Date Printed: 01/05/2009 JTS Box Number: IFES 16 Tab Number: 21 Document Title: ELECTION OBSERVATION IN 1993 ELECTION Document Date: 1993 Document Country: Document Language; 1FES 1D: POL POL EL00346
ORDYNACJE WYBORCZE WYBORY'93
KRAJOWE BIURO WYBORCZE ORDYNACJE WYBORCZE WYBORY'93 F Clifton White Resource Center International Foundation for Election Systems RETURN TO RESOURCE CENTER INTERNATIONAL FOUNDATION FOR ElECTORAL SYSTEMS 1101 15th STREET, NW 3rd FLOOR WASHINGTON, DC 20005 -- IllUll L4U WYDAWNICTWO SEJMOWE WARSZAWA 1993 \ I V
,,.."., ~.~ c,~,", r: :-;. ;: ;.~e. '... "1'",...,.'. e"."'" '1_~,ISBN 83-7059-054-3 \1.;\.,"i.[f~~'" '.h;...,ic:~.. J KANCELARIA SEJMU Wydawnictwo Sejmowe Wydanie I - czerwiec 1993 r. Ark.USZ1 drukarskich 4,5 Sk.lad i druk: Zaklady Graficzne.. Tamka" SA Zam.,2301-!HJO/93
SPIS TRESeI ZafZl!dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 czerwca 1993 r. w sprawie zarzljdzenia wyborow do Sejrnu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dziennik Ustaw RP z dnia 3 azerwca 1993 r. Nr 46, paz. 207)............... 5 Ordynacja wyborcza do Sejrnu Rzeczypospolitej Polskiej - ustawa z dnia 28 rnaja 1993r. (Dziennik Ustaw RP z dnia 2 czerwca 1993 r. Nr 45, paz. 205)... 7 Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej - ustawa z dnia 10 rnaja 1991 r. (tekstjednolity; Dziennik Ustaw RP zdnia 19 sierpnia 1991 r. Nr 72,poz. 319)................. 67
ZARZ;\DZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLlTEJ POLSKIEJ z dnia 2 czerwea 1993 r. w sprawie zarz'!dzenia wyborow do Sejrnu i Senatu Rzeczypospolitej Po1skiej Dziennik Ust.w Rzeczypospolitej Polskiej z dni. 3 ezerwe. 1993 r. N r 46, poz. 207 Na podstawie art. 4 ust. 6 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 pazdziernika 1992 r. 0 wzajernnych stosunkaeh rni~dzy wladz~ ustawodawcz~ i wykonawez~ Rzeczypospolitej Polskiej oraz 0 samorz~dzie terytorialnym (Oz. U. Nr 84, poz. 426) i art. 5 ustawy z dnia 28 ezerwca 1991 r. - Ordynacja wyboreza do Sejmu Rzeezypospolitej Polskiej (Oz. U. Nr 59, poz. 252) oraz art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 10 maja 1991 r. - Ordynacja wyboreza do Senatu Rzeezypospolitej Polskiej (Oz. U. Nr 72, poz. 319) stanowi si~, co nast~puje: 1. 1. Zarz~dzam wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Ozien wybor6w wyznaczam na niedziel~ dnia 19 wrzesnia 1993 r. 2. 1. Wybory zostan~ przeprowadzone na podstawie ustawy z dnia 28 maja 1993 r. - Ordynaeja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy z dnia 10 maja 1991 r. - Ordynaeja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej POlskiej. 2. Oni, w kt6ryeh uplywajl/ terminy wykonania czynnosei wyborczych, okresli kalendarz wyborezy, kt6ry zostanie ustalony po wejseiu w zyeie ustawy z dnia 28 maja 1993 r. - Ordynacja wyboreza do Sejmu Rzeezypospolitej Polskiej. 3. Zarzl/dzenie wchodzi w zyeie z dniem ogloszenia. 5
, '
ORDYNACJA' WYBORCZA DO SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Ustawa z dnia 28 maja 1993 r. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 czerwca 1993 r. Nr 45, paz. 205 Rozdzial 1 Zasady ogolne Art. I. I. Wybory poslow na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej sll powszechne, bezposrednie, rowne, proporcjonalne oraz przeprowadzane w glosowaniu tajnym. 2. Dniem wyborow jest dzien wolny od pracy przypadajllcy w ci,!gu miesi,!ca poprzedzajllcego uplyw kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej lub - w razie rozwillzania Sejmu - dzien wolny od pracy przypadaj,!cy nie wczesniej niz 3 miesillce i nie pozniej niz_ 4 miesillce od zakonczenia kadencji Sejmu. Art. 2. po Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej wybiera si~ poslo.~ wedlug zasady proporcjonalnosci w ten sposob, ze: 1) 391 poslow wybiera si~ z okr~gowych list kandydatow na poslow. w wielomandatowych okr~gach wyborczych, 2) 69poslow wybiera si~ z ogolnopolskich list kandydatow na poslow;. _ Art. 3. I. W podziale mandatow w okr~gach wyborczych uwzgl~dnia si~ wylllcznie okr~gowe listy kandydatow naposlow tych komitetow wyborczych, ktorych Iisty otrzymaly co najmniej 5% waznie oddanych glosow w skali kraju. 2. Okr~gowe listy kandydatow na poslow komitetow wyborczych, o ktorych mowa wart. 77 ust. 2 (koalicja wyborcza), uwzgl~dnia si~ w podziale mandatow w okr~gach wyborczych, jezeli ich Iisty otrzymaly co najmniej 8% waznie oddanych glosow w skali kraju. Art. 4. W podziale mandatow pomi~dzy ogolnopolskie listy kandydatow na poslow uwzgl~dnia si~ wylllcznie listy tych komitetow 7
wyborczych, ktorych okr~gowe listy kandydatow na pos/ow otrzyma/y co najmniej 7% wainie oddanych g/osow w skali kraju. Art. 5. I. Komitety wyborcze zarejestrowanych organizacji mniej szosci narodowych mogll korzystac ze zwolnienia list tych komitetow zjednego z warunkow, ojakich mowa wart. 3 ust. 1 albo wart. 4,jeieli z/oill Panstwowej Komisji Wyborczej oswiadczenie w tej sprawie najpozniej w 5 dniu przed dniem wyborow. 2. Panstwowa Komisja Wyborcza potwierdza niezw/ocznie otrzymanie oswiadczenia, 0 ktorym mowa w ust. I. Oswiadczenie jest willillce dla komisji wyborczych. Art. 6. leieli warunku okreslonego wart. 3 ust. 1 lub ust. 2 nie spe/nill okr~gowe listy kandydatow na pos/ow iadnego komitetu wyborczego blldz ktorys z wymienionych warunkow spelniony zostanie przez listy kandydatow tylko jednego komitetu wyborczego, w podziale mandatow w okr~gach wyborczych uwzgl~dnia si~ listy kandydatow komitetow wyborczych, ktore otrzyma/y co najmniej 3% wainie oddanych g/osow w skali kraju. Listy koalicji wyborczych uwzgl~dnia si~, jeieli otrzymaly co najmniej 5% wainie oddanych glosow w skali kraju. Art. 7. 1. leieli warunku okreslonego wart. 4 nie spe/ni ogolnopolska lista kandydatow na pos/ow iadnego komitetu wyborczego, w podziale mandatow uwzgl~dnia si~ wyl'lcznie Iisty tych trzech komitetow wyborczych, ktorych okr~gowe listy kandydatow na pos/ow, spe/niajllc warunki okreslone odpowiednio wart. 3 lub wart. 6, otrzyma/y kolejno najwyiszy procent wainie oddanych glosow w skali kraju. 2. W razie spe/nienia warunkow okreslonych odpowiednio wart. 3 lub wart. 6 przez listy ogolnopolskie mniej nii trzech komitetow wyborczych, w podziale mandatow uwzgl~dnia si~ ogolnopolskie listy kandydatow wy11lcznie tych komitetow. Art. 8. Kaidy wyborca ma jeden glos. Art. 9. Kadencja Sejmu trwa cztery lata od dnia wyborow. Art. 10. I. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarzlldza wybory i wyznacza ich dat~ zgodnie wart. lust. 2. Zarzlldzenie Prezydenta podaje si~ do publicznej wiadomosci i og/asza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej najpozniej w 5 dniu od dnia zarzlldzenia wyborow. 8
2. W zarzqdzeniu, 0 kt6rym mowa w ust. I, Prezydent po zasi~gni~ciu opinii Panstwowej Komisji Wyborczej okresla dni, w ktorych uplywajq terminy wykonania czynnosci wyborczych przewidzianych w ustawie (kalendarz wyborczy). Art. 11. 1. W razie rozwil\zania Sejmu przez Prezydenta lub mocq uchwaly Sejmu, Prezydent najpoiniej w 5 dniu od dnia ogloszenia postanowienia 0 rozwiqzaniu Sejmu zarzqdza wybory do Sejmu i wyznacza ich dat~ zgodnie z art. lust. 2. Zarzl\dzenie Prezydenta podaje si~ do publicznej wiadomosci i oglasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej najp6zniej w 5 dniu od dnia zarzqdzenia wybor6w. 2. Przepis art. 10 ust. 2 stosuje si~ odpowiednio. Rozdzial 2 Prawa wyborcze obywateli Art. 12. Prawo wybierania majq osoby posiadajqce obywatelstwo polskie, kt6re w dniu wybor6w majq ukonczone 18 lat (czynne prawo wyborcze). Art. 13. Nie majq prawa wybierania osoby: 1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sqdu, 2) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunalu Stanu, 3) ubezwlasnowolnione calkowicie lub cz~sciowo prawomocnym orzeczeniem sqdu z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umyslowego. Art 14. Wybranym do Sejmu moze bye obywatel polski, ktoremu przysluguje prawo wybierania,jezeli w dniu wybor6w rna ukonczone 21 lat i stale zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 5 lat (bierne prawo wyborcze). Rozdzial3 Rejestr i spis wyborcow Art. 15. 1. Gmina prowadzi, jako zadanie zlecone, staly rejestr wyborc6w. 2. Rejestr wyborc6w sluzy do sporzqdzania spis6w wyborc6wdla wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dla wybor6w do Sejmu 9
i do Senatu oraz do rad gmin, a takze do sporzqdzania spis6w os6b uprawnionych do udzialu w referendum og61nokrajowym oraz lokalnym. 3. Rejestr wyborc6w udost~pniany jest do wglqdu w urz~dzie gmmy. 4. Wz6r rejestru, spos6b jego prowadzenia, aktualizacji i udost~pniania okresia Panstwowa Komisja Wyborcza po porozumieniu z Ministrem Spraw Wewn~trznych. Art. 16. 1. Rejestr wyborc6w obejmuje osoby, kt6rym przysluguje prawo wybierania, stale zamieszkale na obszarze gminy. 2. W rejestrze wymienia si~ nazwisko i imiona, imi~ ojca, dat~ urodzenia i adres zamieszkania wyborcy 3. Wyborcy zameldowani na obszarze gminy na pobyt staly wpisywani Sl! do rejestru z urz~du. 4. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy, bez zameldowania na pobyt staly, wpisywani Sl! do rejestru, jezeli zlozl! w tej sprawie w urz~dzie gminy pisemny wniosek zawierajqcy dane, 0 kt6rych mowa w ust. 2, wraz ze wskazaniem adresu zameldowania na pobyt staly poza obszarem gminy. 5. Decyzj~ 0 wpisaniu lub odmowie wpisania do rejestru osoby, o kt6rej mowa w ust. 4, wydaje w6jt lub burmistrz (prezydent miasta) w terniinie 3 dni od daty wniesienia wniosku, zapewniajqc niezwloczne jej dor~czenie wnioskodawcy. 6. 0 wpisaniu wyborcy do rejestru zawiadamia si~ urzqd gminy wlasciwy ze wzgl~u na miejsce zameldowania wnioskodawcy na pobyt staly, w celu skreslenia go z rejestru wyborc6w. 7. Od decyzji w sprawie odmowy wpisania do rejestru wyborcy przysluguje prawo wniesienia skargi do wlasciwego sqdu rejonowego. Przepisyart. 19 stosuje si~ odpowiednio. Art. 17. Osoby pozbawione prawa wybierania skresla si~ z rejestru wyborc6w na podstawie zawiadomien sl!d6w lub Trybunalu Stanu, przekazywanych w trybie okreslonym przez Ministra Sprawiedliwosci po porozumieniu z Panstwowq Komisjl! Wyborczl!. Art. 18. 1. Kazdy moze wnidc do urz~du gminy reklamacj~ na nieprawidlowosci w rejestrze wyborc6w, a w szczeg61nosci w sprawie: 1) pomini~cia wyborcy w rejestrze, 2) wpisania do rejestru osoby, kt6ra nie rna prawa wybierania, 3) niewlasciwych danych 0 osobach wpisanych do rejestru, 10
'4) ;'obj'~'di~\'"t rejjsyt~rii osol,y, tki6i~ nte ia'mie~z~uj~' staie na' 6b;ia~z~ gminy. 2. W6jt lub burmistrz (prezydent miasta) obowi"zany jest rozpatrzyc reklamacj~ w terminie 3 dni od daty jej wniesienia i wydac decyzj~ w sprawle. 3. Decyzj~, wraz z uzasadnieniem, dor~cza si~ niezwlocznie wnosz'!cemu reklamacj~, a gdy dotyczy ona innych os6b - r6wniez tym osobom. Art. 19. 1. Na decyzj~ nie uwzgl~dniaj,!cq reklamacji lub powoduj,!q skreslenie z rejestru wyborc6w wnosz'!cy reklamacj~ b"dz osoba skreslona z rejestru moze wniesc, w terminie 3 dni od daty dor~czenia decyzji, skarg~ za posrednictwem w6jta lub burmistrza (prezydenta miasta) do wlasciwego miejscowo s,!du rejonowego. W6jt lub burmistrz (prezydent miasta) przesyla s,!dowi niezwlocznie skarg~ wraz z decyzj,! i aktami sprawy. W6jt lub burmistrz (prezydent miasta) moze tez niezwlocznie zmienie lub uchylie swoj,! decyzj~, jesli uzna skarg~ w calosci za sluszn'!. 2. S,!d rozpoznaje skarg~ w post~powaniu nieprocesowym, w skladzie jednego s~dziego, w terminie 3 dni od daty jej wniesienia. Odpis postanowienia s,!du dor~cza si~ osobie, kt6ra wniosla skarg~, oraz w6jtowi lub burmistrzowi (prezydentowi miasta). Od postanowienia s"du nie przysluguje srodek prawny. Art. 20. 1. Osoby, kt6rym przysluguje prawo wybierania, wpisywane s" do spisu wyborc6w. 2. Wyborca moze bye wpisany tylko do jednego spisu. Art. 21. 1. Spis wyborc6w sporz'!dza si~ w urz~dzie gminy najp6zniej na 14 dni przed dniem wybor6w. 2. Spis sporz'!dza si~ w 2 egzemplarzach oddzielnie dla kazdego obwodu glosowania, wedlug miejsca zamieszkania wyborc6w. 3. W spisie wymienia si~ dane, 0 kt6rych mowa wart. 16 ust. 2. Art. 22. 1. Wyborca przebywaj,!cy czasowo na obszarze gminy na okres obejmuj,!cy dzien wybor6w jest dopisywany do spisu wyborc6w na wlasny wniosek, wniesiony najp6zniej w 10 dniu przed dniem wybor6w. 2. Przepis ust. 1 stosuje si~ odpowiednio do wyborcy nigdzie nie zamieszkalego, przebywaj,!cego na obszarze gminy. Art. 23. 1. Zolnierze odbywaj,!cy zasadnicz,! lub ok resow'! sluzb~ wojskow,! oraz pelni'!cy sluzb~ w charakterze kandydat6w na zolnierzy 11
zawodowych lub odbywaj'lcy cwiczenia i przeszkolenie wojskowe, a takze junacy odbywaj'lcy zasadnicz,! sluzb~ w obronie cywilnej poza miejscem stalego zamieszkania, S'l dopisywani na swoj wniosek do wybranego przez nich spisu wyborcow, sporz'ldzonego dla miejscowosci, w ktorej odbywaj'l sluzb~. Wniosek sklada si~ mi~dzy 21 a 14 dniem przed dniem wyborow. 2. Przepis ust. 1 stosuje si~ odpowiednio do policjantow z jed nostek skoszarowanych. 3. Dowodcy jednostek wojskowych, komendanci oddzialow obrony cywilnej i dowodcy jednostek policyjnych S'l obowi'lzani zapewnic zolnierzom, junakom i policjantom wykonanie uprawnieri wynikaj'lcych z przepisu ust. 1. 4. Minister Obrony Narodowej oraz Minister Spraw Wewn~trznych, po porozumieniu z Panstwow'l Komisj'l Wyborcz'l, okresl'l sposob realizacji obowi:jzkow dowodcow, 0 ktorych mowa w ust. 3. Art. 24. 1. Spis wyborcow w szpitalach,.zakladach pomocy spolecznej oraz zakladach karnych i aresztach sledczych, a takze w oddzialach zewn~trznych tych zakladow i aresztow sporz'ldza si~ na podstawie wykazow osob, ktore b~d'l w nich przebywac w dniu wyborow. 2. Wykazy osob, 0 ktorych mowa w ust. I, kierownicy jednostek przekazuj'l do urz~du gminy najpozniej w 10 dniu przed dniem wyborow. Art. 25. 0 dopisaniu do spisu wyborcow osob, 0 ktorych mowa wart. 22 ust. I, art. 23 i art. 24, zawiadamia si~ urz'ld gminy wlasciwy ze wzgl~du na miejsce ich stalego zamieszkania. Art. 26. 1. Wyborca zmieniaj'lcy miejsce pobytu otrzymuje na swoje z'ldanie - na podstawie rejestru wyborcow, a wyborca dopisany do spisu - na podstawie spisu wyborcow, zaswiadczenie 0 prawie do glosowania w miejscu pobytu w dniu wyborow. 2. Urz'ld gminy skresla ze spisu osoby, ktorym wydano zaswiadczenie 0 prawie do glosowania oraz 0 ktorych otrzymal urz~dowe zawiadomienie 0 dopisaniu do spisu w innym obwodzie glosowania. Art. 27. I. Spis wyborcow jest udost~pniany do wgl'ldu w urz~dzie gminy. 2. Wojt lub burmistrz (prezydent miasta) powiadamia wyborcow, w sposob zwyczajowo przyj~ty, 0 sporz'ldzeniu spisu wyborcow oraz o miejscu i czasie jego udost~pniania. 12
Art. 28. Na nieprawidlowosci w spisie wyborcow mogll bye wnoszone reklamacje. Przepisyart. 18 i art. 19 stosuje si~ odpowiednio. z tym ie terminy rozpatrzenia reklamacji i wniesienia skargi do Slldu rejonowego wynoszll 2 dni. Art. 29. Panstwowa Komisja Wyborcza okresla. po porozumieniu z Ministrem Spraw Wewn~trznych, wzor spisu wyborcow, sposob jego SPorzlldzania i aktualizowania, wzor zawiadomienia 0 dopisaniu wyborcy do spisu w innym obwodzie glosowania oraz wzor zaswiadczenia o prawie do glosowania. Art. 30. 1. Obywatele polscy przebywaj~cy za granic~ i posiadaj~cy waine polskie paszporty wpisywani S'l do spisu wyborcow sporz'ldzanego przez wlasciwego terytorialnie konsula Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Wpisu dokonuje si~ na podstawie zgloszenia wniesionego przez zainteresowanego ustnie, pisemnie, telefonicznie, telegralicznie lub telefaksem. Zgloszenie powinno zawierac nazwisko i imiona, imi~ ojca, dat~ urodzenia, miejsce pobytu wyborcy oraz numer waznego polskiego paszportu, a takze miejsce i dat~ jego wydania. Zgloszenia moina dokonac najpmniej 3 dnia przed dniem wyborow. 3. Panstwowa Komisja Wyborcza, po porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych, okresla sposob SPorzlldzania i aktualizacji spisu wyborcow, 0 ktorym mowa w ust. 1.' 4. Reklamacje w sprawie spisu wyborcow dotyczllcego osob, o ktorych mowa w ust. I, rozpatruje wlasciwy terytorialnie konsul. Od decyzji konsula w tych sprawach nie przysluguje srodek prawny. 5. Do sporzlldzania spisu wyborcow przebywaj~cych na polskich statkach morskich przepisy ust. 1-4 stosuje si~ odpowiednio, z tym ze spis sporz~dza kapitan statku w sposob okreslony przez Panstwow~ Komisj~ Wyborcz'l po porozumieniu z Ministrem Transportu i Gospodarki Morskiej. Art. 31. Spis wyborcow przekazuje si~ w przeddzien wyborow przewodnicz~cemu obwodowej komisji wyborczej. Art. 32. Obwodowa komisja wyborcza dopisuje do spisu wyborcow w dniu wyborow: 1) osob~ przedkladaj~q zaswiadczenie 0 prawie do glosowania, dol~czaj~c zaswiadczenie do spisu, 2) osob~ pomini~t~ w spisie, jeieli udokumentuje, ii stale zamieszkuje na terenie obwodu glosowania, a urz~d gminy potwierdzi, ii: nie otrzymal zawiadomienia 0 utracie przez ni~ prawa wybierania, 13
3) obywatela polskiego stale zamieszkuj'lcego za graniq, na podstawie waznego polskiego paszportu, odnotowujqc numer paszportu w rubryce spisu "uwagi". Rozdzial4 Glosowanie Art. 33. Glosowae mozna tylko osobiscie. Art. 34. Glosowae moze tylko wyborca wpisany do spisu wyborcow, a tabe wyborca dopisany do spisu zgodnie z przepisami art. 32. Art. 35. I. Glosowanie odbywa si~ w lokalu obwodowej komisji wyborczej bez przerwy, mi~dzy godzin" 6.00 a 22.00. 2. Glosowanie w obwodach glosowania za granicq odbywa si~ mi~dzy godzin'l 8.00 a 20.00 czasu miejscowego. lezeli glosowanie mialoby bye zakonczone w dniu nast~pnym po dniu wyborow w kraju, glosowanie przeprowadza si~ w dniu poprzedzaj'lcym dzien wyborow. Art. 36. I. Przed rozpocz~ciem glosowania obwodowa komisja wyborcza sprawdza, czy umajest pusta, po czym zamykaj'l i opiecz~tow.uje piecz,ci'l komisji oraz ustala liczb~ otrzymanych kart do glosowamao 2. Od chwili opiecz,towania az do chwili zakonczenia glosowania umy otwierae nie wolno. 3. Od chwili rozpocz~cia glosowania az do jego zakonczenia w lokalu wyborczym powinny bye obecne co najmniej 3 osoby wchodz'lce w sklad obwodowej komisji wyborczej, przy czym jedn,! z nich powinien bye przewodnicz'lcy lub jego zast,pca. Art. 37. I. Przed przyst'lpieniem do glosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej dokument umozliwiaj'lcy stwierdzenie jego tozsamosci. 2. Wyborca wpisany do spisu wyborcow, a nie posiadaj'lcy dokumentu stwierdzaj'lcego jego toisamose, moze si~ powolae na swiadectwo dwoch wiarygodnych os6b znanych czlonkom komisji. 3. Wyborca otrzymuje od komisji kart~ do glosowania, potwierdzaj'lc jej otrzymanie wlasnym podpisem w rubryce spisu na to przeznaczonej. 4. Obwodowa komisja wyborcza wydaje karty do glosowania opatrzone dodatkowo jej wlasn'l piecz~ci". 14
Art. 38. Wyborca glosuj~cy za graniq otrzymuje kart~ do glosowania wyl~cznie po okazaniu obwodowej komisji wyborczej waznego polskiego paszportu. Art. 39. I. Po otrzymaniu karty do glosowania wyborca udaje si~' do miejsca zapewniaj~cego tajnose glosowania, znajduj~cego si~ w 10k a lu wyborczym. 2. Na karcie do glosowania wyborca glosuje na okreslon~ list~ kandydatow stawiaj~c znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatow tej Ii sty, przez co wskazuje jego pierwszenstwo do otrzymania mandatu. 3. Wyborca wrzuca do umy kart~ do glosowania w taki sposob, aby strona zadrukowana nie byla widoczna. Art. 40. Wyborcy niepelnosprawnemu, na jego prosb~, moze pomagae przy glosowaniu inna osoba, z wyl,!czeniem m,zow zaufania. Art. 41. I. Glosowania przerywae nie wolno. Gdyby wskutek nadzwyczajnych wydarzen glosowanie bylo przejsciowo uniemozliwione, obwodowa komisja wyborcza moze je przerwae, przedluzye albo odroczye do dnia nast~pnego. Zarz~dzenie takie powinno bye natychmiast podane do publicznej wiadomosci i przeslane okr~gowej komisji wyborczej, a takze wojtowi lub burmistrzowi (prezydentowi miasta). 2. W razie przerwania lub odroczenia glosowania, komisja zapiecz~towuje wlot umy wyborczej i oddaje um~ na przechowanie przewodnicz~cemu. Przed ponownym podj~ciem glosowania komisja stwierdza protokolamie, czy piecz~cie zostaly nie naruszone. Art. 42. I. Zabrania si~ agitacji w dniu glosowania w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w ktorym znajduje si~ lokal wyborczy. 2. W lokalu wyborczym umieszcza si~ tylko urz~dowe obwieszczenia wyborcze, a w szczegolnosci te, 0 ktorych mowa wart. 86 i art. 93. 3. W lokalu wyborczym podczas wszystkich czynnosci obwodowej komisji wyborczej mog~ przebywae m~zowie zaufania na podstawie zaswiadczenia wydanego im przez pelnomocnika, 0 ktorym mowa wart. 80 ust. 3.. Art. 43. Osobom uzbrojonym wst~p do lokalu wyborczego jest zakazany. Art. 44. I. Przewodnicz~cy obwodowej komisji wyborczej odpowiada za utrzymanie porz~dku i spokoju w czasie glosowania; w tym 15
celu rna prawo Zlidac opuszczenia lokalu wyborczego przez osoby naruszajllce porzlldek i spokoj. 2. Na zlidanie przewodniczllcego obwodowej komisji wyborczej komendant w/asciwego komisariatu policji obowillzany jest zapewnic koniecznll pomoc. W tym wypadku przepis art. 43 nie rna zastosowania. Rozdzial5 Okr~gi wyborcze oraz obwody glosowania Art. 45. I. W celu przeprowadzenia wyborow tworzy si, wielomandatowe okr,gi wyborcze, zwane dalej "okr,gami wyborczymi". 2. W okr,gach wyborczych wybiera si, od 3 do 17 pos/ow. 3. Okr,g wyborczy obejmuje obszar jednego wojewodztwa. W wojewodztwie warszawskim i wojewodztwie katowickim okr,g wyborczy obejmuje cz(!5c wojewodztwa, a granice tych okr,gow wyborczych nie mogll naruszac granic gmin. 4. Podzia/u na okr,gi wyborcze i ustalenia liczby pos/ow w nich wybieranych dokonuje si, wed/ug jednolitej normy przedstawicielstwa obliczanej przez podzielenie liczby mieszkancow kraju przez liczb, pos/ow wybieranych w okr,gach wyborczych. Art. 46. I. Podzia/ na okr,gi wyborcze, ich numery i granice oraz liczb, pos/ow wybieranych w kazdym okr,gu, a taki:e siedziby okr,gowych komisji wyborczych okresla za/licznik do ustawy. 2. Informacj, 0 okr,gu wyborczym podjlje si, do wiadomosci wyborcom danego okr,gu wyborczego w formie obwieszczenia Panstwowej Komisji Wyborczej najpo:i:niej w 52 dniu przed dniem wyborow. Druk i rozplakatowanie obwieszczen zapewniajll kierownicy w/asciwych wojewodzkich biur wyborczych. Art. 47. I. Panstwowa Komisja Wyborcza przedk/ada Sejmowi wnioski w sprawie zrniany granic okr,gow wyborczych i liczby pos/ow w nich wybieranych, jezeli koniecznosc taka wynika ze zrnian w zasadniczym podziale terytorialnym panstwa lub zmiany liczby mieszkancow. 2. Wnioski, 0 ktorych mowa w us!. I, Panstwowa Komisja Wyborcza przedk/ada Sejmowi nie pozniej nii: na 9 miesi,cy przed up/ywem kadencji Sejmu. Sejm dokonuje zmian w podziale na okr,gi wyborcze nie pozniej niz na 6 miesi,cy przed uplywem kadencji. 16
Art. 48. Glosowanie przeprowadza si~ w obwodach glosowania obejmujl!cych od 500 do 3000 mieszkancow, utworzonych na obszarze gminy. W wypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami mogl! bye tworzone obwody glosowania obejmujl!ce mniejszl! lub wi~kszl! liczb~ mieszkancow. Art. 49. 1. Tworzy si~ obwody glosowania w szpitalach i zakladach pomocy spolecznej, jezeli przebywae w nich b~dzie w dniu wyborow co najmniej 50 wyborcow. 2. Tworzy si~ obwody glosowania dla wyborcow przebywajl!cych w zakladach karnych i aresztach sledczych oraz w oddzialach zewn~trznych tych zakladow i aresztow. Nieutworzenie takiego obwodu moze nast'lpic wyl'lcznie w uzasadnionym wypadku na wniosek naczelnika zakladu karnego lub naczelnika aresztu sledczego. Art. SO. 1. Obwody glosowania tworzy na wniosek wojta lub burmistrza (prezydenta miasta) rada gminy, ustalajl!c granice i numery obwodow oraz siedziby obwodowych komisji wyborczych., 2. Uchwal~ w sprawach, 0 ktorych mowa w ust. 1, przekazuje si~ niezwlocznie wlasciwej okr~gowej komisji wyborczej. Art. 51. 1. Obwody glosowania dla obywateli polskich przebywajl!cych za graniq tworzy Minister Spraw Zagranicznych, po porozumieniu z Panstwowl! Komisjl! WyborcZl!, wyznaczajl!c siedziby obwodowych komisji wyborczych. Przepis art. 50 ust. 2 stosuje si~ odpowiednio. 2. Obwody glosowania dla wyborcow przebywajl!cych na polskich statkach morskich, ktore znajdujl! si~ w podrozy na okres obejmujl!cy dzien wyborow, tworzy Minister Transportu i Gospodarki Morskiej, po porozumieniu z Panstwowl! Komisjl! Wyborczl!, na wniosek armatora zgloszony najpo:i:niej w 30 dniu przed dniem wyborow. Obwody te tworzy si~, je:i:eli na statku przebywa co najmniej 15 wyborcow i jezeli istniejll mozliwosci przekazania wlasciwej komisji wyborczej wynikow glosowania niezwlocznie po jego zakonczeniu. Przepis art. 50 ust. 2 stosuje si~ odpowiednio. 3. Obwody glosowania, 0 ktorych mowa w ust. 1, wchodzl! w sklad okr~gu wyborczego wlasciwego dla gminy Warszawa-SrOdmiescie. 4. Obwody glosowania, 0 ktorych mowa w ust. 2, wchodzl! w sklad okr~gu wyborczego wlasciwego dla siedziby armatora. Art. 52. 1. Informacj~ 0 granicach i numerach obwodow glosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych podaje do publicznej wiadomosci, przez rozplakatowanie obwieszczen, wojt lub 17
burmistrz (prezydent miasta) najpozniej w 35 dniu przed dniem wyborow. 2. Obowiqzek, 0 ktorym mowa w ust. 1, w odniesieniu do obwodow glosowania utworzonych za graniq spoczywa na konsulach, z tym i:e wykonanie tego obowiqzku powinno nasqpic najp6zniej w 21 dniu przed dniem wyborow. 3. 0 utworzeniu obwodu glosowania na polskim statku morskim kapitan statku powiadamia niezwlocznie wyborcow. Rozdzial6 Komisje wyborcze Art. 53. Wybory przeprowadzajq: 1) Panstwowa Komisja Wyborcza, 2) okr~gowe komisje wyborcze, 3) obwodowe komisje wyborcze. Art. 54. 1. Osoby wchodzqce w sklad komisji wyborczych traq czlonkostwo w komisji z dniem pod pisani a zgody na kandydowanie na posla. 2. Osoby wchodzqce w sklad komisji nie mog,! pelnic funkcji pelnomocnika, 0 ktorym mowa wart. 80 us!. 3, oraz m~za zaufania. 3. Osoby wchodz,!ce w sklad komisji nie mogq prowadzic kampanii wyborczej na rzecz list lub poszczegolnych kandydatow na poslow. Art. 55. 1. Osobom wchodzqcym w sklad komisji wyborczych przysluguj'l: 1) diety i zwrot kosztow podroi:y, 2) zryczaltowane diety za czas zwiqzany z przeprowadzeniem glosowania oraz ustaleniem wynikow glosowania i wynikow wyborow, na zasadach i w wysokosci okreslonych przez Prezesa Rady Ministrow po porozumieniu z Panstwowq Komisjq Wyborczq. 2. W zwiqzku z wykonywaniem czynnosci, 0 ktorych mowa w ust. 1 pkt 2, czlonkom komisji, z wyl'lczeniem Panstwowej Komisji Wyborczej, przysluguje na okres do 3 dni bezplatne zwolnienie od pracy, z zachowaniem prawa do wszystkich swiadczen jak za czas przepracowany. 3. Zasady i wysokosc wynagrodzenia osob wchodzqcych w sklad Panstwowej Komisji Wyborczej okresla Marszalek Sejmu. 18
Art. 56. Osoby wchodzlice w sklad kornisji wyborczych korzystajli z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. A. Panstwowa Kornisja Wyborcza Art. 57. Panstwowa Kornisja Wyborczajest stalyrn organern wlasciwyrn w sprawach przygotowania, organizacji i przeprowadzania wybor6w. Art. 58. Do zadan Panstwowej Kornisji Wyborczej nalezy w szczeg61nosci: 1) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiern prawa wyborczego, 2) podejrnowanie dzialan organizacyjnych zwillzanych z przygotowaniern i przeprowadzaniern wybor6w, 3) wsp61dzialanie z wlasciwyrni organarni adrninistracji rzlidowej i sarnorzlidowej w celu sprawnego przygotowania i przeprowadzenia wybor6w, 4) rozpatrywanie skarg na dzialalnosc okr~gowych kornisji wyborczych, 5) rejestrowanie og61nopolskich list kandydat6w na posl6w, 6) ustalanie zbiorczych wynik6w glosowania na okr~gowe listy kandydat6w na posl6w oraz stwierdzanie, kt6re z tych list uczestniczli w podziale rnandat6w w okr~gach wyborczych, 7) ustalanie wynik6w wybor6w posl6w z og61nopolskich list kandydat6w na posl6w, 8) ustalanie wzor6w urz~dowych forrnularzy oraz druk6w wyborczych, a taki:e wzor6w piecz~ci okr~gowych i obwodowych kornisji wyborczych, 9) sprawowanie nadzoru nad prowadzeniern i aktualizowaniern rejestru wyborc6w oraz SPorzlidzaniern spis6w wyborc6w, 10) oglaszanie wynik6w wybor6w do Sejrnu, 11) wydawanie poslorn zaswiadczen 0 wyborze, 12) przedkladanie Sejrnowi do wiadornosci sprawozdania z wybor6w, 13) powolywanie okr~gowych kornisji wyborczych oraz rozwilizywanie okr~gowych i obwodowych kornisji wyborczych po wykonaniu ich ustawowych zadan, 14) rozpatrywanie okresowych inforrnacji Krajowego Biura Wyborczego 0 zrnianach w zasadniczyrn podziale terytorialnyrn panstwa oraz zrnianach liczby rnieszkanc6w w okr~gach wyborczych, 15) wykonywanie innych zadan okreslonych w ustawach. 19
Art. 59. 1. Panstwowa Komisja Wyborcza wydaje wytyczne wi~i~ce komisje wyborcze nizszego stopnia oraz wyjasnienia dia organ ow administracji rz~dowej i samorz~dowej, a takie podieglych imjednostek wykonuj~cych zadania zwi,!zane z przeprowadzeniem wyborow. 2. Panstwowa Komisja Wyborcza uchyia uchwaly okr~gowych komisji wyborczych podj~te z naruszeniem prawa Iub niezgodne z wytycznymi Panstwowej Komisji Wyborczej i przekazuje spraw~ wlasciwej komisji do ponownego rozpoznania. 3. Panstwowa Komisja Wyborcza us tala swoj regulamin oraz regulaminy okr~gowych i obwodowych komisji wyborczych, okresiaj~c w nich w szczegoinosci: 1) zasady i tryb pracy, 2) sposob wykonania zadan, 3) sposob sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego. 4. Panstwowa Komisja Wyborcza moie na czas wyborow utworzyc swoj~ inspekcj~ i okreslic jej zadania. Art. 60. 1. Panstwowa Komisja Wyborcza okresia zasady i sposob wykorzystywania elektronicznego systemu przesylania i przetwarzania danych 0 wynikach glosowania i wynikach wyborow. 2. Minister L~cznosci, na wniosek Panstwowej Komisji Wyborczej, okresia zasady i warunki wykorzystywania dia celow wyborczych urz~dzen i systemow telekomunikacyjnych, a takie sieci telekomunikacyjnej uiytku pubiicznego. Art. 61. Panstwowa Komisja Wyborcza jest uprawniona do uiywania piecz~ci urz~dowej w rozumieniu przepisow 0 piecz~ciach panstwowych. Srednica piecz~ci wynosi 35 mm. Art. 62. 1. W sklad Panstwowej Komisji Wyborczej wchodzi: I) 3 s~dziow Trybunalu Konstytucyjnego wskazanych przez Prezesa Trybunalu Konstytucyjnego, 2) 3 s~dziow S~du Najwyiszego wskazanych przez Pierwszego Prezesa S~du Najwyzszego, 3) 3 s~dziow Naczeinego S~du Administracyjnego wskazanych przez Prezesa Naczeinego S~du Administracyjnego. 2. Osoby,o ktorych mowa w us!. I, powoluje w sklad Panstwowej Komisji Wyborczej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Panstwowa Komisja Wyborcza wybiera sposrod siebie przewodnicz~cego i dwoch zast~pcow. 20
4. Skiad Panstwowej Komisji Wyborczej podaje si~ do publicznej wiadomosci oraz oglasza w Dzienniku Urz~dowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Art. 63. 1. Zmiany w skladzie Panstwowej Komisji Wyborczej nast~pujl/ wskutek: 1) zrzeczenia si~ czlonkostwa, 2) wniosku Prezesa, kt6ry wskazal s~dziego jako czlonka komisji, 3) wygasni~cia mandatu czlonka Trybunalu Konstytucyjnego lub ustania stosunku sluzbowego s~dziego, 4) smierci. 2. Uzupelnienie skladu Panstwowej Komisji Wyborczej nast~puje w trybie przepis6w 0 jej powolaniu. B. Okr~gowa komisja wyborcza Art. 64. 1. Do zadan okr~gowej komisji wyborczej nalezy w szczeg61nosci: 1) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez obwodowe komisje wyborcze, 2) rozpatrywanie skarg na dzialalnosc obwodowych komisji wyborczych, 3) rejestrowanie okr~gowych list kandydat6w na posl6w w okr~gu wyborczym, 4) zarzl/dzanie druku obwieszczen wyborczych i ich dostarczenia obwodowym komisjom wyborczym, 5) ustalenie wynik6w glosowania i wynik6w wybor6w posl6w w okr~gu wyborczym, 6) zapewnienie we wsp61dzialaniu z wlasciwymi organami administracji rzl/dowej oraz samorzl/dowej prawidlowego przygotowania i przeprowadzenia wybor6w w okr~gu wyborczym, 7) wykonywanie innych zadan przewidzianych w ustawie lub zleconych przez Panstwowl/ Komisj~ Wyborczl/. 2. Okr~gowa komisja wyborcza moze na czas wybor6w utworzyc swojl/ inspekcj~ i okreslic jej zadania. Art. 65. 1. W sklad okr~gowej komisji wyborczej wchodzi 11-15 s~dzi6w wlasciwych miejscowo sl/d6w apelacyjnych, s~d6w wojew6dzkich i sl/d6w rejonowych, zgloszonych przez Ministra Sprawiedliwosci najpoiniej w 52 dniu przed dniem wybor6w. 21
,... 2.. Panstwowa Komisja Wyborcza powoluje w sklad okr~gowej komisji wyborczej osoby, 0 ktorych mowa w us!. I, najpmniej w 48 dniu. '. przed dniem wyborow...,, 3. Pierwsze' posiedzenie komisji organizuje, z upowaznienia Panstwowej Komisji Wyborczej, kierownik wojewodzkiego biura wyborczego wlasciwego dla siedziby komisji. 4.' Komisja. na swoim pierwszym posiedzeniu wybiera' sposrod...siebie przewodniczllcego i 2 zast~pcow...... ". 5.' Komisja powoluje na sekretarza komisji kierownika wojewodzkiego biura wyborczego lubosob~ przez'niego wskazanll: Sekretarz komisji uczestniczy w jej posiedzeniachz glosem doradczym:... 6. Sklad komisji podaje si~ niezwlocznie do publicznej wiadomosci w sposob zwyczajowo przyj~ty. Art; 66. 1. Zmiany w skladzie okr~gowej komisji wyborczej nast~pujll wskutek: 1) zrzeczenia si~ czlonkostwa,. 2) wniosku zgloszonego przez Ministra Sprawiedliwosci,.3) ustania stosunku sluzbowego s~dziego, 4) smierci. -'> ::.. 2:-Uzupelnienieskladu komisji'nast~puje w trybie przepisow 0 jej. powolaniu;:'".-.-... C. Obwodowa komisja wyborcza Art. 67. Do zadan obwodowej komisji wyborczej nalezy: 1) przeprowadzenie glosowania w obwodzie, 2) czuwanie w dniu wyborow nad przestrzeganiem prawa wyborczego. w niiejscu i czasie glosowania;. '. 3) ustalenie wynikow glosowania w obwodzie i podanie ich do p'ublicz. nej wiadomosci. '... 4) przekazanie protokolu glosowania okr~gowej komisji wyborczej. Art. 68. I. Obwodow'! komisj~ wyborczll powoluje zarz'!d gminy sposrod wyborcow najpmniej w 21 dniu przed dniem wyborow, uwzgl,dniajqc propozycje zgloszone przez komitety wyborcze. 2. W sklad komisji wchodzi od 5 do 9 osob. 3. Pierwsze posiedzenie komisji organizuje wojt lub burmistrz (prezydent miasta). 22
4. Komisja na swoim pierwszym posiedzeniu wybiera sposrod siebie przewodniczllcego i zast~pc~. 5. Sklad komisji podaje si~ niezwlocznie do publicznej wiadomosci w sposob zwyczajowo przyj~ty. Art. 69. I. Obwodowe komisje wyborcze dla obwodow glosowania utworzonych za granicll i na polskich statkach morskich powolujl! sposrod wyborcow odpowiednio konsulowie i kapitanowie statkow. 2. Zasady, tryb i terminy powolywania tych komisji ustala Pati. stwowa Komisja Wyborcza po porozumieniu odpowiednio z Ministrem Spraw Zagranicznych oraz Ministrem Transportu i Gospodarki Morskiej. Art. 70. Zmiany i uzupelnienia w skladzie obwodowej komisji wyborczej nast~pujll w trybie przepisow 0 jej powolaniu. D. Biura wyborcze Art. 71. I. Organizacyjno-techniczne warunki wykonania zaditti. wyborczych zapewniajll stale: 1) Krajowe Biuro Wyborcze, 2) wojewodzkie biura wyborcze, dzialajllce przy urz~dach wojewodzkich. 2. Biura, 0 ktorych mowa w ust. 1, realizujll zadania.wyborcze wynikaj,!ce z niniejszej ustawy oraz innych ustaw. Art. 72. I. Do zadati. Krajowego Biura Wyborczego w szczegolnosci nalezy: 1) zapewnienie wykonania zadati. i obsluga Pati.stwowej Komisji Wybo- ~~,. 2) wspoldzialanie z naczelnymi i centralnymi organami administracji rzl/dowej oraz innymi podmiotami w celu realizacji zadati. wyborczych, 3) podejmowanie dzialati. organizatorskich zmierzaj'!cych do sprawnego przygotowania i przeprowadzania wyborow, 4) udzielanie informacji 0 przepisach prawa wyborczego, 5) udzielanie informacji i pomocy, w zakresie swojej wlasciwosci, w pracach podejmowanych przez organy Sejmu i Senatu, 6) zapewnienie prawidlowego funkcjonowania systemu informatyki wyborczej. 23
2. Zasady organizacji i dzialalnosci Krajowego Biura Wyborczego okresla statut nadany przez Marszalka Sejrnu na wniosek Panstwowej Kornisji Wyborczej. Art. 73. I. Kierownika Krajowego Biura Wyborczego powoluje i odwoluje Marszalek Sejrnu na wniosek Panstwowej Kornisji WyborczeJ. 2. Kierownik Krajowego Biura Wyborczego pelni funkcj~ Sekretarza Panstwowej Kornisji Wyborczej i uczestniczy w jej posiedzeniach z glosern doradczyrn. 3. Kierownik Krajowego Biura Wyborczego dysponuje wyodr~bnionyrni srodkarni finansowyrni w budzecie pans twa, w cz~sci dotycz:tcej Krajowego Biura Wyborczego. 4. Do Kierownika Krajowego Biura Wyborczego stosuje si~ przepisy dotycz:tce os6b powolywanych na kierownicze stanowiska panstwowe, a do pracownik6w Biura - przepisy ustawy 0 pracownikach urz~d6w panstwowych, z uwzgl~dnieniern ust. 5 i 6. 5. W odniesieniu do pracownik6w Krajowego Biura Wyborczego przepisy okreslbne wart. 2 pkt I, art. 4 ust. 3 i art. 22 ust. 2 usta wy z dnia 16 wrzesnia 1982 r. 0 pracownikach urz~d6w panstwowych (Oz. U. Nr 31, poz. 214, z 1984 r. Nr 35, poz. 187, z 1988 r. Nr 19, poz. 132, z 1989 r. Nr 4, poz. 24, Nr 34, poz. 178 i 182, z 1990 r. Nr 20, poz. 121, z 1991 r. Nr 55, poz. 234, Nr 88, poz. 400 i Nr 95, poz. 425 oraz z 1992 r. Nr 54, poz. 254 i Nr 90, poz. 451) wydaje Marszalek Sejrnu. 6. Uprawnienia wynikaj:tce z art. 30 ust. 1 i z art. 31 ust. 1 ustawy, o kt6rej rnowa w ust. 5, przysluguj:t - w odniesieniu do pracownik6w Krajowego Biura Wyborczego - Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego. Art. 74. I. Do zadan wojew6dzkiego biura wyborczego w szczeg61nosci nalezy: 1) zapewnienie wykonania zadan i obsluga okr~gowej kornisji wyborczej, 2) wsp61dzialanie z organarni adrninistracji rz'ldowej i sarnorz'ldowej w dziedzinie wykonania zadan wyborczych, 3) organizowanie - zgodnie ze wskazaniarni Panstwowej Kornisji Wyborczej - zastosowania elektronicznych technik obliczeniowych w czynnosciach wyborczych, 4) podejrnowanie innych prac organizatorskich i analitycznych, wynikaj'lcych z zakresu dzialania Panstwowej Kornisji Wyborczej i Krajowego Biura Wyborczego. 24
2. Zasady organizacji i dzialalnosci wojew6dzkich biur wyborczych okresla Kierownik Krajowego Biura Wyborczego w porozumieniu z ministrem wlasciwym do spraw administracji. 3. Zakres dzialania, tryb pracy i zasady wsp61dzialania wojew6dzkiego biura wyborczego z jednostkami organizacyjnymi urz~du wojew6dzkiego okrdla statut biura, nadany przez wojewod~ w porozumieniu z Kierownikiem Krajowego Biura Wyborczego. Art. 75. 1. Stosunek pracy z kierownikiem wojew6dzkiego biura wyborczego nawi1!zuje i rozwi1!zuje wojewoda w porozumieniu z Kierownikiem Krajowego Biura Wyborczego. 2. Kierownik wojew6dzkiego biura wyborczego odpowiada za dzialalnosc biura przed Kierownikiem Krajowego Biura Wyborczego. 3. Kierownik wojew6dzkiego biura wyborczego dysponuje wydzielonymi srodkami finansowymi z budzetu panstwa, w cz~sci dotycz1! cej budzetu wojewody. 4. Do kierownika i pracownik6w wojew6dzkiego biura wyborczego stosuje si~ przepisy ustawy 0 pracownikach urzl'd6w panstwowych dotycz1!ce os6b zatrudnionych w urz~dzie wojew6dzkim. 5. W rozumieniu przepis6w ustawy, 0 kt6rej mowa w ust. 4, w odniesieniu do kierownika wojew6dzkiego biura wyborczego kierownikiem urz~du jest wojewoda, a w odniesieniu do pracownik6w wojew6dzkiego biura wyborczego - kierownik tego biura. Art. 76. I. Obslugl' i techniczno-materialne warunki pracy obwodowej komisji wyborczej zapewnia,jako zadanie zlecone gminie, w6jt lub burmistrz (prezydent miasta). 2. Obowil/zki przewidziane w ust. 1 w odniesieniu do komisji, o kt6rych mowa wart. 69, wykonuj1! odpowiednio konsul i kapitan statku. Rozdzial7 Zglaszanie list kandydatow na poslow Art. 77. 1. Prawo zglaszania list kandydat6w na posl6w przysluguje partiom, organizacjom politycznym oraz spolecznym, a tahe wyborcom. Czynnosci wyborcze w imieniu partii i organizacji politycznych oraz spolecznych wykonuj1! organy upowaznione do ich reprezentowania przy czynnosciach prawnych. W wypadku wyborc6w czynnosci 25
wyborcze w ich imieniu wykonujl! tworzone przez nich komitety wyborcze. 2. Partie i organizacje, 0 ktorych mowa w ust. 1, mog,! utworzyc koaiicjl' wyborcz,! dla zgloszenia wspolnych list kandydatow na poslow. Czynnosci wyborcze w imieniu koaiicji wykonuje utworzony w tym celu komitet wyborczy. 3. Do komitetow wyborczych, 0 ktorych mowa w ust. I, stosuje sil' odpowiednio przepisy ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. 0 partiach politycznych (Dz. U. Nr 54, poz. 312) - z wyjl!tkiem art. 4 - oraz przepisy innych ustaw dotycz'!ce dzia/alnosci partii politycznych. 4. W zakresie realizacji zadari wynikaj'!cych z ustawy komitet wyborczy, 0 ktorym mowa w ust. 2, rna osobowosc prawnl!. 5. Komitety wyborcze, 0 ktorych mowa w ust. 1 i 2, rozwi'lzuj'l podmioty, ktore go utworzy/y, zawiadamiaj,!c 0 tym niezw/ocznie Paristwowl! Komisjl' Wyborczl!. 6. Przez uzyte w ustawie okreslenie "komitet wyborczy" rozumie sil' rowniez statutowe organy partii i organizacji, 0 ktorych mowa w ust. I. Art. 78. 1. Komitet wyborczy moze zglosic w kazdym okrl'gu wyborczym po jednej okrl'gowej liscie kandydatow na pos/ow, zwanej. dalej "listl! okrl'gowl!", oraz jednl! ogolnopolsk'! list, kandydatow na pos/ow, zwanl! dalej "listl! ogolnopolskl!". 2. Kandydowac mozna w jednym okrl'gu wyborczym i zjednej listy okrl'gowej oraz z jednej listy ogolnopolskiej. 3. Nie mozna kandydowac rownoczesnie do Sejmu i Senatu. A. Zg/aszanie okrl'gowych list kandydatow na pos/ow Art. 79. I. Lista okrl'gowa powinna bye poparta podpisami co najmniej 3000 wyborcow stale zamieszka/ych w danym okrl'gu wyborczym. 2. Komitet wyborczy, ktory z zachowaniem wymogow okreslonych w ust. 1 zarejestrowal listy okrl'gowe w co najmniej polowie okrl'go~ wyborczych, uprawniony jest do zgloszenia dalszych list bez poparcia zgloszenia podpisami wyborcow. 3. Obowil!zek poparcia zgloszenia listy okrl'gowej podpisami wyborcow nie dotyczy komitetu wyborczego partii, organizacji lub koalicji wyborczej, ktora bezposrednio po poprzednich wyborach ~6
zglosila Prezydium Sejmu istnienie klubu 1iczllcego co najmniej 15 poslow.. '4. Zgloszenie list okr~gowychprzez komitety wyborcze spelniajllce. warunki, 0 ktorych mowa w ust. 2 i 3,nast~puje. na podstawie zaswiadczenia Panstwowej Komisji Wyborczej, wydanego na wniosek zainteresowanego komitetu wyborczego, zlozony do 40 dnia przed dniem wyborow. Informacj~, 0 jakiej mowa w ust. 3, Prezydium Sejmu -.' przekazuje Panstwowej Komisji-Wyborczej wterminie 10 dni od dnia zarzlldzenia wyborow..... '5:' Wrazie'rozwillzania Sejmu' przepis ust..' 3. stosuje. si~ do.. ' 'komitetow' wyborczych; ktore' w dniu rozwillzania':sejmu spelniajll.. ' warunek w nim okreslony. '...' Art. 80. 1. List~ okr~gowll zglasza si~ do okr~gowej komisji wy. borczej do 40 dnia przed dniem wyborow. 2. Liczba kandydatow na liscie nie moze bye mniejsza niz 3 kan. dydatow i wi~ksza niz dwukrotnose ogolnej liczby poslow wybieranych w danym okr~gu wyborczym..... _.'.. 3. :,:gloszenia listy okr~gowej dokonuje na pismie pelnomocnik komitetu wyborczego lub upowazniona przez niego osoba, zwani dalej.. _. _._."p~l.nomocnikiem". Do zgloszenia zalllcza si~ dokument.stwierdzajllcy. ~... ~.. powohiriie Jielnomocnika komiietu wyborczego, z podaniem jego... nazwiska, imienia i dokladnego adresu, wydany przez komitet wyborczy. 4. Jezeli zgloszenia listy okr~gowej dokonuje osoba upowazniona przez pelnomocnika komitetu wyborczego, przepis ust. 3 stosuje si~ odpowiednio. Art. 81. 1. Zgloszenie listy okr~gowej powinno zawierae: 1) nazw~ komitetu wyborczego uwzgl~dniaj'lcll nazw~, skrot nazwy i symbol graficzny partii lub organizacji tworzllcych dany komitet, z podaniem dokladnego adresu; w wypadku komitetu wyborczego utworzonego przez wyborcow nalezy podae rowniez list~ osob tworzllcych komitet wyborczy w liczbie nie mniejszej niz 15 osob oraz ich adresy, 2) nazwiska, imiona, wiek, zawod i miejsce zamieszkania kandydatow, a w wypadku kandydatow komitetow wyborczych utworzonych przez wyborcow - takie przynaleinose do partii, ktorych s'l czlonkami. Nazwiska kandydatow umieszcza si~ na liscie w kolejno sci ustalonej przez komitet wyborczy. 27. \', '"
2. W zgloszeniu pelnomocnik moze wskazac skrot nazwy komiietu wyborczego, ktorym nalezy oznaczyc zarejestrowan~ list~ na urz~dowych obwieszczeniach oraz na karcie do glosowania. 3. Pelnomocnik moze wnosic ponadto 0 oznaczenie w ramach listy poszczegolnych kandydatow nazw~ lub skrotem nazwy partii b"dz organizacji popieraj~cej danego kandydata (nie wi~cej niz 40 znakow drukarskich). Wniosek sklada si~ I"cznie ze zgloszeniem listy. 4. W wypadku listy komitetu wyborczego utworzonego przez wyborcow poszczegolni kandydaci powinni bye oznaczeni nazw" lub skrotem nazwy partii, ktorych s~ czlonkami. Przepis ust. 3 stosuje si~ odpowiednio. 5. Do zgloszenia kazdej listy nalezy dol"czye: 1) uwierzytelniony wyci"g z ewidencji partii lub rejestru organizacji prowadzonych przez wlasciwy s~d, a w wypadku koalicji wyborczej oraz komitetu wyborczego utworzonego przez wyborcow - dokument stwierdzaj~cy utworzenie takich komitetow, podpisany przez 3 osoby przyjmuj~ce odpowiedzialnose za prawdziwose danych zawartych w tym dokumencie, 2) wykazy podpisow wyborcow popieraj~cych list~, obejmuj~ce nie mniej niz 3000 podpisow, b~dz zaswiadczenie Panstwowej Komisji Wyborczej, 0 ktorym mowa wart. 79 ust. 4, 3) pisemne oswiadczenie kazdego kandydata 0 zgodzie na kandydowanie z danej listy okr~gowej, 4) pisemne oswiadczenie kazdego kandydata stwierdzaj~ce, czy byl on funkcjonariuszem lub tajnym wspolpracownikiem Urz~du Bezpieczenstwa Publicznego, Ministerstwa Bezpieczenstwa Publicznego i Sluzby Bezpieczenstwa Ministerstwa Spraw Wewn~trznych oraz wojskowych sluzb specjalnych, w szczegolnosci: Informacji Wojskowej, Wojskowej Sluiby Wewn~trznej, Zarz"du II Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego i Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza. Art. 82. 1. Nazwa, skrot nazwy i symbol graficzny komitetu wyborczego, 0 ktorych mowa wart. 81, powinny roinie si~ dostatecznie od nazw, skrotow nazw i symboli graficznych innych komitetow wyborczych. 2. Jezeli po przyj~ciu zgloszenia listy dokonane zostanie nast~pne zgloszenie zawieraj~ce t~ sam~ lub niedostatecznie r6zni~q si~ nazw~ b'ldz skrot nazwy komitetu wyborczego, komisja wyborcza uznaje to za 28
wad~ zgloszenia i wyznacza termin 3 dni dla jej usuni~cia. W wypadku nieusuni~cia wady w terminie, komisja odmawia rejestracji listy. 3. Komisja wyborcza uznaje, w trybie ust. 2, za wad~ zgloszenia listy komitetu wyborczego, w ktorego nazwie nie uwzgl~dniono nazwy i skrotu nazwy partii lub organizacji tworz~cych ten komitet. Art. 83. I. Okr~gowa komisja wyborcza niezwlocznie rejestruje list~ okr~gow~ zgloszon~ zgodnie z przepisami niniejszej ustawy, sporz~dzaj~c protokol rejestracji. Po jednym egzemplarzu protokolu dor~cza si~ pelnomocnikowi i przesyla Panstwowej Komisji Wyborczej. 2. Jezeli zgloszenie rna wady, komisja wzywa pelnomocnika do ich usuni~cia w terminie 3 dni. W wypadku nieusuni~cia wady w terminie komisja odmawia rejestracji listy w calosci lub co do poszczegolnych kandydatow. W razie odmowy rejestracji w odniesieniu do niektorych kandydatow, list~ - z zastrzezeniem przepisow art. 80 ust. 2 - rejestruje si~ w zakresie nie obj~tym odmow~. 3. Orzeczenia okr~gowej komisji wyborczej, 0 ktorych mowa w ust. 2 i art. 82 ust. 2 i 3, dor~cza si~ niezwlocznie pelnomocnikowi. Od orzeczenia pelnomocnikowi przysluguje prawo odwolania do Panstwowej Komisji Wyborczej, w terminie 3 dni od daty dor~czenia. Od orzeczenia wydanego w wyniku rozpatrzenia odwolania nie przysluguje srodek prawny. Art. 84. I. Panstwowa Komisja Wyborcza na podstawie protokolow rejestracji list okr~gowych przyznaje w drodze losowania, najpozniej w 35 dniu przed dniem wyborow, jednolity numer dla list tego samego komitetu wyborczego, zarejestrowanych w wi~cej niz jednym okr~gu wyborczym. 0 terminie losowania zawiadamia si~ pelnomocnikow. 2. W losowaniu pierwszych numerow bior'l udziallisty komitetow wyborczych, 0 ktorych mowa wart. 79 ust. 3, jezeli zarejestrowaly listy we wszystkich okr~gach wyborczych. W drugiej kolejnosci losuje si~ numery dla list innych komitetow wyborczych, ktore zarejestrowaly swoje listy we wszystkich okr~gach wyborczych. W dalszej kolejnosci losowane s~ numery list pozostalych komitetow wyborczych. 3. Panstwowa Komisja Wyborcza zawiadamia niezwlocznie okr~gowe komisje wyborcze oraz pelnomocnikow 0 wylosowanych numerach list okr~gowych. 29
Art. 85. 1. Po otrzymaniu zawiadomienia, 0 ktorym mowa wart. 84 usc 3, okr~gowa komisja wyborcza, uwzgl~dniajllc kolejnosc nume row list ustalonll w trybie art. 84, najpmniej w 17 dniu przed dniem wyborow przeprowadza losowanie numerow dla list komitetow wybor czych, ktore zarejestrowaly Ii sty wy1llcznie w danym okr~gu wyborczym. o terminie losowania zawiadamia sil' pelnomocnikow. 2. Okrl'gowa komisja wyborcza zawiadamia niezwlocznie pelnomocnikow 0 wylosowanych numerach list okr~gowych, 0 ktorych mowa w us!. 1. Art. 86. 1. Okrl'gowa komisja wyborcza zarzlldza wydrukowanie obwieszczenia 0 zarejestrowanych lis tach okrl'gowych, zawierajllcego informacje 0 ich numerach, nazwach i skrotach nazw komitetow wyborczych oraz dane 0 kandydatach zawarte w zgloszeniach list. 2. Obwieszczenie, 0 ktorym mowa w us!. I, przesyla sil' wlasciwemu kierownikowi wojewodzkiego biura wyborczego, ktory zapewnia jego druk i rozplakatowanie na obszarze okr~gu wyborczego, najpmniej w 8 dniu przed dniem wyborow. Jeden egzemplarz obwieszczenia przesyla sil' niezwlocznie PaI\stwowej Komisji Wyborczej. Art. 87. 1. Okrl'gowa komisja wyborcza skresla z zarejestrowanej listy okrl'gowej nazwisko kandydata na posla, ktory zmarl, utracil prawo wybieralnosci lub zlozyl oswiadczenie na pismie 0 wycofaniu zgody na kandydowanie. 2. Jezeli skreslenie nazwiska kandydata z zarejestrowanej listy nastllpilo wskutek smierci kandydata i powoduje, ze na likie tej pozostaje mniej niz 3 kandydatow, komisja zawiadamia pelnomocnika o mozliwosci zgloszenia nowego kandydata. Uzupelnienia listy dokonuje sil' najpmniej w 10 dniu przed dniem wyborow. 3. Jezeli skreslenie nazwiska kandydata z listy nastllpilo z innej przyczyny niz smierc kandydata lub lista nie zostala uzupelniona z uwzgll'dnieniem terminu, 0 ktorym mowa w ust. 2, a na liscie pozostaje mniej niz 3 kandydatow, komisja uniewaznia rejestracjl' tej listy. Od orzeczenia wydanego w tej sprawie nie przysluguje srodek prawny. 4. W razie rozwillzania 'komitetu wyborczego, 0 ktorym mowa wart. 77 ust. 1 lub 2, okrl'gowa komisja wyborcza uniewaznia rejestracj, listy tego komitetu. 5. 0 skresleniu kandydata i orzeczeniach, 0 ktorych mowa w us!. 2-4, Okrl'gowa ~omisja wyborcza za wiadamia niezwlocznie pelnomocnika i Panstwowi) Komisj, Wyborczll oraz wyborcow. 30
.~,," B.. Poparcie zgloszen okr~gowych list' kandydatow na poslow Art. 88. I. W yborca moze udzielic pisemnego poparcia wi~cej niz jednej liscie okr~gowej. Wycofanie udzielonego poparciajest nieskutecz ne. 2. Wyborca udzielaj~cy lloparcia liscie okr~gowej sklada podpis obok czytelnie wpisanego swojego nazwiska i imienia, adresu zamiesz kania i numeru dowodu osobistego lub paszportu. 3. Wykaz podpisow powinien zawierac na kazdej stronie nazw~ komitetu wyborczego zglaszaj~cego list~, numer okr~gu wyborczego, w ktorym lista jest zglaszana, oraz pod pis pelnomocnika. 4. Wzor wykazu podpisow wyborcow okresla Panstwowa Komi sja Wyborcza. Art. 89. 1. Okr~gowa komisja wyborcza, przyjmuj~c zgloszenie listy okr~gowej, w obecnosci pelnomocnika sprawdza prawidlowosc zlozenia wymaganej liczby podpisow wyborcow. Arkusze wykazu pod pis ow komisja numeruje i opatruje kazdy swoj~ piecz~ci" oraz wydaje pelnomocnikowi pisemne potwierdzenie przyj~cia zgloszenia, 2. Jezeli prawidlowo zlozona liczba podpisow wyborcow jest mniejsza niz ustawowo wymagana, komisja odmawia przyj~cia zgloszenia, wskazuj,!c stwierdzone wady, oraz zwraca pelnomocnikowi przedlozony wykaz podpisow. 3. Orzeczenie, 0 ktorym mowa w us!. 2, moze bye przez pelnomocnika zaskarzone do wlasciwego terytorialnie s'ldu wojewodzkiego w terminie 3 dni od daty dor~czenia. S~d wojewodzki rozpatruje skarg~ w terminie 2 dni w post~powaniu nieprocesowym w skladzie 3 s~dziow. Od postanowienia s~du nie przysluguje srodek prawny. 4. Przyj~te arkusze wykazu podpisow komisja przechowuje w zapiecz~towanych pakietach. Udost~pnienie i rozpiecz~towanie pakietow moze nast~pic wyl~cznie dla potrzeb post~powania przed organami wymiaru sprawiedliwosci, w obecnosci czlonka okr~gowej komisji wyborczej; 0 terminie czynnosci zawiadamia si~ niezwlocznie pelnomocnika. Art. 90. 1. W razie uzasadnionych w'!tpliwosci co do prawdziwo Sci danych zawartych w wykazie podpisow b,!dz wiarygodnosci podpisow, okr,gowa komisja wyborcza wstrzymuje rejestracj~ listy okr,gowej i w sposob przez siebie ustalony dokonuje w terminie 3 dni sprawdzenia danych b~dz wiarygodnosci podpisow, w oparciu 0 dost,p- 31