraz z ogrodem, ul. Zjednoczenia, A497 z 4.05.1987 (B) [A859/M] 9) Kalwaria Zebrzydowska willa, ul. Krakowska 21, A148/M z 09.06.2008 10) Leńcze zespół dworskoparkowy; dwór, spichlerz, wolarnia, wozownia, fragment alei dojazdowej, park, A407 z 08.06.1987 (B) [A910/M] 11) Leńcze park w zespole dworskim, A510/87 z 01.09.1987(B) [A910/M] 12) Zarzyce Wielkie zespół dworski: dwór, zabudowa gospodarcza i resztówka parku krajobrazowego, A619/94 z 18.10.1994 (B) [A1158/M] 13) Zebrzydowice kościół p.w. św. Michała Archanioła, A337 z 30.11.1971, aktual. A181/77 z 20.09.1977 (B) [A1163/M] 14) Zebrzydowice zespół klasztorny OO. Bonifratrów: d. dwór obronny z kaplicą, spichlerz, kostnica, klasztor tzw. nowy, st. rej. nr 615 z 17.05.1934, A1176/M 23

15) Zebrzydowice kaplica cmentarna na cmentarzu konwenckim, A1176/M 16) Zebrzydowice kapliczka Św. Jana Nepomucena, A1177/M Gmina Lanckorona: 1) Izdebnik d. poczta, A458 z 23.10.1986 (B) [A845/M] 2) Lanckorona układ urbanistyczny, A386/81 z 10.03.1981(B) [A896/M] 3) Lanckorona kościół paraf. p.w. św. Jana Chrzciciela, otoczenie w granicach ogrodzenia, A291 z 12.08.1971, aktualizacja A297/78 z 20.04.1978(B), [A897/M] 4) Lanckorona cmentarz rzymskokatolicki z kaplicą, murem, bramą, kostnicą, układem przestrzennym alei, kwater i nagrobków wraz z istniejącą zielenią cmentarną, ul. Krakowska, A503/87 z 04.06.1987(B) [A898/M] 5) Lanckorona ruiny zamku, A387/81 z 09.03.1981(B), st. rej. nr 597 z 16.05.1934 [A 899/M] 6) Lanckorona dom Rynek 117 w granicach parceli bud., A613 z 09.01.1989 (B)[A 900/M] 7) Lanckorona dom Rynek 119 w granicach parceli bud., A635 z 16.01.1989 (B)[A 901/M] 8) Lanckorona dom Rynek 123 w granicach parceli bud., A627 z 16.01.1989 (B) [A 902/M] 9) Lanckorona dom Rynek 125 w granicach parceli bud., A616 z 16.01.1989 (B) [A 903/M] 10) Lanckorona dom Rynek 127 w granicach parceli bud., A630 z 16.01.1989 (B) [A 904/M] 11) Lanckorona dom Rynek 131 w granicach parceli bud., A612 z 16.01.1989 (B) [A 905/M] 12) Lanckorona dom Rynek 133 w granicach parceli bud., A636 z 16.01.1989 (B) [A 906/M] 13) Lanckorona dom Rynek 141 w granicach parcel bud., A529 z 02.11.1987 (B) [A 907/M] 14) Lanckorona dom ul. Świętokrzyska 104 ze stodołą i oborą, A667/91 z 12.04.1991 (B)[A909/M] 24

15) Lanckorona dom ul. Świętokrzyska 110 w granicach parceli bud., A528 z 02.11.1987 (B)[A908/M] 16) Skawinki kościół p.w. św. Katarzyny i św. Trójcy, A393/81 z 02.04.1981(B) [A 1029/M] Gmina Mucharz: 1) Jaszczurowa pozostałość zespołu dworskoparkowego, [A838/M] z 16.02.2010 2) Jaszczurowa dom mieszkalnogospodarczy nr 90, A520 z 24.09.1987 (B) [A849/M] 3) Mucharz zespół kościelny: kościół p.w. św. Wojciecha, kaplica rodowa Knezków, rzeźba św. Wojciecha na postumencie, starodrzew w otoczeniu w obrębie ogrodzenia, A718/95 z 02.12.1995 [A929/M] Gmina Spytkowice: 1) Ryczów dwór, A424 z 20.08.1987 (B) [A1002/M] 2) Ryczów park dworski, A509 z 20.08.1987 (B) [A1001/M] 3) Spytkowice kościół p.w. św. Katarzyny, otoczenie, ogrodzenie, drzewostan, A292 z 12.08.1971, aktual. A293/78 z 19.04.1978 (B) [A1033/M] 4) Spytkowice zamek, fosa z mostem kamiennym, A472 z 28.01.1987 (B) [A1035/M] 5) Spytkowice stan. nr 3 neol. prac. krzem., A682/92 z 25.03.1992 przekazano do rej. C Gmina Stryszów: 1) Dąbrówka dwór drewniany, A388 z 09.03.1981(B) [A817/M] 2) Łękawica kościół par. p.w. św. Mikołaja, A262 z 19.09.1985 3) Stryszów kościół p.w. św. Jana Kantego, otoczenie, starodrzew, A233 z 03.02.1971 [A1038/M] 4) Stryszów kaplica pw. św. Antoniego, Stryszów 85, [A1202/M] z 26.03.2010 5) Stryszów dwór, park, A230 z 03.02.1971, aktual. A375/79 z 08.09.1980 (B) [A1039/M] 6) Stryszów zabudowania gospodarcze dworu: oficyna i spichlerz dworski, otoczenie, A234 z 06.02.1971 aktual. A374/79 z 08.09.1980 (B), oficyna skreślona decyzją z 03.10.2007 [A1183/M] 25

7) Zakrzów zespół dworski: dwór, park, brama wjazdowa, staw, ogrodzenie, zabudowy gospodarcze, A380/79 z 08.09.1980 (B) [A1157/M] 8) Zakrzów ruiny średniowiecznego zamku obronnego zw. Włodkowa Góra lub Żar, A470/86 z 22.12.1986 (B). Gmina Tomice: 1) Radocza kościół par. p.w. Przemienienia Pańskiego, st. rej. nr 603 dec. z 10.05.1934 skreślony decyzją z dnia 19.07.2011, w rejestrze pozostaje słupowa konstrukcja wieży kościoła [A1276/M] 2) Woźniki kościół drewniany p.w. Wniebowzięcia NMP, st. rej. nr 707 z 22.03.1961 [A 1098/M]. Gmina Wadowice: 1) Barwałd Dolny kościół p.w. św. Erazma z ogrodzeniem i drzewostanem, A338 z 30.11.1971, A469 z 22.12.1986 (B) [A675/M] 2) Chocznia kościół pw. Narodzenia Św. Jana Chrzciciela [A1233/M] z 08.11.2010 3) Gorzeń Górny dwór, park, A349 z 7.02.1972, aktual. A296/78 z 20.04.1978(B)[A 832/M] 4) Klecza Dolna dwór, pozostałości założenia parkowego, A423 z 18.03.1987 (B) [A 870/M] 5) Klecza Górna zespół dworskoparkowy, A493 z 24.03.1987 (B) [A871/M] 6) Wadowice układ urbanistyczny, A514 z 16.09.1987 (B) [A1090/M] 7) Wadowice bazylika p.w. Ofiarowania NMP, A737 z 09.06.1999 [A387/M] 8) Wadowice kościół p.w. św. Józefa przy klaszt. OO. Karmelitów Bosych, A6/M z 17.04.2003 9) Wadowice cmentarz rzymkat. ul. Zegadłowicza 72, A495/86 z 24.04.1987 (B)[A 1093/M] 10) Wadowice cmentarz żydowski, A661/91 z 08.06.1990 (B)[A1095/M] 11) Wadowice cmentarz wojskowy ul. Wojska Polskiego, A496/87 z 24.04.1987(B) [A 1094/M] 12) Wadowice zespół dworski Mikołaj : dwór, spichlerz, czworaki, otoczenie, A426/87 24.03.1987 (B) [A1182/M] 26

13) Wadowice zespół budynków Sądu Rejonowego, ul. Żwirki i Wigury 79, A8/M z 26.06.2003 14) Wadowice dom z ogrodem, ul. Kościelna 4, A457/86 z 07.11.1986 (B) [A1092/M] 15) Wadowice dom ul. Kościelna 6, dec. Kl.V115/5/53 z 23.01.1953 (B) [A1091/M] 16) Wadowice budynek d. koszar wojskowych, pomnik żołnierzy 12 Pułku Piechoty, otoczenie, ul. Lwowska 40, A422/82 z 14.04.1982 (B) [A1116/M] 17) Wadowice dom ul. Zatorska 2/Rynek 18, A695/93 z 13.12.1993 (B) [A1115/M] Gmina Wieprz: 1) Gierałtowiczki zespół dworskoparkowy: park, 2 budynki folwarczne, spichlerz, A676/91 z 27.12.1991 [A826/M] 2) Nidek kościół paraf. p.w. śś. Szymona i Judy, A522 z 20.10.1987 (B) [A936/M] 3) Nidek zespół dworskoparkowy, A517 z 11.09.1987 (B) [A1067/M] budynek czworaków skreślony decyzją z dnia 15.11.2010 4) Przybradz budynek kaplicy p.w. św. Katarzyny Sieneńskiej, [A1268/M] z 20.07.2011 5) Przybradz budynek d. dworu wraz z aleją grabową [A1290/M] z 17.04.2012 4.3. Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru B województwa małopolskiego (stan na lipiec 2016 r.). 1) Andrychów gm. Andrychów kapliczka słupowa z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem, B364/M, dec. z dn. 31.03.2014 r. (1 poz.) 2) Barwałd Dolny gm. Kalwaria Zebrzydowska wyposażenie kościoła par. p.w. św. Erazma, B283 z dn. 30.11.1971 r. (37 poz.); [A338] 3) Dąbrówka gm. Stryszów kapliczka z figurą Pana Jezusa Nazareńskiego, B274, dec. z dn. 06.12.1971 r. (22 poz.) 4) Chocznia gm. Wadowice wyposażenie kościoła par. p.w. Narodzenia św. Jana Chrzciciela, B190/M: dec. z dn. 25.03.1971 r., (32 poz.), st. rej. B213; dec. z dn. 16.02.2010 r., (49 poz.) 5) Gierałtowiczki gm. Wieprz kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena 27

6) Inwałd gm. Andrychów kościół par. p.w. Narodzenia NPM, [A709/94 B]: wyposażenie, orzeczenie uznania za zabytek z dn. 28.09.1961 r. (19 poz.); wyposażenie, B334, dec. z dn. 12.05.1975 r. (47 poz.) 7) Inwałd gm. Andrychów kapliczki: z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego i z figurą Matki Bożej Różańcowej [A709/95], dec. z dn. 02.02.1995 r. 8) Lanckorona gm. Lanckorona wyposażenie kościoła par. p.w. św. Jana Chrzciciela, B247, dec. z dn. 12.08.1971 r. (35 poz.); [A297] 9) Leńcze gm. Kalwaria Zebrzydowska wyposażenie kościoła par. p.w. śś. Piotra i Pawła, B332, dec. z dn. 03.04.1975 r. (31 poz.) 10) Marcyporęba gm. Brzeźnica wyposażenie kościoła par. p.w. św. Marcina, B27/M, dec. z dn. 05.03.2007 r. (72 poz.) 11) Mucharz gm. Mucharz kapliczka przydrożna z figurą św. Wojciecha, B60/1 (BB), dec. z dn. 11.12.1995 r. (w otoczeniu kościoła paraf.) 12) Mucharz gm. Mucharz kapliczka przydrożna z figurą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z 1773 r., B55/1 (BB); dec. z dn. 15.03.1994 r. 13) Nidek gm. Wieprz kościół par. p.w. śś. Szymona i Judy uzn. za zab. (arch.) z wyposażeniem ruchomym dec. z dn. 26.04.1966 r. (6 poz.) wyposażenie, B49/B, dec. z dn. 24.03.1994 r. (63 poz.) 14) Paszkówka gm. Brzeźnica wyposażenie kościoła p.w. Przemienienia Pańskiego, [A 461/B], B245/M, dec. z dn. 07.03.2012 r. 15) Ponikiew gm. Wadowice wyposażenie kościoła par. p.w. św. Aleksego, B44/M; dec. z dn. 30.11.2007 r.; (23 poz.) 16) Roczyny gm. Andrychów kapliczka z figurą Matki Boskiej, B279/M, dec. z dn. 27.11.2011 r. 17) Ryczów gm. Spytkowice kościół drewniany p.w. Podwyższenia Krzyża Św., B73, dec. z dn. 26.03.1969 r. (12 poz.); [A122] kościół przeniesiony do skansenu w Lipowcu 18) Rzyki gm. Andrychów wyposażenie kościoła par. p.w. św. Jakuba St., B241, dec. z dn. 06.12.1957 r. (12 poz.); [A286]; zob. dec. z dn.13.09.1996 r., nr rej. B46 (154) B/B 19) Skawce gm. Mucharz kapliczka postument z figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem, B321/M, dec. z dn. 07.01.2013 r. 20) Skawinki gm. Lanckorona wyposażenie kościoła par. p.w. św. Katarzyny i św. Trójcy, [A393 wraz z wyposażeniem], dec. z dn. 02.04.1981 r. (przeniesiony z Przytkowic); 28

21) Spytkowice gm. Spytkowice wyposażenie kościoła par. p.w. św. Katarzyny, B248, dec. z dn. 12.08.1971 r. (36 poz.); [A292] 22) Stronie gm. Stryszów kapliczka z figurą św. Onufrego, B260/M, dec. z dn. 22.07.2011 r. 23) Stryszów gm. Stryszów wyposażenie kościoła par. p.w. św. Jana Kantego, B200, dec. z dn. 03.02. 1971 r. (34 poz.); [A233], brak decyzji 24) Stryszów gm. Stryszów kapliczka z figurą Matki Boskiej Niepokalanej Poczętej, B 261/M, dec. z dnia 22.07.2011 r. 25) Stryszów gm. Stryszów kaplica cmentarna, B201, dec. z dn. 06.02.1971 r. (3 poz.) 26) Tłuczań gm. Brzeźnica wyposażenie kościoła p.w. Nawiedzenia NPM, B255, dec. z dn. 13.10.1971 r., (20 poz.); [A305]; fragmenty renesansowej polichromii, [A281/78], dec. z dn. 21.03.1978 r. 27) Wadowice gm. Wadowice pomnik poległych przy ul. 1 Maja, [A422], dec. z dn. 14.04.1982 r. 28) Witanowice gm. Tomice wyposażenie kościoła par. p.w. św. Mikołaja, B168, dec. z dn. 03.11.1970 r. (7 poz.) 29) Woźniki wyposażenie kościoła p.w. Wniebowzięcia NPM, orzecz. uzn. za zab. (arch. + wypos.), dec. z dn. 22.03.1961 r. (13 poz.) 30) Zakrzów gm. Stryszów wyposażenie kościoła par. p.w. św. Anny, B269, dec. z dn. 06.12.1971 r. (17 poz.), brak decyzji 31) Zarzyce Wielkie gm. Kalwaria Zebrzydowska zespół dworski z drewnianym rzeźbionym gankiem i malowidłami rodzajowymi wewnątrz, [A619], dec. z dn. 18.10.1994 r. 32) Zebrzydowice gm. Kalwaria Zebrzydowska wyposażenie kościoła par. p.w. św. Michała Archanioła, B282, dec. z dn. 30.11.1971 r. (28 poz.); [A337], brak decyzji. 4.4. Wykaz zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie poszczególnych gmin powiatu wadowickiego (bez zabytków znajdujących się w rejestrach prowadzonych przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków). 29

Gmina Andrychów Lp. Miejscowość Obiekt Adres 1. Andrychów Dom Batorego 1 2. Andrychów Dom Batorego 5 3. Andrychów Dom Batorego 6 4. Andrychów Szkoła Batorego 9 5. Andrychów Dom Batorego 14 6. Andrychów Dom Batorego 18 7. Andrychów Czworak Batorego 21 8. Andrychów Sześciorak Batorego 21 9. Andrychów Dom Batorego 22 10. Andrychów Dom w zespole młynarskim Batorego 30 11. Andrychów Młyn w zespole młynarskim Batorego 30 12. Andrychów Dom Batorego 39 13. Andrychów Dom Batorego 47 14. Andrychów Kapliczka Batorego k. 47 15. Andrychów Dom Batorego 74 16. Andrychów Kapliczka z figurą św. Jana Batorego 76 Nepomucena 17. Andrychów Dom Beskidzka 1 18. Andrychów Dom Beskidzka 5 19. Andrychów Kapliczka Beskidzka k. 5 20. Andrychów Dom Beskidzka 18 21. Andrychów Cmentarz komunalny Beskidzka 23 22. Andrychów Kaplica grobowa Kosvitzkych Beskidzka 23 23. Andrychów Kaplica grobowa Horunterów Beskidzka 23 24. Andrychów Dom Beskidzka 24 25. Andrychów Dom Beskidzka 30 26. Andrychów Dom Beskidzka 44 27. Andrychów Kapliczka krzyż Beskidzka k. 46 28. Andrychów Dom Beskidzka 50 29. Andrychów Dom Brzegi 7 30. Andrychów Dom Brzegi 21 31. Andrychów Dom Brzegi 22 32. Andrychów Dom Brzegi 23 33. Andrychów Dom Brzegi 25 34. Andrychów Dom Brzegi 34 35. Andrychów Kapliczka figura MB Brzegi z Dzieciątkiem 36. Andrychów Dom Daszyńskiego 6 37. Andrychów Dom Daszyńskiego 12 38. Andrychów Dom Dąbrowskiego 1 39. Andrychów Szkoła Podstawowa im. Marii Dąbrowskiego 2 Konopnickiej 40. Andrychów Dom Dąbrowskiego za nr 2 30