II SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej II SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI Pełnomocnika Rządu do spraw działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Za okres 1 stycznia - 31 marca 2017 r. MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI MAJ 2017

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Spis treści 5.1. Odstrzał sanitarny na podstawie umów... 10 5.2. Odstrzał sanitarny na podstawie aktów prawa miejscowego... 10 6.1. Międzyresortowy Zespół ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF... 12 6.2. Grupa robocza ds. monitorowania i zwalczania ASF u dzików... 13 6.3. Grupa robocza ds. zintensyfikowania badań naukowych nad ASFV... 13 6.4. Grupa Zadaniowa ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF... 14 7.1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 2017 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych... 15 7.2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie wprowadzenia w 2017 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie... 15 8.1. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczania na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt... 17 8.2. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń... 17 8.3. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Restrukturyzacja małych gospodarstw w ramach poddziałania Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2010... 18 8.4. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej w ramachpoddziałania Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.... 18 8.5. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej w ramach poddziałania Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020.... 18 9.1. Nadzwyczajna pomoc dostosowawcza dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych ( pakiet lipcowy )... 19 9.1.1. Refundacja kosztów zakupu przez producenta świń jałówek hodowlanych ras mięsnych lub ras dwukierunkowych utrzymywanych wyłącznie w celu produkcji mięsa lub czystorasowego buhaja rasy mięsnej lub rasy dwukierunkowej.... 19 9.1.2. Rekompensaty z tytułu niższych cen sprzedaży świń... 20 9.2. Nadzwyczajne środki wsparcia... 22

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 9.3. Mechanizmy pomocowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020... 23 9.3.1. Restrukturyzacja małych gospodarstw... 23 9.3.2. Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej... 24 9.3.3. Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej (niecki, ogrodzenia)... 25 10.1. Broszura na temat alternatywnych kierunków produkcji... 26 10.2. Informacje prasowe... 27 11.1. Międzynarodowe Targi Gospodarki Żywnościowej, Rolnictwa i Ogrodnictwa - Grüne Woche Berlin 2017... 28 11.1.1. Konferencja Zdrowie świń w UE kluczem do osiągnięcia możliwości rynkowych... 28 11.1.2. Spotkanie z Ministrem Rolnictwa Węgier... 29 11.1.3. Spotkanie z Wiceministrem Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa Japonii... 29 11.2. Spotkanie z Komisarzem ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności... 30 11.3. Spotkanie z Wiceministrem Rolnictwa Litwy... 30 11.4. Posiedzenie polsko-chińskiej grupy roboczej ds. ASF... 31

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 1. Wstęp Sprawozdanie z działalności Pełnomocnika Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwanego dalej Pełnomocnikiem Rządu stanowi wykonanie 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 września 2016 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 1. Zgodnie z ww. przepisem Pełnomocnik Rządu, co kwartał, przedstawia Radzie Ministrów sprawozdania ze swojej działalności. Niniejszy dokument jest drugim sprawozdaniem Pełnomocnika Rządu, zawierającym informacje dotyczące najważniejszych działań i inicjatyw zrealizowanych lub zainicjowanych w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 2017 r. oraz zarys działalności Pełnomocnika Rządu w poprzednim okresie sprawozdawczym. 1Dz. U. poz. 1546. Strona 3

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 2. Dane historyczne Do 2014 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie stwierdzano afrykańskiego pomoru świń (ASF 2 ). Choroba został opisana po raz pierwszy w 1921 r. w Kenii i do 2007 r. występowała wyłącznie w Afryce oraz na Sardynii. W 2007 r. wirus ASF rozprzestrzenił się z pierwotnego ogniska w Gruzji na terytorium Europy Wschodniej. Wirus prawdopodobnie został przeniesiony przez odpady kuchenne użyte do karmienia świń, pochodzące ze statku płynącego z Afryki, który zawinął do portu w Poti (Gruzja). Choroba bardzo szybko rozprzestrzeniła się na terytorium Armenii, Azerbejdżanu oraz Federacji Rosyjskiej. W sierpniu 2012 r. ognisko tej choroby stwierdzono w południowo-wschodniej części Ukrainy. W czerwcu 2013 r. białoruskie władze weterynaryjne potwierdziły wykrycie ASF we wsi Czapuń w obwodzie grodzieńskim, 170 km od granicy z Polską oraz w Witebsku w północnowschodniej części Białorusi, 450 km od granicy z Polską. W styczniu 2014 r. na terytorium Litwy stwierdzono 2 przypadki wirusa ASF u dzików. Pierwszy przypadek wirusa ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzono w dniu 17 lutego 2014 r. Do dnia 31 marca 2017 r. stwierdzono łącznie 249 przypadków ASF u dzików oraz 23 ogniska ASF u świń 3. W latach 2014-2015 stwierdzono ogniska oraz przypadki ASF u dzików na terytorium Litwy, Łotwy i Estonii, odnotowano również wzrost liczby przypadków ASF u dzików i liczby ognisk ASF u świń na Ukrainie. Istnieje duże prawdopodobieństwo dalszego szerzenia się wirusa, w szczególności wśród zwierząt wolno żyjących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozostałych państw nadbałtyckich, z uwagi na duże kompleksy leśne na granicy między tymi państwami, w szczególności pomiędzy Polską a Białorusią i Ukrainą. Znaczący ruch osobowy i tranzytowy między tymi państwami, zwiększa ryzyko nielegalnego przewiezienia produktów żywnościowych skażonych wirusem lub przeniesienia wirusa przez środki transportu lub podróżnych. Od 2011 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prowadzony jest monitoring w kierunku wykrycia ASF. Próbki są pobierane od świń (na podstawie analizy ryzyka) oraz padłych i odstrzelonych dzików. Do dnia 31 marca 2017 r. zbadano 214 581 zwierząt, w tym: 1) 151 936 świń; 2) 62 638 dzików; 3) 7 świniodzików. 2 African swine fever. 3 Do dnia złożenia sprawozdania stwierdzono 304 przypadki ASF u dzików. Strona 4

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 3. Obszary objęte restrykcjami (mapy) Zasięg terytorialny obowiązujących obecnie restrykcji został określony decyzją wykonawczą Komisji (UE) 2016/2218 z dnia 7 grudnia 2016 r. zmieniającą załącznik do decyzji wykonawczej 2014/709/UE w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich. Zakres restrykcji określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem ASF 4. Ryc. 1 Aktualny zasięg obszarów objętych restrykcjami. 4 Dz. U. poz. 711 z późn. zm. Strona 5

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 4. Sprawozdanie za okres 28 września - 31 grudnia 2016 r. Niniejszy rozdział stanowi nawiązanie do poprzedniego sprawozdania Pełnomocnika Rządu i zawiera syntetyczne ujęcie zamieszczonych w nim informacji, w celu ukazania sekwencji działań Pełnomocnika Rządu od dnia jego powołania. Pełnomocnik Rządu w ramach wykonywania swoich zadań współpracował z: 1) Międzyresortowym Zespołem ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń. Zespół opracował Szczegółowe rekomendacje w zakresie niezbędnych działań dla ograniczenia rozprzestrzeniania się ASF na terenie RP. Do dnia 31 grudnia 2016 r. odbyło się 7 posiedzeń Zespołu. 2) Grupą roboczą ds. monitorowania i zwalczania afrykańskiego pomoru świń u dzików. Do dnia 31 grudnia 2016 r. odbyły się 3 posiedzenia Grupy. 3) Grupą Zadaniową ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń. W 2016 r. Grupa Zadaniowa zebrała się 21 razy. Ponadto, na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyły się dwa posiedzenia Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, który przyjął rekomendacje w zakresie niezbędnych działań dla ograniczenia rozprzestrzeniania się ASF na terenie RP. W pierwszym kwartale działalności Pełnomocnika Rządu przyjęto lub wdrożono następujące akty prawne mające na celu przeciwdziałanie skutkom wystąpienia ASF: 1) ustawę z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wdrażającą nadzwyczajne rozwiązanie polegające na ułatwieniu nabywania przez podmioty publiczne produktów z mięsa wieprzowego; 2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2016 r. w sprawie określenia obszarów objętych nakazami, zakazami lub ograniczeniami oraz innymi środkami kontroli lub ochronnymi ustanowionymi w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, na których są położone gospodarstwa rolne, w których są utrzymywane świnie. Rozporządzenie określa obszary, z których mają pochodzić świnie, których mięso może być wykorzystane do produkcji żywności podlegającej zamówieniom w trybie ww. ustawy. 3) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2016 r. w sprawie wymagań dotyczących produktów mięsnych oraz określenia sposobu postępowania z surowcami, które nie mogą być wykorzystane do produkcji produktów mięsnych. Rozporządzenie wskazuje skład oraz inne wymagania jakie powinny spełniać produkty mięsne, by mogły zostać nabyte w trybie przewidzianym ww. ustawą. 4) ustawę z dnia 23 września 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, wprowadzającą szereg zmian ułatwiających zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt; 5) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 2016 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 6) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 września 2016 r. w sprawie środków podejmowanych w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń, wprowadzające dodatkowe środki ochronne w zakresie przemieszczania świń; Strona 6

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 7) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 października 2016 r. uchylające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń, znoszące ww. środki; 8) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2016 r. w sprawie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego pochodzącego z obszaru podlegającego ograniczeniom w zakresie zdrowia zwierząt, wprowadzone w celu uniknięcia rozbieżności interpretacyjnych (zmiany redakcyjne); 9) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 października 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, wprowadzające obowiązkowe świadectwa zdrowia dla świń kierowanych do rzeźni; 10) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 października 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, umożliwiające przemieszczanie świń z obszaru zagrożenia do obszaru objętego ograniczeniami oraz na teren całego kraju w celu natychmiastowego uboju; 11) zarządzenie nr 147 Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 listopada 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wprowadzające do statutu MRiRW Biuro Pełnomocnika Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 12) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia obszarów objętych nakazami, zakazami lub ograniczeniami oraz innymi środkami kontroli lub ochronnymi ustanowionymi w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, na których są położone gospodarstwa rolne, w których są utrzymywane świnie, co zwiększyło ww. obszar o gminy: Łosice, Platerów i Mońki; 13) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rekompensat za nieprzerwane nieutrzymywanie świń w gospodarstwie, wprowadzające nową stawkę za świnię w wysokości 276 zł; 14) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie wysokości ryczałtu za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików, ustalające ryczałt za wykonanie odstrzału sanitarnego w wysokości 251 450 zł w zależności od masy, płci oraz miejsca pozyskania. Przygotowano również projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt. Projektowane rozporządzenie zakłada zwiększenie wymagań bioasekuracji nie powodując istotnych obciążeń finansowych hodowców. W omawianym okresie opracowano projekty mechanizmów wsparcia oraz podjęto szereg inicjatyw zmierzających do złagodzenia ekonomicznych skutków ASF. Komisja Europejska zatwierdziła zmiany PROW uwzględniające mechanizmy służące ograniczeniu skutków ASF w Polsce tj.: 1) wsparcie działań prewencyjnych w gospodarstwach utrzymujących świnie; 2) wsparcie alternatywnych kierunków produkcji dla małych gospodarstw rezygnujących z produkcji trzody chlewnej; 3) wsparcie niewielkich gospodarstw w podejmowaniu działalności pozarolniczej. Strona 7

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Ponadto, przygotowano program wsparcia dla uczestników rynku w sektorze wieprzowiny z terenu objętego restrykcjami związanymi z ASF. Program został przekazany do akceptacji Komisji Europejskiej. MRiRW przedłożyło także organom UE propozycję wykorzystania środków przewidzianych dla Polski w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2016/1613, udostepniającym państwom członkowskim UE pomoc finansową w całkowitej kwocie 350 mln EUR, w tym 22 670 129 EUR (98 689 872,6 PLN) dla Polski. Wśród proponowanych rozwiązań przewidziano m.in. rekompensaty z tytułu sprzedaży świń za cenę niższą od średniej rynkowej. Walka z ASF wymaga ścisłej współpracy na szczeblu międzynarodowym. W tym celu, w MRiRW zorganizowano spotkanie ministrów rolnictwa oraz głównych lekarzy weterynarii Estonii, Federacji Rosyjskiej, Finlandii, Litwy, Łotwy, Mołdawii, Polski, Rumunii, Słowacji, Ukrainy i Węgier z Komisarzem UE ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Vytenisem Andriukaitisem. Tematem rozmów były ocena sytuacji w poszczególnych krajach oraz działania podejmowane w walce z ASFV. Ponadto, w PIW-PIB w Puławach odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa "African swine fever - recent research advances and strategies to combat the disease in Europe", w której uczestniczyło ponad 100 uczestników z 23 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Szwajcarii, Serbii, Czarnogóry, Ukrainy, Gruzji, Rosji, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Izraela, Chin oraz Ugandy. Pełnomocnik Rządu inicjował oraz brał udział w szeregu spotkań dotyczących zagadnień związanych z ograniczeniem skutków afrykańskiego pomoru świń, w tym m.in.: z przedstawicielami producentów rolnych, izb lekarsko-weterynaryjnych, urzędów wojewódzkich, powiatowymi lekarzami weterynarii, przedstawicielami zakładów mięsnych, oraz przedstawicielami środowisk naukowych. Mając na uwadze trudną sytuację producentów trzody chlewnej, Pełnomocnik Rządu zwrócił się do Głównego Lekarza Weterynarii o przedstawienie możliwych terminów zniesienia lub złagodzenia restrykcji weterynaryjnych wprowadzonych na obszarach występowania ASF. Na zlecenie Pełnomocnika Rządu PIW-PIB w Puławach przygotował opracowanie dotyczące przewidywanego rozwoju sytuacji epizootycznej w zakresie ASF. Zgodnie z oceną Instytutu, w Polsce mamy do czynienia z typowym modelem szerzenia się ASF. W Polsce wirus szerzy się stosunkowo wolno, lecz konsekwentnie. Stałym, poważnym zagrożeniem jest trudna sytuacja na Ukrainie i nieznana sytuacja na Białorusi. Notowany w ostatnim czasie wzrost liczby przypadków ASF należy łączyć z faktem badania większej liczby dzików, nie zaś intensyfikacją szerzenia się wirusa. Wzrost liczby badanych dzików wynika ze skuteczności prowadzonego monitoringu biernego tj. poszukiwania padłych zwierząt, co jest działaniem niezwykle korzystnym. Należy się spodziewać długotrwałej obecności wirusa w środowisku dzików, dlatego dla zachowania populacji świń w stanie wolnym od ASF wymagane jest bezwzględne przestrzeganie i egzekwowanie obowiązujących przepisów, w szczególności poprzez: 1) likwidację produkcji w gospodarstwach nieprzestrzegających zasad bioasekuracji; 2) ścisły nadzór nad obrotem świń oraz ich utrzymywanie w pomieszczeniach zabezpieczonych przed wprowadzeniem materiału zakaźnego; 3) ograniczenie gęstości populacji dzików oraz poszukiwanie i utylizacja ich zwłok; 4) rezygnację z uczestnictwa w polowaniach przez właścicieli/pracowników chlewni oraz lekarzy weterynarii sprawujących opiekę nad stadami świń; Strona 8

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 5. Odstrzał sanitarny Celem odstrzału sanitarnego jest radykalna redukcja gęstości populacji dzików na obszarach położonych przy granicy z Białorusią, Ukrainą oraz Obwodem Kaliningradzkim i utrzymanie gęstości populacji na poziomie ograniczającym ryzyko rozprzestrzeniana się ASF we wschodnich regionach Rzeczypospolitej Polskiej. Polska prowadzi w tym zakresie działania zgodne z opinią Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zawartą w Strategii ws. ASF dla wschodniej części UE, ustanawiającej tzw. obszar WAMTA (szerszy obszar dla działań średnioterminowych) tj. pas o szerokości o szerokości 50 km od granicy obszaru objętego ograniczeniami oraz wzdłuż wschodniej granicy państwa, w którym należy zintensyfikować pozyskiwanie dzików w celu ograniczenia ich populacji. Odstrzał sanitarny prowadzony jest obecnie na obszarze pięciu granicznych województw 5 : 1) lubelskiego; 2) mazowieckiego; 3) podkarpackiego; 4) podlaskiego; 5) warmińsko-mazurskiego. Ryc. 2 Zasięg obszaru WAMTA. 5 Koszt odstrzału sanitarnego prowadzonego w 2016 r. wyniósł 979 171,15 zł. Strona 9

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Realizacja odstrzału odbywa się w oparciu o dwa odmienne instrumenty prawne: 1) umowy zawarte pomiędzy powiatowymi lekarzami weterynarii, a zarządcami lub dzierżawcami obwodów łowieckich; 2) akty prawa miejscowego. 5.1. Odstrzał sanitarny na podstawie umów W I kwartale 2017 r. kontynuowano odstrzał sanitarny zarządzony rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie zarządzenia odstrzału sanitarnego dzików, którego celem było osiągnięcie, na obszarach określonych w załączniku do rozporządzenia, gęstości populacji dzika nieprzekraczającej poziomu 0,5 osobnika/km 2. W ramach umów z zarządcami lub dzierżawcami obwodów łowieckich zaplanowano pozyskanie 7 771 dzików, odstrzelono 7 727 dzików (99,43% planu). Odstrzał dzików został następnie powiększony przez zawarcie kolejnych, lub aneksowanie dotychczasowych umów, o dodatkowe 2 266 dzików, z czego odstrzelono 1 953 (96,7% planu). Odstrzał sanitarny na podstawie pierwotnych umów Odstrzał sanitarny na podstawie nowych umów/aneksów do umów Województwo Liczba obwodów łowieckich objętych umowami Liczba dzików do odstrzału Liczba pozyskanych dzików Liczba obwodów łowieckich objętych nowymi umowami lub aneksami do umów Liczba obwodów łowieckich, w których odmówiono podpisania nowych umów lub aneksów do umów Liczba dzików do odstrzału Liczba pozyskanych dzików lubelskie 174 1669 1669 55 0 791 616 mazowieckie 21 198 198 20 3 106 84 podkarpackie 76 1662 1640 17 0 201 201 podlaskie 214 1866 1841 140 83 745 630 warmińskomazurskie 82 2376 2376 45 66 423 422 RAZEM 567 7771 7727 277 152 2266 1953 Tab. 1. Realizacja odstrzału sanitarnego na podstawie umów. 5.2. Odstrzał sanitarny na podstawie aktów prawa miejscowego Nowelizacja ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt z października 2016 r. 6 sprecyzowała katalog środków podejmowanych w przypadku wystąpienia lub zagrożenia wystąpienia chorób zakaźnych zwierząt poprzez wyraźne wskazanie podmiotów wobec których możliwe jest wydanie nakazu odstrzału sanitarnego zwierząt wolno żyjących (dzikich) dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich. Na tej podstawie terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej oraz wojewodowie wydali rozporządzenia akty prawa miejscowego nakazujące odstrzał sanitarny dzików. 6 Ustawa z dnia 23 września 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. poz. 1605). Strona 10

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Odstrzał sanitarny na podstawie rozporządzeń aktów prawa miejscowego został zarządzony przez: 1) w województwie podlaskim: a) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Grajewie (do 0,1 dzika/km 2 ), b) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Mońkach (do 0,1 dzika/km 2 ), c) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Siemiatyczach (do 0,1 dzika/km 2 ), d) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Augustowie (43 dziki), e) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Białymstoku (53 dziki), f) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Bielsku Podlaskim (82 dziki), g) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Hajnówce (10 dzików), h) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Sejnach (23 dziki), i) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Sokółce (19 dzików), j) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Suwałkach (30 dzików); 2) w województwie podkarpackim: a) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Brzozowie (21 dzików), b) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Rzeszowie (11 dzików), c) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Lubaczowie (18 dzików); 3) Wojewodę Warmińsko-Mazurskiego (564 dziki); 4) w województwie lubelskim: a) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Białej Podlaskiej (0,1 dzika/km 2 ); 5) w województwie mazowieckim: a) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Łosicach (55 dzików); b) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Siedlcach (51 dzików); c) Powiatowego Lekarza Weterynarii w Sokołowie Podlaskim (12 dzików) Odstrzelono 639 dzików, co stanowi wykonanie 61,21% zarządzonego odstrzału. Województwo Liczba obwodów łowieckich, objętych rozporządzeniem Odstrzał sanitarny na podstawie rozporządzeń aktów prawa miejscowego Liczba dzików do odstrzału Liczba pozyskanych dzików lubelskie - Do 0,1 dzika/km 2 - mazowieckie 34 118 82 podkarpackie 6 50 19 podlaskie 99 312 259 warmińsko-mazurskie 117 564 279 RAZEM 256 1044 639 Tab. 2 Realizacja odstrzału sanitarnego na podstawie rozporządzeń aktów prawa miejscowego. Strona 11

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 6. Grupy i zespoły współpracujące z Pełnomocnikiem Rządu 6.1. Międzyresortowy Zespół ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF W pierwszym kwartale 2017 r. odbyło się 8. posiedzenie Międzyresortowego Zespołu ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń. Posiedzenie poświęcono zagadnieniom dotyczącym: 1) stanu oraz redukcji populacji dzików; 2) tworzenia grzebowisk; 3) realizacji rekomendacji RZZK 7. Ministerstwo Środowiska przedstawiło informacje dotyczące realizacji odstrzału sanitarnego na dzień 1 stycznia 2017 r. (99% pierwotnego planu). Służbom weterynaryjnym polecono podjęcie działań zmierzających do radykalnej redukcji populacji dzików na obszarach występowania ASF. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przekazało informację o realizacji rekomendacji dotyczącej utworzenia grzebowisk, wyjaśniając że do dnia 11 stycznia 2017 r. wojewodowie wyznaczyli na terenie kraju 439 wstępnych lokalizacji umożliwiających bezpieczną utylizację zwłok. Przewodniczący zwrócił się do członków Zespołu o przekazanie ewentualnych uwag dotyczących stanu realizacji oraz treści rekomendacji. Skutkiem zgłoszonych uwag: 1) usunięto rekomendację dotyczącą wprowadzenia zakazu handlu świniami na targowiskach w całym kraju (rekomendacja nr 18); 2) połączono rekomendacje dotyczące zagadnień naukowo-badawczych w zakresie ASF (rekomendacje nr 25 i 26); 3) ustalono nową treść rekomendacji dotyczącej tworzenia grzebowisk, poprzez zniesienie obowiązku utworzenia jednego grzebowiska na dwa powiaty i nadanie jej brzmienia: Zlokalizowanie miejsc, w których można byłoby dokonać spopielania lub grzebania zwłok zwierząt. Wskazanie takich miejsc na terenie województwa powinno odbywać się w oparciu o analizę ryzyka, z uwzględnieniem dużej koncentracji hodowli trzody chlewnej. Ponadto należy wziąć pod uwagę lokalizację zakładów utylizacyjnych, uprawnionych do unieszkodliwiania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym martwych zwierząt. Ostateczna liczba grzebowisk zostanie określona po dokonaniu przez Głównego Lekarza Weterynarii oceny opracowanych przez wojewodów modeli postępowania ze zwłokami zwierząt 8. Kolejne posiedzenie zostało zaplanowane na dzień 28 kwietnia 2017 r. Szczegóły dotyczące stanu realizacji rekomendacji przedstawia załącznik do sprawozdania. 7 Rządowy Zespół Zarządzenia Kryzysowego. 8 Termin przekazania modeli postępowania wyznaczono na dzień 31 marca 2017 r. Strona 12

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 6.2. Grupa robocza ds. monitorowania i zwalczania ASF u dzików W pierwszym kwartale 2017 r. odbyło się 4. posiedzenie Grupy roboczej ds. monitorowania i zwalczania afrykańskiego pomoru świń u dzików, podczas którego omawiano problem rozliczania odstrzału sanitarnego w ramach rocznych planów łowieckich oraz kwestie dotyczące nowych zasad odstrzału sanitarnego, ustanowionego przepisami ustawy z dnia 23 września 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt 9. Podczas posiedzenia zgłoszono następujące postulaty: 1) kontynuacja odstrzału sanitarnego w wykonaniu wcześniej zawartych umów; 2) przygotowanie rozporządzenia MRiRW w sprawie odstrzału sanitarnego; 3) maksymalne ograniczenie dokarmiania zimowego dzików na wschód od Wisły; 4) zniesienie okresu ochronnego w zakresie polowań na lochy. 6.3. Grupa robocza ds. zintensyfikowania badań naukowych nad ASFV W omawianym okresie sprawozdawczym odbyło się pierwsze posiedzenie Grupy roboczej ds. zintensyfikowania badań naukowych nad wirusem afrykańskiego pomoru świń, poświęcone niżej wymienionym zagadnieniom: 1) analizie dotychczasowych działań naukowców polskich w zakresie badań sekwencji nukleotydowej genów wirusa ASF, których ekspresja może mieć potencjalny udział w hamowaniu odpowiedzi immunologicznej zakażonych dzików lub świń; 2) możliwości wykorzystania dotychczasowych wyników badań do ustalenia pochodzenia izolatów wirusa ASF; 3) analizie wyników kompletnych genomów wirusa ASF przy zastosowaniu techniki sekwencjonowania następnej generacji celem bardziej precyzyjnego określenia wzajemnego związku pomiędzy poszczególnymi ogniskami ASF u świń oraz ewentualnego ustalenia źródła ich pochodzenia; 4) analizie czasowo-przestrzennej ognisk ASF u świń i przypadków tej choroby u dzików; 5) prezentacji dotychczasowych prac naukowych dotyczących wirusa ASF. Posiedzenie zakończono przyjęciem wniosków dotyczących konieczności stworzenia szybkiej ścieżki pozyskiwania środków finansowych w przypadku wystąpienia tzw. emergency disease oraz umożliwienia przedstawicielom MRiRW udziału w gremiach decydujących o przyznawaniu grantów naukowych. 9 Dz. U. z 2016 r. poz. 1605. Strona 13

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 6.4. Grupa Zadaniowa ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF W pierwszym kwartale 2017 r. odbyło się 26. posiedzenie Grupy Zadaniowej ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF, połączone z posiedzeniem Grupy Zadaniowej ds. wystąpienia wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) podtyp H5N8 na terytorium Polski. W zakresie ASF tematyka spotkania obejmowała: 1) omówienie aktualnej sytuacji epizootycznej w zakresie ASF; 2) działania Głównego Lekarza Weterynarii w zakresie zmian stref restrykcji wynikających z decyzji 709/2014 oraz, na forum Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt, w zakresie podejścia do zwalczania ASF u dzików; 3) identyfikację głównych przeszkód i trudności w realizacji odstrzału sanitarnego; 4) informację o możliwości refundacji ze środków UE kosztów poniesionych na zwalczanie ASF. Podjęto decyzję, że problematyka związana z odstrzałem sanitarnym, ze względu na istotność zagadnienia, będzie tematem osobnego posiedzenia Grupy Zadaniowej. Strona 14

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 7. Działania legislacyjne 7.1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 2017 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych 10 W dniu 9 marca 2017 r. opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 2017 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych. Rozporządzenie pozwoliło uruchomić mechanizmy wsparcia skierowane na łagodzenie skutków ASF, poprzez wdrożenie postanowień rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2016/1613 z dnia 8 września 2016 r. przewidującego nadzwyczajną pomoc dostosowawczą dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych. Na mocy ww. rozporządzenia państwom członkowskim udostępniona została pomoc finansowa w łącznej kwocie 350 mln EUR, z których 22 670 129 EUR (98 689 872,6 PLN) przeznaczono dla Polski. Otrzymane środki zostały wykorzystane m.in. na złagodzenie ekonomicznych skutków wystąpienia ASF. Szczegóły mechanizmów pomocy opisano w rozdziale 9.1. Rozporządzenie weszło w życie w dniu 17 marca 2017 r. 7.2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie wprowadzenia w 2017 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie 11 Rozporządzenie zakłada kontynuację działań prowadzonych w 2016 r. na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia w 2016 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie 12. Kontynuowanie programu w 2017 r. jest konieczne z uwagi na aktualną sytuację epizootyczną. Program jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Właściwą władzą w zakresie jego realizacji są organy Inspekcji Weterynaryjnej. 10 Dz. U. poz. 499. 11 Dz. U. poz. 625. 12 Dz. U. poz. 70 z późn. zm. Strona 15

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Program obejmuje następujące działania: 1) prowadzenie szkoleń dla podmiotów prowadzących działalność związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego, pasz oraz rolników i myśliwych, mających za zadanie przekazać wiedzę na temat ASF; 2) badania laboratoryjne w kierunku wykrycia ASF; 3) zakup kontenerów chłodniczych do przetrzymywania tusz dzików; 4) finansowanie funkcjonowania 5 odłowni żywołownych do odłowu dzików; 5) finansowanie odstrzału sanitarnego; 6) finansowanie polowań na dorosłe samice dzika (powyżej 30 kg po usunięciu patrochów); 7) ubój lub zabicie świń na obszarze zagrożenia lub obszarze objętym ograniczeniami lub obszarze ochronnym, w przypadku wystąpienia tej choroby u dzików; 8) działania powiatowego lekarza weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu wystąpienia ASF, przeprowadzane zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (nadzór bierny); 9) pobieranie próbek do badań laboratoryjnych w kierunku wykrycia ASF lub przeprowadzanie kontroli gospodarstw w zakresie spełniania wymagań związanych z bioasekuracją na obszarze zagrożenia, obszarze objętym ograniczeniami lub obszarze ochronnym (nadzór czynny nad gospodarstwami); 10) unieszkodliwienie tusz dzików, które nie mogą być zagospodarowane przez myśliwych na obszarze zagrożenia, obszarze objętym ograniczeniami oraz na obszarze ochronnym; 11) finansowanie poszukiwania i bezpiecznego usuwania zwłok padłych dzików; 12) wzmocnienie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Białorusią i Ukrainą; 13) prowadzenie przez Inspekcję Weterynaryjną kampanii informacyjnej dla podmiotów prowadzących działalność związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego i pasz, a także rolników, myśliwych, władz samorządowych oraz społeczeństwa. Rozporządzenie weszło w życie w dniu 24 marca 2017 r. Strona 16

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 8. Projekty aktów prawnych 8.1. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczania na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt Projektowane rozporządzenie reguluje kwestie wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących od tych zwierząt lub z tych zwierząt. W projekcie określono minimalne wymagania weterynaryjne niezbędne dla zabezpieczenia gospodarstw na wypadek zagrożenia epizootycznego. Obecnie wymagania te reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych jakie muszą spełniać gospodarstwa w przypadku, gdy zwierzęta lub środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego pochodzące z tych gospodarstw są wprowadzane na rynek 13. Konieczność opracowania projektu rozporządzenia wynika z potrzeby rozszerzenia obecnie obowiązujących wymagań weterynaryjnych mających wpływ na zabezpieczenie gospodarstw przed wprowadzeniem na jego teren choroby zakaźnej oraz na ograniczenie ewentualnego rozprzestrzenienia się choroby zakaźnej z danego gospodarstwa. Dodatkowe wymagania weterynaryjne przewidziane w projektowanym rozporządzeniu, tj.: 1) prowadzenie rejestru środków transportu do przewozu zwierząt wjeżdżających na teren gospodarstwa; 2) prowadzenie rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których są utrzymywane zwierzęta; 3) zapewnienie, że narzędzia i sprzęt wykorzystywane do obsługi zwierząt gospodarskich będą używane tylko w danym gospodarstwie; 4) wydzielenie miejsca do składowania zwłok padłych w gospodarstwie zwierząt, mają charakter organizacyjny i ich spełnienie zasadniczo nie wymaga nakładów finansowych. 8.2. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń 14 Zgodnie z pierwotną interpretacją przepisów decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE, w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, przyjęto że mięso lub produkty zawierające mięso pozyskane ze świń pochodzących z obszaru zagrożenia mogły być znakowane znakiem owalnym i być umieszczane na rynku UE oraz państw trzecich. Z uwagi na wątpliwości interpretacyjne, Główny Lekarz Weterynarii zwrócił się do Komisji Europejskiej z prośbą o wykładnię przepisów decyzji w powyższym zakresie. 13 Dz. U. Nr 168, poz. 1643. 14 Dz. U. poz. 1520. Strona 17

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Komisja Europejska zajęła stanowisko, że takie produkty nie mogą opuszczać terytorium państwa, w którym dokonano uboju i nie mogą być znakowane znakiem owalnym. Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem, mięso będzie znakowane wyłącznie znakiem okrągłym dopuszczającym na rynek wewnętrzny Rzeczypospolitej Polskiej. 8.3. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Restrukturyzacja małych gospodarstw w ramach poddziałania Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2010 Szczegóły dotyczące założeń projektu zawarto w rozdziale 9.3.1. 8.4. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej w ramach poddziałania Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Szczegóły dotyczące założeń projektu zawarto w rozdziale 9.3.2. 8.5. Projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej w ramach poddziałania Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020. Szczegóły dotyczące założeń projektu zawarto w rozdziale 9.3.3. Strona 18

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 9. Instrumenty wsparcia w celu złagodzenia skutków ASF Mając na względzie, że działania zmierzające do zwalczenia ASF nie pozostają bez wpływu na ekonomiczne warunki funkcjonowania gospodarstw utrzymujących świnie, a także ubojni i zakładów przetwórczych, równolegle opracowywane były instrumenty służące złagodzeniu finansowych skutków choroby. Poniżej przedstawiono przygotowane w MRiRW mechanizmy wsparcia i inicjatywy podjęte dla złagodzenia ekonomicznych skutków ASF. 9.1. Nadzwyczajna pomoc dostosowawcza dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych ( pakiet lipcowy ) MRiRW przedłożyło Komisji Europejskiej propozycję wykorzystania środków przewidzianych dla Polski w rozporządzeniu 2016/1613 15 tworzącym pakiet wsparcia rolnictwa, ogłoszony na posiedzeniu Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w lipcu 2016 r. Na mocy ww. rozporządzenia Komisja Europejska udostępniła państwom członkowskim UE pomoc finansową w całkowitej kwocie 350 mln EUR, z czego 22 670 129 EUR (98 689 872,6 PLN) Polsce. Polscy producenci mogą ubiegać się o ww. wsparcie na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lutego 2017 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych. Rozporządzenie przewiduje rekompensaty z tytułu sprzedaży świń za cenę niższą od średniej rynkowej oraz dofinasowanie na zakup jałówek hodowlanych ras mięsnych lub zakup buhajów czystorasowych ras mięsnych, przeznaczone dla producentów świń, których gospodarstwa znajdują się na obszarach objętych restrykcjami związanymi z wystąpieniem ASF. 9.1.1. Refundacja kosztów zakupu przez producenta świń jałówek hodowlanych ras mięsnych lub ras dwukierunkowych utrzymywanych wyłącznie w celu produkcji mięsa lub czystorasowego buhaja rasy mięsnej lub rasy dwukierunkowej. Beneficjentem mechanizmu jest producent, który: 1) utrzymywał świnie w siedzibie stada położonej na obszarze wymienionym w części I, II lub III załącznika do decyzji 2014/709/UE 16 ; 2) w dniu złożenia wniosku o udzielenie pomocy posiada w siedzibie stada, której nadano numer na podstawie ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, nie więcej niż 2000 świń albo w tym dniu nie posiada świń oraz od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia złożenia wniosku o udzielenie pomocy, przez dowolny okres utrzymywał świnie w tej siedzibie. 15 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1613 z dnia 8 września 2016 r. przewidujące nadzwyczajną pomoc dostosowawczą dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych (Dz. Urz. UE L 242 z 9.09.2016, str. 10). 16 Decyzja wykonawcza Komisji 2014/709/UE z dnia 9 października 2014 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich i uchylającej decyzję wykonawczą 2014/178/UE (Dz. Urz. UE L 295 z 11.10.2014, str. 63, z późn. zm.). Strona 19

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Wysokość pomocy: 1) 1 000 zł do jałówki w wieku powyżej 6 miesięcy i nie więcej niż 12 miesięcy; 2) 1 500 zł do jałówki w wieku powyżej 12 miesięcy i nie więcej niż 18 miesięcy; 3) 2 500 zł do jałówki w wieku powyżej 18 miesięcy i nie więcej niż 36 miesięcy; 4) 4 000 zł do buhaja w wieku powyżej 13 miesięcy. Pomoc może być udzielona do maksymalnie 20 jałówek i 1 buhaja zakupionych od dnia złożenia wniosku do dnia 30 czerwca 2017 r., dla których wystawiono świadectwo potwierdzające pochodzenie zwierząt i urodzonych w stadach objętych oceną wartości użytkowej bydła. Pomoc do buhaja jest udzielana pod warunkiem, że liczba jałówek, krów ras mięsnych lub krów ras dwukierunkowych posiadanych przez producenta w dniu 30 czerwca 2017 r. nie będzie mniejsza niż 10 sztuk. Warunkiem uzyskania pomocy jest zobowiązanie się producenta do utrzymywania zwierząt nie krócej niż do dnia 30 czerwca 2020 r., w przypadku jałówek i nie krócej niż do dnia 30 czerwca 2019 r. w przypadku buhajów. Ponadto, producent zobowiąże się do sprzedaży, nie później niż do dnia 30 czerwca 2018 r. wszystkich posiadanych świń i nieutrzymywania świń w okresie nie krótszym niż 36 miesięcy, licząc od dnia zakończenia sprzedaży wszystkich posiadanych świń. 9.1.2. Rekompensaty z tytułu niższych cen sprzedaży świń Beneficjentem mechanizmu jest producent, który utrzymywał świnie na obszarze wymienionym w części II lub III załącznika do decyzji 2014/709/UE, decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2016/1367 lub decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2016/1406 (strefa niebieska, czerwona i tzw. małe paski). Wysokość pomocy stanowi różnicę między średnią ceną zakupu netto masy poubojowej ciepłej tuszy świni, dla wszystkich klas według klasyfikacji poubojowej, notowaną w regionie, gdzie znajduje się siedziba stada producenta świń, z której świnie zostały sprzedane, oraz w tygodniu, w którym świnie zostały sprzedane, opublikowaną w biuletynie informacyjnym MRiRW, a ceną uzyskaną przez producenta świń za sprzedane zwierzęta, wskazaną na fakturze lub fakturze VAT RR, wyrażoną w cenie netto masy poubojowej ciepłej tuszy świni, jednak nie wyższą niż: 1) 2 zł za kg dla świń sprzedanych w okresie 1 września - 31 grudnia 2016 r.; 2) 1,50 zł za kg dla świń sprzedanych w okresie 1 stycznia - 30 czerwca 2017 r., przy czym pomoc do zwierząt o masie tuszy większej niż 100 kg nie może przekraczać kwoty pomocy do świń o masie tuszy wynoszącej 100 kg. Porównywana będzie cena uzyskana przez producenta dla każdej klasy poubojowej oddzielnie z ww. średnią ceną dla wszystkich klas. W przypadku gdy cena netto wskazana na fakturze VAT lub fakturze VAT RR odnosi się do masy żywej, cenę netto masy poubojowej ciepłej tuszy ustala się jako iloraz ceny netto dla masy żywej i współczynnika wydajności rzeźnej wynoszącego 0,78. Strona 20

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Pomoc jest udzielana, jeżeli producent świń: 1) od dnia 1 września 2016 r. do dnia 30 czerwca 2017 r. sprzedał z przeznaczeniem do uboju świnie o kodzie CN 0103 92 19 lub lochy o kodzie CN 0103 92 11: a) które utrzymywał w siedzibie stada położonej na ww. obszarach nie krócej niż przez 60 dni bezpośrednio przed ich sprzedażą z przeznaczeniem do uboju, oraz b) których sprzedaż nastąpiła od dnia, w którym obszar, gdzie położona jest siedziba stada producenta świń został objęty ww. strefami związanymi z wystąpieniem ASF (strefa niebieska, czerwona i tzw. małe paski) i nie później niż w terminie 60 dni od dnia, w którym obszar ten został wyłączony z tych stref; 2) od dnia 1 września 2016 r. do dnia 30 czerwca 2017 r. uzyskał cenę ze sprzedaży świń, o których mowa w pkt 1, wyrażoną w cenie netto masy poubojowej ciepłej tuszy świni, niższą od średniej ceny zakupu netto masy poubojowej ciepłej tuszy świni dla wszystkich klas według klasyfikacji poubojowej, notowanej w regionie, w którym znajduje się siedziba stada producenta świń, z której świnie zostały sprzedane, oraz w tygodniu, w którym świnie zostały sprzedane, opublikowanej w biuletynie informacyjnym MRiRW; 3) zobowiąże się, że od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia 31 lipca 2017 r. sprzeda z przeznaczeniem do uboju nie więcej świń objętych kodem CN 0103 92 19 lub loch objętych kodem CN 0103 92 11 niż sprzedał od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 31 lipca 2016 r., co jest ustalane według danych zawartych w rejestrze zwierząt gospodarskich; 4) nie otrzymał pomocy finansowej ze środków pochodzących z budżetu UE lub ze środków krajowych, lub odszkodowania z tytułu ubezpieczenia, do sprzedanych świń, do których ubiega się o pomoc. W przypadku, gdy producent świń ubiega się o pomoc w odniesieniu do świń sprzedanych od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia 30 czerwca 2017 r., liczba świń, do której jest udzielana pomoc nie może być większa niż liczba świń sprzedanych przez producenta z przeznaczeniem do uboju od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 30 czerwca 2016 r., które zostały poddane ubojowi w rzeźni w tym okresie według danych zawartych w rejestrze zwierząt gospodarskich. Środki finansowe z tytułu pomocy są wypłacane przez Agencję Rynku Rolnego bezzwłocznie, nie później niż w terminie 21 dni od dnia wydania decyzji o przyznaniu pomocy i nie później niż do dnia 30 września 2017 r. Strona 21

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 9.2. Nadzwyczajne środki wsparcia MRiRW przygotowało kompleksowy program wsparcia dla uczestników rynku w sektorze wieprzowiny na terenach objętych restrykcjami spowodowanymi przez ASF. Program został przedłożony Komisji Europejskiej w listopadzie 2016 r. Polska zawnioskowała o uruchomienie środków celem sfinansowania rekompensat: 1) dla producentów świń utrzymujących produkcję w strefie objętej restrykcjami weterynaryjnymi z tytułu niższych cen skupu żywca wieprzowego i prosiąt oraz zwiększonymi kosztami przetrzymywania świń; 2) dla ubojni i zakładów przetwórczych z tytułu obniżenia wartości mięsa pochodzącego ze świń utrzymywanych w strefie objętej restrykcjami weterynaryjnymi oraz dodatkowych kosztów przetwarzania; 3) z tytułu zakazu utrzymywania świń w gospodarstwach w strefach objętych restrykcjami weterynaryjnymi. W efekcie intensywnych działań MRiRW, Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie przyznające Polsce nadzwyczajne środki wsparcia rynku wieprzowiny przeznaczone na łagodzenie ekonomicznych skutków wystąpienia ASF 17. Pomoc będzie dotyczyła 50 tys. świń. Otrzymane wsparcie będzie możliwe, gdy: 1) świnie były utrzymywane na obszarze Polski wymienionym w załączniku do projektu rozporządzenia i podlegały ograniczeniom handlowym w związku z ASF w jakimkolwiek okresie od 1 sierpnia do 18 listopada 2016 r.; 2) zwierzęta były na obszarze kwalifikującym się do pomocy w dniu, w którym został on objęty restrykcjami lub urodziły się i były chowane na tym obszarze po tym dniu; 3) zwierzęta zostały ubite w okresie od 1 sierpnia 2016 r. do 30 listopada 2016 r.; 4) producent nie skorzystał, w odniesieniu do tych samych sztuk, z pomocy państwa, ubezpieczeń lub wkładu finansowego w ramach rozporządzenia nr 652/2014. Pomocą zostaną objęte obszary wyznaczone decyzjami wykonawczymi Komisji nr 2016/1367 i 2016/1406, aktami prawa miejscowego, a także obszar części III załącznika do decyzji 2014/709/UE, zmienionej decyzjami 2016/1236, 2016/1372, 2016/1405 oraz 2016/1900 (tzw. strefa niebieska). Obecnie trwają prace nad rozporządzeniem wdrażającym powyższy mechanizm do polskiego porządku prawnego w celu szybkiego uruchomienia wsparcia. Należy nadmienić, że w odniesieniu do wsparcia dla ubojni i zakładów przetwórczych wykorzystujących mięso z obszarów objętych ograniczeniami, Komisja Europejska zajęła negatywne stanowisko. Podkreślono, że w obecnej sytuacji należy położyć nacisk na wsparcie producentów rolnych, którzy w największym stopniu odczuwają konsekwencje ASF. Jeżeli chodzi o wsparcie z tytułu zakazu utrzymywania świń, w dalszym ciągu trwają uzgodnienia dotyczące szczegółów mechanizmu. 17 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/647 z dnia 5 kwietnia 2017 r. przyjmujące nadzwyczajne środki wsparcia rynku wieprzowiny w Polsce w odniesieniu do niektórych loch i innych świń poddanych ubojowi w okresie od dnia 1 sierpnia do dnia 30 listopada 2016 r. (Dz. Urz. UE L 92 z 06.04.2017 r., str. 41). Strona 22

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 9.3. Mechanizmy pomocowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 W związku z wystąpieniem na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej afrykańskiego pomoru świń MRiRW wystąpiło z inicjatywą zmiany Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Decyzją z dnia 9 grudnia 2016 roku Komisja Europejska zatwierdziła zmiany PROW, dzięki czemu możliwe będzie: 1) wsparcie działań prewencyjnych w gospodarstwach utrzymujących świnie; 2) wsparcie alternatywnych kierunków produkcji dla małych gospodarstw rezygnujących z produkcji trzody chlewnej; 3) wsparcie niewielkich gospodarstw w podejmowaniu działalności pozarolniczej. Obecnie trwają prace nad przepisami rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wdrażającymi ww. zmiany. Poniżej przedstawiono projektowane mechanizmy służące ograniczeniu skutków ASF przewidziane w ramach PROW. Planowany termin uruchomienia wsparcia: I połowa 2017 r. 9.3.1. Restrukturyzacja małych gospodarstw Celem zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Restrukturyzacja małych gospodarstw w ramach poddziałania Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 jest wyodrębnienie możliwości przyznawania pomocy na restrukturyzację małych gospodarstw, polegającą na zaprzestaniu prowadzenia chowu lub hodowli świń na obszarach wyznaczonych w związku z wystąpieniem ASF. Pomoc w postaci premii może być przyznana posiadaczom gospodarstw o wielkości ekonomicznej mniejszej niż 10 tys. euro. Przy ustalaniu wielkości ekonomicznej gospodarstwa, do którego kierowana jest ww. pomoc nie uwzględnia się świń. Planowane przez rolnika zmiany w gospodarstwie mają doprowadzić do wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa do co najmniej 10 tys. euro, przy czym wzrost ten musi wynieść co najmniej 20% wyjściowej wartości wielkości ekonomicznej gospodarstwa. Zgodnie z projektem rozporządzenia, do operacji związanych z zaprzestaniem prowadzenia chowu lub hodowli świń na obszarach wyznaczonych w związku z wystąpieniem ASF będą miały zastosowanie: 1) odrębne nabory wniosków o przyznanie pomocy; 2) odrębne kryteria wyboru operacji; 3) ustalanie kolejności przysługiwania pomocy w województwie mazowieckim i łącznie w pozostałych województwach. Strona 23

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej W projekcie rozporządzenia proponuje się wprowadzenie zobowiązania dla beneficjenta realizującego operację związaną z zaprzestaniem prowadzenia chowu lub hodowli świń na obszarach wyznaczonych w związku z wystąpieniem ASF do niepodejmowania chowu i hodowli świń co najmniej do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pierwszej raty premii, a także określa się sankcję w przypadku niedotrzymania tego zobowiązania. Wejście w życie rozporządzenia umożliwi przeprowadzenie naboru wniosków o przyznanie pomocy skierowanej do rolników posiadających świnie na obszarach wyznaczonych w związku z wystąpieniem ASF i planujących rezygnację z prowadzenia chowu lub hodowli świń oraz rozwój produkcji rolnej innego rodzaju. Nabór wniosków jest przewidziany na czerwiec 2017. 9.3.2. Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej Zmiana rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej w ramach poddziałania Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, jest wynikiem realizacji programu wsparcia producentów świń na obszarach ASF. Proponowane zmiany mają charakter działań uzupełniających, które są wspierane ze środków przeznaczonych na realizację PROW 2014 2020. Pozarolnicza działalność gospodarcza w ramach operacji typu Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej będzie mogła być podejmowana na obszarach wyznaczonych w związku ze zwalczaniem choroby ASF. W ramach ww. poddziałania proponowane są dwa obszary wsparcia: 1) na operacje związane z rozpoczynaniem pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wyznaczonych w związku ze zwalczaniem ASF, w których są położone gospodarstwa, prowadzące chów lub hodowlę świń; 2) pozostałe operacje. Obszar, o którym mowa w pkt. 1, został wydzielony, aby wesprzeć rolników, prowadzących produkcję świń na obszarach wyznaczonych w związku ze zwalczaniem ASF, decydujących się na trwałą rezygnację z tej produkcji (co najmniej do dnia upływu 5 lat od wypłaty pierwszej raty premii) na rzecz podjęcia pozarolniczej działalności. Należy wskazać, że na obszarach obecnie wyznaczonych w związku ze zwalczaniem ASF, w grupie gospodarstw, w których jest prowadzony chów lub hodowla świń dominują małe gospodarstwa. Zakłada się, że z przyczyn finansowych wiele z tych gospodarstw nie będzie w stanie w dłuższej perspektywie czasowej spełniać wymagań bioasekuracji. Umożliwienie rolnikom skorzystania z pomocy finansowej pozwoli na rezygnację z utrzymywania w małych gospodarstwach zwierząt z gatunków wrażliwych na ASF, co wpłynie na zmniejszenie liczby gospodarstw o niskim poziomie bioasekuracji. Naborów wniosków zaplanowano na czerwiec 2017 r. Strona 24

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 9.3.3. Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej (niecki, ogrodzenia) Zgodnie z założeniami projektu rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej w ramach poddziałania Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020, pomoc kierowana będzie między innymi do rolników prowadzących działalność rolniczą w zakresie chowu lub hodowli świń na obszarach wyznaczonych w związku ze zwalczaniem ASF. Katalog inwestycji możliwych do zrealizowania jest ograniczony do inwestycji niefinansowanych w ramach innych form pomocy. O pomoc będzie się mógł ubiegać rolnik, który jest posiadaczem nieruchomości, na której prowadzi chów lub hodowlę świń w ilości co najmniej 300 sztuk. Operacja dotycząca zapobiegania rozprzestrzenianiu się afrykańskiego pomoru świń będzie polegała na ogrodzeniu chlewni i terenu koniecznego do realizacji obsługi trzody chlewnej lub utworzeniu lub zmodernizowaniu zadaszonej niecki do dezynfekcji. Wybór operacji będzie dokonywany na podstawie określonych kryteriów. W przypadku rolników prowadzących działalność rolniczą na obszarach wyznaczonych w związku ze zwalczaniem ASF, proponuje się, aby o kolejności przysługiwania pomocy decydowała przede wszystkim średnia liczba świń w stadzie. Planuje się, żeby liczba ta była określana dla okresu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym przypada dzień rozpoczęcia terminu składania wniosków o przyznanie pomocy, chyba że działalność ta będzie prowadzona krócej niż 12 miesięcy. Ze względu na wagę zabezpieczenia, jakim jest posiadanie w gospodarstwie niecki do dezynfekcji, proponuje się dodatkowe punkty dla operacji obejmujących budowę niecki. Ww. poddziałanie należy do grupy instrumentów o charakterze inwestycyjnym. Pomoc stanowi refundację części poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Limit pomocy to 100 000 zł, natomiast poziom współfinansowania wynosi do 80% kosztów kwalifikowalnych operacji. Przewiduje się, że nabór wniosków zostanie przeprowadzony w III kwartale 2017 r. Strona 25

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 10. Polityka informacyjna 10.1. Broszura na temat alternatywnych kierunków produkcji Wystąpienie ognisk afrykańskiego pomoru świń wymusiło zastosowanie procedur weterynaryjno-administracyjnych zmierzających do zwalczenia choroby. Ich konsekwencją jest często m.in. wyłączenie gospodarstw znajdujących się na obszarach występowania choroby z hodowli trzody chlewnej. Rezygnacja z dotychczasowej produkcji jest dla wielu gospodarstw radykalną zmianą w ich funkcjonowaniu, szczególnie w przypadku podmiotów wyspecjalizowanych. Mając na uwadze, że podjęcie decyzji o zmianie profilu produkcji wymaga najwyższej rozwagi, IERiGŻ przygotował publikację przedstawiającą alternatywne kierunki produkcji dla gospodarstw rezygnujących z hodowli świń. Dla większości gospodarstw tak zasadnicza zmiana, związana jest często z ryzykiem utraty przychodów oraz brakiem możliwości efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów wytwórczych takich jak: kapitał, praca czy ziemia. W celu ograniczenia ww. ryzyk konieczne jest szybkie wprowadzenie zmian struktury i organizacji produkcji. W procesie decyzyjnym najważniejsze jest, by zmiana profilu produkcji miała pozytywny wpływ na wynik finansowy gospodarstwa. Celem niniejszego opracowania jest ułatwienie podjęcia decyzji o dalszym kierunku rozwoju gospodarstwa. Poradnik ma charakter komplementarny wobec przygotowanych instrumentów wsparcia i uwzględnia czynniki kluczowe dla analizy opłacalności alternatywnej działalności tj.: 1) czynniki wewnętrzne (posiadane zasoby); 2) czynniki zewnętrzne (sytuacja rynkowa). Strona 26

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 10.2. Informacje prasowe Przygotowano szereg informacji prasowych dotyczących działań MRiRW w zakresie ASF. Komunikaty były publikowane na stronie Ministerstwa i przekazywane wszystkim dziennikarzom znajdującym się w bazie adresowej Biura Prasowego Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi tj. newsroomom, stacjom radiowym i telewizyjnym, portalom internetowym i redakcjom branżowym. Przygotowane komunikaty: 1) ASF posiedzenie międzyresortowego zespołu informacja na temat obrad Międzyresortowego Zespołu ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF (16 stycznia 2017 r.); 2) Dotacje na zmianę profilu gospodarstwa w związku z ASF informacja na temat wyodrębnienia w ramach PROW możliwości przyznawania pomocy na restrukturyzację małych gospodarstw, polegającą na zaprzestaniu prowadzenia chowu lub hodowli świń i rozwoju produkcji rolnej innego rodzaju odrębne nabory wniosków o przyznanie pomocy, odrębne kryteria wyboru operacji (9 marca 2017 r.); 3) Nadzwyczajne środki wsparcia rynku wieprzowiny informacja na temat przygotowania przez Komisję Europejską projektu rozporządzenia przyznającego Polsce nadzwyczajne środki wsparcia rynku wieprzowiny, przeznaczone na łagodzenie skutków ekonomicznych restrykcji weterynaryjnych wprowadzonych w związku z ASF (10 marca 2017 r.); 4) Nadzwyczajna pomoc dla rolników informacja na temat wejścia w życie rozporządzenia umożliwiającego realizację nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych (w tym producentów świń), mechanizmów tej pomocy oraz terminów i miejsca składania wniosków o jej udzielenie (16 marca 2017 r.); 5) Medialne doniesienia a fakty reakcja na pojawiające się w mediach nieuzasadnione informacje w sprawie otrzymania przez Polskę znacznie niższych środków finansowych z budżetu UE niż kwota wnioskowana przez MRiRW na dofinansowanie strat dla sektora wieprzowiny (30 marca 2017 r.). Strona 27

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 11. Współpraca międzynarodowa 11.1. Międzynarodowe Targi Gospodarki Żywnościowej, Rolnictwa i Ogrodnictwa - Grüne Woche Berlin 2017 W dniu 20 stycznia 2017 r. na marginesie Międzynarodowych Targów Rolno-Spożywczych Zielony Tydzień Minister Ryszard Zarudzki, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbył szereg spotkań z przedstawicielami resortów rolnictwa innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw trzecich. Temat rozmów obejmował m.in. zagadnienia związane ze skutkami wystąpienia afrykańskiego pomoru świń i możliwości współpracy w tym zakresie. Polska została zaproszona do czynnego udziału w konferencji organizowanej podczas Targów i przedstawienia perspektywy kraju dotkniętego ASF. 11.1.1. Konferencja Zdrowie świń w UE kluczem do osiągnięcia możliwości rynkowych Konferencja została zorganizowana przez Europejskie Stowarzyszenie Handlu Zwierząt Hodowlanych i Mięsa, przy współpracy z Komisją Europejską. Założeniem konferencji było zachęcenie podmiotów prywatnych i publicznych do współpracy dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia zwierząt w kontekście wystąpienia wirusa ASF. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zostało poproszone o wygłoszenie referatu prezentującego spojrzenia na kwestie związane z występowanie ASF z perspektywy kraju dotkniętego chorobą. Komisarz Vytenis Andriukaitis podkreślił, że rozprzestrzenianie się ASF zostało zatrzymane w dużej mierze dzięki ogromnemu wysiłkowi polskich służb. Przypomniał także, że granice państw nie stanowią barier dla chorób zakaźnych, dlatego w walce z ASF potrzebna jest solidarność i ścisła współpraca. W swoim wystąpieniu Minister Zarudzki poinformował, że ASF stanowi obecnie największe zagrożenie dla sektora produkcji mięsa wieprzowego w naszym kraju, wywierając przy tym istotne skutki społeczne, gospodarcze i ekonomiczne. Przedstawiono szereg działań podejmowanych przez Polskę w celu zahamowania rozprzestrzeniania się wirusa ASF na pozostałą część kraju oraz pozostałe państwa Unii Europejskiej. Podkreślono, że wiąże się to z ogromnym wysiłkiem organizacyjnym i finansowym z uwagi na stały napór wirusa na wschodnią granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Zwrócono uwagę, że niezbędne jest zarówno rygorystyczne egzekwowanie spełnienia określonych wymagań bioasekuracji w gospodarstwach, jak i program wsparcia finansowego, dlatego należy oczekiwać wsparcia państw członkowskich oraz Komisji Europejskiej. Bez programu wsparcia z udziałem środków z budżetu Unii Europejskiej Polska, a także inne państwa członkowskie nie będą w stanie poradzić sobie ze skutkami wirusa ASF. Przebieg konferencji pozwolił na sformułowanie następujących wniosków: 1) istotna jest współpraca pomiędzy producentami i jednostki zaangażowanymi w zwalczenie ASF w celu zahamowania rozprzestrzeniania się wirusa ASF na pozostałą część Polski oraz Unii Europejskiej; Strona 28

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 2) środki przeznaczone na zwalczanie choroby nie są wystarczające; 3) należy rekompensować straty producentom dotkniętym wirusem ASF; 4) ważna jest współpraca międzynarodowa oraz wymiana doświadczeń pomiędzy państwami dotkniętymi ASF, w tym państwami na wschód od UE; 5) należy ograniczać liczebność populacji dzika oraz kontrolować hodowle dzików; 6) Malta planuje konferencję poświęconą chorobom zakaźnym występującym na granicy UE. 11.1.2. Spotkanie z Ministrem Rolnictwa Węgier Spotkanie z Panem Sandorem Fazekasem, Ministrem Rolnictwa Węgier dotyczyło Wspólnej Polityki Rolnej, współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej oraz współpracy pomiędzy instytutami naukowo-badawczymi. Pan Fazekas zasygnalizował, że Węgry obawiają się pojawienia ASF na ich terenie. Minister Zarudzki poinformował, że Polska podejmuje wysiłki, aby wirus ASF nie rozprzestrzenił się na dalsze obszary Unii Europejskiej. Poinformowano o konkretnych działaniach podejmowanych przez Polskę np. odstrzał dzików, utylizacja zwłok dzikich zwierząt, regularne kontrolne gospodarstw. Podkreślono także aspekt skutków ekonomicznych choroby. W tym kontekście poinformowano, że Polska przeznaczyła na walkę z ASF część środków z PROW 2014-2020. Strona polska zaoferowała pomoc i możliwość podzielenia się doświadczeniami w zapobieganiu i zwalczaniu choroby, szczególnie na poziomie eksperckim, wskazując na bogate doświadczenia PIW-PIB w Puławach. Przy tej okazji, przekazano stronie węgierskiej informator dot. instytutów badawczych nadzorowanych przez MRiRW. Pan Minister Fazekas podkreślił, że należy połączyć wszystkie siły celem zapobieżenia dalszemu rozprzestrzenianiu się ASF w Europie i wyraził zainteresowanie polskimi doświadczeniami w tym zakresie. 11.1.3. Spotkanie z Wiceministrem Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa Japonii Z inicjatywy Polski doszło do spotkania z Panem Hiromichi Matsushima, Wiceministrem Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa Japonii. Rozmowy dotyczyły kwestii uznawania przez Japonię obowiązujących w UE zasad regionalizacji i możliwości otwarcia rynku japońskiego dla polskiej wieprzowiny. Podkreślono, że w ramach współpracy handlowej Polsce zależy na uznaniu przez Japonię regionalizacji w zakresie ASF. Minister Zarudzki zwrócił uwagę, że w oparciu o tę zasadę Polska cały czas eksportuje trzodę chlewną do wielu krajów świata. Komitet do spraw. zdrowia zwierząt w Japonii zarekomendował uznanie tej zasady. Minister H. Matushima poinformował, że w tej sprawie prowadzona jest współpraca japońskich i polskich służb weterynaryjnych. Strona 29

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 11.2. Spotkanie z Komisarzem ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności W dniu 23 stycznia 2017 r., na marginesie Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, odbyło się spotkanie Ministra Krzysztofa Jurgiela z Komisarzem Vytenis em Andriukaitis em w celu omówienia kwestii związanych ze zwalczaniem ASF. Przedstawiciel Komisji Europejskiej podziękował Polsce za prowadzone dotychczas działania na polu walki z ASF oraz przesłane informacje i wyjaśnienia konieczne do przygotowania programu wsparcia rynkowego. Komisarz Andriukaitis podkreślił znaczenie czynnika ludzkiego dla rozprzestrzeniania się choroby, wskazując przykłady z innych państw członkowskich, gdzie ASF stwierdzano także w gospodarstwach o wysokim poziomie bioasekuracji. Minister Krzysztof Jurgiel podkreślając wielopłaszczyznowe działania podejmowane przez Polskę, zwrócił uwagę że dla ograniczenia rozwoju ASF niezbędne są także działania sąsiadujących państw trzecich. Przedstawiciel Komisji Europejskiej poinformował, że pozostaje w stałym kontakcie z władzami sąsiednich państw trzecich dotkniętych chorobą i jest gotów udzielić im wsparcia, zarówno technicznego, jak i finansowego, w przypadku gdy państwa te przedłożą zadowalające programy kontroli ASF. Spotkanie wykorzystano, by zasygnalizować Komisji Europejskiej, że Polska oraz inne państwa członkowskie, w celu minimalizacji strat producentów, oczekują podjęcia prac nad zmianą zasad regionalizacji, przeglądu unijnej strategii ASF oraz skrócenia okresu obowiązywania restrykcji dla obszarów z części III załącznika do decyzji 2014/709/UE. Komisarz Andriukaitis odnosząc się do postulatów dotyczących przeglądu unijnej strategii ASF oraz zasad regionalizacji, zapewnił że propozycje w tym zakresie zostaną przedstawione w ciągu kilku miesięcy. 11.3. Spotkanie z Wiceministrem Rolnictwa Litwy W dniu 2 lutego 2017 r. w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyło się spotkanie Pełnomocnika Rządu z Panem Rolandasem Taraškevičiusem, Wiceministrem Rolnictwa Litwy. Spotkanie zorganizowano na prośbę strony litewskiej w związku ze zmianą na stanowiskach Ministra i Wiceministra Rolnictwa w Litwie i służyło m.in. wymianie informacji na temat aktualnej sytuacji związanej z epizootią ASF. Pełnomocnik Rządu przedstawił sytuację epizootyczną w Polsce od stwierdzenia pierwszego przypadku ASF w 2014 r., wskazując najważniejsze przyczyny szerzenia się choroby tj. obecność wirusa w populacji dzików oraz nieprzestrzeganie restrykcyjnych zasad bioasekuracji. Strona polska poinformowała, że w celu skutecznej walki z ASF na szczeblu centralnym przygotowano 28 rekomendacji, wskazując podmioty odpowiedzialne za ich realizację. W celu skoordynowania działań poszczególnych resortów powołano instytucję Pełnomocnika Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz Międzyresortowy Zespół ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków ASF. Strona 30

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Minister Jacek Bogucki, przedstawiając podjęte działania, zwrócił uwagę, że dla skutecznej walki z ASF konieczne jest, oprócz restrykcji weterynaryjnych, minimalizowanie ekonomicznych skutków tej choroby. Poinformowano stronę litewską o założeniach wykorzystania środków przyznanych Polsce w ramach Pakietu lipcowego oraz o wniosku skierowanym do Komisji Europejskiej o uruchomienie programu wsparcia dla rolników z terenów dotkniętych restrykcjami związanymi z wystąpieniem ASF. Spotkanie służyło także nawiązaniu współpracy w celu zainicjowania w Komisji Europejskiej prac nad zmianą zasad regionalizacji związanej z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. Dalsza część rozmowy dotyczyła wymiany praktycznych doświadczeń w kwestiach związanych z utylizacją zwłok zwierząt pochodzących z ognisk ASF, pomocą dla rolników, ograniczeniami skupu i niskimi cenami skupu świń z obszarów objętych ograniczeniami i obszarów zagrożenia. Uczestnicy spotkania podtrzymali deklarację współpracy z pozostałymi państwami regionu w zakresie zwalczania ASF oraz wyrazili zainteresowanie monitorowaniem prac Komisji Europejskiej nad zmianą zasad regionalizacji z uwagi na ich duże znaczenie gospodarcze dla obu krajów. 11.4. Posiedzenie polsko-chińskiej grupy roboczej ds. ASF W dniu 21 marca 2017 r. polska delegacja, pod przewodnictwem prof. Krzysztofa Niemczuka, dyrektora Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach wzięła udział w rozmowach z zespołem doradców naukowych Ministra Generalnego Urzędu Nadzoru nad Jakością, Inspekcji i Kwarantanny Chińskiej Republiki Ludowej. Rozmowy mają na celu zniesienie przez Chińską Republikę Ludową zakazu eksportu nałożonego na polską wieprzowinę w związku z ASF. Spotkanie poświęcono przybliżeniu stronie chińskiej aktualnej sytuacji epizootycznej w zakresie ASF oraz przedstawieniu działań podjętych przez Polskę w celu likwidacji ognisk tej choroby. Najistotniejszą częścią rozmów była dyskusja dotycząca analizy i oceny ryzyka szerzenia się ASF, epidemiologii choroby oraz behawioryzmu dzików. Podczas spotkania strona polska omówiła szczegółowo następujące zagadnienia: 1) aktualna sytuacja ASF w Polsce; 2) rola ekologii i behawioryzmu dzików w rozprzestrzenianiu wirusa ASF; 3) zasady zwalczania ASF (aspekt prawny, reguły uznawania zasad regionalizacji w UE); 4) możliwości współpracy naukowej pomiędzy Krajowym Laboratorium Referencyjnym ds. ASF PIW-PIB w Puławach, a instytucjami naukowymi ChRL. Strona chińska oczekuje umożliwienia jej ekspertom zapoznania się ze sposobem wykonywania badań laboratoryjnych w kierunku ASFV oraz z zasadami zwalczania ASF w terenie, m.in. poprzez wizytę w wygaszonym ognisku choroby. Ponadto, planowane jest zaproszenie polskich ekspertów w celu przeprowadzenia szkoleń dla pracowników chińskich służb weterynaryjnych z zakresu procedur laboratoryjnych i administracyjnych związanych z ASF. Strona 31

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 12. Spotkania Pełnomocnika Rządu Pełnomocnik Rządu odbywał regularne spotkania z mieszkańcami wschodnich obszarów Polski, szczególnie dotkniętych skutkami afrykańskiego pomoru świń. Podczas prowadzonych rozmów, rolnicy zgłaszali problemy z jakimi spotykają się w związku z wystąpieniem choroby, w szczególności wyrażali obawy o rzeczywisty stan populacji dzika, jako wektora wirusa. Częstym postulatem zgłaszanym podczas osobistych rozmów z Pełnomocnikiem Rządu było zniesienie okresu ochronnego dla loch oraz rozdzielenie skutków występowania ASF u świń i dzików. Pełnomocnik Rządu wyjaśniał założenia redukcji liczebności dzików oraz zasady na jakich jest prowadzona. Osobiste spotkania z mieszkańcami obszarów ASF, obok oficjalnych informacji pozyskiwanych z jednostek administracji publicznej, służą monitorowaniu stanu realizacji rekomendacji i podejmowaniu stosownych kroków w przypadku stwierdzenia istotnych rozbieżności. W wyniku ww. spotkań wystąpiono m.in. o wyjaśnienia dotyczące aktualnego stanu liczebności dzików (poprzez udostępnienie wyników ostatniej inwentaryzacji) oraz realizacji odstrzału sanitarnego do terenowych organów Lasów Państwowych oraz Inspekcji Weterynaryjnej. Strona 32

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 13. Perspektywy obowiązywania obszarów objętych restrykcjami Przy założeniu, że sytuacja epizootyczna nie ulegnie zmianie, wystąpienie do Komisji Europejskiej z wnioskiem o zniesienie lub zmianę statusu poszczególnych obszarów, będzie możliwe w następujących terminach: 1) dla obszaru zagrożenia (zostałby zamieniony w obszar objęty ograniczeniami): a) w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, po 23 czerwca 2017 r., b) w województwie podlaskim: w powiatach grajewskim i monieckim, po 25 sierpnia 2017 r., w powiecie siemiatyckim, po 30 września 2017 r., c) w województwie mazowieckim, w powiecie łosickim, po 9 września 2017 r., d) w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, po 26 września 2017 r.; 2) dla obszaru objętego ograniczeniami (zmiana kwalifikacji na obszar ochronny), wniosek o zmianę statusu tego obszaru (jako całości), mogłoby zostać skierowany w grudniu 2017 r. W dniu 10 marca 2017 r. wystąpiono do Komisji Europejskiej o zmianę statusu niektórych gmin z tego obszaru: a) gminy Dąbrowa Białostocka, b) gminy Janów, c) gminy Nowy Dwór, d) gminy Sidra, e) gminy Suchowola, f) gminy Korycin; 3) dla obszaru ochronnego Komisja Europejska nie określa precyzyjnie okresu, po którym można wnioskować o jego zniesienie - w tym zakresie konieczne będzie przeprowadzenie przez jej służby całościowej oceny sytuacji epizootycznej (w tym w krajach sąsiadujących) oraz podejmowanych działań; podobnie jak w przypadku fragmentów obszaru objętego ograniczeniami, istnieje teoretyczna możliwość znoszenia fragmentów obszaru ochronnego (np. w powiecie suwalskim i sejneńskim w województwie podlaskim), jest to również uzależnione od wyników negocjacji z Komisją Europejską. Wpływ na tempo znoszenia obszarów objętych restrykcjami będzie miała ich odległości od granicy z państwami trzecimi, w których występuje ASF im bardziej na zachód, tym większa szansa na szybszą zmianę statusu. W związku z przypadkami ASF u dzików w gminie Sarnaki (powiat łosicki), położonej ok. 1,5 km od granicy obszaru zagrożenia, Komisja Europejska wnioskowała o włączenie do obszaru objętego ograniczeniami gmin: Platerów, Łosice i Olszanka w powiecie łosickim. Ostatecznie, po intensywnych negocjacjach, w projekcie zmian do decyzji 2014/709/WE, głosowanym na posiedzeniu SCPAFF 18 w dniach 6-7 kwietnia 2017 r. postanowiono, że do obszaru objętego ograniczeniami włączona zostanie jedynie część gminy Platerów położona na południe od linii kolejowej nr 31. Część gminy na północ od linii kolejowej pozostanie w obszarze ochronnym. 18 Standing Committee on Plants, Animals, Food and Feed. Strona 33

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Ryc. 1. Spodziewane zmiany w zakresie obowiązywania poszczególnych obszarów. Strona 34

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 14. Analiza ryzyka (prognoza rozwoju sytuacji epizootycznej) Państwowy Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy w Puławach przygotował na potrzeby Pełnomocnika Rządu kolejne opracowanie dotyczące prognoz dalszego rozwoju sytuacji epizootycznej w zakresie ASF. Aktualna analiza jest zasadniczo zbieżna z oceną dokonaną w poprzednim okresie sprawozdawczym. P R Z E W I D Y W A N Y R O Z W Ó J S Y T U A C J I E P I Z O O T Y C Z N E J W Z A K R E S I E A S F W P O L S C E P R Z Y P A D K I A S F ( D Z I K I ) Pierwszy przypadek ASF stwierdzono w dniu 14 lutego 2014 r. we wsi Grzybowszczyzna gm. Szudziałowo (800 metrów od granicy z Białorusią). Źródłem wirusa ASF (ASFV) były dziki, które przedostały się do Polski z Białorusi. Od tego momentu ASF szerzy się w populacji dzików stosunkowo wolno, lecz konsekwentnie (ryc. 1). 2014/2015 2016 Ryc. 1. Obszar występowania ASF. W ciągu 37 miesięcy epizootii ASF, choroba przemieściła się na odległość: 1) 76 km u świń i 112 km u dzików w kierunku zachodnim; 2) 187 km u świń i 149 km u dzików wzdłuż granicy wschodniej (ryc. 2). Strona 35

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Ryc. 2. Najdalej wysunięte przypadki i ogniska ASF. Analizując lokalizację wszystkich dotychczasowych przypadków ASF można zauważyć trzy główne zgrupowania, w tym dwa w pobliżu granicy z Białorusią (ryc. 3): 1) w regionie powiatów: hajnowskiego, sokólskiego i białostockiego; 2) w regionie powiatu łosickiego i bialsko-podlaskiego; 3) w powiecie monieckim (ok. 70 km od granicy). Analizując sposób szerzenia się zakażeń można wysunąć pogląd, że w dwóch pierwszych zgrupowaniach za rozprzestrzenienie się wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASFV) w populacji dzików odpowiedzialne były najczęściej zakażone, padłe dziki. W trzecim natomiast zainfekowana, zakopana w lesie świnia 19. 19 Sposób utylizacji niezgodny z przepisami prawa powszechnie obowiązującego. Strona 36

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Ryc. 3. Zgrupowania przypadków ASF (2014-2016 r.). 3 1 2 Ryc. 4. Zgrupowania przypadków ASF (2017 r.). Strona 37

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Analiza danych epizootycznych pozwala wyróżnić 3 stadia rozwoju epizootii ASF: 1) w pierwszym ASF szerzył się wyłącznie w populacji dzików (ryc. 5); 2) w drugim dochodzi do transmisji wirusa z dzików na świnie (ryc. 6); 3) w trzecim wirus transmitowany jest ze świń na dziki (ryc. 7). W Polsce mamy więc do czynienia z typowym modelem szerzenia się ASF, obserwowanym w wielu krajach dotkniętych tą chorobą. W ogromnej większości przypadków źródłem wirusa dla dzików były zanieczyszczone wirusem ASFV tkanki dzików padłych. Ryc. 5. I stadium epizootii ASF. Zakażenia dzik dzik. Ryc. 6. II stadium epizootii ASF. Zakażenia dzik świnia. Ryc. 7. III stadium epizootii ASF. Zakażenia świnia dzik. Strona 38

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej O G N I S K A A S F ( Ś W I N I E ) FAZA I Pierwsze ognisko ASF stwierdzono w dniu 21 lipca 2014 r. we wsi Zielona gm. Gródek pow. białostocki w gospodarstwie przyzagrodowym liczącym 8 świń. W okresie kolejnych 5 miesięcy, tj. do dnia 31 stycznia 2015 r., stwierdzono kolejne dwa ogniska. Najbardziej wysunięte na zachód ognisko zlokalizowane było 9 km od granicy z Białorusią. W dwóch pierwszych ogniskach źródłem wirusa były dziki, w trzecim natomiast prawdopodobnie wędliny przywiezione z Białorusi do Polski na prawosławne Święta Bożego Narodzenia. Do 27 czerwca 2016 r., czyli przez prawie 1,5 roku, nie stwierdzano kolejnych ognisk ASF. FAZA II Kolejne ogniska choroby odnotowywano po ok. 18 miesiącach od poprzedniego ogniska, tj. w dniu 27 czerwca 2016 r. Faza II, podczas której stwierdzono 20 ognisk choroby, trwała do dnia 30 września 2016 r., tj. do dnia stwierdzenia ostatniego - 23 ogniska ASF. Krytyczne znaczenie dla rozwoju II fazy ASF miało ognisko zlokalizowane we wsi Bielszczyzna w powiecie hajnowskim. Zachorowania stwierdzono w chlewni niespełniającej wymogów bioasekuracji, liczącej ok. 270 świń. Wstępne wyniki dochodzenia epidemiologicznego wskazują, że źródłem wirusa były wprowadzone do chlewni, zakażone tkanki dzika. Okoliczności wprowadzenia zakażonego materiału do chlewni nie zostały ustalone. Przypuszcza się, że świnie pochodzące z tego stada, mogły być źródłem zakażenia dla kolejnych 19 stad. Tylko w jednym przypadku (Niemirów gm. Mielnik, pow. siemiatycki) można przyjąć, że źródłem wirusa były tkanki padłego z powodu ASF dzika, wprowadzone do chlewni ze słomą. P R O G N O Z A R O Z W O J U S Y T U A C J I E P I Z O O T Y C Z N E J DZIKI Analiza zgromadzonych danych pozwala oczekiwać spadku dynamiki dalszego rozprzestrzeniania się ASF w populacji dzików. Powyższe uzasadnia niska gęstość populacji dzików w obszarach otaczających strefy III I oraz pozytywne efekty regulacji wprowadzonych tzw. specustawą 20. Poważnym zagrożeniem w zakresie rozwoju sytuacji epizootycznej w Polsce jest trudna sytuacja na Ukrainie i nieznana sytuacja na Białorusi. Ludzie, jak również migrujące przez granicę dziki, stanowią główne zagrożenia dla Polski. Pojawiające się przypadki ASF u dzików m.in. w gminie Mielnik sugerują ciągłe zasilanie populacji dzików wirusem z terenu Białorusi. Notowany w okresie ostatnich miesięcy wzrost liczby przypadków ASF należy łączyć z faktem badania większej liczby dzików, nie zaś z intensyfikacją szerzenia się wirusa. Wzrost liczby badanych dzików wynika z kolei ze skuteczności prowadzonego monitoringu biernego tj. poszukiwania padłych zwierząt (tab. 1, wyk. 1). 20 Ustawa z dnia 23 września 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Strona 39

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Ważne jest bezwzględne respektowanie przepisów specustawy. Szczególnym nadzorem epizootycznym powinny zostać objęte przejścia graniczne oraz obszar WAMTA 21. Niemniej istotne jest prowadzenie skutecznej polityki informacyjnej w celu uświadamiania producentów świń o zagrożeniu związanym z wprowadzaniem na teren gospodarstwa produktów z mięsa wieprzowego pochodzących z Ukrainy. 1 stycznia - 29 marca 2017 r. Liczba zbadanych dzików 5373 Liczba wyników dodatnich 121 % wyników dodatnich 2,25% Tab. 1. Liczba badanych dzików oraz liczba (%) dzików dodatnich w okresie 1 stycznia - 29 marca 2017 r. 6000 5373 Liczba zbadanych dzików (z uwzględnieniem źródła badanego materiału) 5000 4000 3957 3000 2000 1000 0 Łączna liczba zbadanych dzików 541 875 121 Dziki odstrzelone Dziki padłe Dziki powypadkowe Liczba wyników dodatnich Wyk. 1. Liczba zbadanych dzików w okresie 1 stycznia 29 marca 2017 r. 21 Szerszy obszar dla działań średnioterminowych (pas wzdłuż wschodniej granicy Rzeczypospolitej Polskiej o szerokości 50 km, poszerzony o obszar objęty ograniczeniami i obszar zagrożenia). Strona 40

Pełnomocnik Rządu ds. działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ŚWINIE Fazę II epizootii należy uznać za zamkniętą. Nie przewiduje się bowiem kolejnych ognisk choroby, które miałyby związek z ogniskiem we wsi Bielszczyzna. Ewentualna, III faza epizootii ASF u świń będzie prawdopodobnie związana z działalnością człowieka, nie wykluczając działalności celowej. Należy spodziewać się zwiększonego ryzyka wprowadzenia wirusa ASF z produktami spożywczymi pochodzenia zwierzęcego z Ukrainy i Białorusi. Istnieje także istotne ryzyko związane z zatrudnieniem, w gospodarstwach utrzymujących świnie, pracowników pochodzących z krajów, w których występuje obecnie ASF. Konieczne jest więc utrzymanie stanu gotowości w zakresie ochrony stad przed ASF na terenie całego kraju, w tym podejmowanie działań zmierzających do podniesienia wiedzy na temat wymogów bioasekuracji. Ryc. 6. Przypadki i ogniska ASF. Strona 41