Ɠ TECHNIK MECHANIK Ɠ TECHNIK POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH NOWY PODRĘCZNIK

Techniki kierowania pojazdami mechanicznymi Branża mechaniczna i samochodowa Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK MECHANIK TECHNIK POJAZDÓW 2017 ZAPOWIEDŹ NOWY PODRĘCZNIK PREMIERA: MAJ 2017

Polecamy również inne nowości: BRANŻA MECHANICZNA I SAMOCHODOWA TECHNIK POJAZDÓW REFORMA 2012 Naprawa TECHNIK POJAZDÓW REFORMA 2012 REFORMA 2012 TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW REFORMA 2012 TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW pojazdów samochodowych Diagnostyka pojazdów samochodowych Kwalifikacja M.18.1 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW Diagnostyka pojazdów samochodowych. Kwalifikacja M.18.1 Kwalifikacja M.18.2 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW pojazdów samochodowych Kwalifikacja M.42.1 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK POJAZDÓW EFEKTY KSZTAŁCENIA WSPÓLNE DLA BRANŻY Nadzorowanie obsługi Organizowanie obsługi pojazdów samochodowych. Kwalifikacja M.42.1 pojazdów samochodowych Kwalifikacja M.42.2 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK POJAZDÓW Nadzorowanie obsługi pojazdów samochodowych. Kwalifikacja M.42.2 EFEKTY KSZTAŁCENIA WSPÓLNE DLA BRANŻY REFORMA REFORMA 2012 TECHNIK MECHANIK TECHNIK POJAZDÓW Rysunek techniczny zawodowy Organizowanie obsługi Naprawa pojazdów samochodowych. Kwalifikacja M.18.2 w branży mechanicznej i samochodowej Podręcznik do nauki zawodu Ɠ TECHNIK MECHANIK Ɠ TECHNIK POJAZDÓW Rysunek techniczny zawodowy w branży mechanicznej i samochodowej Prowadzenie działalności gospodarczej w branży samochodowej w branży samochodowej Pracownia diagnostyki samochodowej DIAGNOZOWANIE I NAPRAWA PODZESPOŁÓW I ZESPOŁÓW POJAZDÓW BHP w branży samochodowej EFEKTY KSZTAŁCENIA WSPÓLNE DLA BRANŻY EFEKTY KSZTAŁCENIA WSPÓLNE DLA BRANŻY Prowadzenie działalności gospodarczej w branży samochodowej TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW TECHNIK POJAZDÓW NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW BHP +TESTY EGZAMIN ZAWODOWY Testy i zadania praktyczne Pracownia diagostyki samochodowej. Kwalifikacja M.18 Egzamin zawodowy TECHNIK POJAZDÓW Kwalifikacja M.42 Testy i zadania praktyczne. Kwalifikacja. M.42 KWALIFIKACJA M.18 TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW Repetytorium i testy egzaminacyjne. M.18 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie przy Al. Jerozolimskich 96, 00-807 Warszawa, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS: 0000595068, NIP 5272605292, kapitał zakładowy: 17.050.400 złotych (wpłacony w całości).

Szanowni Państwo, z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika, spełniającego wszystkie wymagania podstawy programowej kształcenia zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, napisana językiem zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny. Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi. Podstawą systemu kształcenia zawodowego są klasyfikacja zawodów oraz podstawa programowa kształcenia w zawodach z wyodrębnionymi kwalifikacjami. Wynika z nich również formuła egzaminu zawodowego. Uczniowie i absolwenci zasadniczych szkół zawodowych i techników oraz słuchacze szkół policealnych przystępują do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Po zdaniu egzaminu w części pisemnej i praktycznej otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Na tych samych zasadach dyplomy otrzymują słuchacze kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz osoby przystępujące do egzaminu w trybie eksternistycznym. Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy wykaz treści w nim zawartych oraz fragmenty wybranych rozdziałów. Branża mechaniczna i samochodowa Wierzymy, że stworzona przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej. Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika. Warto uczyć z nami! Artur Dzigański Dyrektor Kształcenia Zawodowego Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna

Pracownie publikacje do praktycznej nauki zawodu PUBLIKACJE Z SERII PRACOWNIE SKUTECZNIE PRZYGOTOWUJĄ DO PRAKTYCZNEJ CZĘŚCI EGZAMINU ZAWODOWEGO. Karty pracy, ćwiczenia i zadania do samodzielnego wykonania. Ćwiczenia i zadania praktyczne do wykonania podczas zajęć w pracowniach. Powtórzenie kluczowych wiadomości teoretycznych. Ćwiczenia i zadania praktyczne podobne do tych, które należy rozwiązać podczas praktycznej części egzaminu zawodowego. Klucze odpowiedzi do testów. Materiał w podziale na kwalifikacje, zgodny z nową podstawą programową. Repetytoria i testy egzaminacyjne Egzamin zawodowy PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU Pracownia mechatroniki samochodowej NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA Kwalifikacja M.12 DIAGNOZOWANIE ORAZ NAPRAWA ELEKTRYCZNYCH I ELEKTRONICZNYCH UKŁADÓW POJAZDÓW REPETYTORIA I TESTY EGZAMINACYJNE POMAGAJĄ W KOMPLEKSOWYM PRZYGOTOWANIU SIĘ DO EGZAMINU ZAWODOWEGO. Powtórzenie najważniejszych wiadomości. Sprawdzenie poziomu wiedzy i umiejętności. Testy sprawdzające wiedzę teoretyczną. Zadania praktyczne wraz z rozwiązaniami. Klucze odpowiedzi do testów. Informacja o wymogach i przebiegu egzaminu zawodowego w nowej formule. Materiał w podziale na kwalifikacje, zgodny z nową podstawą programową. + TESTY EGZAMIN ZAWODOWY KWALIFIKACJA M.18 TECHNIK POJAZDÓW MECHANIK POJAZDÓW

Dariusz Frankowski, Sławomir Moszczyński Techniki kierowania pojazdami mechanicznymi Podręcznik do nauki zawodu BRANŻA SAMOCHODOWA

Publikacja przeznaczona dla uczniów i kursantów kształcących się w zawodach w branży samochodowej. Zaprezentowano w niej kluczowe wiadomości stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik pojazdów samochodowych, technik pojazdów samochodowych, elektromechanik pojazdów samochodowych, technik transportu drogowego, mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, technik mechanizacji rolnictwa i agrotroniki, kierowca mechanik. Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 2017 Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor koordynator), Redakcja językowa: Małgorzata Krygier, Anna Kapuścińska Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski Projekt okładki: Dominik Krajewski Ilustracje: Paweł Domownik Fotoedycja: Agata Bażyńska-Khan Skład i łamanie: Ledor Fotografie: (okładka) AngeloDeVal/Shutterstock.com; s. 10 (samochód na drodze) Jochen Tack/Alamy Stock Photo; s. 15 (samochód) Authentic Creations/Shutterstock.com Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: 22 576 25 00 Infolinia: 801 220 555 www.wsip.pl Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Publikacja, którą nabyłaś / nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegała / przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki

SPIS TREŚCI 5 1. Przepisy ogólne 1.1 Droga i jej klasyfikacja... 5 1.2 Klasyfikacja uczestników ruchu... 17 1.3 Pojazdy i ich rodzaje... 19 1.4 Zasady uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami... 33 1.5 Uprawnienia do kierowania pojazdami... 36 2. Ogólne zasady ruchu drogowego 2.1 Zasady zachowania ostrożności... 41 2.2 Zasada zachowania szczególnej ostrożności... 41 2.3 Zasada ograniczonego zaufania............................................... 42 2.4 Hierarchia ważności znaków, sygnałów i poleceń kierującego ruchem... 42 3. Przepisy ruchu drogowego 3.1 Ruch pieszych... 45 3.2 Zasady ruchu prawostronnego... 48 3.3 Włączanie się do ruchu... 49 3.4 Prędkość i hamowanie... 50 3.5 Zmiana kierunku i pasa ruchu... 53 3.6 Wymijanie, omijanie, cofanie... 58 3.7 Wyprzedzanie... 62 3.8 Przecinanie się kierunków ruchu... 67 3.9 Ostrzeganie uczestników ruchu oraz jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza... 72 3.10 Holowanie pojazdów... 73 3.11 Ruch pojazdów w kolumnie.................................................. 76 3.12 Przepisy dodatkowe o ruchu rowerów i motorowerów... 76 3.13 Zatrzymanie i postój... 78 3.14 Pierwszeństwo przejazdu... 87 4. Znaki i sygnały drogowe 4.1 Wiadomości ogólne... 95 4.2 Znaki ostrzegawcze... 96 4.3 Znaki zakazu... 106 4.4 Znaki nakazu... 117 4.5 Znaki informacyjne.... 121 4.6 Znaki kierunku i miejscowości.... 132 4.7 Znaki uzupełniające... 137 4.8 Dodatkowe znaki przed przejazdami kolejowym... 142 4.9 Poziome znaki drogowe... 143 4.10 Sygnalizacja świetlna.... 147 4.11 Sygnały dawane przez osoby uprawnione do kierowania ruchem.... 153 5. Porządek i bezpieczeństwo ruchu drogowego 5.1 Obowiązki kierującego pojazdem.... 161 5.2 Obowiązek korzystania z pasów bezpieczeństwa... 163

6 SPIS TREŚCI 5.3 Sposób przewozu dzieci pojazdem samochodowym... 165 5.4 Kaski ochronne... 167 5.5 Zasady zachowania osób wykonujących czynności na drodze... 167 5.6 Zakazy dla uczestników ruchu i kierujących pojazdami.... 168 6. Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym 6.1 Obowiązkowe wyposażenie pojazdu samochodowego... 171 6.2 Pojazdy uprzywilejowane... 176 6.3 Pojazdy wykonujące prace na drogach.... 177 6.4 Pojazdy przeznaczone do nauki jazdy.... 178 6.5 Zasady przewożenia osób i grup zorganizowanych... 180 6.6 Sposób przewozu ładunków... 182 7. Pojazd w ruchu drogowym 7.1 Warunki dopuszczenia pojazdu do ruchu... 187 7.2 Okresowe badania techniczne... 188 7.3 Przeglądy okresowe pojazdów... 191 7.4 Czynności kontrolno-obsługowe i obsługa codzienna pojazdu... 195 7.5 Wpływ stanu technicznego pojazdu na bezpieczeństwo ruchu drogowego... 203 8. Bezpieczeństwo ruchu drogowego 8.1 Przyczyny wypadków drogowych... 207 8.2 Wpływ alkoholu i środków działających podobnie na działania kierujących pojazdami.. 212 8.3 Zasady postępowania na miejscu wypadku drogowego... 213 8.4 Udzielanie pierwszej pomocy ofiarom wypadków drogowych.... 213 9. Kontrola ruchu drogowego 9.1 Uprawnienia policji... 217 9.2 Uprawnienia straży gminnej (miejskiej)... 220 9.3 Uprawnienia Żandarmerii Wojskowej.... 221 9.4 Uprawnienia Straży Granicznej............................................... 222 9.5 Inne organy uprawnione do kontroli ruchu drogowego i ich uprawnienia... 223 9.6 Zatrzymywanie i zwracanie uprawnień do kierowania pojazdami... 226 10. Szkolenie i egzaminowanie osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania 10.1 Zasady ogólne dotyczące szkolenia kandydatów na kierowców... 231 10.2 Podmioty prowadzące szkolenie kandydatów na kierowców........................ 233 10.3 Szkolenie kandydatów na kierowców... 234 10.4 Zasady przeprowadzania egzaminu wewnętrznego............................... 236 10.5 Egzaminowanie kandydatów na kierowców... 237 10.6 Procedury na egzaminie państwowym... 239 Literatura... 244

3.PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 7 3.3. Włączanie się do ruchu Włączanie się do ruchu następuje w trakcie rozpoczynania jazdy po postoju lub zatrzymaniu się niewynikającym z warunków lub przepisów ruchu drogowego. Co ważne, w przypadku gdy ruszamy po zatrzymaniu pojazdu w miejscu, w którym mamy ustąpić pierwszeństwa przejazdu lub zastosować się do znaku STOP, albo gdy ruszamy po zmianie światła na zielone, wówczas kontynuujemy jazdę, a nie włączamy się do ruchu. Są jednak sytuacje, kiedy włączanie się do ruchu nie musi być poprzedzone zatrzymaniem. Zalicza się do nich wyjazd: na drogę z nieruchomości; z obiektu przydrożnego lub dojazdu do takiego obiektu; ze strefy zamieszkania lub ze strefy ruchu na drogę publiczną; z drogi wewnętrznej na drogę publiczną; na drogę z pola lub na drogę twardą z drogi gruntowej; na jezdnię z pobocza, z chodnika lub z pasa ruchu dla pojazdów powolnych; na jezdnię lub pobocze z drogi dla rowerów, z wyjątkiem wjazdu na przejazd dla rowerzystów lub pas ruchu dla rowerów; pojazdem szynowym na drogę z zajezdni lub na jezdnię z pętli. Kierujący pojazdem, gdy włącza się do ruchu, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa wszystkim uczestnikom ruchu. a) 95 ON 95 ON b) c) Rys. 3.6. Przykład włączania się do ruchu: a) wjeżdżanie na jezdnię z obiektu przydrożnego, b) wjeżdżanie z drogi gruntowej na drogę twardą, c) wjeżdżanie z pobocza na jezdnię

8 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Kierujący pojazdem, gdy zbliża się do oznaczonego przystanku autobusowego (trolejbusowego) na obszarze zabudowanym, jest obowiązany zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu autobusem (trolejbusem) włączenie się do ruchu, jeżeli kierujący takim pojazdem sygnalizuje kierunkowskazem zamiar zmiany pasa ruchu lub wjechania z zatoki na jezdnię. a) b) Rys. 3.7. Włączanie się autobusu do ruchu: a) w terenie zabudowanym, b) w terenie niezabudowanym Kierujący autobusem (trolejbusem) może wjechać na sąsiedni pas ruchu lub na jezdnię dopiero po upewnieniu się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Kierujący pojazdem, gdy zbliża się do miejsca postoju autobusu szkolnego, jest obowiązany: zatrzymać się, o ile kierujący tym autobusem podał sygnał zatrzymania; zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu tym autobusem wjazd na jezdnię lub sąsiedni pas ruchu, o ile sygnalizuje on zamiar wykonania takiego manewru. Kierujący autobusem szkolnym w tej sytuacji może wjechać na sąsiedni pas ruchu lub jezdnię dopiero po upewnieniu się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. 3.4. Prędkość i hamowanie Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem, z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się odbywa, a w szczególności: rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu. Kierujący pojazdem jest obowiązany: jechać z prędkością nieutrudniającą jazdy innym kierującym; hamować w sposób niepowodujący zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia; utrzymywać odstęp niezbędny do uniknięcia zderzenia w razie hamowania lub zatrzymania się poprzedzającego pojazdu. Poza obszarem zabudowanym, na jezdniach dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu kierujący pojazdem objętym indywidualnym ograniczeniem prędkości albo pojazdem lub zespołem pojazdów o długości przekraczającej 7 m jest obowiązany utrzymywać taki odstęp od pojazdu silnikowego znajdującego się przed nim, aby inne wyprzedzające pojazdy mogły bezpiecznie wjechać w lukę utrzymywaną między tymi pojazdami. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli kierujący pojazdem przystępuje do wyprzedzania lub gdy wyprzedzanie jest zabronione.

3.PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 9 Poza obszarem zabudowanym w tunelach o długości przekraczającej 500 m kierujący pojazdem jest obowiązany utrzymywać odstęp od poprzedzającego pojazdu nie mniejszy niż: 50 m jeżeli kieruje pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t lub autobusem; 80 m jeżeli kieruje zespołem pojazdów lub pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu. Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć lub zwiększyć za pomocą znaków drogowych dopuszczalny odstęp w zależności od obowiązującej w tunelu dopuszczalnej prędkości. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym wynosi: 50 km/h w godzinach 5.00 23.00; 60 km/h w godzinach 23.00 5.00. Wyjątek stanowi strefa zamieszkania, gdzie przez całą dobę obowiązuje prędkość 20 km/h. Rys. 3.8. Dopuszczalne prędkości obowiązujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

10 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Prędkość dopuszczalna poza obszarem zabudowanym wynosi w przypadku samochodu osobowego, motocykla lub samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t: na autostradzie 140 km/h; na drodze ekspresowej dwujezdniowej 120 km/h; na drodze ekspresowej jednojezdniowej oraz na drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu 100 km/h; na pozostałych drogach 90 km/h. Pozostałe pojazdy i zespoły pojazdów: na autostradzie, drodze ekspresowej lub drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu 80 km/h; na pozostałych drogach 70 km/h. Dopuszczalna prędkość autobusu spełniającego dodatkowe warunki techniczne określone w przepisach na autostradzie i drodze ekspresowej wynosi 100 km/h. Prędkość dopuszczalna ciągnika rolniczego (również z przyczepą) wynosi 30 km/h. Prędkość dopuszczalna pojazdu z urządzeniem wystającym do przodu więcej niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego (np. dźwigu) wynosi: 30 km/h na obszarze zabudowanym; 60 km/h poza obszarem zabudowanym. Prędkość dopuszczalna motocykla (również z przyczepą), czterokołowca i motoroweru, którymi przewozi się dziecko w wieku do 7 lat, wynosi 40 km/h. Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć lub zwiększyć za pomocą znaków drogowych prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą na obszarze zabudowanym. Prędkość dopuszczalna, o której mowa, może być: zmniejszona jeżeli warunki bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku za tym przemawiają; zwiększona jeżeli warunki ruchu na drodze lub jej odcinku zapewniają zachowanie bezpieczeństwa ruchu. Rys. 3.9. Przykład znaku drogowego sygnalizującego zwiększenie dopuszczalnej prędkości pojazdów obowiązującej na obszarze zabudowanym

3.PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 11 Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć za pomocą znaków drogowych prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą poza obszarem zabudowanym, jeżeli warunki bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku za tym przemawiają. Organ rejestrujący pojazd może ustalić dla indywidualnego pojazdu dopuszczalną prędkość niższą, jeżeli jest to uzasadnione konstrukcją lub stanem technicznym pojazdu. Ograniczenie prędkości należy uwidocznić na znaku umieszczonym z tyłu pojazdu. 3.5. Zmiana kierunku i pasa ruchu Kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu wyłącznie wtedy, kiedy zachowa szczególną ostrożność. Kierujący pojazdem jest obowiązany zbliżyć się: do prawej krawędzi jezdni jeżeli zamierza skręcić w prawo; do środka jezdni lub na jezdni o ruchu jednokierunkowym do lewej jej krawędzi jeżeli zamierza skręcić w lewo. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wymiary pojazdu uniemożliwiają skręcenie zgodnie z zasadą określoną w tym przepisie lub jazdę dopuszcza się wyłącznie w jednym kierunku. a) b) c) Rys. 3.10. Zmiana kierunku ruchu: a) skręt w prawo, b) skręt w lewo, c) skręt w lewo przez jeden samochód i w prawo przez drugi

12 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Podczas zmiany zajmowanego pasa ruchu kierujący pojazdem jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas z prawej strony. Rys. 3.11. Zmiana zajmowanego pasa ruchu Rys. 3.12. Pierwszeństwo ruchu w przypadku zmiany pasa ruchu (pierwszeństwo ma pojazd jadący swoim pasem) Rys. 3.13. Pierwszeństwo ruchu w przypadku zmiany pasa ruchu (pierwszeństwo ma samochód znajdujący się z prawej strony) Rys. 3.14. Ustępowanie pierwszeństwa w trakcie zmiany kierunku jazdy Kierujący pojazdem jest obowiązany zawczasu i wyraźnie sygnalizować kierunkowskazem zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru.

3.PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 13 Rys. 3.15. Zawracanie na dwa Rys. 3.16. Zawracanie na trzy

14 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI 4 Znaki i sygnały drogowe ZAGADNIENIA Znaki ostrzegawcze Znaki zakazu Znaki nakazu Znaki informacyjne Znaki kierunku i miejscowości Znaki uzupełniające Poziome znaki drogowe Sygnalizacja świetlna Sygnały dawane przez osoby uprawnione do kierowania ruchem 4.1. Wiadomości ogólne Na drogach stosuje się następujące znaki i sygnały drogowe: znaki pionowe w postaci tarcz, tablic z napisami lub symbolami, które występują również w postaci znaków świetlnych; znaki poziome w postaci linii, napisów i symboli umieszczane na nawierzchni drogi; sygnały świetlne nadawane przez sygnalizatory; sygnały dawane przez osoby do tego uprawnione; sygnały dźwiękowe lub wibracyjne wysyłane przez urządzenia umieszczone na drodze. Wśród znaków drogowych pionowych wyróżnia się znaki: ostrzegawcze, zakazu, nakazu, informacyjne, kierunku i miejscowości, uzupełniające, dodatkowe znaki przed przejazdami kolejowymi, dodatkowe znaki szlaków rowerowych. W sygnałach świetlnych wyróżnia się sygnały świetlne dla kierujących pojazdami, pieszych, rowerzystów oraz dla kierujących tramwajami i autobusami. Ilekroć w Rozporządzeniu Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych jest mowa o: drodze z pierwszeństwem rozumie się przez to drogę oznakowaną jako droga z pierwszeństwem, na której kierujący zbliżający się do skrzyżowania ma pierwszeństwo w stosunku do kierujących zbliżających się do skrzyżowania drogą oznakowaną jako podporządkowana; drodze podporządkowanej rozumie się przez to drogę oznakowaną jako droga podporządkowana, na której kierujący zbliżający się do skrzyżowania jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa kierującym zbliżającym się do skrzyżowania drogą oznakowaną jako droga z pierwszeństwem.

4 ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 15 Oprócz wymienionych rodzajów znaków stosuje się również znaki związane z oznaczeniem pasa drogowego i obiektów drogowych oraz oznaczenia w postaci urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności w związku z zamknięciem drogi lub jej części dla ruchu oraz z prowadzeniem na odcinku drogi publicznej badań. Obowiązywanie znaków i sygnałów drogowych Znak drogowy pionowy umieszczony po prawej stronie jezdni lub nad jezdnią dotyczy kierujących znajdujących się na wszystkich pasach ruchu; jeżeli jednak znaki są umieszczone nad poszczególnymi pasami ruchu, to każdy z nich dotyczy tylko kierujących znajdujących się na pasie, nad którym go umieszczono. Znak drogowy umieszczony po lewej stronie jezdni lub pasów ruchu stanowi powtórzenie znaku umieszczonego po prawej stronie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Kierujący jest obowiązany stosować się do znaku drogowego pionowego umieszczonego na wysyłającym żółte sygnały błyskowe pojeździe, który wykonuje na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne. Znaki drogowe wyrażające zakazy lub nakazy odnoszące się do kierunku jazdy oraz znaki zakazu wjazdu pojazdów o określonych wymiarach, masie lub naciskach osi nie dotyczą kierującego pojazdem szynowym poruszającego się po wyznaczonej dla niego trasie. Rys. 4.1. Pojazd wykonujący na drodze prace remontowe Napis lub symbol umieszczony na tabliczce pod znakiem drogowym stanowi integralną część znaku. Napis podany na tabliczce może określać: okres obowiązywania znaku; okres wyłączenia określonego tabliczką uczestnika ruchu lub rodzaju pojazdu; uczestnika ruchu, część drogi lub rodzaj pojazdu, których znak dotyczy albo nie dotyczy. ZAPAMIĘTAJ Jeżeli na znaku lub tabliczce podano układ dróg na skrzyżowaniu liniami o różnej szerokości, to linia szersza oznacza drogę z pierwszeństwem. Znaki poziome odzwierciedlające znaki pionowe ostrzegawcze lub zakazu albo dodatkowe znaki szlaków rowerowych stanowią powtórzenie zastosowanych znaków pionowych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Na tabliczkach innych niż określone wzorem stosuje się symbole odnoszące się do pojazdu albo uczestnika ruchu zgodnie ze wzorami znaków i tabliczek. 4.2. Znaki ostrzegawcze Znaki ostrzegawcze uprzedzają o miejscach na drodze, w których występuje lub może występować niebezpieczeństwo, oraz zobowiązują uczestników ruchu do zachowania szczególnej ostrożności.

16 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Odległość znaku ostrzegawczego od miejsca niebezpiecznego wynosi: od 150 m do 300 m na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów przekracza 60 km/h; do 100 m na pozostałych drogach. Przepisu nie stosuje się do znaku A-7 Ustąp pierwszeństwa, który umieszcza się w odległości: do 50 m od skrzyżowania na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów przekracza 60 km/h; do 25 m od skrzyżowania na pozostałych drogach, z zastrzeżeniem 5 ust. 5 Rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych. (Znak A-7 Ustąp pierwszeństwa ostrzega o skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem przejazdu. Jeśli znajduje się w obrębie skrzyżowania, dotyczy tylko najbliższej jezdni, przed którą go umieszczono). Umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-1 wskazuje odległość znaku od miejsca niebezpiecznego. Umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-2 wskazuje długość odcinka drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo, jeżeli długość odcinka przekracza 500 m. Zamieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T-3 oznacza koniec takiego odcinka. a) b) c) Rys. 4.2. Tabliczki: a) T-1, b) T-2, c) T-3 Znaki A-1 Niebezpieczny zakręt w prawo i A-2 Niebezpieczny zakręt w lewo ostrzegają o niebezpiecznym zakręcie w kierunku wskazanym na znaku. Rys. 4.3. A-1 Niebezpieczny zakręt w prawo Rys. 4.4. A-2 Niebezpieczny zakręt w lewo Znaki A-3 Niebezpieczne zakręty pierwszy w prawo i A-4 Niebezpieczne zakręty pierwszy w lewo ostrzegają o niebezpiecznych zakrętach, z których pierwszy jest w kierunku wskazanym na znaku. Rys. 4.5. A-3 Niebezpieczne zakręty pierwszy w prawo Rys. 4.6. A-4 Niebezpieczne zakręty pierwszy w lewo

4 ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 17 Umieszczona pod znakiem A-3 lub A-4 tabliczka T-4 wskazuje liczbę zakrętów większą niż dwa, natomiast tabliczka T-5 wskazuje początek drogi krętej. a) b) Rys. 4.7. Tabliczki: a) T-4, b) T-5 Znak A-5 Skrzyżowanie dróg ostrzega o skrzyżowaniu dróg, na którym pierwszeństwo nie jest określone znakami. Znaki A-6a Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po obu stronach, A-6b Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po prawej stronie i A-6c Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po lewej stronie ostrzegają o skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną występującą po stronie wskazanej na znaku. Rys. 4.8. A-5 Skrzyżowanie dróg Rys. 4.9. A-6a Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po obu stronach Rys. 4.10. A-6b Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po prawej stronie Rys. 4.11. A-6c Skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po lewej stronie Umieszczona pod znakami A-6a, A-6b lub A-6c tabliczka T-6b wskazuje układ dróg na skrzyżowaniu. Rys. 4.12. Tabliczka T-6b

18 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Znaki A-6d Wlot drogi jednokierunkowej z prawej strony i A-6e Wlot drogi jednokierunkowej z lewej strony ostrzegają o skrzyżowaniu z jednokierunkową drogą podporządkowaną, której wlot znajduje się po stronie wskazanej na znaku. Rys. 4.13. A-6d Wlot drogi jednokierunkowej z prawej strony Rys. 4.14. A-6e Wlot drogi jednokierunkowej z lewej strony Znak A-7 Ustąp pierwszeństwa ostrzega o skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem. Jeśli użyto go w obrębie skrzyżowania, dotyczy tylko najbliższej jezdni, przed którą go ustawiono. Przepis stosuje się odpowiednio do znaku A-7 ulokowanego przed torowiskiem pojazdów szynowych lub w innych miejscach przecinania się kierunków ruchu. Umieszczone pod znakiem A-7 tabliczki T-6c lub T-6d wskazują rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie. a) b) Rys. 4.15. Ustąp pierwszeństwa Rys. 4.16. Tabliczki: a) T-6c, b) T-6d Znak A-8 Skrzyżowanie o ruchu okrężnym ostrzega o skrzyżowaniu, na którym ruch odbywa się dookoła wyspy lub placu w kierunku wskazanym na znaku. Znak A-9 Przejazd kolejowy z zaporami ostrzega o przejeździe kolejowym wyposażonym w zapory lub półzapory. Znak A-10 Przejazd kolejowy bez zapór ostrzega o przejeździe kolejowym niewyposażonym ani w zapory, ani w półzapory. Umieszczona pod znakami A-9 lub A-10 tabliczka T-7 wskazuje układ torów i drogi na przejeździe. Rys. 4.17. A-8 Skrzyżowanie o ruchu okrężnym Rys. 4.18. A-9 Przejazd kolejowy z zaporami

4 ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 19 Rys. 4.19. A-10 Przejazd kolejowy bez zapór Rys. 4.20. Tabliczka T-7 Słupek z trzema kreskami umieszcza się pod znakiem A-9 lub A-10, słupek z dwiema kreskami na 2/3 odległości znaku ostrzegawczego od przejazdu, a słupek z jedną kreską na 1/3 tej odległości. Jeżeli ze względu na warunki lokalne znaki ostrzegawcze umieszczono bliżej niż w odległości, o której mowa w 3 ust. 2 Rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych, to pod znakiem ostrzegawczym umieszcza się słupek z dwiema kreskami, a słupek z jedną kreską na 1/2 odległości znaku ostrzegawczego. Jeżeli znak ostrzegawczy umieszczono w bezpośredniej bliskości przejazdu, to stosuje się tylko słupek z jedną kreską i umieszcza go pod znakiem ostrzegawczym. Sygnał dźwiękowy nadawany w postaci dzwonu na przejeździe kolejowym ostrzega o zbliżaniu się pociągu lub innego pojazdu szynowego albo o opuszczaniu zapór (półzapór). Rys. 4.21. Przejazd kolejowy z zaporami Rys. 4.22. Przejazd kolejowy strzeżony z sygnalizacją świetlną i zaporami

20 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Rys. 4.23. Przejazd kolejowy, na którym ruch jest kierowany za pomocą samoczynnej sygnalizacji świetlnej Rys. 4.24. Przejazd kolejowy niestrzeżony oznaczony jedynie znakami drogowymi Znak A-11 Nierówna droga ostrzega o poprzecznej nierówności jezdni, natomiast A-11a Próg zwalniający o wypukłości na jezdni zastosowanej w celu spowolnienia ruchu pojazdów. Rys. 4.25. A-11 Nierówna droga Rys. 4.26. A-11a Próg zwalniający Znaki A-12a Zwężenie jezdni dwustronne, A-12b Zwężenie jezdni prawostronne i A-12c Zwężenie jezdni lewostronne ostrzegają o zwężeniu jezdni po stronie wskazanej na znaku, które może powodować utrudnienia ruchu.

4 ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 21 Rys. 4.27. A-12a Zwężenie jezdni dwustronne Rys. 4.28. A-12b Zwężenie jezdni prawostronne Rys. 4.29. A-12c Zwężenie jezdni lewostronne Znak A-13 Ruchomy most ostrzega o wjeździe na most zwodzony lub obrotowy. Znak A-14 Roboty na drodze ostrzega o prowadzonych na drodze robotach, natomiast umieszczona pod znakiem tabliczka T-19 wskazuje na malowanie znaków poziomych. Rys. 4.30. A-13 Ruchomy most Rys. 4.31. A-14 Roboty na drodze Rys. 4.32. Tabliczka T-19 Znak A-15 Śliska jezdnia ostrzega o możliwości poślizgu pojazdu w szczególności spowodowanego zmianą nawierzchni jezdni, stałym lub okresowym jej zawilgoceniem. Rys. 4.33. A-15 Śliska jezdnia

22 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Znak A-16 Przejście dla pieszych ostrzega o przejściu dla pieszych, natomiast A-17 Dzieci o miejscu na drodze szczególnie uczęszczanym przez dzieci lub o bliskości takiego miejsca. Rys. 4.34. A-16 Przejście dla pieszych Rys. 4.35. A-17 Dzieci Znaki A-18a Zwierzęta gospodarskie i A-18b Zwierzęta dzikie ostrzegają o możliwości napotkania na drodze zwierząt. Rys. 4.36. A-18a Zwierzęta gospodarskie Rys. 4.37. A-18b Zwierzęta dzikie Znak A-19 Boczny wiatr ostrzega o miejscu, w którym mogą występować silne boczne podmuchy wiatru. Znak A-20 Odcinek jezdni o ruchu dwukierunkowym ostrzega jadących jezdnią jednokierunkową o miejscu, w którym rozpoczyna się ruch dwukierunkowy. Znak A-21 Tramwaj ostrzega o przejeździe przez tory tramwajowe; umieszczona pod nim tabliczka T-7 wskazuje układ torów i drogi na tym przejeździe. Rys. 4.38. A-19 Boczny wiatr Rys. 4.39. A-20 Odcinek jezdni o ruchu dwukierunkowym Rys. 4.40. A-21 Tramwaj

4 ZNAKI I SYGNAŁY DROGOWE 23 Znak A-22 Niebezpieczny zjazd ostrzega o znacznym spadku podłużnym drogi; umieszczona pod nim tabliczka T-9 wskazuje rzeczywistą wielkość spadku. Znak A-23 Stromy podjazd ostrzega o znacznym wzniesieniu drogi; umieszczona pod nim tabliczka T-9 wskazuje rzeczywistą wielkość wzniesienia. Rys. 4.41. A-22 Niebezpieczny zjazd Rys. 4.42. A-23 Stromy podjazd Znak A-24 Rowerzyści ostrzega o miejscu, w którym rowerzyści wjeżdżają na jezdnię lub przez nią przejeżdżają. Znak A-25 Spadające odłamki skalne ostrzega o możliwości spadania na drogę lub zalegania na niej odłamków skalnych. Rys. 4.43. A-24 Rowerzyści Rys. 4.44. A-25 Spadające odłamki skalne Znak A-26 Lotnisko ostrzega o możliwości nagłego pojawienia się nisko przelatującego samolotu lub śmigłowca. Znak A-27 Nabrzeże lub brzeg rzeki ostrzega o odcinku drogi prowadzącym bezpośrednio do nabrzeża lub wzdłuż brzegu rzeki bądź innego zbiornika wodnego. Rys. 4.45. A-26 Lotnisko Rys. 4.46. A-27 Nabrzeże lub brzeg rzeki Znak A-28 Sypki żwir ostrzega o odcinku drogi pokrytej żwirem (grysem), który może być wyrzucany spod kół jadących pojazdów. Znak A-29 Sygnały świetlne ostrzega o miejscu, w którym ruch jest kierowany za pomocą sygnalizacji świetlnej.

24 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Rys. 4.47. A-28 Sypki żwir Rys. 4.48. A-29 Sygnały świetlne Znak A-30 Inne niebezpieczeństwo ostrzega o niebezpieczeństwie innego rodzaju niż określone pozostałymi znakami ostrzegawczymi. Umieszczona pod nim tabliczka wskazuje rodzaj niebezpieczeństwa za pomocą symbolu lub napisu. Znak A-31 Niebezpieczne pobocze ostrzega o niebezpiecznym poboczu (miękkim lub obniżonym); znak z odwróconym symbolem ostrzega o niebezpiecznym poboczu występującym po lewej stronie drogi. Rys. 4.49. A-30 Inne niebezpieczeństwo Rys. 4.50. A-31 Niebezpieczne pobocze Znak A-32 Oszronienie jezdni ostrzega o mogącym występować na drodze oszronieniu jezdni lub gołoledzi. Znak A-33 Zator drogowy ostrzega o częstym występowaniu zablokowania ruchu pojazdów. Znak A-34 Wypadek drogowy ostrzega o miejscu, w którym na skutek wypadku drogowego nastąpiło zablokowanie drogi lub znaczne utrudnienie ruchu pojazdów. Rys. 4.51. A-32 Oszronienie jezdni Rys. 4.52. A-33 Zator drogowy Rys. 4.53. A-34 Wypadek drogowy

10 SZKOLENIE I EGZAMINOWANIE OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ... 25 10 Szkolenie i egzaminowanie osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania ZAGADNIENIA Zasady ogólne dotyczące szkolenia kandydatów na kierowców Podmioty prowadzące szkolenie kandydatów na kierowców Szkolenie kandydatów na kierowców Zasady przeprowadzania egzaminu wewnętrznego Egzaminowanie kandydatów na kierowców Procedury na egzaminie państwowym 10.1. Zasady ogólne dotyczące szkolenia kandydatów na kierowców Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem lub pojazdem silnikowym może rozpocząć szkolenie nie wcześniej niż trzy miesiące przed osiągnięciem minimalnego wieku wymaganego wobec kierującego pojazdem objętego tym uprawnieniem. Jeżeli osobą tą jest uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, okres ten wynosi 12 miesięcy. Osoba, która nie ukończyła 18 lat, może rozpocząć szkolenie za pisemną zgodą rodzica lub opiekuna. Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii C, C+E, D lub D+E może także rozpocząć szkolenie nie wcześniej niż trzy miesiące przed osiągnięciem minimalnego wieku, jeżeli jest w trakcie uzyskiwania kwalifikacji wstępnej lub wstępnej przyspieszonej w zakresie tej kategorii prawa jazdy; jeżeli tą osobą jest uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, okres ten wynosi 12 miesięcy. Nie może być szkolona osoba: niespełniająca wymagań dotyczących wymaganego wieku; w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu; w stosunku do której wydano decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji; która nie otrzymała orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem; która nie otrzymała orzeczenia psychologicznego o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem nie dotyczy uprawnień w zakresie prawa jazdy kategorii: AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T.

26 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub uprawnienia do kierowania tramwajem odbywa się w formie: kursu; zajęć szkolnych w zakresie uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi, z wyłączeniem uprawnień w zakresie prawa jazdy kategorii A1, A2 i A. Szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem lub pojazdem silnikowym jest prowadzone zgodnie z programem szkolenia i obejmuje: część teoretyczną przeprowadzaną w formie wykładów i ćwiczeń w zakresie: podstaw kierowania pojazdem i uczestnictwa w ruchu drogowym; obowiązków i praw kierującego pojazdem; część praktyczną w zakresie kierowania pojazdem (zwaną dalej nauką jazdy), przeprowadzaną na placu manewrowym i w ruchu miejskim, także poza obszarem zabudowanym; naukę udzielania pierwszej pomocy, przeprowadzaną w formie wykładów i zajęć praktycznych; kontrolne sprawdzenie poziomu osiągniętej wiedzy i umiejętności (zwane dalej egzaminem wewnętrznym). Po ukończeniu części teoretycznej i części praktycznej szkolenia oraz nauki udzielania pierwszej pomocy instruktor lub wykładowca wyznaczony przez kierownika podmiotu prowadzącego szkolenie przeprowadza egzamin wewnętrzny. Wykładowca odpowiada wyłącznie za część teoretyczną egzaminu wewnętrznego. Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub tramwajem, która uzyskała pozytywny wynik z części teoretycznej egzaminu państwowego, jest zwolniona z zajęć teoretycznych oraz odpowiednio z części teoretycznej egzaminu wewnętrznego i części teoretycznej ćwiczeń sprawdzających umiejętność udzielania pierwszej pomocy. W przypadku osób ubiegających się o uprawnienie do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii B+E, C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D lub D+E (mających prawo jazdy kategorii B) lub uczestniczących w szkoleniu w ramach uzyskiwania prawa jazdy kategorii B uznaje się, że odbyły szkolenie w zakresie nauki udzielania pierwszej pomocy w ramach uzyskiwania prawa jazdy kategorii B. Nauka jazdy musi odbywać się w pojeździe: odpowiadającym wymaganiom określonym dla danej kategorii prawa jazdy lub dla pozwolenia na kierowanie tramwajem; oznakowanym kwadratową tablicą barwy niebieskiej z białą literą L; przystosowanym do nauki jazdy, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 66 ust. 5 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym; oznaczonym nazwą i adresem ośrodka szkolenia kierowców umieszczonymi na zewnątrz pojazdu na jego prawej i lewej stronie z wyjątkiem motocykli, przyczep i tramwajów (litery i cyfry oznaczenia powinny być czytelne); mającym adnotację w dokumencie stwierdzającym dopuszczenie do ruchu oraz spełnienie wymagań dla pojazdu nauki jazdy, którą otrzymał na podstawie pozytywnego wyniku badania technicznego przeprowadzonego przez stację kontroli pojazdów; przystosowanym do rodzaju niepełnosprawności, spełniającym warunki w przypadku szkolenia osoby niepełnosprawnej.

10 SZKOLENIE I EGZAMINOWANIE OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ... 27 Podczas jazdy osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub uprawnienia do kierowania tramwajem wobec instruktora stosuje się przepisy dotyczące kierującego pojazdem, w szczególności w zakresie: dokumentów wymaganych do kierowania pojazdem i używania pojazdu; zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Instruktor, niezależnie od dokumentów wymaganych od kierującego pojazdem, jest obowiązany mieć przy sobie legitymację instruktora i okazywać ją na żądanie organów kontroli ruchu drogowego, właściwego starosty sprawującego nadzór nad szkoleniem, a także osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdem. Nie można prowadzić zajęć z osobą ubiegającą się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub uprawnienia do kierowania tramwajem, która znajduje się w stanie nietrzeźwości, w stanie po spożyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. 10.2. Podmioty prowadzące szkolenie kandydatów na kierowców Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia ośrodka szkolenia kierowców jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2015 r., poz. 584 z późn. zm.) i wymaga uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców prowadzących ośrodek szkolenia kierowców. Szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem lub pojazdem silnikowym w formie kursu, z zastrzeżeniem w ust. 3, prowadzi: ośrodek szkolenia kierowców jednostka organizacyjna przedsiębiorcy wpisanego do rejestru przedsiębiorców prowadzących ośrodek szkolenia kierowców; jednostka wojskowa w zakresie szkolenia żołnierzy na potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; jednostka organizacyjna służb podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w zakresie szkolenia osób na potrzeby tych służb. Szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi w formie zajęć szkolnych jest prowadzone dla uczniów (słuchaczy) przez szkołę, jeżeli w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie przewidziano uzyskanie umiejętności kierowania pojazdami silnikowymi. Zajęcia podczas szkolenia prowadzą: instruktor lub będący instruktorem przedsiębiorca prowadzący ośrodek szkolenia kierowców w zakresie odpowiednio do posiadanych uprawnień; nauczyciel posiadający uprawnienia instruktora; osoba, o której mowa w art. 8 ust. 2 Ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (DzU z 2013 r., poz. 757, 1245 i 1635) w zakresie udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków drogowych; instruktor w przypadku szkolenia prowadzonego przez jednostkę wojskową, jednostkę organizacyjną służb podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podmiot wykonujący przewozy. Zajęcia teoretyczne mogą być prowadzone przez wykładowcę. Instruktor lub wykładowca prowadzi zajęcia wyłącznie w zakresie uzyskiwania uprawnień odpowiedniej kategorii prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem odpowiednio do posiadanych uprawnień.

28 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Ośrodek szkolenia kierowców lub inny podmiot prowadzący szkolenie wydają osobie ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub uprawnienia do kierowania tramwajem zaświadczenie o ukończeniu szkolenia, jeżeli osoba ta: uczestniczyła w minimum 80% przewidzianych w programie zajęć teoretycznych; uczestniczyła we wszystkich przewidzianych w programie zajęciach praktycznych; uzyskała pozytywny wynik egzaminu wewnętrznego. 10.3. Szkolenie kandydatów na kierowców Ośrodki szkolenia kierowców prowadzą: szkolenie podstawowe przed przystąpieniem po raz pierwszy do egzaminu państwowego w zakresie określonej kategorii prawa jazdy lub pozwolenia; szkolenie uzupełniające na wniosek osoby, która ukończyła szkolenie podstawowe. Szkolenie podstawowe realizuje się zgodnie ze szczegółowym programem szkolenia dla osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi, motorowerami lub tramwajami. Szkolenie uzupełniające odbywa się w zakresie ustalonym przez osobę szkoloną i kierownika ośrodka szkolenia kierowców. Przed rozpoczęciem szkolenia osoba szkolona informuje ośrodek szkolenia kierowców, jednostkę wojskową, jednostkę organizacyjną służb podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych albo szkołę o numerze identyfikującym profil kandydata na kierowcę, umieszczonym w systemie teleinformatycznym PKK (profil kandydata na kierowcę). Ośrodek szkolenia kierowców przed przyjęciem na szkolenie podstawowe lub szkolenie uzupełniające: sprawdza, czy osoba szkolona spełnia warunki przewidziane dla osób szkolonych; pobiera na podstawie numeru PKK oraz numeru PESEL osoby szkolonej albo daty urodzenia w przypadku osoby niemającej numeru PESEL informacje i dane zawarte w profilu kandydata na kierowcę, udostępnionym w systemie teleinformatycznym; wpisuje imię i nazwisko osoby szkolonej, jej numer PESEL albo datę urodzenia w przypadku osoby niemającej numeru PESEL oraz rodzaj szkolenia do książki ewidencji osób szkolonych; przydziela osobie szkolonej instruktora prowadzącego; przed rozpoczęciem szkolenia w części teoretycznej albo praktycznej (jeżeli zakres szkolenia obejmuje wyłącznie zajęcia praktyczne),wydaje osobie szkolonej kartę przeprowadzonych zajęć stosowaną na kursie dla kandydatów na kierowców lub motorniczych lub tworzy dla niej kartę w systemie teleinformatycznym ośrodka szkolenia kierowców; wpisuje do karty przeprowadzonych zajęć stosowanej na kursie dla kandydatów na kierowców lub motorniczych numer ewidencyjny instruktora prowadzącego, który został przydzielony danej osobie szkolonej. Szkoła rozpoczynająca zajęcia szkolne: pobiera na podstawie numeru PKK oraz na podstawie numeru PESEL osoby szkolonej albo daty urodzenia w przypadku osoby niemającej numeru PESEL informacje i dane zawarte w profilu kandydata na kierowcę, udostępnionym w systemie teleinformatycznym;

10 SZKOLENIE I EGZAMINOWANIE OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ... 29 wpisuje imię i nazwisko osoby szkolonej oraz jej numer PESEL albo datę urodzenia w przypadku osoby niemającej numeru PESEL do książki ewidencji osób szkolonych oraz do dziennika przeprowadzonych zajęć; przed rozpoczęciem części praktycznej szkolenia wydaje osobie szkolonej kartę przeprowadzonych zajęć stosowaną na kursie dla kandydatów na kierowców lub motorniczych; wpisuje do karty przeprowadzonych zajęć stosowanej na kursie dla kandydatów na kierowców lub motorniczych numer ewidencyjny instruktora prowadzącego, który został przydzielony danej osobie szkolonej. Liczbę godzin zajęć w zakresie części teoretycznej i praktycznej szkolenia dla każdej osoby podlegającej szkoleniu podstawowemu ustala indywidualnie instruktor prowadzący w porozumieniu z tą osobą, przy czym liczba godzin zajęć w zakresie części teoretycznej szkolenia nie może być mniejsza niż: 26 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii A1, A2, A, B1, B, T lub pozwolenia; 4 godziny zajęć teoretycznych i ćwiczeń w zakresie udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków drogowych dotyczy prawa jazdy kategorii A1, A2, A, B1, B, T i pozwolenia; 20 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C, D1, D; 5 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii AM; 1 godzina zajęć teoretycznych i ćwiczeń w zakresie udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków drogowych dotyczy to prawa jazdy kategorii AM. Wymagania te nie dotyczą osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii B, C lub D, jeżeli mają prawo jazdy odpowiednio kategorii B1, C1 lub D1 albo zaświadczenie o uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu państwowego w zakresie prawa jazdy odpowiednio kategorii B1, C1 lub D1. Wymagania te nie dotyczą również osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii A2, jeżeli mają prawo jazdy kategorii A1, oraz osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii A, jeżeli mają prawo jazdy kategorii A1 lub A2. Liczba godzin zajęć realizowanych w części praktycznej szkolenia nie może być mniejsza niż: 5 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii AM; 15 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii B+E; 20 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii A1, A2, A, C1, C1+E, D1+E lub T; 25 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii C+E lub D+E; 30 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii B1, B, C, D1 lub pozwolenia; 60 godzin w zakresie prawa jazdy kategorii D. Część praktyczna szkolenia rozpoczyna się po przeprowadzeniu części teoretycznej, o ile część teoretyczna jest wymagana. Zajęcia teoretyczne w zakresie prawa jazdy kategorii: A2, A przez pierwsze 50% godzin mogą być prowadzone z wykorzystaniem motocykli spełniających wymagania dla niższych kategorii prawa jazdy; A1, A2, A lub B1 powinny uwzględniać co najmniej trzy godziny jazdy poza obszarem zabudowanym, w tym na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h; B, B+E, C1, C, C1+E, D1+E lub T powinny uwzględniać co najmniej cztery godziny jazdy poza obszarem zabudowanym, w tym na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h;

30 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI D1, C+E oraz D+E powinny uwzględniać co najmniej 10 godzin jazdy poza obszarem zabudowanym, w tym na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h; D powinny uwzględniać co najmniej 20 godzin jazdy poza obszarem zabudowanym, w tym na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h. Godzina zajęć w zakresie części teoretycznej szkolenia równa się 45 minutom, a zajęć w zakresie części praktycznej szkolenia 60 minutom. Zajęcia w zakresie części praktycznej szkolenia nie mogą być dłuższe niż: dwie godziny dziennie w okresie pierwszych: czterech godzin szkolenia w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A; ośmiu godzin szkolenia w zakresie prawa jazdy pozostałych kategorii; trzy godziny dziennie po określonych w pkt. 1 godzinach dla zajęć w zakresie części praktycznej szkolenia dla prawa jazdy poszczególnych kategorii oraz pozwolenia; cztery godziny dziennie po zakończeniu 50% godzin zajęć w zakresie części praktycznej szkolenia dla prawa jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E oraz pozwolenia (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie szkolenia osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, instruktorów i wykładowców). W celu wydania zaświadczenia o ukończeniu szkolenia kierownik ośrodka szkolenia kierowców lub innego podmiotu prowadzącego szkolenie aktualizuje profil kandydata na kierowcę w systemie teleinformatycznym o następujące dane: nazwę i numer podmiotu prowadzącego szkolenie; datę rozpoczęcia szkolenia; datę zakończenia szkolenia; kategorie, w których zakresie szkolenie przeprowadzono; liczbę godzin zajęć teoretycznych; liczbę godzin zajęć praktycznych; numer ewidencyjny instruktora prowadzącego; numer ewidencyjny wykładowcy, który prowadził szkolenie jeżeli dotyczy; imię i nazwisko osoby aktualizującej profil. 10.4. Zasady przeprowadzania egzaminu wewnętrznego Egzamin wewnętrzny składa się z części: teoretycznej przeprowadzanej w sali wykładowej z wykorzystaniem testu komputerowego; praktycznej przeprowadzanej na placu manewrowym i w ruchu drogowym po uzyskaniu przez osobę szkoloną pozytywnego wyniku z części teoretycznej egzaminu jeżeli jest wymagana. Zakres części teoretycznej egzaminu wewnętrznego, liczba pytań egzaminacyjnych, ich tematyka, sposób oceny części teoretycznej egzaminu wewnętrznego oraz czas jego przeprowadzenia są zgodne z zasadami realizacji części teoretycznej egzaminu państwowego. Informację o wyniku części teoretycznej egzaminu wewnętrznego, liczbie popełnionych błędów oraz dacie przeprowadzenia egzaminu, podpisaną przez instruktora lub wykładowcę, który przeprowadził część teoretyczną egzaminu wewnętrznego, i osobę szkoloną, umieszcza się w dokumentacji kandydata na kierowcę. Zakres części praktycznej egzaminu wewnętrznego, kryteria oceny oraz czas trwania są zgodne z zasadami przeprowadzania części praktycznej egzaminu państwowego.

10 SZKOLENIE I EGZAMINOWANIE OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ... 31 W trakcie przeprowadzania części praktycznej egzaminu wewnętrznego realizuje się wszystkie przewidziane dla egzaminu państwowego zadania egzaminacyjne bez względu na liczbę popełnionych błędów, z wyjątkiem przypadku, gdy zachowanie osoby szkolonej zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu uczestników ruchu drogowego. W trakcie części praktycznej egzaminu wewnętrznego instruktor wypełnia arkusz przebiegu części praktycznej egzaminu wewnętrznego i wyszczególnia w nim błędy popełnione przez osobę szkoloną; arkusz może być sporządzony w postaci elektronicznej z wykorzystaniem funkcjonalności systemu teleinformatycznego, przy czym wynik egzaminu wewnętrznego instruktor potwierdza podpisem elektronicznym albo unikalnym identyfikatorem i hasłem nadanymi w tym systemie. Po zakończeniu części praktycznej egzaminu wewnętrznego instruktor przeprowadzający egzamin omawia z osobą szkoloną popełnione przez nią błędy. W przypadku zakończenia egzaminu wewnętrznego z wynikiem negatywnym instruktor prowadzący ustala wraz z osobą szkoloną, na podstawie wypełnionego arkusza przebiegu części praktycznej egzaminu wewnętrznego, dalszy zakres szkolenia niezbędny do uzyskania wszystkich umiejętności. Arkusz przebiegu części praktycznej egzaminu wewnętrznego podpisują instruktor przeprowadzający egzamin, instruktor, który prowadził szkolenie, i osoba szkolona. Arkusz przebiegu egzaminu wewnętrznego otrzymuje osoba szkolona, a kopię arkusza pozostawia się w ośrodku szkolenia kierowców lub innym podmiocie prowadzącym szkolenie. Jako arkusz przebiegu części praktycznej egzaminu wewnętrznego wykorzystuje się arkusz przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego stosowany do przeprowadzania egzaminów państwowych. 10.5. Egzaminowanie kandydatów na kierowców Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdami silnikowymi lub tramwajem może przystąpić do egzaminu państwowego nie wcześniej niż miesiąc przed osiągnięciem minimalnego wieku wymaganego od kierującego pojazdem objętym tym uprawnieniem. Egzamin państwowy przeprowadza się w celu sprawdzenia kwalifikacji osoby egzaminowanej, w tym wiedzy dotyczącej: zasad i przepisów służących bezpiecznemu poruszaniu się pojazdem po drodze publicznej; zagrożeń związanych z ruchem drogowym; obowiązków kierowcy, osoby mającej pozwolenie na kierowanie tramwajem i posiadacza pojazdu; postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych. Sprawdzeniu podlegają także umiejętności w zakresie zgodnego z przepisami, bezpiecznego, energooszczędnego, sprawnego i nieutrudniającego innym uczestnikom ruchu poruszania się w ruchu drogowym odpowiednio do uprawnienia, o które ubiega się osoba zdająca egzamin motorowerem, pojazdem silnikowym lub zespołem pojazdów składającym się z takiego pojazdu i przyczepy oraz tramwajem. Egzamin państwowy składa się z: części teoretycznej przeprowadzanej w formie testów jednokrotnego wyboru z pytaniami generowanymi w czasie rzeczywistym za pomocą techniki informatycznej dotyczy to sprawdzenia wiedzy w zakresie uprawnień prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, C1, C, D1, D i T oraz uprawnienia do kierowania tramwajem; części praktycznej przeprowadzanej za pomocą pojazdu odpowiedniego do uprawnienia.

32 TECHNIKI KIEROWANIA POJAZDAMI Warunkiem przystąpienia do praktycznej części egzaminu państwowego jest uzyskanie pozytywnego wyniku z części teoretycznej. Część praktyczna egzaminu państwowego jest przeprowadzana: na placu manewrowym wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego w zakresie obejmującym sprawdzenie podstawowych umiejętności panowania nad pojazdem odpowiednim dla uprawnień prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1 i B, umiejętności manewrowania pojazdem lub zespołem pojazdów odpowiednim dla uprawnień prawa jazdy kategorii B+E, C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E i T; w ruchu drogowym na drogach publicznych w zakresie obejmującym sprawdzenie pozostałych umiejętności wymaganych podczas części praktycznej egzaminu dla uprawnień dowolnej kategorii prawa jazdy. Praktyczną część egzaminu państwowego umożliwiającego uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem lub pojazdami silnikowymi przeprowadza się w pojeździe pozostającym w dyspozycji wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego. Praktyczną część egzaminu państwowego umożliwiającego uzyskanie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B lub B+E przeprowadza się we wskazanym pojeździe ośrodka szkolenia kierowców, który prowadził szkolenie tej osoby, na wniosek i koszt osoby egzaminowanej. Przebieg praktycznej części egzaminu państwowego dotyczącego prawa jazdy kategorii B rejestruje się za pomocą urządzenia technicznego służącego do zapisu obrazu i dźwięku. Podczas przeprowadzania części praktycznej egzaminu państwowego na wniosek osoby składającej egzamin może być obecny jako obserwator instruktor, który szkolił tę osobę. Sprawdzeniu kwalifikacji w formie egzaminu państwowego podlega osoba: ubiegająca się o uzyskanie uprawnień do kierowania motorowerem, pojazdami silnikowymi lub tramwajem; mająca prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem w razie uzasadnionych zastrzeżeń co do jej kwalifikacji; ubiegająca się o przywrócenie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdami silnikowymi lub tramwajem cofniętego na okres przekraczający rok lub cofniętego w związku z utratą kwalifikacji; ubiegająca się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem, którego była pozbawiona na okres przekraczający rok. Nie może być egzaminowana osoba: niespełniająca wymagań dotyczących minimalnego wieku; w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu; w stosunku do której wydano decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami lub zatrzymaniu prawa jazdy w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji; niemająca orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem; niemająca orzeczenia psychologicznego o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem nie dotyczy uprawnień w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T; niemająca zaświadczenia o ukończeniu wymaganego szkolenia lub w stosunku do której nie zamieszczono w systemie teleinformatycznym informacji o ukończeniu takiego szkolenia nie dotyczy to części teoretycznej egzaminu państwowego; niemająca dokumentu tożsamości; której stan lub zachowanie uzasadnia podejrzenie, że znajduje się ona w stanie nietrzeźwości, w stanie po spożyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu; niemająca odpowiedniej sprawności fizycznej lub psychicznej; która nie ukończyła 18 lat i nie otrzymała zgody rodzica lub opiekuna.

Klub Nauczyciela uczę.pl cenną pomocą dydaktyczną! Co można znaleźć w Klubie Nauczyciela? podstawy programowe programy nauczania materiały metodyczne: rozkłady materiału, plany nauczania, plany wynikowe, scenariusze przykładowych lekcji materiały dydaktyczne i ćwiczeniowe klucze odpowiedzi do zeszytów ćwiczeń