KOMENDA GŁÓWNA POLICJI BIURO PREWENCJI I RUCHU DROGOWEGO ul. Puławska 148/150; 02-624 Warszawa; tel. 22 60 122 05 fax 22 60 134 97 bpird@policja.gov.pl Informacja dot. wybranych zmian wprowadzonych ustawą z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 541), które wejdą w życie w dniu 18 maja 2015 r. Ustawa ta wprowadza pakiet zróżnicowanych zmian w prawie mających na celu zwiększenie poziomu dyscyplinowania kierujących pojazdami. Poniżej przedstawiono nowe regulacje, wskazując zalecany sposób i tryb postępowania policjantów oraz zwracając uwagę na istotne elementy tych regulacji. Kierowanie bez uprawnień (decyzja o cofnięciu uprawnienia) - przestępstwo 1. W Kodeksie karnym w art. 180a stypizowano nowe przestępstwo, w brzmieniu: Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, prowadzi pojazd mechaniczny, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.. 1.1. Istotą tego przestępstwa jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w wymienionych w przepisie miejscach przez osobę, wobec której właściwy organ wydał decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym jest każdy pojazd drogowy lub szynowy napędzany umieszczonym w nim silnikiem, jak również maszyna samobieżna lub motorower 1. W praktycznym ujęciu chodzi tu pojazd silnikowy oraz motorower, do kierowania którymi wymagane jest posiadanie prawa jazdy. Pojazdem mechanicznym jest również tramwaj, do kierowania którym wymagane jest pozwolenie. 1.2. Generalnie organem właściwym do cofnięcia uprawnienia do kierowania pojazdami jest starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kierowcy (motorniczego). W odniesieniu do osób wymienionych w art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami [uokp]2 organem właściwym w tym zakresie jest marszałek województwa mazowieckiego (art. 103 ust. 6 uokp). 1.3. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia powód wydania decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. 1.4. Podczas kontroli drogowej może się okazać, że kontrolowany kierowca (zazwyczaj obywatel polski) posługuje się zagranicznym prawem jazdy wydanym w państwie 1 Patrz np. uchwała pełnego składu Izby Karnej Sądu Najwyższego z 28 lutego 1975 r., V KZP 2/74 (OSNKW 1975, nr 3 4, poz. 33) czy wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 1993 r., III KRN 254/92 (OSP 1993, nr 10, poz. 198). 2 Dz. U. z 2015 r. poz. 155.
członkowskim UE 3, a jednocześnie w bazie danych widnieje informacja o cofnięciu mu przez starostę polskiego uprawnienia do kierowania pojazdami. W takim przypadku prawo jazdy wydane za granicą jest ważne, zgodnie art. 4 ust. 1 pkt 2 lit. c uokp i nie ma podstaw do zarzucenia kierowcy popełnienia tego przestępstwa należy bowiem założyć, że organ państwa członkowskiego UE wydał prawo jazdy obywatelowi polskiemu zachowując należytą staranność, w tym dokonując niezbędnych sprawdzeń. Tym samym decyzja o cofnięciu uprawnienia stała się bezprzedmiotowa. Inaczej przedstawia się sprawa w przypadku wydanego za granicą międzynarodowego prawa jazdy określonego Konwencją Genewską z 1949 r. oraz krajowego lub międzynarodowego prawa jazdy określonego w Konwencji Wiedeńskiej z 1968 r. Wówczas istotne znaczenie ma data wydania prawa jazdy oraz fakt, czy polski obywatel posługujący się tym dokumentem przed jego wydaniem utracił w Polsce miejsce pobytu stałego, czy też uzyskanie tego dokumentu łączyło się tylko z krótkotrwałym opuszczeniem Polski. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 5 ust. 4 uokp ww. prawa jazdy stwierdzają posiadanie uprawnienia do kierowania odpowiednim pojazdem silnikowym na terenie Polski w okresie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia stałego lub czasowego pobytu. Jeżeli zatem dana osoba nie utraciła określonego statusu pobytowego w Polsce, takie prawo jazdy nie stwierdza uprawnienia do kierowania pojazdami na obszarze RP. Tym samym decyzja starosty cofająca uprawnienie do kierowania pojazdami zachowuje swoją moc. 1.5. Zgodnie z art. 103 ust. 1 pkt 4 uokp oraz art. 182 2 Kodeksu karnego wykonawczego starosta wydaje decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami również w przypadku orzeczenia środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Prowadzenie pojazdu objętego zakazem w okresie jego obowiązywania nadal pozostaje przestępstwem określonym wyłącznie w art. 244 kk. Jednakże prowadzenie pojazdu po upływie zakazu, ale bez formalnego odzyskania uprawnienia, przeradza się w przestępstwo z art. 180a kk. Dopuszczenie blokad alkoholowych 2. W Kodeksie karnym wykonawczym dodano nowy art. 182a przewidujący możliwość orzeczenia przez sąd zmiany sposobu wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów na zakaz prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. W uzupełnieniu tej opcji dostosowano przepisy o ruchu drogowym, co implikuje stosowanie nowych procedur przez policjantów. 2.1. Pojęcie blokada alkoholowa zdefiniowano w art. 2 pkt 84 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym [Prd] 4, natomiast w pkt 85 zdefiniowano związane z nim pojęcie kalibracja blokady alkoholowej. Uzewnętrznieniem decyzji sądu o wskazanej na wstępie zmianie sposobu wykonywania środka karnego będzie kod 69 wpisany prawie jazdy 5. 3 Dotyczy to również prawa jazdy wydanego w Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. 4 Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm. 2
W znowelizowanym art. 38 Prd kierujący pojazdem, posiadający prawo jazdy z kodem 69, jest zobowiązany do posiadania przy sobie i okazywania na żądanie uprawnionego organu dwóch nowych dokumentów związanych z blokadą alkoholową, tj. zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym w zakresie wyposażenia pojazdu w blokadę alkoholową (pkt 3a) oraz dokument potwierdzający kalibrację blokady alkoholowej wystawiony przez producenta urządzenia lub jego upoważnionego przedstawiciela (pkt 4a) dokument ten jest ważny przez okres 12 miesięcy od dnia jego wystawienia (art. 81 ust. 12a Prd). Zagadnienia dotyczące wyposażenia pojazdu w blokadę alkoholową oraz badań technicznych pojazdu wyposażonego w tę blokadę zawarte są odpowiednio w art. 66 ust. 1d-1g oraz art. 81ust. 11 pkt 10 i ust. 12a Prd. 2.2. Podczas kontroli drogowej kierującego pojazdem posiadającego prawo jazdy z wpisanym kodem 69 należy ustalić, czy posiada on przy sobie oba ww. dokumenty oraz czy pojazd jest wyposażony w blokadę alkoholową. Od tych ustaleń uzależniony jest dalszy sposób postępowania. 2.2.1. Jeżeli pojazd jest wyposażony w blokadę alkoholową, ale kierujący pojazdem nie posiada przy sobie chociażby jednego z wymaganych w związku z tym dokumentów, dopuszcza się on wykroczenia z art. 95 kw.. Niemniej jednak na podstawie nowego art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. i Prd należy zatrzymać prawo jazdy za pokwitowaniem, przy czym nie może ono uprawniać do dalszej jazdy. Zgodnie z art. 135 ust. 4 zwrotu prawa jazdy dokona starosta po przedstawieniu mu wymaganego dokumentu. 2.2.2. Jeżeli pojazd nie jest wyposażony w blokadę alkoholową, kierujący pojazdem dopuszcza się przestępstwa z art. 244 kk. Na podstawie ww. art. 135 ust. 1 pkt 1 lit i Prd należy zatrzymać prawo jazdy za pokwitowaniem, które nie może uprawniać do dalszej jazdy. 2.2.3. Ponadto w obu wymienionych wyżej przypadkach na podstawie nowego przepisu art. 130a ust. 1 pkt 6, pojazd podlega usunięciu z drogi na koszt właściciela, chyba, że można go przekazać znajdującej się w nim osobie posiadającej uprawnienie wymagane do kierowania tym pojazdem. 2.3. Jeżeli podczas kontroli drogowej okaże się, że pojazd jest wyposażony w blokadę alkoholową, a jednocześnie kierujący nim, posiadający prawo jazdy z kodem 69, znajduje się w stanie po użyciu alkoholu albo stanie nietrzeźwości, należy ustalić w jaki sposób pojazd został uruchomiony i odpowiednio do tych ustaleń podjąć dalsze działania, nie wyłączając postępowania wobec wystawcy dokumentu potwierdzającego kalibrację urządzenia. Możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów za kierowanie bez uprawnień 5 Jest to zharmonizowany kod wprowadzony do stosowania w państwach członkowskich UE oraz europejskiego obszaru gospodarczego, określony dyrektywą Komisji (UE) 2015/653 z dnia 24 kwietnia 2015 r. zmieniającą dyrektywę 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw jazdy (Dz. Urz. UE L 107 z dnia 25.04.2015). W Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju trwają prace nad wdrożeniem nowych kodów wprowadzonych ww. dyrektywą do polskiego porządku prawnego. 3
3. W Kodeksie wykroczeń wprowadzono w art. 94 3 możliwość orzekania zakazu prowadzenia pojazdów wobec sprawcy wykroczenia określonego w 1. Zakaz ten może być orzekany zarówno wobec osoby, która w ogóle nie ma uprawnień (wcześniej ich nie uzyskała), jak i wobec osoby, która posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, jednakże nie obejmuje ono kierowanego (prowadzonego) przez tę osobę pojazdu. Ponieważ ustawodawca nie zawęził zakresu tego środka karnego, może on obejmować także pojazdy inne niż mechaniczne (rowery, wózki rowerowe, pojazdy zaprzęgowe), jednakże, mając na uwadze ogólne zasady orzekania w sprawach o wykroczenia, dotyczy to osób w wieku od 17 do 18 roku życia. Zatem z praktycznego punktu widzenia zakaz będzie dotyczył określonego przez sąd rodzaju pojazdów mechanicznych 6. Celem regulacji jest podniesienie skuteczności oddziaływania w stosunku do osób notorycznie kierujących pojazdami bez uprawnień, wobec których z przyczyn formalnych starosta nie może wydać decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Należy mieć bowiem na uwadze, że osoba niestosująca się do zakazu prowadzenia pojazdów dopuszcza się przestępstwa z art. 244 kk. Postępowanie policjantów w tym zakresie będzie uzależnione od poczynionych ustaleń. 3.1. W przypadku osoby, która nigdy nie miała uprawnienia do kierowania pojazdami, a więc nie miała statusu kierowcy lub motorniczego, w aktualnym stanie prawnym w systemach informatycznych (CEK i KSIP) nie będzie informacji, czy osoby te dopuściły się wcześniej takiego wykroczenia, co uzasadniałoby skierowanie wniosku o ukaranie do sądu i wnoszenie przez oskarżyciela publicznego o orzeczenie ww. środka karnego. Sytuacja ulegnie zmianie z dniem 4 stycznia 2016 r., kiedy to ma wejść w życie nowe brzmienie art. 100a ust. 3 Prd, w którym przewidziano m.in. gromadzenie w centralnej ewidencji kierowców [CEK] danych o osobach nieposiadających uprawnień dopuszczających się określonych naruszeń przepisów ruchu drogowego. Do tego czasu wobec takiego sprawcy wykroczenia z art. 94 1 kw, decyzja o skierowaniu wniosku o ukaranie i wnoszeniu o orzeczenie przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów powinna wynikać z lokalnego rozpoznania środowiska osób jeżdżących bez uprawnień, czy wręcz z indywidualnej wiedzy policjanta dotyczącej konkretnego sprawcy. 3.2. W przypadku osoby prowadzącej pojazd nie objęty uprawnieniami wynikającymi z posiadanego prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem w systemie punktowym prowadzonym w ramach KSIP powinny być informacje, czy osoba ta kierowała pojazdem nie stosując się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów (kod K 01), bądź nie mając do tego wymaganych uprawnień (kod K 02). Stwierdzenie, że osoba, która właśnie popełniła wykroczenie z art. 94 1 kw., już wcześniej dopuszczała się podobnych naruszeń uzasadnia skierowanie wniosku o ukaranie i wnoszenie o orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów; racjonalne jest przy tym aby zakres orzekanego zakazu dotyczył rodzaju pojazdu, którym sprawca kierował. Decydując się na taki tryb postępowania policjant, na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 Prd, powinien zatrzymać prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem. 6 Patrz art. 29 2 kw. 4
Obligatoryjne usunięcie pojazdu z drogi na koszt właściciela w przypadku braku uprawnień lub wybranych przypadków zatrzymania prawa jazdy 4. W art. 130a ust. 1 Prd, w nowym pkt 6 wprowadzono nowy przypadek usuwania pojazdu z drogi na koszt właściciela. Zgodnie z tym przepisem pojazd jest usuwany w razie; kierowania nim przez osobę nieposiadającą uprawnienia do kierowania pojazdami albo której zatrzymano prawo jazdy i nie ma możliwości zabezpieczenia pojazdu poprzez przekazanie go osobie znajdującej się w nim i posiadającej uprawnienie do kierowani tym pojazdem, chyba że otrzymała on pokwitowanie, o którym mowa w art. 135 ust. 2. 4.1. Nieposiadanie uprawnienia do kierowania pojazdami wynika nie tylko z faktu, że dana osoba nigdy takiego uprawnienia nie uzyskała, lecz również z decyzji starosty o cofnięciu uprawnienia w trybie art. 103 ust. 1 uokp lub art. 140 ust. 1 pkt 3 i 4 lit. a Prd oraz z orzeczonego wobec tej osoby zakazu prowadzenia określonego rodzaju pojazdów. 4.2. Podstawę usunięcia pojazdu na podstawie tego przepisu stanowi również zatrzymanie prawa jazdy, także w ramach bieżącej kontroli drogowej. W szczególności dotyczy to zatrzymania prawa jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz e-i, 4.3. Przepisu ten stosuje się, jeżeli nie ma możliwości przekazania pojazdu przewożonemu nim pasażerowi mającemu odpowiednie uprawnienie do kierowania tym pojazdem. Taki brak możliwości zaistnieje, gdy nie ma w ogóle pasażera, gdy pasażer nie ma odpowiedniego uprawnienia, bądź gdy znajduje się w stanie, w którym kierowanie pojazdem jest zabronione (art. 45 ust. 1 pkt 1 Prd). 4.4. Na podstawie tego przepisu nie usuwa się pojazdu także wówczas, gdy za zatrzymane prawo jazdy wydane zostało pokwitowanie uprawniające do kierowania pojazdem przez określony czas, który jeszcze nie upłynął. Wprawdzie w przepisie tym ustawodawca wskazał, aby uznać pokwitowanie, o którym mowa w art. 135 ust. 2, tj. wydawane w dotychczas określonych przypadkach, niemniej jednak racjonalność zastosowania tak dolegliwego środka, jakim jest usunięcie pojazdu, przemawia za tym, aby uwzględnić również pokwitowanie uprawniające do kierowania pojazdem przez określony czas wyszczególnione w art. 135 ust. 3, a więc wydawane w przypadku zatrzymania prawa jazdy za rażące przekroczenie prędkości dopuszczalnej w obszarze zabudowanym lub przewożenie osób w nadmiernej liczbie. Zaostrzenie przepisów wobec,,młodych kierowców 5. W art. 140 w ust. 1 Prd dodano nowy pkt 3a, dający staroście podstawę do wydania decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym, na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, w razie stwierdzenia, na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć, że kierujący pojazdem silnikowym w okresie 2 lat od dnia wydania mu po raz pierwszy prawa jazdy popełnił: a) przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, b) trzy wykroczenia określone w art. 86 1 lub 2, art. 87 1, art. 92a w przypadku przekroczenia dopuszczalnej prędkości o ponad 30 km/h lub art. 98 Kodeksu wykroczeń. 5
5.1. Przepis ten na okres przejściowy, tj. do dnia 3 stycznia 2016 r., wprowadza dodatkowe obwarowania dla młodych stażem kierowców i w założeniu ma na celu przyspieszenie dyscyplinującego oddziaływania na tę grupę posiadaczy praw jazdy. Docelowo będą oni podlegali nadzorowi w ramach okresu próbnego przewidzianego w ustawie o kierujących pojazdami, mającego wejść w życie z dniem 4 stycznia 2016 r. Podstawę do zastosowania tego przepisu, przy zachowaniu warunku dwuletniego okresu od wydania pierwszego prawa jazdy, mogą stanowić tylko te naruszenia, których dana osoba dopuściła się po dniu 17 maja 2015 r. Uzupełnieniem tej normy jest przewidziana w nowym brzmieniu art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. h podstawa do zatrzymania prawa jazdy takiemu niezdyscyplinowanemu młodemu kierowcy. Podstawę zatrzymania prawa jazdy w tym przypadku mogą stanowić wyłącznie naruszenia wprowadzone do ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Podstawę typowania kierowców, wobec których komendant wojewódzki Policji powinien wystąpić z wnioskiem o cofnięcie uprawnienia do kierowania pojazdami będą stanowiły wpisy w ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego dotyczące przede wszystkim naruszeń oznaczonych kodami A 01 do A 03, A 05 i A 06 oraz E 01 do E 03. Do typowania można również wykorzystać pogłębioną analizę wpisów oznaczonych kodami B 01 do B 05, o ile uda się ustalić, że naruszenia te wiązały się ze spowodowaniem zagrożenia bezpieczeństwa pieszego kwalifikowanego z art. 86 1 lub 2 kw. 5.2. Obecnie trwają prace w zakresie funkcjonalności KSIP nad zmianą zakresu informacji dostępnych dla policjanta przeprowadzającego kontrolę drogową. Przewiduje się, że policjant dokonujący kontroli będzie miał dostęp do dossier kierowcy (w postaci syntetycznej informacji o popełnionych naruszeniach), w którym w odpowiedni sposób zostaną zaznaczone powyższe naruszenia dające podstawę do zatrzymania mu prawa jazdy. Tym samym to policjant, w oparciu o datę wydania prawa jazdy, będzie musiał zweryfikować czy w okresie 2 lat od tej daty doszło do popełnienia powyższych 3 wykroczeń lub 1 przestępstwa. 5.3. W ramach prac na projektem nowego rozporządzenia w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego przewiduje się włączenie do wykazu naruszeń wykroczenie określone w art. 98 kw., przypisując mu odpowiednią liczbę punktów oraz oznaczenie kodowe, przydatne do typowania. Do tego czasu informacja o takim wykroczeniu może być przydatna wyłącznie w ramach lokalnej wiedzy o czynach młodego kierowcy. Nowe przypadki zatrzymania prawa jazdy (przekroczenie prędkości o ponad 50 km/h w obszarze zabudowanym lub,,przeludnienie ) 6. W ustawie o kierujących pojazdami w art. 102 w ust. 1 w nowych pkt 4 i 5 oraz ust. 1a- 1e uregulowano podstawy administracyjnego zatrzymania prawa jazdy w przypadku rażącego przekroczenia prędkości dopuszczalnej w obszarze zabudowanym oraz przewożenia nadmiernej liczby osób. Istotnym uzupełnieniem tych regulacji jest stworzenie w art. 135 ust. 1 pkt 1a oraz ust. 1a Prd podstaw do zatrzymania prawa jazdy w ramach kontroli drogowej po ujawnieniu takiego czynu (naruszenia). 6
6.1. Podstawą zatrzymania prawa jazdy w drodze decyzji administracyjnej oraz podczas kontroli drogowej jest ujawnienie przez uprawnionego funkcjonariusza czynu polegającego na: kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym lub przewożeniu pasażerów w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym pojazdu (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji. 6.1.1. Z procedury zatrzymania prawa jazdy ustawodawca generalnie wyłączył przewożenie pasażerów autobusem w publicznym transporcie zbiorowym w gminnych, powiatowych i wojewódzkich przewozach osób, o ile w pojeździe przewidziane są miejsca stojące. Zgodnie z art. 4 pkt 14 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie drogowym 7 za taki transport uznaje się powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej. Przewozy gminne (w tym miejskie), powiatowe i wojewódzkie przewozy pasażerskie zostały zdefiniowane w art. 4 odpowiednio w pkt 3, 4, 10 oraz 25 ww. ustawy. Nie ma przy tym znaczenia, czy ów transport jest wykonywany przez operatora publicznego transportu drogowego (art. 4 pkt 8 ww. ustawy), czy też przez przewoźnika, który jeszcze nie zawarł odpowiedniego porozumienia z organizatorem publicznego transportu drogowego (art. 4 pkt 9) i wykonuje przewozy w trybie przepisów ustawy o transporcie drogowym. 6.1.2. Ponadto nie wydaje się decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy (art. 102 ust. 1a uokp) oraz nie zatrzymuje się prawa jazdy podczas kontroli drogowej (art. 135 ust. 1a Prd), jeżeli nadmierna liczba przewożonych osób nie przekracza: 5 w przypadku przewożenia ich innym autobusem, niż spełniający warunki wskazane w pkt 6.1.1., a więc przykładowo autobusem wykonującym gminny przewóz pasażerski, jeżeli pojazd ten nie ma miejsc stojących, autobusem wykonującym międzywojewódzki (art. 4 pkt 7) albo międzynarodowy (art. 4 pkt 6) przewóz pasażerski, niezależnie od konstrukcji pojazdu, czy wreszcie wykonującym przewóz okazjonalny (np. wycieczka) lub prywatny; w tych przypadkach nie ma znaczenia wielkość autobusu opisana liczbą miejsc w dowodzie rejestracyjnym, 2 w przypadku przewożenia ich samochodem osobowym, samochodem ciężarowym lub w przyczepie ciągniętej przez ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny. 6.2. Decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy wydaje starosta na okres 3 miesięcy, nadając jej rygor natychmiastowej wykonalności (zasadniczo wniesienie odwołania nie wstrzymuje jej wykonania) oraz zobowiązując kierującego do 7 Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, z późn. zm. 7
zwrotu prawa jazdy, jeżeli dokument ten nie został zatrzymany podczas kontroli drogowej. Jeżeli dana osoba kierowała pojazdem pomimo wydania takiej decyzji administracyjnej, albo gdy wcześniej za ww. naruszenie prawo jazdy zostało zatrzymane podczas kontroli drogowej, okres administracyjnego zatrzymania prawa jazdy zostaje wydłużony do 6 miesięcy. Zgodnie z art. 102 ust. 1e uokp, początek okresu zatrzymania prawa jazdy liczy się od dnia: zwrotu dokumentu, zatrzymania za ww. naruszenia podczas kontroli drogowej, wydania decyzji o zatrzymaniu, jeżeli prawo jazdy było już w posiadaniu starosty z innego tytułu. Jeżeli dana osoba po raz kolejny kierowała pojazdem w wydłużonym okresie zatrzymania prawa jazdy, starosta, na mocy art. 103 ust. 1 pkt 5 wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Kierowanie pojazdem, gdy ta decyzja stała się ostateczna będzie stanowiło przestępstwo z art. 180a kk. Informacje o wydaniu danej decyzji starosta przekazuje do CEK (zgodnie z art. 100b ust. 2 pkt 2 lit. a i b Prd). Obecnie trwają prace w DEP MSW oraz BŁiI KGP zmierzające do utworzenia nowej funkcjonalności w CEK, która z jednej strony umożliwi wprowadzanie do ewidencji przez policję informacji o zatrzymanym prawie jazdy z powodów (przekroczenie prędkości o ponad 50 km/h lub,,przeludnienie ), a z drugiej strony pozwoli na uzyskanie podczas kontroli drogowej informacji zwrotnej w tym zakresie, niezbędnej do oceny czy kierowca nie dopuścił się recydywy. 6.3. W przypadkach wskazanych w pkt 6.1. podstawę do zatrzymania prawa jazdy podczas kontroli drogowej stanowi sam fakt ujawnienia danego czynu nie ma znaczenia, czy na kierującego pojazdem nałożony został mandat karny, czy też wobec niego, ze względu na odmowę przyjęcia mandatu albo wagę czynu, będzie skierowany do sądu wniosek o ukaranie. Zatrzymaniu podlega zarówno prawo jazdy wydane w Polsce, jak i w innym państwie. 6.3.1. W przypadku zatrzymania podczas kontroli drogowej polskiego prawa jazdy, zgodnie z dotychczasową procedurą (art. 136 ust. 1 Prd), prawo jazdy należy przekazać niezwłocznie staroście właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania kierującego pojazdem. Mając jednak na uwadze istotę nowych regulacji i konieczność niemalże natychmiastowego formalnego wszczęcia przez starostę postępowania administracyjnego przed wydaniem decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy, zasadnym jest, aby prawo jazdy zatrzymane kierującemu podczas kontroli drogowej było przekazane staroście w najszybszym możliwym terminie, z racjonalnym uwzględnieniem możliwości bezpośredniego dostarczenia organowi dokumentu, bez 8
pośrednictwa operatora pocztowego. W piśmie przewodnim należy jednoznacznie określić podstawę prawną zatrzymania dokumentu. Mając na uwadze, że pokwitowanie za polskie prawo jazdy zatrzymane z ww. wymienionych przyczyn uprawnia do kierowania pojazdem przez okres 24 godzin, istotne jest aby w tym pokwitowaniu wpisać godzinę, o której dokonano tej czynności to ona jest wyznacznikiem rozpoczęcia okresu obliczania ważności owego pokwitowania. 6.3.2. W przypadku zatrzymania prawa jazdy wydanego przez inne państwo, gdy jednocześnie kierujący pojazdem nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Polski, na mocy art. 135 ust. 1b Prd kierujący jest obowiązany podać organowi kontroli ruchu drogowego (funkcjonariuszowi) adres do doręczeń. W przypadku niewskazania tego adresu stosowane będą przepisy art. 40 4 i 5 kpa 8, o czym funkcjonariusz powinien kierującego pouczyć. Takie prawo jazdy przekazuje się niezwłocznie staroście właściwemu ze względu na miejsce naruszenia przepisów. Pokwitowanie za zatrzymane prawo jazdy wydane za granicą uprawnia do kierowania pojazdem przez okres 72 godzin, tak więc i w tym przypadku istotne jest wskazanie w pokwitowaniu godziny zatrzymania dokumentu. 6.3.3. Mając na uwadze znaczącą dolegliwość administracyjnego zatrzymania prawa jazdy oraz przypadki kwestionowania przez sądy wyników pomiaru prędkości pojazdu, ta czynność kontrolna powinna być dokonywana i dokumentowana z należytą starannością i w sposób nie budzący wątpliwości co do wyniku pomiaru i pojazdu, którego pomiar dotyczył, zwłaszcza, gdy zmierzona w obszarze zabudowanym prędkość pojazdu daje podstawy do zatrzymania prawa jazdy. W tym miejscu warto również przypomnieć o konieczności dokonywania okresowych (cyklicznych) sprawdzeń poprawności działania ręcznych mierników prędkości zgodnie z instrukcją obsługi danego miernika. Przepisy przejściowe 7. W art. 7 wymienionej na wstępie ustawy zmieniającej zawarto szereg przepisów przejściowych, istotnych dla regulacji w zakresie administracyjnego zatrzymywania praw jazdy. 7.1. Mocą art. 7 pkt 1 każdy podmiot, który wydał prawomocne rozstrzygniecie w sprawie omawianych naruszeń, został zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia o tym starosty. W szczególności dotyczy to sądów wydających wyroki, a także podmiotów, które nałożyły mandat karny za przekroczenie 8 4. Strona zamieszkała za granicą lub mająca siedzibę za granicą, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w kraju, jest obowiązana wskazać w kraju pełnomocnika do doręczeń, chyba że doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej. 5. W razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń przeznaczone dla tej strony pisma pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Stronę należy o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu. Strona powinna być również pouczona o możliwości złożenia odpowiedzi na pismo wszczynające postępowanie i wyjaśnień na piśmie oraz o tym, kto może być ustanowiony pełno-mocnikiem. 9
dopuszczalnej prędkości w obszarze zabudowanym o określoną wartość ujawnione przy użyciu urządzenia rejestrującego ( ITD., SG/SM). 7.2. Istotną dla funkcjonowania systemu administracyjnego zatrzymywania prawa jazdy jest informacja o kierowaniu pojazdem pomimo wydania decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy lub zatrzymania tego dokumentu w trybie kontroli drogowej. Docelowo taką informację przekaże staroście administrator CEK. Jednakże w okresie przejściowym, tj. do dnia 3 stycznia 2016 r., na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy zmieniającej informację jest zobowiązany przekazać staroście każdy organ kontroli ruchu drogowego, który stwierdził kierowanie pojazdem w tych okolicznościach. Nie ma przy tym znaczenia, czy wiązało się to z naruszeniem przepisów, czy tylko ujawniono fakt kierowania pojazdem. Policja jest również jednym z tych podmiotów. Ponieważ zakres uprawnień i czynności kontrolnych Policji jest znacznie szerszy niż innych podmiotów, podjęto także starania, aby CEK w ramach dokonywania sprawdzeń uzyskać informację o podstawie prawnej zatrzymania prawa jazdy (czy została już wydana decyzja administracyjna, czy też zatrzymanie dokumentu nastąpiło w trybie kontroli ruchu drogowego, a nie wydano jeszcze decyzji). 7.3. Mając na uwadze, iż podmioty inne niż Policja mają ograniczoną dostępność do informacji zgromadzonych w CEK, w art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej do przekazania staroście informacji w ww. zakresie został zobowiązany również komendant wojewódzki Policji prowadzący ewidencję kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Albowiem to w tej ewidencji, poprzez wpisy dokonane na podstawie kart rejestracyjnych przekazanych przez inne podmioty, mogą pojawić się informacje świadczące o kierowaniu przez daną osobę pojazdem w wymienionych wyżej okolicznościach. W tym zakresie prowadzone są prace, aby ujawniać takie przypadki systemowo w ramach KSIP. 8. Jednocześnie w art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy zmieniającej przywrócono staroście uprawnienie do wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w przypadku przekroczenia przez kierowcę 24 pkt. Wyk. Mariusz Wasiak; 10