ST 01.01. Nr Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) 45310000-3 SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT W ZAKRESIE INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH 1. WSTĘP 1.1 Przedmiot ST Przedmiotem niniejszej specyfikacji technicznej (ST) są wymagania dotyczące wykonania i odbioru robót w zakresie instalacji elektrycznych dla przebudowy i rozbudowy budynku administracji Teatru Polskiego. 1.2. Zakres stosowania ST Specyfikacja techniczna stosowana jest jako dokument przetargowy oraz kontraktowy przy zlecaniu i realizacji robót wymienionych w pkt 1.1. 1.3. Zakres robót objętych ST W skład niniejszej części ST wchodzą następujące elementy instalacji elektrycznej: - rozdzielnice elektryczne, - wewnętrzne linie zasilające, - instalacje zasilające odbiory siłowe i technologiczne, - instalacje oświetlenia podstawowego, - instalacje oświetlenia awaryjnego - instalacje gniazd wtyczkowych ogólnych 230V AC, - instalacje przepięciowa, - instalacja piorunochronną, - instalacja wyrównawczą, : 1.4. Określenia podstawowe Określenia podane w niniejszej ST są zgodne z PBUE oraz z obligatoryjnymi normami: obwód ( instalacji elektrycznej) - zespół elementów instalacji elektrycznej wspólnie zasilanych i chronionych przed przetężeniem wspólnym zabezpieczeniem; obwód rozdzielczy: wewnętrzna linia zasilająca - wlz ( obiektu budowlanego) - obwód elektryczny zasilający tablice rozdzielczą; obwód odbiorczy: obwód końcowy (obiektu budowlanego) - obwód, do którego są przyłączone bezpośrednio odbiorniki energii elektrycznej lub gniazda wtyczkowe; 1
obciążalność prądowa długotrwała ( przewodu) - maksymalna wartość prądu, który może płynąć długotrwale w określonych warunkach bez przekroczenia dopuszczalnej temperatury przewodu; prąd przetężeniowy - dowolna wartość prądu większa od wartości znamionowej. Dla przewodów, wartością znamionową jest obciążalność prądowa długotrwała; oprzewodowanie - przewód, przewody lub przewody szynowe i elementy zapewniające ich zamocowanie i ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi; urządzenia elektryczne - wszystkie urządzenia i elementy instalacji elektrycznej przeznaczone do takich celów jak wytwarzanie, przekształcanie, przesyłanie rozdział lub wykorzystanie energii elektrycznej; odbiorniki energii elektrycznej - urządzenia przeznaczone do przetwarzania energii elektrycznej w inną formę energii ( np. światło, ciepło, energię mechaniczną itp. ) ; rozdzielnica niskonapięciowa - zestaw jednego lub kilku łączników niskonapięciowych wraz ze współpracującym wyposażeniem sterowniczym, pomiarowym, sygnalizacyjnym, zabezpieczeniowym, regulacyjnym itd., kompletnie zmontowany na odpowiedzialność wytwórcy, ze wszystkimi wewnętrznymi połączeniami elektrycznymi i mechanicznymi oraz częściami konstrukcyjnymi; ochrona przed dotykiem pośrednim - ochrona dostępnych części przewodzących w przypadku pojawienia się na nich napięcia w warunkach zakłóceniowych; ochrona przed dotykiem bezpośrednim - ochrona przed dotykiem części czynnych instalacji elektrycznej w trakcie ich normalnej pracy pod napięciem, napięcie znamionowe instalacji - znamionowe napięcie międzyprzewodowe, na które instalacja została zbudowana; obudowa, osłona - element zapewniający ochronę przed niektórymi wpływami otoczenia i przed dotykiem bezpośrednim z dowolnej strony; uziom - przedmiot lub zespół przedmiotów umieszczonych w gruncie ( ziemi) tworzący elektryczne połączenie z tym gruntem ( ziemią) ; przewód ochronny ( PE ) - przewód lub żyła przewodu przeznaczony do elektrycznego połączenia następujących części: dostępnej części przewodzącej, obcej przewodzącej, głównej szyny (zacisku uziemiającego ), uziomu, uziemionego punktu naturalnego źródła zasilania lub punktu neutralnego sztucznego; przewód ochronno - neutralny ( PEN) - uziemiony przewód ( żyła przewodu) spełniający jednocześnie funkcje przewodu ochronnego i przewodu neutralnego; przewód uziemiający -przewód ochronny łączący główną szynę ( zacisk) uziemiającą z uziomem; główna szyna uziemiająca - szyna ( zacisk) przeznaczona do przyłączenia do uziomu przewodów ochronnych, w tym przewodów połączeń wyrównawczych oraz przewodów uziemień roboczych, jeżeli one występują; połączenia wyrównawcze - elektryczne połączenia części przewodzących dostępnych lub części przewodzących obcych w celu uzyskania wyrównania potencjałów; przewód odprowadzający sztuczny - zainstalowany przewód łączący zwód z przewodem uziemiającym lub z uziomem fundamentowym; rezystancja uziemienia - rezystancja statyczna między uziomem a ziemią odniesienia zmierzona przy 2
przepływie prądu przemiennego o częstotliwości technicznej; urządzenie piorunochronne - zespół elementów konstrukcyjnych obiektu lub elementów zainstalowanych na obiekcie, odpowiednio połączony, wykorzystany do ochrony odgromowej; uziom pionowy ( szpilkowy) - uziom zagłębiony swym największym wymiarem prostopadle do powierzchni ziemi; uziom poziomy - uziom w postaci taśmy lub drutu ułożony poziomo w ziemi; zwód - część urządzenia piorunochronnego przeznaczona do bezpośredniego przyjmowania wyładowań atmosferycznych; zwód izolowany - zwód pionowy lub poziomy wysoki zainstalowany nad lub obok chronionego obiektu w sposób zapewniający wymagany odstęp zwodu od chronionego obiektu; zwód nieizolowany - zwód pionowy lub poziomy wysoki, poziomy podwyższony lub poziomy niski umieszczony na chronionym obiekcie; zwód naturalny - zwód utworzony przez górne elementy metalowe lub żelbetowe obiektu budowlanego zabudowane w innym celu niż przyjmowanie wyładowań atmosferycznych; ziemia odniesienia - dowolny punkt wierzchniej warstwy gruntu, którego potencjał nie ulega zmianom pod wpływem prądu przepływającego przez dany uziom lub układ uziomów; zacisk probierczy - rozłączalne połączenie śrubowe przewodu odprowadzającego z przewodem uziemiającym w celu umożliwienia pomiaru rezystancji uziomu lub sprawdzenia ciągłości galwanicznej części nadziemnej; 2. MATERIAŁY 2.1. Wymagania dotyczące materiałów Materiały do wykonania robót elektrycznych należy stosować zgodnie z Dokumentacją Projektową. Wszystkie zakupione przez Wykonawcę materiały, muszą być dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania. Materiałami i wyrobami dopuszczonymi do obrotu i powszechnego stosowania są te, dla których wydano certyfikat na znak bezpieczeństwa lub dokonano oceny zgodności i wydano certyfikat lub deklarację zgodności z PN, BN lub aprobatą techniczną. Zastosowane materiały - kable typu YKY - przewody typu YDY - oprawy oświetleniowe - osprzęt elektroinstalacyjny - wyłączniki nadmiarowe - wyłączniki różnicowo - prądowe - rozłączniki izolacyjne - tablice rozdzielcze - ochronniki przepięciowe - listwy elektroenergetyczne 3
3. SPRZĘT 3.1. Wymagania dotyczące sprzętu Do przeprowadzenia prac elektrycznych należy zastosować: - spawarkę transformatorową - zestaw elektronarzędzi - przyrządy pomiarowe do prób i badań pomontażowych. - dodatkowy, inny sprzęt niezbędny do wykonywania robót. Przy niektórych pracach niezbędne są rusztowania. 4. TRANSPORT 4.1. Wymagania dotyczące transportu Wykonawca powinien wykazać się możliwością korzystania z następujących środków transportu: 1. samochodu skrzyniowego 2. samochodu dostawczego 3. samochodu samowyładowczego Przewożone materiały powinny być zabezpieczone przed ich przemieszczaniem się i układane zgodnie z warunkami transportu określonymi przez wytwórcę. Składowanie - materiały należy przechowywać w pomieszczeniach przystosowanych do tego celu, suchych, przewietrzanych i dobrze oświetlonych. Osprzęt elektryczny i rozdzielnice przechowywać w suchych i ciepłych pomieszczeniach najlepiej w opakowaniach fabrycznych. Dostarczać je na budowę w fazie końcowej, aby uniknąć zbędnych uszkodzeń. Przewody izolowane przechowywać w pomieszczeniach suchych i chłodnych. Oprawy oświetleniowe, źródła światła, osprzęt elektryczny przechowywać w suchych i ciepłych pomieszczeniach najlepiej w opakowaniach fabrycznych. Dostarczać je na budowę w fazie końcowej, aby uniknąć zbędnych uszkodzeń. Wszystkie zastosowane materiały, zgodnie z ustawą "Prawo budowlane", muszą być dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania. Materiałami i wyrobami dopuszczonymi do obrotu i powszechnego stosowania są te, dla których wydano certyfikat na znak bezpieczeństwa lub dokonano oceny zgodności i wydano certyfikat lub deklarację zgodności z PN, BN lub aprobatą techniczną. 5. WYKONANIE ROBÓT 5.1. Wymagania ogólne Wykonawca przedstawi Inspektorowi Nadzoru projekt organizacji i harmonogram realizacji robót uwzględniający wszystkie warunki, w jakich będą wykonywane instalacje elektryczne wnętrzowe oraz uzgodnione z Użytkownikiem okresy wyłączenia napięcia w istniejących sieciach elektroenergetycznych w związku z projektowaną budową. 4
5.2. Wymagania szczególne 5.2.1. Prace przygotowawcze Wykonawca przed przystąpieniem do robót zasadniczych zrealizuje następujące prace przygotowawcze: - dostarczenie na teren budowy niezbędnych materiałów, urządzeń i sprzętu budowlanego - wykonanie zasilania w energię elektryczną miejsca wykonywania robót. 5.3. Roboty instalacyjno montażowe Wszystkie trasy WLZ-ów i przewodów instalacji elektrycznej oraz miejsca lokalizacji tablic rozdzielczych należy dokładnie wyznaczyć wg projektu, zwracając szczególną uwagę na zbliżenia i ewentualne kolizje z innymi instalacjami branży sanitarnej. Trasa prowadzenie instalacji elektrycznych powinna być przejrzysta, prosta i dostępna dla przyszłych konserwacji i remontów. 5.3.1. Montaż wlz i przewodów odbiorczych Trasowanie wykonać uwzględniając konstrukcję budynku oraz zapewnienie bezkolizyjności z innymi instalacjami. Przebicia przez stropy i ściany wykonywać po konsultacji z inspektorem nadzoru i w taki sposób, aby rury i przewody można było prowadzić łagodnymi łukami o promieniu nie mniejszym niż 10-krotna średnica rury lub przewodu. Przewody elektroenergetyczne układać p/t, w listwach elektroenergetycznych i rurkach ochronnych RB. Przewody wprowadzane do rozdzielnic, urządzeń odbiorczych i puszek powinny mieć nadwyżkę długości niezbędną do wykonania połączenia. Przewody neutralne i ochronne powinny być nieco dłuższe niż fazowe. Ważną sprawą jest też staranne wykonanie połączeń skręcanych tj. dokręcenia zacisków śrubowych z odpowiednią siłą a także odizolowanie żył w taki sposób, aby odizolowany odcinek mieścił się całkowicie w zacisku. 5.3.2. Montaż opraw oświetleniowych i elektrycznego osprzętu elektrycznego Te elementy instalacji montować w końcowej fazie robót, aby uniknąć niepotrzebnych zniszczeń i zabrudzeń. Przed zamocowaniem opraw należy sprawdzić ich działanie oraz prawidłowość połączeń. Źródła światła i zapłonniki do opraw należy zamontować po całkowitym zainstalowaniu opraw. Należy zapewnić równomierne obciążenie faz linii zasilających przez odpowiednie przyłączanie odbiorów 1-fazowych. Mocowanie puszek w ścianach i gniazd wtyczkowych w puszkach powinno zapewniać niezbędną wytrzymałość na wyciąganie wtyczki i gniazda. Gniazda wtyczkowe i wyłączniki należy instalować w sposób nie kolidujący z wyposażeniem pomieszczenia. W sanitariatach należy przestrzegać zasady poprawnego rozmieszczania sprzętu z uwzględnieniem przestrzeni ochronnych. Położenie wyłączników klawiszowych należy przyjmować takie, aby w całym pomieszczeniu było jednakowe. Gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym należy instalować w takim położeniu, aby styk ten występował u góry. Przewody do gniazd wtyczkowych 2-biegunowych należy podłączać w taki sposób, aby przewód fazowy dochodził do lewego bieguna, a przewód neutralny do prawego bieguna. Przewód ochronny będący żyłą przewodu wielożyłowego powinien mieć izolację będącą kombinacją barwy zielonej i żółtej. 5
5.3.3. Montaż tablic rozdzielczych Montaż tablic rozdzielczych należy wykonać wg instrukcji montażu dostarczonych przez producentów tych urządzeń. Instrukcje te powinny zawierać wskazówki dotyczące montażu i kolejność wykonywania robót, a mianowicie: - ustawienie i zamontowanie rozdzielnic - podłączenie do rozdzielnic kabli zasilających, wlz-ów i przewodów odbiorczych - wykonanie instalacji przeciwporażeniowych - roboty wykończeniowe. Należy zwrócić uwagę na ułożenie kabli i przewodów, tak aby były ułożone w odpowiednim porządku, powiązkowane i oznakowane. Ważną sprawą jest też staranne wykonanie połączeń skręcanych tj. dokręcenia zacisków śrubowych z odpowiednią siłą a także odizolowanie żył w taki sposób, aby odizolowany odcinek mieścił się całkowicie w zacisku. Tablice rozdzielcze powinny zawierać ich schematy a przewody i kable powinny być właściwie oznakowane i opisane. 5.3.4. Montaż instalacji ochrony przeciwporażeniowej i przepięciowej Ochrona przed dotykiem pośrednim przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania w układzie sieci TN - S, polega na połączeniu części dostępnych przewodzących z uziemionym przewodem ochronnym PE, powodującym odłączenie zasilania w warunkach zakłóceniowych. Ochronie przed dotykiem pośrednim podlegają: - konstrukcje i obudowy metalowe rozdzielnic - zaciski ochronne w tablicach rozdzielczych - zaciski ochronne w urządzeniach odbiorczych - styki ochronne w gniazdach wtyczkowych - styki ochronne w oprawach oświetleniowych wykonanych w I kl. ochronności Przewody ochronne należy podłączyć do zacisków specjalnie do tego przeznaczonych. Przewody uziemiające i uziomy należy zabezpieczyć przed korozją oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Zwraca się szczególną uwagę na staranność wykonania połączeń ochronnych wyrównawczych głównych i miejscowych oraz późniejsze sprawdzenie ich ciągłości i sprawdzenie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej na drodze pomiarów. Ochronę przeciwporażeniową i przepięciową wykonać zgodnie z norma PN - IEC 60364. 5.4. Demontaż instalacji elektrycznych W istniejących obiektach przeznaczonych do rozbiórki bądź modernizacji wykonać demontaż instalacji elektrycznych wraz z oprawami oświetleniowymi, osprzętem oraz tablicami rozdzielczymi. 6. KONTROLA JAKOŚCI ROBÓT 6.1. Zasady kontroli jakości 6.1.1. Kontrola jakości materiałów Urządzenia elektryczne oraz przewody i kable elektroenergetyczne powinny posiadać atest fabryczny lub 6
świadectwo jakości wydane przez producenta oraz wszystkie niezbędne certyfikaty, gwarancje i DTR. 6.1.2. Kontrola i badania w trakcie robót W trakcie wykonywania robót należy wykonać kontrolę w zakresie: - zgodności z dokumentacją i przepisami - poprawnego montażu instalacji i urządzeń elektroenergetycznych - kompletności wyposażenia - poprawności oznaczenia - braku widocznych uszkodzeń - należytego stanu izolacji - skuteczności ochrony od porażeń elektrycznych. 6.1.3. Badania i pomiary pomontażowe Po zakończeniu robót należy wykonać próby napięciowe i badanie kabli i przewodów elektroenergetycznych na rezystancję izolacji, zachowania ciągłości żył roboczych, zgodności faz, jak również pomiary rezystancji uziomów, napięć rażenia, skuteczności ochrony od porażeń. Wykonać obowiązujące badania tablic rozdzielczych. Wyniki badań i pomiarów należy zamieścić w protokółach. 7. OBMIAR ROBÓT 7.1. Zasady obmiaru Obmiar robót będzie określać faktyczny zakres prac wykonanych zgodnie z dokumentacją projektową, ST, w jednostkach ustalonych w przedmiarach robót. Obmiaru robót dokonuje Wykonawca, po pisemnym powiadomieniu Inspektora Nadzoru o zakresie obmierzanych robót i terminie obmiaru. Jednostką obmiaru jest: m ( metr) - dla układania przewodów i kabli kpl ( komplet) - dla montażu tablic rozdzielczych - dla demontażu instalacji szt. ( sztuk) - dla montażu aparatury w tablicach rozdzielczych - dla montażu osprzętu instalacyjnego - dla montażu opraw oświetleniowych 8. ODBIÓR ROBÓT 8.1. Zasady odbioru robót Roboty uznaje się za zgodne z dokumentacją projektową, ST i wymaganiami nadzoru, jeżeli wszystkie pomiary i badania wg pkt. 6 dały pozytywne wyniki. Wszystkie odbiory muszą być potwierdzone stosownymi protokołami technicznymi częściowymi i końcowymi, Przy odbiorze robót powinny być dostarczone następujące dokumenty: 7
- dokumentacja projektowa z naniesionymi zmianami i uzupełnieniami w trakcie wykonywania robót - dokumentacja uzasadniająca uzupełnienia i zmiany wprowadzone w trakcie wykonywania robót - dziennik budowy - dokumenty dotyczące jakości wbudowanych materiałów - protokoły częściowych odbiorów robót zanikających i zakrytych - protokoły i zaświadczenia z dokonanych prób pomontażowych - protokoły pomiarów i badań - świadectwa jakości i dopuszczenia do eksploatacji urządzeń i materiałów - dokumentacja DTR zamontowanych urządzeń. 8.1.1. Odbiór częściowy Przed rozpoczęciem robót montażowych należy dokonać odbioru: usytuowania miejsc montażu tablic rozdzielczych, usytuowania miejsc montażu opraw oświetleniowych, usytuowania wypustów pod osprzęt instalacyjny ułożonych, lecz nie otynkowanych przewodów i kabli. 8.1.2. Odbiór końcowy Przy dokonywaniu odbioru końcowego należy: - sprawdzić zgodność robót z umową, dokumentacją, warunkami, normami i przepisami - sprawdzić udokumentowanie jakości robót z odpowiednimi protokółami prób montażowych - dokonać oględzin nowo-zabudowanych instalacji, rozdzielnic i urządzeń odbiorczych - ustalić warunki przekazania instalacji do eksploatacji i załączenia napięcia - dokonać próbnego załączenia pod napięcie - sporządzić protokół z odbioru z podaniem wniosków i ustaleń. Odbiór instalacji należy wykonać zgodnie z PN-IEC 60364-6-61. 9. PODSTAWA PŁATNOŚCI 9.1. Zasady dotyczące podstawy płatności Płatność należy przyjmować zgodnie z obmiarem i oceną jakości wykonanych robót na podstawie: atestów, certyfikatów, aprobat technicznych producentów, wyniki protokółów i badań oraz oględzin sprawdzającego. Cena jednostkowa wykonanych robót obejmuje: - roboty przygotowawcze - zakup i transport materiałów i elementów na miejsce wbudowania - wykonanie robót montażowych ( układanie przewodów, kabli, osprzętu instalacyjnego, montaż tablic rozdzielczych i dodatkowych aparatów) - wykonanie niezbędnych robót ziemnych - wykonanie pomiarów elektrycznych i wszystkich koniecznych badań potwierdzonych protokółami - uporządkowanie terenu budowy - wykonanie dokumentacji powykonawczej. 8
10. PRZEPISY ZWIĄZANE Roboty będą wykonywane w bezpieczny sposób, ściśle w zgodzie z Polskimi Normami ( PN ) lub odpowiednikami norm krajów Unii Europejskiej w zakresie przyjętym przez polskie ustawodawstwo. [1] Ustawa z dnia 07.07.1994r. "Prawo Budowlane" z późniejszymi zmianami. [2] Ustawa o odpadach z dnia 14.12.2012 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 21.). [3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dziennik Ustaw Nr 75 z 15 czerwca 2002r.) z późniejszymi zmianami. [4] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2010 nr 109 poz. 719). [5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28. 03. 2013 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych. Dziennik Ustaw z dnia 23 kwietnia 2013r. [6] PN-HD 60364-4-41: 2009 IEnn Ochrona przed porażeniem elektrycznym. [7] PN-IEC 61024-1 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Kwiecień 2001 [8] N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa. Październik 2003 [9] N SEP-E-002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. [10] PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. Listopad 2004. [11] Przepisy budowy urządzeń elektroenergetycznych. Instytut Energetyki 1997 r. 9