Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników Piekary Śląskie, 18.02.2011 r. www.przyrodapiekar.kg.net.pl e-mail: psp.przyrodapiekar@gmail.com tel.: 730 053 776 Szanowni Radni Miasta Piekary Śląskie Opinia ws projektu Użytki Ekologiczne w Piekarach Śląskich Opinia Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników (PSP) w sprawie projektu Użytki ekologiczne w Piekarach Śląskich, przedstawionego we wnioskach o ustanowienie użytków ekologicznych Księża Góra, Kocie Górki, Bekasowa Łąka w odpowiedzi na negatywną opinię Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Nieruchomościami, z Wydziałem Architektury i Urbanistyki oraz z Wydziałem Inwestycji i Remontów z dnia 21.01.2011 roku, pismo ERś. 6135-9/10 i ogólne stanowisko Urzędu Miasta Piekary Śląskie. 1
Dokument składa się z trzech części: część 1. odpowiedź na przesłanki zawarte w wyżej wymienionej opinii międzywydziałowej Urzędu Miejskiego w Piekarach Śląskich; część 2. dodatkowe argumenty przemawiające na korzyść powołania użytków ekologicznych jako odpowiedź na tezy zawarte w powyższej opinii międzywydziałowej Urzędu Miejskiego w Piekarach Śląskich oraz wysuwane przez urzędników i radnych podczas obrad posiedzenia Komisji Gospodarki, Promocji i Rozwoju Miasta Piekary Śląskie dnia 26 stycznia 2011 roku. część 3. podsumowanie kwestii związanych z wnioskami o ustanowienie użytków ekologicznych Księża Góra, Kocie Górki i Bekasowa Łąka w Piekarach Śląskich, oraz ogólnie z ochroną przyrody pojmowaną z lokalnego punktu widzenia, w imię zasady myśl globalnie działaj lokalnie, z punktu widzenia odpowiedzialności za utrzymanie różnorodności biologicznej w Piekarach Śl. w perspektywie kolejnych dekad. CZĘŚĆ 1. Proponowany użytek ekologiczny Bekasowa Łąka : - Ustanowienie na w/w terenie użytku ekologicznego koliduje bezpośrednio z projektem inwestycji polegającej na budowie trasy połączenia kolejowego Katowice Pyrzowice. Utworzenie zatem użytku ekologicznego na w/w terenie może spowodować wstrzymanie realizacji inwestycji bądź konieczność jej przeprojektowania. Ewentualne związane z tym koszty mogą obciążyć Gminę Piekary Śl. (załącznik nr 1. - Opinia Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Nieruchomościami, z Wydziałem Architektury i Urbanistyki oraz z Wydziałem Inwestycji i Remontów z dnia 21.01.2011 roku, pismo ERś. 6135-9/10). Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: - Teren projektowanego użytku ekologicznego został wskazany przez GDDKiA jako miejsce działań (polegających na poprawieniu stanu siedlisk) podjętych w celu 2
ograniczenia wpływu Budowy autostrady A-1 Pyrzowice Sośnica (odcinek Pyrzowice Piekary Śląskie) na herpetofaunę (Kompensacja przyrodnicza wynika z art. 75 pkt.1, pkt.2, pkt.3 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Kompensacje przyrodnicze nakłada też Unia Europejska w Dyrektywie 92/43 EEC). W Ocenie oddziaływania autostrady A-1, odcinek Pyrzowice (z węzłem) Sośnica (z węzłem), na Batrachofaunę (opracowaną przez M. Półtorak oraz dra R. Kalinkę), znalazła się propozycja wybudowania dwóch zastępczych zbiorników wodnych dla płazów w centralnej części projektowanego Użytku Ekologicznego Bekasowa Łąka (w bezpośrednim pobliżu budowanej autostrady A-1). Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej, wiedząc o pracach nad projektem powołania na tym obszarze użytku ekologicznego, zwrócił się do Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników w tej sprawie. Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników wydało opinię negatywną, uzasadniając ją istnieniem w tym miejscu cennych przyrodniczo siedlisk, których przekształcenie może doprowadzić do ustąpienia chronionych gatunków. Podczas wizyty terenowej dnia 7 października 2010, w której brali udział członkowie Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników oraz przedstawiciel GDDKiA ustalono nowe położenie zbiorników w północnej części proponowanego użytku ekologicznego Bekasowa Łąka, gdzie zbiorniki te powinny w wymierny sposób poprawić siedliska batrachofauny. Plany przebiegu trasy kolejowej Katowice-Pyrzowica w tej sytuacji kolidują z działaniami prowadzonymi obecnie przez GDDKiA w ramach kompensacji przyrodniczej dla budowy autostrady A1. (załącznik nr 2. opinia dla propozycji wybudowania dwóch zastępczych zbiorników wodnych dla płazów w Dolinie Brynicy sporządzona przez Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników; załącznik nr 3. notatka służbowa z wizyty terenowej z dnia 7.10.2010 sporządzona przez Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników dla GDDKiA; załącznik nr 4. schemat rozmieszczenia zbiorników zastępczych). - Podczas posiedzenia Komisji w dniu 26 stycznia br. nie przedstawiono konkretnych planów przebiegu planowanej trasy kolejowej, sugerując jedynie, iż inwestycja ma przecinać mały skrawek proponowanego użytku. Na etapie planowania istnieje realna możliwość zmiany projektu inwestycji kilkadziesiąt metrów w kierunku 3
zachodnim. Istnieje również możliwość zmniejszenia granic użytku ekologicznego o wzmiankowany wyżej fragment przeznaczony pod trasę kolei. - Ustanowienie użytku ekologicznego powinno wpłynąć na ocalenie cennego przyrodniczo obszaru, poprzez zaprojektowanie inwestycji w sposób uwzględniający jego specyfikę. Wszelkie koszty z tym związane poniesie inwestor wykonujący projekt kolei, który wręcz powinien zrekompensować ewentualne straty w środowisku przyrodniczym poniesione przez Gminę Piekary Śląskie. W Artykule 75 ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627) czytamy: 1. W trakcie prac budowlanych inwestor realizujący przedsięwzięcie jest obowiązany uwzględnić ochronę środowiska na obszarze prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby, zieleni, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków wodnych. 2. Przy prowadzeniu prac budowlanych dopuszcza się wykorzystywanie i przekształcanie elementów przyrodniczych wyłącznie w takim zakresie, w jakim jest to konieczne w związku z realizacją konkretnej inwestycji. 3. Jeżeli ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa, należy podejmować działania mające na celu naprawienie wyrządzonych szkód, w szczególności przez kompensację przyrodniczą. 4. Właściwy organ administracji w pozwoleniu na budowę szczegółowo określa zakres obowiązków, o których mowa w ust. 1 i 3. 5. Wymagany zakres kompensacji przyrodniczej w przypadku przedsięwzięć, dla których była przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, określa decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach oraz inne decyzje, przed wydaniem których została przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Proponowany użytek ekologiczny Kocie Górki : - Utrudnienia i koszty dla potencjalnych inwestorów terenów przyległych do użytku: Proponowany do utworzenia użytku ekologicznego obszar przylega bezpośrednio do terenów, które w planie miejscowym zagospodarowania przestrzennego 4
oznaczone są symbolami A2P i przeznaczone są pod przemysł. Tereny te przygotowane zostały do zbycia w celu prowadzenia działalności inwestycyjnej. W związku z zamiarem pozyskania dla rzeczonych terenów inwestorów gmina poniosła już koszty związane m.in. z projektem sieci oraz projektem układu komunikacyjnego, a także uzyskała decyzję nr 207/09 z dnia 8 września 2009r. zatwierdzającą projekt budowlany i wydającą pozwolenie na budowę sieci obiektów wodno-kanalizacyjnych oraz kanalizacji deszczowej dla Strefy Aktywności Gospodarczej terenów w rejonie Podmiejska Obwodnica Zachodnia Pod Lipami. W tej sytuacji ustanowienie użytku ekologicznego spowoduje spadek wartości terenów inwestycyjnych i ograniczy bądź utrudni realizację inwestycji mających zaistnieć w przyszłości. W związku z powyższym w rozpatrywanym przypadku w przyszłości może być wymagany raport oddziaływania na środowisko, który może w znacznym stopniu nałożyć na inwestora określone nakazy, zakazy czy ograniczenia wnikające z sąsiedztwa powołanego użytku ekologicznego. Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: Wymóg sporządzenia oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), której elementem jest raport oddziaływania na środowisko, zależny jest w głównej mierze od rodzaju planowanej inwestycji. Zgodnie z art. 59 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1227): 1. Przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaga realizacja następujących planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko: 1) planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko; 2) planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko został stwierdzony na podstawie art. 63 ust. 5
Przedsięwzięcia kwalifikujące się w punkcie 1) lub 2) szczegółowo wymienia osobne Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. 2010 nr 213 poz. 1397) W przypadku przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko o których mowa w pkt. 2) o konieczności sporządzenia OOŚ postanawia Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, uwzględniając uwarunkowania wymienione w art. 63 ust. 1. podanej wyżej ustawy (Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1227) 1) rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia, z uwzględnieniem: a) skali przedsięwzięcia i wielkości zajmowanego terenu oraz ich wzajemnych proporcji, b) powiązań z innymi przedsięwzięciami, w szczególności kumulowania się oddziaływań przedsięwzięć znajdujących się na obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, c) wykorzystywania zasobów naturalnych, d) emisji i występowania innych uciążliwości, e) ryzyka wystąpienia poważnej awarii, przy uwzględnieniu używanych substancji i stosowanych technologii; 2) usytuowanie przedsięwzięcia, z uwzględnieniem możliwego zagrożenia dla środowiska, w szczególności przy istniejącym użytkowaniu terenu, zdolności samooczyszczania się środowiska i odnawiania się zasobów naturalnych, walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz uwarunkowań miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględniające: a) obszary wodno-błotne oraz inne obszary o płytkim zaleganiu wód podziemnych, b) obszary wybrzeży, c) obszary górskie lub leśne, d) obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, e) obszary wymagające specjalnej ochrony ze względu na występowanie gatunków roślin i zwierząt lub ich siedlisk lub siedlisk przyrodniczych objętych ochroną, w tym obszary Natura 2000 oraz pozostałe formy ochrony przyrody, f) obszary, na których standardy jakości środowiska zostały przekroczone, 6
g) obszary o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne, h) gęstość zaludnienia, i) obszary przylegające do jezior, j) uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej; 3) rodzaj i skalę możliwego oddziaływania rozważanego w odniesieniu do uwarunkowań wymienionych w pkt 1 i 2, wynikające z: a) zasięgu oddziaływania obszaru geograficznego i liczby ludności, na którą przedsięwzięcie może oddziaływać, b) transgranicznego charakteru oddziaływania przedsięwzięcia na poszczególne elementy przyrodnicze, c) wielkości i złożoności oddziaływania, z uwzględnieniem obciążenia istniejącej infrastruktury technicznej, d) prawdopodobieństwa oddziaływania, e) czasu trwania, częstotliwości i odwracalności oddziaływania. Wynika z tego, iż lokalizacja w pobliżu obszarów wymagających specjalnej ochrony ze względu na występowanie gatunków roślin i zwierząt lub ich siedlisk lub siedlisk przyrodniczych objętych ochroną jest tylko jednym z wielu czynników branych pod uwagę. Co więcej, obszar taki nie musi być objęty obszarową ochroną prawną, żeby zaistniała konieczność sporządzenia oceny oddziaływania na środowisko, wystarczy sama obecność chronionych gatunków. Potwierdza to zdanie zastępcy Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach: Realizacja przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko zawsze poprzedzana jest przeprowadzeniem procedury oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której dokonuje się m.in. analizy wpływu realizacji i eksploatacji inwestycji na środowisko przyrodnicze. Analiza taka obejmuje całość środowiska przyrodniczego, a nie tylko obszary objęte ochrona prawną np. użytki ekologiczne. Procedura oceny oddziaływania na środowisko to jedno z podstawowych narzędzi ochrony środowiska w procesach rozwoju. Podkreślić należy, że w świetle ustawy o ochronie przyrody ochronie podlegają wszystkie siedliska chronionych gatunków roślin i zwierząt (tzn. obszary ich wstępowania w ciągu całego życia lub w dowolnym stadium rozwoju), również te położone poza 7
granicami form ochrony przyrody. Zniszczenie takich siedlisk (np. w związku z realizacją inwestycji) wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. (załącznik nr 7. Opinia zastępcy Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach). - Ponadto w piśmie, przesłanym przez Wydział Ochrony Środowiska Miasta Siemianowice Śląskie, czytamy w pkt. 5. Nie zaobserwowano negatywnego wpływu powołania obszarów chronionych na realizację potrzeb inwestycyjnych. - Poszerzenie drogi przy ul. Pod Lipami: Dodatkowym argumentem jest fakt, iż w przyszłości cały układ drogowy ulicy Pod Lipami winien zostać poszerzony. Może istnieć również konieczność położenia nowych lub przełożenia istniejących sieci. Wówczas może okazać się, iż pomimo tego, że jest to inwestycja celu publicznego i nie dotyczą jej zakazy wynikające z art. 45 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, to jednak realizacja jej wymagać będzie uzgodnień co stanowić będzie dodatkowe utrudnienie mające wpływ na koszty. Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: Istnieje możliwość ograniczenia powierzchni użytku bądź podzielenia użytku na dwie części po obu stronach drogi przy ul. Pod Lipami aby ułatwić wykonywanie niezbędnych prac infrastrukturalnych. - Zapis w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Piekary Śląskie jako dostateczny stopień ochrony powyższego obszaru: Ponadto przedmiotowy teren proponowany do ustanowienia użytku ekologicznego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczony jest pod zieleń nieurządzoną bez prawa zabudowy, a w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oznaczony jest jako teren o wysokich wartościach przyrodniczych, dla których ustala się ograniczenie zabudowy. Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że wyszczególnione wyżej zapisy w dostatecznym 8
stopniu zapewniają ochronę walorów przyrodniczych w/w terenu bez konieczności ustanawiania form ochrony przyrody do których należą użytki ekologiczne. Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: Zdaniem Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników zapis w planie zagospodarowania przestrzennego miasta Piekary Śląskie nie zapewnia w dostatecznym stopniu ochrony omawianego obszaru: W miejscowym planie zagospodarowanie przestrzennego, proponowany użytek ekologiczny Kocie Górki obejmuje tereny B40Z oraz A1Z. Zgodnie z Uchwała Nr LIII/517/06 Rady Miasta w Piekarach Śląskich w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Piekary Śląskie w obszarze pierwszym, są to tereny zieleni nieurządzonej dla których w 19 ust 2. pkt. 3 przewiduje się: 3.Dopuszczenia: [ ] b. lokalizowanie plenerowych urządzeń sportu i rekreacji takich jak: boiska sportowe, place gier, zabaw, itp. d. lokalizowanie urządzeń związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, e. budowa stawów hodowlanych. Obecny stan prawny omawianego obszaru nie zapewnia zatem jego należytej ochrony. Dopiero objęcie ochroną w postaci użytku ekologicznego daje gwarancję zachowania jego walorów przyrodniczych. Ponadto zdaniem zastępcy Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska: Użytek ekologiczny jest formą ochrony przyrody, która winna być obowiązkowo wprowadzona do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy. Jest to obszar chroniony o jednoznacznie jasno określonych granicach, ustalonych szczególnych celach ochrony oraz liście obowiązujących na jego terenie zakazów wybranych spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1 Ustawy o ochronie przyrody. Naruszenie zakazów wprowadzonych na terenie użytku może powodować określone sankcje wynikające (w zależności od wagi czynu) z Kodeksu Wykroczeń lub Kodeksu Karnego. Za ściganie sprawców łamania ww. zakazów 9
odpowiada Policja a nie organy administracji publicznej. Poza tym, wydzielenie konkretnego obszaru w ramach jednej z form ochrony przyrody może ułatwić zachowanie walorów przyrodniczych m.in. poprzez możliwość pozyskiwania środków na zabiegi czynnej ochrony przyrody. Użytek ekologiczny może ustanowić lub zlikwidować jedynie rada gminy w drodze uchwały. Uchwały w tych sprawach wymagają uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Likwidacja użytku może jednak nastąpić wyłącznie w sytuacjach bezpowrotnej utraty walorów przyrodniczych dla których ochrony został utworzony lub konieczności realizacji inwestycji celu publicznego bądź zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego. (załącznik nr 7. Opinia zastępcy Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach). Proponowany użytek ekologiczny Księża Góra : - Koszty utworzenia i utrzymania użytku obciążą gminę Piekary Śląskie: Ze względu na brak oszacowania kosztów utworzenia i utrzymania terenu, na którym ma zostać ustanowiony użytek ekologiczny oraz mając na uwadze fakt, że ustawodawca obciąża właściciela terenu którym jest Gmina Piekary Śląskie wszelkimi zobowiązaniami wynikającymi z utrzymania użytku, dlatego projekt utworzenia użytku ekologicznego na przedmiotowym terenie również opiniuje się negatywnie. Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: - We wniosku o utworzenie użytku ekologicznego Księża Góra Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników wykazało konieczność wykonywania odpowiednich robót, mających na celu zachowanie siedliska a mianowicie odkrzaczanie obszaru (głównie z głogu). Zaznaczyliśmy, że czynności te przejmie na siebie Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników, jako proponowany nadzór przyrodniczy. Po stronie gminy zostałby jedynie odbiór ściętych krzewów głogu, co w praktyce przełożyłoby się na podstawieniu odpowiedniego kontenera raz na rok. Koszty są w takim przypadku dla gminy Piekary Śląskie znikome. 10
- Ponadto w piśmie, przesłanym przez Wydział Ochrony Środowiska Miasta Siemianowice Śląskie, przeczytać można w pkt. 4. Obszary objęte ochroną generują niewielkie koszty związane z bieżącym utrzymaniem ich czystości oraz wykonywanie zadań mających na celu ochronę siedlisk (wykaszanie). (załącznik nr 9. pismo z Urzędu Miasta Siemianowice Śląskie) - Zapis w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Piekary Śląskie jako dostateczny stopień ochrony powyższego obszaru: Ponadto proponowany teren przeznaczony do ustanowienia użytku ekologicznego podobnie, jak Kocie Górki w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczony został pod realizację zieleni nieurządzonej bez prawa zabudowy, a w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy scharakteryzowany został jako teren o wysokich wartościach przyrodniczych, dla którego ustala się ograniczenie zabudowy. W związku z powyższym wyszczególnione wyżej zapisy w dostatecznym stopniu zapewniają ochronę zinwentaryzowanych na w/w terenie walorów przyrodniczych bez konieczności wprowadzania dodatkowych form ochrony przyrody w formie użytku ekologicznego. Odpowiedź Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników: Zdaniem Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników zapis w planie zagospodarowania przestrzennego miasta Piekary Śląskie nie zapewnia w dostatecznym stopniu ochrony omawianego obszaru: W miejscowym planie zagospodarowanie przestrzennego, proponowany użytek ekologiczny Księża Góra wchodzi w skład terenu B8Z. Zgodnie z Uchwała Nr LIII/517/06 Rady Miasta w Piekarach Śląskich w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Piekary Śląskie w obszarze pierwszym, są to tereny zieleni nieurządzonej dla których w 19 ust 2. pkt. 3 przewiduje się: 3.Dopuszczenia: [ ] b. lokalizowanie plenerowych urządzeń sportu i rekreacji takich jak: boiska sportowe, place gier, zabaw, itp. d. lokalizowanie urządzeń związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, e. budowa stawów hodowlanych. 11
Obecny stan prawny omawianego obszaru nie zapewnia mu zatem należytej ochrony. Dopiero objęcie ochroną w postaci użytku ekologicznego daje gwarancję zachowania jego walorów przyrodniczych. CZĘŚĆ 2. Argumenty dodatkowe przemawiające za ustanowieniem użytków ekologicznych: Proponowany użytek ekologiczny Księża Góra : Obszar cenny przyrodniczo z powodu wykształcenia się mozaiki różnorodnych zbiorowisk roślinnych, należących do trzech grup fitosocjologicznych: muraw kserotermicznych (Unijna Dyrektywa Siedliskowa kod 6210-3), ciepłolubnych okrajków, ciepłolubnych zbiorowisk ruderalnych. Cały obszar proponowanego użytku stanowi mozaikę wspomnianych zbiorowisk, co sprzyja zwiększeniu lokalnej różnorodności przyrodniczej (stwierdzono tu aż 96 gatunków roślin naczyniowych). Na wspomnianym obszarze występuje szereg roślin będących gatunkami wskaźnikowymi do wyznaczania obszarów chronionych: gęsiówka szorstkowłosista (Arabis hirsuta), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), starzec wąskolistny (Senecio erucifolius), koniczyna pagórkowata (Trifolium montanum). Spośród gatunków roślin objętych w Polsce ochroną gatunkową występują tu: wilżyna ciernista (Ononis spinosa), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), konwalia majowa (Convallaria maialis), rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides); - Chronione siedliska kserotermiczne będą pozostawały w ciągłości z rekonstruowanym siedliskiem kserotermicznym w ramach projektowanego Śląskiego Ogrodu Botanicznego na obszarze Księżej Góry po stronie miasta Radzionków: Budowa niezbędnej infrastruktury dla utworzenia zastępczego siedliska priorytetowego (6120-1) ciepłolubnych muraw napiaskowych na terenie Księżej Góry w Radzionkowie. Realizacja projektu dofinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Projekt przedstawiony przez Gminę 12
Radzionków został wybrany do dofinansowania w ramach konkursu dotyczącego działania 5.5. Dziedzictwo przyrodnicze. Kosztorysowa wartość projektu to 399 700,12 zł, z czego Unia Europejska dofinansowuje 85%. Celem głównym projektu jest stworzenie bazy terenowej do zabezpieczania różnorodności biologicznej związanej z siedliskami zagrożonymi inwestycjami infrastrukturalnymi takimi jak: drogi, osiedla, zakłady przemysłowe, czy duże zbiorniki wodne itp. W związku z tym powstanie infrastruktura pozwalająca na zachowanie priorytetowego dla Unii Europejskiej siedliska ciepłolubnych muraw napiaskowych. W tym celu przebudowane zostanie wyrobisko wapienia o powierzchni 2ha i głębokości do 14m. Ze względu na warunki topoklimatyczne, ciekawą rzeźbę terenu, a także obecność wielu charakterystycznych ciepłolubnych gatunków flory miejsce to doskonale nadaje się do odtworzenia i utrzymania na jego terenie tych muraw. (Załącznik nr 8. Radzionków Miasto Ludzi z Pasją. Budowa niezbędnej infrastruktury dla utworzenia zastępczego siedliska priorytetowego (6120-1) ciepłolubnych muraw napiaskowych na terenie Księżej Góry w Radzionkowie). Proponowany użytek ekologiczny Kocie Górki : Obszar powyrobiskowy, o niezwykłych w skali miasta walorach krajobrazowych, będący jedyną w swoim rodzaju mozaiką wilgotnych siedlisk otwartych i zadrzewionych, jak i ubogich muraw kserotermicznych. Na obszarze Kocich Górek występuje szereg gatunków chronionych. Spośród gatunków roślin objętych w Polsce ochroną gatunkową występują tu: kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine), kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens), buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), goryczka krzyżowa (Gentiana cruciata), orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), kalina koralowa (Viburnum opulus) Chroniony grzyb: czasznica olbrzymia (Calvatia gigantea) Pająk chroniony: tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi) Płazy chronione: żaba trawna (Rana temporaria), kumak nizinny (Bombina bombina) [Unijna Dyrektywa Siedliskowa], rzekotka drzewna (Hylla arborea) [Unijna Dyrektywa Siedliskowa], żaba jeziorkowa (Rana lessonae) [Unijna 13
Dyrektywa Siedliskowa], żaba wodna (Rana esculenta) [Unijna Dyrektywa Siedliskowa], żaba moczarowa (Rana arvalis) [Unijna Dyrektywa Siedliskowa] Ptaki chronione: gąsiorek (Lanius collurio) [Unijna Dyrektywa Ptasia], kukułka (Cuculus canorus), świergotek drzewny (Anthus trivialis), rudzik (Erithacus rubecula), słowik rdzawy (Luscinia megarhynchos), pokląskwa (Saxicola rubetra), kląskawka (Saxicola Torquata), kos (Turdus merula), śpiewak (Turdus philomelos), muchołówka szara (Muscicapa strata), czarnogłówka (Parus montanus), modraszka (Parus caeruleus), bogatka (Parus major), kowalik (Sitta europaea), wilga (Oriolus oriolus); - Murawy kserotermiczne występujące na obszarze Kocich Górek stanowią naturalny rezerwuar diaspor roślin kserotermicznych podlegających ochronie w postaci Unijnej Dyrektywy Siedliskowej o kodzie 4210, są istotnym elementem dla rekonstruowanych siedlisk kserotermicznych na obszarze projektowanego Śląskiego Ogrodu Botanicznego na obszarze Księżej Góry w Radzionkowie. (załącznik nr 8. Radzionków Miasto Ludzi z Pasją. Budowa niezbędnej infrastruktury dla utworzenia zastępczego siedliska priorytetowego (6120-1) ciepłolubnych muraw napiaskowych na terenie Księżej Góry w Radzionkowie). - W następujących publikacjach obszar Kocich Górek przeznaczony jest do objęcia ochroną w postaci użytku ekologicznego: Cempulik P. i in. 1998. Przyroda na Górnym Śląsku. Jak zachować jej najcenniejsze wartości? Piekary Śląskie, Wydawnictwo Kubajak. Przywara Z. i in. 2010. Wartości przyrodnicze Piekar Śląskich, Wydawnictwo Kubajak. (załącznik nr 5. zapisy z poszczególnych publikacji). - Na mapie dołączonej do Planu Rozwoju Lokalnego Miasta Piekary Śląskie na lata 2006 2013 dostępnej w biuletynie informacji publicznej gminy Piekary Śląskie obszar Kocich Górek posiada status użytku ekologicznego (załącznik nr 6. mapa bip - tereny zielone i obszary przyrodniczo cenne http://www.bip.piekary.pl/?p=document&action=show&id=16080&bar_id=7011) 14
Proponowany użytek ekologiczny Bekasowa Łąka : Obszar wskazany do objęcia ochroną, obejmuje najcenniejsze z punktu widzenia przyrodniczego i ochrony ptaków fragmenty doliny, z wykształconymi zbiorowiskami roślinnymi obejmującymi płaty szuwarów właściwych oraz szuwarów turzycowych, wykształconych na obszarze starorzecza Brynicy. Płazy chronione: żaba trawna (Rana temporaria), ropucha szara (Bufo bufo), traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris) Płazy chronione objęte ponadto Unijną Dyrektywą Siedliskową: traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), kumak nizinny (Bombina bombina), grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus), ropucha zielona (Bufo viridis), rzekotka drzewna (Hylla arboreta), żaba moczarowa (Rana arvalis) Ptaki chronione zmniejszające swą liczebność w skali Europy: kszyk (Gallinago gallinago), czajka (Vanellus vanellus), krwawodziób (Tringa totanus), wodnik (Rallus aquaticus), podróżniczek (Luscinia svecica) [Unijna Dyrektywa Ptasia], derkacz (Crex crex) [Unijna Dyrektywa Ptasia], pokląskwa (Saxicola rubetra), pliszka żółta (Motacilla flava) A także ptaki chronione: krętogłów (Jynx toruilla), kos (Turdus merula), kląskawka (Saxicola Torquata), cierniówka (Sylvia communis), świerszczak (Locustella naevia), rokitniczka (Acrocephalus schoneobaenus), łozówka (Acrocephalus palustris), trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus), szpak (Sturnus vulgaris), potrzos (Emberiza schoeniclus), dziwonia (Carpodacus erythrinus), świergotek łąkowy (Anthus pratensis). - Studium Uwarunkowań Przestrzennych Miasta Piekary Śląskie wskazuje jasno cele i kierunki działań zmierzających do ochrony przyrody doliny Brynicy: W punkcie 5.1.2.3 Ochrona środowiska kulturowego i krajobrazu czytamy: 15
Niezwykle ważnym elementem dla ochrony środowiska kulturowego i krajobrazu jest renaturalizacja i rewitalizacja terenów przekształconych przez człowieka. Temat ten obejmuje na terenie Piekar Śląskich dwa odmienne zagadnienia. Pierwsze z nich to renaturalizacja i rewitalizacja doliny Brynicy na niektórych odcinkach, obejmująca rozregulowanie koryta rzeki, utworzenie licznych małych zbiorników wodnych przypominających fragmenty starorzecza, wprowadzenie roślinności łęgowej, olsowej i przywodnych i wodnych zbiorowisk roślinności zielnej oraz odtworzenie bogatych, wilgotnych łąk na pozostałym terenie. Jednak warunkiem koniecznym jest współpraca z gminami po drugiej stronie Brynicy, gdyż problem ten musi być rozwiązany całościowo i kompleksowo. Brynica na wysokości Piekar, mogłaby stać się pierwszym takim renaturalizowanym odcinkiem, gdyż warunki terenowe doskonale się ku temu nadają. Jest to tym istotniejsze, że tuż za granicą Piekar, na terenie Siemianowic Śląskich wzdłuż Brynicy istnieją aktualnie tereny chronione (użytek ekologiczny Brynicka Teresa i obszar chronionego krajobrazu Przełajka ), jako że ta część doliny Brynicy ma już w tej chwili znacznie bardziej naturalny charakter a jej koryto na pewnym odcinku pozbawione jest nawet sztucznych wałów ochronnych. - W następujących publikacjach obszar Bekasowej Łąki przeznaczony jest do objęcia ochroną w postaci użytku ekologicznego: Cempulik P. i in. 1998. Przyroda na Górnym Śląsku. Jak zachować jej najcenniejsze wartości? Piekary Śląskie, Wydawnictwo Kubajak. Przywara Z. i in. 2010. Wartości przyrodnicze Piekar Śląskich, Wydawnictwo Kubajak. (załącznik nr 5. zapisy z poszczególnych publikacji). - Na mapie dołączonej do Planu Rozwoju Lokalnego Miasta Piekary Śląskie na lata 2006 2013 dostępnej w biuletynie informacji publicznej gminy Piekary Śląskie obszar Bekasowej Łąki posiada status użytku ekologicznego (załącznik nr 6. mapa bip - tereny zielone i obszary przyrodniczo cenne http://www.bip.piekary.pl/?p=document&action=show&id=16080&bar_id=7011) 16
Na posiedzeniu komisji w dniu 26 stycznia, poruszona była kwestia różnicy między obecnym statusem omawianych obszarów (obszar zieleni nieurząrzonej) a statusem użytku ekologicznego. Różnica jest, i to istotna. Mianowicie zgodnie z Uchwała Nr LIII/517/06 Rady Miasta w Piekarach Śląskich w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Piekary Śląskie w obszarze pierwszym w 19 ust. 2. pkt. 3) dla terenów zieleni nieurządzonej (Kocie Górki, Księża Góra) oraz w 18 ust. 2. pkt. 3) dla terenów trwałych użytków zielonych (Bekasowa Łąka) przewiduje się: 3) Dopuszczenia: [ ] b. lokalizowanie plenerowych urządzeń sportu i rekreacji takich jak: boiska sportowe, place gier, zabaw, itp. d. lokalizowanie urządzeń związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, e. budowa stawów hodowlanych. Zatem obecny stan prawny dopuszcza lokalizację na proponowanych do objęcia ochroną w postaci użytku ekologicznego obszarów inwestycji które oznaczałyby w sposób jednoznaczny utratę ich walorów przyrodniczych. Objęcie ochroną w formie użytku ekologicznego zapewnia zachowanie wartości przyrodniczych wymienionych obszarów, o czym mówi art.45 ustawy o ochronie przyrody: W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone następujące zakazy: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych; 17
7) zmiany sposobu użytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych. - Konieczność podjęcia działań mających na celu zachowanie istniejących walorów obszarów cennych przyrodniczo, przedstawia wizja struktury przyrodniczej, zawarta w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Piekary Śląskie Tom II pkt. 4 Założenia polityki przestrzennej pkt 4.1. [1] Wizja struktury przyrodniczej Istnieje uznana potrzeba uzyskania zrównoważonej struktury miasta, w związku z tym przyrodnicza wizja powinna uwzględniać dwa aspekty : ukształtowanie wybranych elementów przyrody, oraz stan środowiska, rozumiany, jako wypadkowa działań różnych podmiotów, a odpowiadający naturalnym walorom oraz zmieniającym się w czasie krajowym i europejskim normom i zasadom gospodarowania w przestrzeni. Nieodzowność tworzenia bardziej zrównoważonego układu jest jednym z warunków poprawy standardów środowiskowych, ochrony otwartych przestrzeni, tworzenia rusztu regionalnego systemu chronionych terenów otwartych (SOCh) oraz obszarów zieleni i kulturowego krajobrazu wewnątrz terenów zainwestowanych. Wspólnie z systemem regionalnym, miejski system terenów otwartych tworzyć będą : w dolinie rzeki Brynicy i jej dopływów : tereny zieleni nieurządzonej nad rzeką i jej dopływami oraz zieleni urządzonej na przestrzeni zabudowanej od Osiedla Józefka po Osiedle Powstańców Śląskich ; 18
tereny zieleni towarzyszącej rzece Szarlejce oraz potokom i rowom stanowiącym dopływy Brynicy,a także pasma zieleni o parkowym charakterze wiążących śródmieście z doliną rzeki ; pasma terenów otwartych, w tym zdegradowanych, położonych pomiędzy Szarlejką a Brzozowicami i Brzezinami Śląskimi i wiążące te tereny z terenami otwartymi położonymi wzdłuż DK4 na pograniczu Chorzowa i Siemianowic ; pasma terenów otwartych, położonych wzdłuż DW911, na pograniczu z Radzionkowem, obejmującym Kocie Górki, Kopiec Wyzwolenia, Górę Powstańców Śląskich (czyli inaczej Księżą Górę; przyp. PSP), przy przyrodniczym wykorzystaniu kompleksów rolnych. Piekary Śląskie powinny posiadać strukturę przyrodniczą zapewniającą mieszkańcom sprzyjające warunki życia a gospodarce możliwości funkcjonowania i rozwoju. Oznacza to, że rzeki będą czyste, o zachowanych walorach ich naturalnego przebiegu, miasto będzie w całości skanalizowane, a wszystkie ścieki podlegać będą skutecznemu oczyszczeniu. Czyste środowisko przyrodnicze wpływać będzie korzystnie na wysoką jakość struktur osadniczych i wytwórczych oraz sprzyjać funkcjom wypoczynkowym i rekreacyjnym, w zakresie wypoczynku codziennego dla mieszkańców, dobrze utrzymanym terenom zieleni miejskiej i lasu oraz zachowaniu wartości przyrody. - Na posiedzeniu komisji pojawiły się sugestie jakoby Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników dążyło do blokowania ważnych dla miasta inwestycji. Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników, działa jako organizacja społeczna i wszelkie prace nad projektem Użytki ekologiczne w Piekarach Śląskich, trwające 2 lata, wykonywało społecznie i w ciągu tych dwóch lat ani razu nie zgłosiliśmy jakiegokolwiek projektu hamującego jakąkolwiek inwestycję. Podczas przygotowywania wniosków o ustanowienie użytków ekologicznych PSP cały czas działało w przeświadczeniu, iż odbywa się to we współpracy z Urzędem Miasta. Intencją Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników jest współpraca z Urzędem Miasta, mająca na celu zachowanie istniejących w mieście wartości przyrodniczych. Władze miasta i kompetentne Wydziały UM wiedziały o planach powołania użytków ekologicznych na omawianych obszarach i brały udział w tworzeniu projektów. 19
- Miasto Piekary Śląskie jeszcze przez najbliższe pół roku może się tytułować mianem Eko-samorządu, który jest przyznawany na okres 1 roku w ramach konkursu Od Eko-samorządu do Eko-społeczeństwa. Stało się tak za sprawą przeprowadzonych przez UM projektów: Projekt Zaopatrzenie w wodę i kanalizację Piekar Śląskich, CCI 2005/PL/16/C/PE/006 współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Funduszu Spójności, zakończony w roku 2010. Projekt Obszarowy Program Likwidacji Niskiej Emisji na terenie Gminy Piekary Śląskie, rozpoczęty w 2003 roku a trwający po dziś dzień. Powyżej wymienione działania zaliczyć należy do tzw. ochrony środowiska. W tym miejscu dokonajmy istotnego rozróżnienia na ochronę środowiska oraz ochronę przyrody. Słowem wyjaśnienia, ochrona środowiska polega na ochronie środowiska stricte z punktu widzenia działalności ludzkiej i jako taka jest de facto ochroną człowieka. Ochrona przyrody natomiast ma za zadanie chronić elementy środowiska przyrodniczego, szanując i respektując prawo do przestrzeni życiowej wszelkich organizmów żywych, w celu zachowania rezerwuaru genetycznego dla generacji obecnej jak i dla przyszłych pokoleń. Niestety, do tej pory na terenie Piekar Śląskich w przeciwieństwie do innych okolicznych miast, nie powołano żadnych obszarowych form ochrony przyrody przewidzianych w Ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880). W dobie szybkiego rozwoju, jakim charakteryzuje się nasz region, oraz coraz lepszego zrozumienia wszelkich współzależności człowieka i środowiska, do czego dużą wagę przywiązuje Unia Europejska jest to sytuacja niepokojąca. - Wyjaśnienie Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników do podsumowania w opinii Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Nieruchomościami, z Wydziałem Architektury i Urbanistyki oraz z Wydziałem Inwestycji i Remontów z dnia 21.01.2011 roku, pismo ERś. 6135-9/10. Treść podsumowania UM: Zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Nr LII/571/10 z dnia 27 maja 2010r. na terenie miasta w okresie wiosennym zostaną postawione tablice Eko-dydaktyczne w miejscach występowania szczególnych walorów przyrodniczych, między innymi przed w/w miejscami. Będą one służyły mieszkańcom jako punkty informacyjnoedukacyjne. Do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców miasta przyczynia 20
się wydana w 2010r. książka oraz plakat Wartości przyrodnicze Piekar Śląskich w których opisane są przedmiotowe tereny. Przekazywane czytelnikom informacje dotyczące poszczególnych elementów środowiska naszego miasta oraz priorytetów ekologicznych z pewnością przyczynią się do poszanowania zasobów przyrody żywej i nieożywionej również na wskazanych terenach. Ponadto w szkołach podstawowych oraz gimnazjach prowadzone są prelekcje o tematyce ekologicznej oraz konkursy i turnieje wiedzy ekologicznej. Wszystkie powyższe działania mają na celu kształtowanie świadomości ekologicznej w zakresie obszarów cennych przyrodniczo na terenie naszego miasta. Uznanie w/w terenów jako użytki ekologiczne nie przyniesie oczekiwanych rezultatów a w znacznym stopniu utrudni zagospodarowanie przestrzeni oraz ewentualne przeprowadzenie inwestycji na terenach sąsiednich. (załącznik nr 1. - Opinia Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Nieruchomościami, z Wydziałem Architektury i Urbanistyki oraz z Wydziałem Inwestycji i Remontów z dnia 21.01.2011 roku, pismo ERś. 6135-9/10). Powołanie użytków ekologicznych jest działaniem skierowanym przede wszystkim na ochronę, nie na kształtowanie świadomości ekologicznej w zakresie obszarów cennych przyrodniczo na terenie naszego miasta (cel edukacyjny jest uboczny). Wszystkie powyższe działania, mające na celu zwiększenie ekologicznej świadomości wśród mieszkańców miasta są bardzo potrzebne. Naszym staraniom o ustanowienie użytków ekologicznych, przyświeca jednak cel odmienny, którym jest ochrona najcenniejszych przyrodniczo terenów naszego miasta, która w naszej ocenie jest niewystarczająca. Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników w niniejszej opinii starało się dowieść, że objęcie proponowanych obszarów ochroną w formie użytku ekologicznego pozwoli zachować miastu swoje przyrodnicze walory. Poza tym dostrzegamy pewną sprzeczność w stanowisku UM: z jednej strony zapewnia się nas o dostatecznej ochronie ww obszarów a z drugiej strony przedstawia wizje inwestycji planowanych na tych terenach na szeroką skalę. Duże inwestycje infrastrukturalne w postaci Autostrady A1 oraz kolei Katowice Pyrzowice i spodziewany wraz z nimi wzrost inwestycji w Piekarach Śląskich, tym 21
bardziej skłaniają do podjęcia działań skierowanych na zachowanie istniejącej biologicznej różnorodności miasta. CZĘŚĆ 3. Ustanowienie użytków ekologicznych nie ma na celu kształtowania lub podniesienia świadomości ekologicznej. Użytki ekologiczne mają chronić przyrodę. Argumentem Urzędu Miasta jest to, że ustanowienie użytków ekologicznych przyczyni się do obniżenia wartości inwestycyjnej obszarów przyległych oraz zmniejszonego zainteresowania inwestorów. Ma to rzekomo prowadzić do ograniczenia rozwoju gospodarczego miasta. Użytki mają właśnie na celu ochronę lokalnej bioróżnorodności w warunkach wzmożonej antropopresji m.in. poprzez intensywną gospodarkę inwestycyjną na terenach przyległych. Natomiast w całym dokumencie czterokrotnie pada sformułowanie koszty i wydaje się, że jest to koronny argument UM na rzecz nie obejmowania w/w terenów ochroną użytkową. Władze miasta zdają się (i słusznie) dostrzegać średniookresowe korzyści dla miasta i jego mieszkańców płynące z działalności inwestycyjnej, rozwoju infrastruktury i przemysłu. Jest to kwestia najbliższej dekady lub dwóch a korzyści z niej niewątpliwie będą dla miasta ogromne i będą miały ponad wszelką wątpliwość pozytywny wpływ na jakość życia mieszkańców Piekar. Jest to jednak strategia średniookresowa, która co prawda świetnie sprawdza się w przedziale jednej lub dwóch dekad, ale na skutek zmieniających się czynników demograficznych, kulturowych i gospodarczych, nie sposób przewidzieć jej skutków w dłuższym okresie czasu. W tym zakresie ogromną zasługę władze miasta ponoszą również na polu ochrony środowiska i mieszkańców przed niekorzystnymi czynnikami cywilizacyjnymi. Nie mniej, w całej tej strategii rozwoju miasta umyka jeden szczegół, a mianowicie ochrona przyrody. Szczegół ten umykał dotąd na przestrzeni ponad wieku kolejnym zarządcom Górnego Śląska, w tym również Piekar, czego zgubne skutki mieszkańcy Górnego Śląska ponoszą do dzisiaj i będą ponosić jeszcze przez 22
dekady. Dzisiejsze pokolenia synów i wnuków ponoszą konsekwencje krótkowzrocznej strategii swoich dziadków i pradziadków, czego wymownym przykładem są także Piekary Śląskie. Większość powierzchni miasta to tereny skrajnie przekształcone przez człowieka i zanieczyszczone. Dotyczy to całych dzielnic, jak Brzeziny Śląskie, Brzozowice-Kamień, Szarlej. Cały centralny pas Piekar to tereny zdegradowane, o znikomej w skali miasta i regionu wartości przyrodniczej. A przecież same nazwy są świadectwem przyrody, jaka była tu zanim wzmogła się eksploatacja złóż naturalnych na obszarze Piekar Śląskich (Brzeziny, Brzozowice). Nawet plany renaturyzacji i zalesienia tych obszarów, skądinąd słuszne i konieczne, niewiele wnoszą w zakresie wzrostu różnorodności biologicznej miasta, bo na odtworzenie przyrody trzeba wielu dziesiątków lat i z pewnością dopiero najmłodsi mieszkańcy Piekar będą mogli o tych obszarach powiedzieć swoim wnukom, że stanowią one obszar cenny przyrodniczo. Trzeba także podkreślić, że miejska zieleń urządzona czyli różnego rodzaju parki absolutnie nie stanowi siedlisk cennych przyrodniczo, a ich różnorodność biologiczna wynika tylko z migracji gatunków z obszarów półnaturalnych. W Piekarach Śląskich ostatnie skrawki półnaturalnej przyrody zachowały się tylko w ich skrajnie południowych (wokół Dąbrówki) lub północnych rejonach. Jeśli spojrzymy na Piekary Śląskie z lotu ptaka, ujrzymy zielone serce miasta w Postaci Kalwarii otoczone pasem infrastruktury miejskiej, ale dalej, na zewnętrznej granicy znów zobaczymy zielone płuca Piekar lasy Lipka i Dioblina, i łąki na Kocich Górkach, Księżej Górze i Bekasowej Łące. To ostatnie miejsca w Piekarach, gdzie mieszkańcy mogą jeszcze zobaczyć resztki tego, co niegdyś było tu powszechne. Z całą mocą trzeba podkreślić, że nie ma w Piekarach miejsc cenniejszych przyrodniczo, niż te trzy (poza lasami) fragmenty zieleni, które PSP proponuje do objęcia ochroną. Uważamy, że nie objęcie tych obszarów ochroną, bez względu na doraźne skutki ekonomiczne, jest brakiem odpowiedzialności władz miasta, nie tylko wobec obecnych mieszkańców, ale przede wszystkim wobec przyszłych pokoleń. Doraźne skutki ekonomiczne, chociaż są niezwykle ważne dla poziomu rozwoju i dobrobytu społeczeństwa, nie są więcej ważne, jak spuścizna przekazana przyszłym pokoleniom. A tak to już jest, że przyroda jako całość, na poziomie całych siedlisk, mimo, że składa się z ogromnej liczby gatunków tworzących złożoną sieć zależności, tworzy 23
funkcjonalną całość rozwijającą się w długich cyklach czasowych, liczonych w skali wielu dziesięcioleci. Nawet niewielkie zaburzenie w chwili obecnej, może przynieść katastrofalne skutki w przyszłości, ale też nawet niewielkie nakłady na ochronę mogą skutkować wzrostem różnorodności biologicznej i zwiększeniem złożoności siedlisk. Członkowie Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników zwracają się do Państwa w imieniu obecnych i przyszłych obywateli i mieszkańców Piekar o ochronę resztek naturalnych i chronionych siedlisk istniejących w Piekarach. Chronimy przyrodę nie dla niej samej, ale dla człowieka, bo to on jest ostatecznym odbiorcą zarówno wrażeń estetycznych jak i podmiotem wszelkich czynności poznawczych prowadzących do Prawdy. To jest odpowiedzialność ciążąca na każdym pokoleniu wobec przyszłych pokoleń ludzkich, aby spuścizna, która nie istnieje za sprawą człowieka, ale której istnienie od człowieka zależy, trwała i była przekazywana dalej bez uszczerbku. Taka odpowiedzialność spoczywa również na obecnych władzach naszego miasta. Skutków być może nie zobaczymy już my, ale dopiero ludzie dwie albo trzy generacje po nas. Nie mniej to właśnie od Państwa obecnych działań zależy to, jakimi zobaczą Piekary przyszli ich mieszkańcy. Niniejszą opinię, składającą się z 24 stron oraz 9 załączników, opracowało Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników: 24