MINISTERSTWO ROLNICTWA i GOSPODARKI YWNOÂCIOWEJ AGENCJA RYNKU ROLNEGO NR 17 INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI YWNOÂCIOWEJ RYNEK MLEKA stan i perspektywy ISSN 1231-2673 R A P O R T Y R Y N K O W E PAèDZIERNIK 1999
Raporty sà finansowane przez AGENCJ RYNKU ROLNEGO, KOMITET BADA NAUKOWYCH oraz INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI YWNOÂCIOWEJ REASUMPCJA I. Uwarunkowania makroekonomiczne II. Produkcja mleka III. Przetwórstwo mleka IV. Spo ycie mleka i przetworów V. Handel zagraniczny VI. Interwencja na rynku mleka VII. Ceny Spis treêci Przy publikowaniu ca oêci lub fragmentów raportu oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie êród a. Raport przygotowano w Zak adzie Badaƒ Rynkowych IERiG Âwi tokrzyska 20, 00-950 Warszawa Kierownik Zak adu prof. dr hab. Jan Ma kowski tel: 827-36-64 AUTORZY: Zygmunt Smoleƒski Tel.: (0 22) 826-75-53 Jadwiga Seremak-Bulge Tel.: (0 22) 827-11-32 Krystyna Âwietlik Tel.: (0 22) 826-50-31 wew. 448 Piotr Szajner Tel.: (0 22) 826-50-31 wew. 719 Alicja Bulak ARR Warszawa Tel.: (0 22) 623-10-80 Raport zatwierdzi a w dniu 13.10.1999 r. Rada Rolniczych Analiz Ekonomicznych w sk adzie: Zdzis aw Adamczyk, Marian Brzóska (sekretarz), Tadeusz ChroÊcicki, Eugeniusz Gorzelak, Teresa Jab oƒska-urbaniak, Wojciech Józwiak, Ryszard Kreft, Ewa Król-Pol, Jan Ma kowski, Krzysztof Mateƒko, Bo ena Nowicka, Roman Urban, Maria Zwoliƒska (przewodniczàca). Kolejny raport wydany b dzie w maju 2000 r. SK AD I DRUK: Dzia Wydawnictw IERiG
W serii Raporty Rynkowe w najbli szym czasie uka à si : 1. Rynek zbó /17/ listopad 1999, 2. Handel zagraniczny produktami rolno-spo ywczymi /10/ listopad 1999, 3. Rynek ziemniaka /16/ listopad 1999, 4. Rynek cukru /16/ listopad 1999, 5. Rynek owoców i warzyw /15/ listopad 1999, 6. Rynek rzepaku /16/ grudzieƒ 1999, 7. Rynek Êrodków produkcji i us ug dla rolnictwa /17/ marzec 2000, 8. Rynek pasz /7/ kwiecieƒ 2000, 9. Rynek drobiu i jaj /17/ maj 2000, 10. Rynek mleka /18/ maj 2000, 11. Rynek mi sa /18/ maj 2000, 12. Rynek ziemi rolniczej /3/ czerwiec 2000.
REASUMPCJA Sytuacja na krajowym rynku mleka i jego przetworów w 1999 r. kszta towa a si pod wp ywem nast pujàcych czynników: egzekwowania nowej, obowiàzujàcej normy jakoêci mleka dostarczanego do przetwórstwa, utrzymywania si tendencji wzrostu spo ycia mas a, ograniczenia popytu importowego krajów dotychczasowych odbiorców polskich wyrobów mleczarskich, na skutek zwi kszenia w asnej produkcji bàdê zmniejszonych mo liwo- Êci p atniczych. W wyniku konsekwentnego przestrzegania przez przemys mleczarski obowiàzujàcej normy jakoêci surowca mlecznego zosta- o wyeliminowanych wielu dostawców, g ównie z gospodarstw 1-2-krowich. W konsekwencji zmala o zaopatrzenie przemys u w surowiec, wzros a zaê bezpoêrednia sprzeda mleka i jego przetworów oraz samozaopatrzenie. Nastàpi o przyspieszenie selekcji byd a mlecznego i zwiàzany z tym wzrost wydajnoêci mleka od 1 krowy. Pog owie wg stanów czerwcowych zmala o z 3542 tys. sztuk w 1998 r. do 3418 tys. sztuk w 1999 r., tj. o 3,5%. Produkcja mleka zmaleje odpowiednio z 12,2 mld l do 12,0 mld l, a wi c o 1,6%. JednoczeÊnie nasili si proces zró nicowania chowu byd a mlecznego na sektor nowoczesny, zaopatrujàcy mleczarnie w surowiec i sektor tradycyjny, zaspakajajàcy potrzeby w aêcicieli ma ych gospodarstw i okolicznej niezamo nej ludnoêci nierolniczej. Relatywnie niskie ceny zbytu wyrobów mleczarskich wp ywa y ograniczajàco na kszta towanie si cen skupu mleka, które w rezultacie przez 8 miesi cy br. utrzymywa y si na ni szym poziomie ni przed rokiem. W warunkach zmniejszonych dostaw surowca i obni onej op acalnoêci eksportu przemys mleczarski w I po owie br. ograniczy produkcj wielu wyrobów, w tym przede wszystkim serów podpuszczkowych dojrzewajàcych, mleka spo ywczego oraz mleka pe nego w proszku. Nale y oczekiwaç, e w ciàgu ca ego 1999 r. zmniejszy si produkcja wielu artyku ów mleczarskich. Nieznacznie wzroênie jedynie produkcja mleka odt uszczonego w proszku oraz napojów mlecznych, w tym jogurtów. Stosunkowo du y popyt na trwa e artyku y mleczarskie i relatywnie wysokie krajowe ceny mleka odt uszczonego i mas a spowodowa y, e ARR, w ramach interwencyjnych zakupów zgromadzi a zaledwie 4 tys. ton mas a na zapasy zimowe. Równocze- Ênie, w wyniku trzech przetargów na eksport z dop atà odt uszczonego mleka w proszku, umowy zawarto na 46,1 tys. ton tego produktu, z czego eksportowano 32,4 ton do 2.10.1999 r. Niskie ceny artyku ów mleczarskich w 1998 r. i w pierwszej po owie 1999 r. sprzyja y wzrostowi popytu na te wyroby. Szacuje si, e w stosunku do 1997 r. spo ycie mleka i jego przetworów wzros o o 10-12 l w ekwiwalencie surowca mlecznego w przeliczeniu na 1 mieszkaƒca i wynios o oko o 300 l/osob ( àcznie z mas em). Przyczyni y si do tego nie tylko relatywnie niskie ceny detaliczne przetworów mleczarskich, szczególnie mas a ale równie zwi kszenie spo ycia przez ludnoêç rolniczà. G boki spadek cen produktów mleczarskich na rynku Êwiatowym spowodowa, e mimo utrzymania si w I pó roczu 1999 r. wolumenu eksportu na poziomie z roku poprzedniego, wp ywy z wywozu wyrobów przemys u mleczarskiego zmala y w I pó roczu ze 132,1 mln USD w 1998 r. do 107,3 mln USD w 1999 r., tj. o 18,8%. Po stronie importu natomiast nastàpi jedynie nieznaczny wzrost wolumenu wyra onego w ekwiwalencie surowca mlecznego. Natomiast w wyra eniu wartoêciowym import wzrós o 29% w porównaniu do analogicznego okresu w 1998 r. Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego artyku ami mleczarskimi w I po owie roku zmala o ze 110,6 mln USD w 1997 r. i 89,6 mln USD w 1998 r. do zaledwie 52,4 mln USD w 1999 r. Zwi kszony popyt krajowy na mas o i mleko odt uszczone w proszku, przy równoczesnym spadku dostaw surowca, spowodowa zmniejszenie sezonowych nadwy ek mas a, co ograniczy o rozmiary interwencji. W zwiàzku z tym w I kwartale 2000 r. przewiduje si deficyt mas a i koniecznoêç importu co najmniej 4 tys. ton tego produktu. W tej sytuacji w 2000 r. oczekiwaç nale y wzrostu cen artyku- ów mleczarskich i zwiàzanego z tym zwi kszenia cen skupu mleka w tempie zbli onym do inflacji. Dro enie artyku ów mleczarskich ograniczy mo liwoêci wzrostu popytu na mleko i jego przetwory. 4
SUMMARY In 1999 following factors shaped the situation on the market of milk and dairy products in 1999: implementation of new quality standards for raw milk for processing; upward tendency in butter consumption; contraction of demand in main Polish export markets (due to limited financial capacity or rise in domestic production) Reflecting very strict procedures at dairy plants as regards quality standards many small producers went out of the business, mainly those with 1-2 milk cows. In result the volume of raw milk supplied to the industry and the volume of milk and products directly sold and consumed on farm sales increased. Genetic selection of milk cow stock speeded up. Thus milk efficiency per cow increased at a higher rate. Milk cow stock as of end of June declined from 3542 thousand heads in 1998 to 3418 thousand heads in 1999, i.e. by 3,5%. Milk production shall decrease by 1,6%, 12,2 bill l to 12,0 bill l. Simultaneously differentiation process between modern sector, supplying dairy plants with raw material and traditional sector matching needs of smallholders and local poor workers, become more and more clear. Relatively low level of dairy product sale prices caused stagnation in procurement prices. In result during eight months of 1999 milk procurement prices were shaped below the level observed last year. In the circumstances of limited raw material supply and low profitability of exports in the first half of 1999 dairy industry restricted production of many products in particular meting cheese, milk and whole milk powder. Further decrease in production of dairy products is expected in the whole 1999. The production of skimmed milk powder and milk-based drinks (including yoghurts) is forecast to rise. Relatively high level of demand for easy-to-store dairy products combined with high prices of low fat milk and those of butter led to decline in intervention purchases. The ARR bought in just 4 thousand tons of butter for the winter stocks. Accordingly three tenders for export of skimmed milk powder with subsidies were opened. Although, concluded contracts amounted to 46,1 thousand tons only of which 32,4 tons were subject to exports up to 20.10.1999. Low prices of dairy products recorded in 1998 and in the first half of 1999 caused increase in demand in the market. It is estimated that milk consumption (including dairy products) rose by 10-12 litres in terms of raw milk as compared to 1997 and totalled per capita 300 litres (including butter). The rise reflected as well low level of retail prices (particularly butter) as increase in their consumption in rural areas. The level of exports in the first half of 1999 reminded unchanged in comparison to a relevant period of 1998. Although deep decline in dairy product prices on the world market caused that export value decreased from 132,1 mill USD to 107,3 mill USD in the first half of 1999, i.e. by 18,8%. Simultaneously imports in terms of raw milk rose just slightly, but its value increased by 29%. Positive balance of foreign trade in dairy products in the first half of 1999 declined from 110,6 and 89,6 mill USD recorded in 1997 and 1998 respectively to 52,4 mill USD in 1999. In the conditions of limited low raw milk deliveries, increase in domestic demand for butter and skimmed milk powder resulted in low level of seasonal butter surplus, which finally limited the scope intervention in the market. Thus in the first quarter of 2000 butter shortages are for forecast. Moreover it may be inevitable to import some 4 thousand tons of this product. Having acknowledged that, a rise in the prices of dairy products can be expected in 2000. Milk procurement prices are also forecast to rise at a rate close to those of inflation. Increase in prices will further restrict rise in demand for milk and dairy products. 5