Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 Tworzenie sieci Natura 2000 jest od 1992 roku podstawowym zadaniem w dziedzinie ochrony przyrody dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. W skład sieci wchodzą specjalne obszary ochrony siedlisk (tzw. obszary siedliskowe) oraz specjalne obszary ochrony ptaków (tzw. obszary ptasie). Dla zachowania spójności sieci ważne jest także utrzymywanie korytarzy ekologicznych łączących te obszary. Obszary Natura 2000 stanowią nową formę ochrony przyrody w polskim prawodawstwie dopełniają dotychczasowy krajowy system obszarów chronionych i częściowo się z nim nakładają. Na terenie kraju wyznaczanie i ochrona obszarów sieci Natura 2000 nadzorowane są przez Ministerstwo Środowiska. Nad właściwym wyznaczeniem tych obszarów i skutecznością ich ochrony czuwa Komisja Europejska. Państwa członkowskie UE mają jednak dużą dowolność w organizacji systemu zarządzania obszarami i wyborze sposobów ich ochrony. Najważniejszy jest efekt działań ochronnych, czyli zachowanie siedlisk i gatunków, które są przedmiotem ochrony w obszarach Natura 2000. Każda inwestycja, która może w istotny sposób wpłynąć na to, co chcemy w obszarze chronić, powinna zostać poddana procedurze oceny oddziaływania na środowisko. Nie ma przeszkód dla realizacji działań i inwestycji w obszarach Natura 2000 lub poza nimi, jeśli nie mają znaczącego wpływu na podlegające ochronie siedliska przyrodnicze a także siedliska gatunków roślin i zwierząt oraz ich populacje. Ochrona siedlisk gatunków oznacza, że oprócz ochrony populacji danego gatunku przed bezpośrednim niszczeniem, chronimy tereny przez nie zamieszkiwane. Chcąc chronić np. nietoperze, nie wystarczy zabronić ich zabijania. Należy również zachować odpowiednie warunki w ich zimowiskach (jaskiniach, podziemnych schronach), letnich schronieniach (np. na strychach budynków, zwłaszcza starych kościołów), żerowiskach, a także utrzymywać liniowe elementy krajobrazu łączące letnie schronienia z żerowiskami. Z kolei, dla zachowania łąkowych gatunków roślin, niezbędne jest utrzymanie ich półnaturalnych siedlisk poprzez użytkowanie kośne lub pasterskie. Rozmawiajmy! Obszary Natura 2000 nie są typowymi obszarami chronionymi, takimi jak np. parki narodowe i rezerwaty przyrody, które obejmują najcenniejsze, najbardziej naturalne fragmenty naszej przyrody i powinny podlegać głównie ochronie ścisłej. W sieci Natura 2000 znalazły się tereny o charakterze półnaturalnym lub wręcz zurbanizowane. Zakłada się, że na większości obszarów sieci będzie się godzić ochronę siedlisk i gatunków z gospodarowaniem człowieka, zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego. Wyznaczenie obszarów Natura 2000 i określanie celów ich ochrony opiera się wyłącznie na przesłankach przyrodniczych. Jednak sam sposób realizacji tej ochrony powinien być dostosowany do lokalnej specyfiki społecznej, gospodarczej i kulturowej. Bowiem skuteczność ochrony siedlisk i gatunków na wyznaczonych obszarach sieci zależy od akceptacji i zaangażowania gospodarzy tych terenów. Jednym z kluczowych działań jest włączenie lokalnych władz, mieszkańców i inwestorów w proces planowania zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000. Ustalenia w tym zakresie powinny być poprzedzone dyskusjami o potrzebach w zakresie ochrony, o planowanych inwestycjach, o kierunkach rozwoju zainteresowanych gmin, słowem o przyszłości obszaru. Ale uwaga, włączenie w sieć Natura 2000 parków narodowych i rezerwatów przyrody nie oznacza osłabienia dotychczasowego reżimu ich ochrony czy zmian w sposobie zarządzania i planowania ich ochrony, lecz raczej stanowi dodatkową gwarancję zachowania ich walorów przyrodniczych. Strony internetowe: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000 http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000
Ostoja siedliskowa
Obszar Natura 2000: PLH120024 Dolina Białki Z Wysokich Tatr wypływa Białka, początkowo niewielki potok, wartko płynący pomiędzy dużymi, granitowymi głazami, dalej po połączeniu z potokiem Jaworowym, już poza granicą Tatrzańskiego Parku Narodowego, staje się typową rzeką górską. Nie była ona dotąd regulowana, dzięki czemu zachowała naturalny charakter. Płynie skalistym korytem, miejscami podcinając wysokie brzegi, co uwidacznia przebieg ukośnie położonych warstw skalnych. W niższym biegu meandruje, a nurt jest tu rozdzielony zwykle na kilka ramion, opływających wyspy utworzone z granitowych otoczaków niesionych z prądem. Białka prowadzi znaczne ilości wody, a przy stosunkowo dużym spadku terenu, jej prąd jest bardzo silny. Przeciętny przepływ jest oceniany na około 5 m 3 /sek, ale podczas wiosenno-letnich wezbrań nawet na 200 300m 3 /sek. Znaczna część zlewni Białki leży w Tatrach co powoduje, że w razie częstych w tym regionie deszczy, wody spływają z dużej powierzchni, a Białka łatwo przybiera i występuje z brzegów. Mimo obecności turystycznych kurortów położonych bezpośrednio nad rzeką, Białka należy do najczystszych rzek Podhala. Jakość jej wody w ocenie fizyko-chemicznej i bakteriologicznej, nawet jeśli lokalnie, poniżej miejscowości jest niższa, to generalnie tylko minimalnie ustępuje normom klasy I. W rejonie Nowej Białej i Krempach, Białka przecina obszar Pienińskiego Pasa Skałkowego i tworzy malowniczy przełom, pomiędzy dwoma skałami: Kramnicą i Obrazową. Wzniesienia te są zbudo- Białka J. Perzanowska Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI
wane ze skalistych wapieni jurajskich serii czorsztyńskiej, przy niewielkim udziale skał młodszych (górnokredowych i paleogeńskich). Główny element osłony skałkowej stanowią margle puchowskie, obok miękkich łupków i piaskowców o dużej zawartości wapnia. Dolina rzeki Białki jest częściowo zalesiona. Lasy należą do piętra lasów mieszanych regla dolnego w drzewostanie przeważa świerk, z małą domieszką jodły i sosny. Natomiast wzdłuż koryta Białki występują głównie młode łęgi olchowe i wierzbowe. Pomiędzy nimi utrzymywane są pola uprawne, pastwiska i łąki, w części już nie użytkowane i powoli zarastające. Szerokie kamieniska nadrzeczne są miejscem występowania siedliska przyrodniczego o kodzie 3220, z udziałem wrześni pobrzeżnej Myricaria germanica. Utrwalone kamieńce i większe wyspy porastają zarośla wierzbowe z dominacją wierzby siwej Salix eleagnos. Kramnica J. Perzanowska Obszar Natura 2000 Dolina Białki obejmuje ok. 25 km odcinek doliny rzeki Białki od ujścia potoku Jaworowego do ujścia do Zbiornika Czorsztyńskiego; położony jest w województwie małopolskim, powiatach nowotarskim i tatrzańskim, na terenie trzech gmin: Nowy Targ, Łapsze Niżne, Bukowina Tatrzańska. Powierzchnia wyznaczonego obszaru wynosi nieco ponad 700 ha. Dotychczas, teren ten w całości był chroniony w ramach Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a jego fragment (8,51 ha), obejmujący przełom Białki pomiędzy dwoma wapiennymi wzniesieniami: Kramnicą (688 m n.p.m.) i Obłazową (670 m n.p.m.) jako rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami, ustanowiony już w 1959 r. Leżący poniżej odcinek doliny rzeki także był proponowany do objęcia ochroną jako rezerwat przyrody (rzeczny).
Jeden z podtypów chronionego siedliska J. Perzanowska
Kwitnąca września pobrzeżna J. Perzanowska Dolina Białki jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk SOOS Propozycja obszaru siedliskowego Dolina Białki, zgłoszona do KE w 2006 r., została przez Komisję Europejską zatwierdzona jako Obszar o Znaczeniu dla Wspólnoty. Teraz Minister Środowiska powinien ten obszar oficjalnie wyznaczyć jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk SOOS. Wierzba siwa J. Perzanowska Dolina Białki jest ważna dla ochrony 10 typów siedlisk przyrodniczych oraz jako siedlisko kilku gatunków zwierząt.
Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w Dolinie Białki Siedliska przyrodnicze Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków (kod 3220) Zarośla wrześniowo-wierzbowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (kod 3230) Zarośla wierzbowo-wrześniowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (kod 3240) oraz towarzyszące im łęgi: Lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe (kod 91E0*) Ponadto, w ograniczonym zakresie występują tu: Niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie i łąki konietlicowe (kody: 6510 i 6520) oraz siedliska związane z podłożem skalnym w rezerwacie przyrody: Zarośla jałowca w murawach kserotermicznych (kod 5130) Murawy kserotermiczne Festuco-Brometea (kod 6210*) Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion calamagrostis (kod 8160*) Reliktowe laski sosnowe Erico-Pinion (kod 91Q0). Ostatnie 4 siedliska zajmują niewielki areał i same w sobie nie mają większego znaczenia dla zachowania tych typów siedlisk w skali kraju. Ich ochrona przyczynia się jednak do zwiększenia różnorodności biologicznej w skali lokalnej. * gwiazdką oznaczono priorytetowe typy siedlisk Ujście potoku Jaworowego J. Perzanowska Ujście Białki do Zalewu Czorsztyńskiego J. Perzanowska Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI
Białka to jedna z nielicznych już, rzek górskich w Karpatach, która zachowała naturalny, roztokowy charakter. W obszarze stwierdzono aż 10 siedlisk przyrodniczych z I Załącznika Dyrektywy Rady 92/43/EWG, z czego ok. połowa zlokalizowana jest na terenie rezerwatu przyrody, w przełomie rzeki. Najważniejsza jest tu ochrona, coraz rzadszego w skali kraju, siedliska przyrodniczego związanego z naturalnymi korytami rzek górskich, tj. zarośli wrześniowych na kamieńcach rzecznych (siedlisko o kodzie 3230) i zarośli wierzbowych z wierzbą siwą (siedlisko o kodzie 3240). Dolina Białki obejmuje prawdopodobnie blisko ok. 20% zasobów tych siedlisk w regionie alpejskim, jest to więc jedno z najistotniejszych miejsc ich występowania. Co więcej, są to równocześnie typowo wykształcone i jedne z najlepiej zachowanych w Polsce płaty tych siedlisk. Rzeka jest także ostoją brzanki oraz kilku innych gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, czyli tzw. gatunków naturowych. 10 Siedliska przyrodnicze związane z kamieńcami nadrzecznymi, to przede wszystkim zarośla wrześniowo-wierzbowe, dla których obszar ten jest najważniejszym w polskich Karpatach pod względem zajmowanego areału. Siedlisko to jest coraz rzadsze, gdyż odnawia się w wyniku corocznych wylewów rzeki, natomiast zanika w przypadku podjęcia prób skanalizowania rzeki. Niestety, są to działania powszechnie stosowane, jako jeden z możliwych wariantów lokalnej ochrony przeciwpowodziowej oraz w celu uzyskania terenów pod inwestycje. Września, dominująca w tym Kamieniska i zarośla wierzbowe J. Perzanowska
Zarośla wrześniowe J. Perzanowska 11
Wierzbówka nadrzeczna J. Perzanowska Łęgi nad Białką J. Perzanowska siedlisku, nie toleruje też ocienienia. Zarośla zajmują większe wyspy i utrzymujące się od kilku lat kamieńce. Nad Białką są także znaczne zasoby siedlisk: pionierskie zbiorowiska na kamieńcach górskich potoków, stanowiącego stadium inicjalne dla zarośli wrześniowych, a bogatego w gatunki spływające z gór wraz z wodą i rozrastające się na tych, nie zasiedlonych dotąd siedliskach, jak również zarośli wierzbowych głównie wierzby siwej, która wkracza na ustalone już kamieńce, wypierając wrześnię i tworząc zwarte płaty krzewów, wysokich do 2 4 m. 12 Wierzba siwa J. Perzanowska Zagrożenia siedlisk nadrzecznych mogą wynikać z: regulacji koryta (wszelkie prace prowadzone w celu uregulowania koryta rzeki, w tym budowa progów, prowadzą do zaburzenia naturalnej dynamiki cieku i zahamowania transportu mate-
Meandry Białki poniżej rezerwatu J. Perzanowska riału skalnego, a umocnienia brzegów likwidują możliwość meandrowania rzeki i tworzenia świeżych odsypów kamiennych); pobór żwiru i kamienia z koryta i jego bezpośredniego sąsiedztwa (mechanicznie niszczy siedlisko, zaburza proces transportu materiału skalnego, zmienia parametry zdeponowanego materiału); zaśmiecanie, zanieczyszczenie wód (przede wszystkim brak kanalizacji w wielu wsiach). Łęgi, głównie olszowe i wierzbowe, związane są przede wszystkim z ustalonymi brzegami Białki, wzdłuż której tworzą wąskie pasy, tylko w niektórych, płaskich miejscach rozszerzające się do ponad 100 m. Zajmując żyzne siedliska, zasilane corocznie w substancje odżywcze w wyniku wylewów rzeki, charakteryzują się gęstym Strefowy układ siedlisk: kamieniska - września - wierzba J. Perzanowska 1313Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI
podszytem i runem. W drzewostanie dominuje olsza szara i wierzba krucha. W wilgotniejszych miejscach, na brzegu zarośli łęgowych i przy większym dostępie światła w lukach drzewostanu, rozrastają się łanowo lepiężniki popularnie nazywane łopuchami, o kolistych w zarysie, dużych do ponad 0,5 m średnicy, liściach. Zagrożeniem dla łęgów jest odcięcie ich od zalewów rzeki lub osuszenie, ewentualnie podjęcie prób odlesienia terenu. Stosowany powszechnie w obszarze tradycyjny sposób pozyskiwania drewna z łęgów nie zagraża ich istnieniu. Ekstensywnie użytkowane łąki kośne to tzw. siedliska półnaturalne, istniejące dzięki prowadzonej gospodarce rolnej, tj. koszeniu i wypasaniu zwierząt gospodarskich. Siedliska te w istotny sposób zwiększają bioróżnorodność środowiska przyrodniczego i dlatego należy je chronić, utrzymując tradycyjny sposób gospodarowania. Zagrożeniem siedlisk łąkowych może być zarówno zaniechanie ich użytkowania prowadzące do zmiany składu gatunkowego łąk, a następnie zarastania przez krzewy i drzewa (efekt analogiczny do zalesiania), jak i intensyfikacja produkcji podsiewanie wysokoproduktywnymi mieszankami traw, czy intensywne nawożenie. 14 Ciepłolubna łąka J. Perzanowska Użytkowane w podobny sposób jak łąki, tj. spasane, powinny też być murawy kserotermiczne, występujące u podnóży wapiennych ostańców skalnych. Są to bogate w gatunki, bujne, pełne barwnie kwitnących roślin zbiorowiska, wymagające do rozwoju zarówno dużo światła, jak i stosunkowo wysokiej temperatury. Ich wartość zwiększa fakt, że są siedliskiem życia wielu gatunków zwierząt bezkręgowych, m. in. motyli.
Napiargowe zbiorowisko zachyłki Roberta J. Perzanowska Interesującym stadium zarastania muraw są zarośla jałowca pospolitego w murawach siedlisko przyrodnicze o kodzie 5130. Jałowce, nie zgryzane przez wypasane zwierzęta, wyrastają przyjmując różne, ciekawe kształty kolumn lub płożących się kęp krzewów. Pomiędzy nimi utrzymuje się kolorowa, bogata w gatunki murawa. Natomiast murawy naskalne i zbiorowiska paproci występujące w szczelinach skał lub na niewielkich, osypujących się piargach wapiennych przy ostańcach w przełomie Białki, zasadniczo nie wymagają podejmowania działań ochrony czynnej. Są to małopowierzchniowe zbiorowiska, całkowicie naturalne. Zagrożeniem dla nich może być zjawisko sukcesji, tzn. w tym przypadku kolonizowanie skał przez krzewy i drzewa, prowadzące do ocieniania skał i eliminacji światłolubnych gatunków. Szczaw tarczolistny J. Perzanowska Szczelinowe zbiorowisko paproci J. Perzanowska 1515Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI
Gatunki Natura 2000 w Dolinie Białki Kręgowce Ryby i Kręgouste brzanka Barbus meridionalis Płazy kumak górski Bombina variegata Ssaki wydra Lutra lutra Fauna płazów jest stosunkowo uboga. Obserwowano na terenie obszaru kumaka górskiego, ale wartki nurt rzeki nie jest dla niego właściwym siedliskiem. Wykorzystuje on na tym terenie niewielkie zbiorniki wodne, kałuże i koleiny, utrzymujące się głównie w prześwitach, wzdłuż leśnych dróg gruntowych. Brzanka P. Sobieszczyk 16 Kumak górski J. Perzanowska Wydra C. Ćwikowski
Białka, to także miejsce występowania kilku gatunków ryb w tym brzanki gatunku Natura 2000, choć jest ona spotykana raczej tylko w dolnym biegu tej rzeki. Łęgi nad Białką i potokami wpływającymi do niej, to także środowisko życia wydry, stale bytującej na tym terenie, choć trudno jest ją spotkać i obserwować, ze względu na skryty tryb życia. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków Natura 2000 w Dolinie Białki Celem ochrony na obszarze Natura 2000 Dolina Białki jest utrzymanie przynajmniej w dotychczasowym stanie zachowania wymienionych powyżej siedlisk przyrodniczych oraz gatunków. Oznacza to, że powierzchnia siedlisk oraz liczebność gatunków nie powinny ulec zmniejszeniu. Warunki utrzymania i odtwarzania właściwego stanu siedlisk i gatunków zostaną dokładnie określone w zadaniach ochronnych (planie ochrony) dla obszaru Natura 2000. Dokument taki będzie obejmował przede wszystkim opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń, sposoby ich eliminacji lub ograniczania oraz zalecenia określające inne niezbędne działania. Bardzo ważnym zadaniem, będzie monitoring siedlisk i gatunków Natura 2000. Tylko fragment obszaru teren rezerwatu przyrody objęty jest już reżimem ochronnym bardziej restrykcyjnym, gdzie przyroda jest Przełom Białki J. Perzanowska 1717Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI 17
Przetacznik bobowniczek J. Perzanowska chroniona jako całość i gdzie obowiązują surowe zakazy. Reżim ten sprzyja utrzymaniu aktualnego stanu zachowania większości typów siedlisk, które są przedmiotem ochrony na tym obszarze. Utrzymanie właściwego stanu ochrony siedlisk będących podstawą utworzenia obszaru Dolina Białki (tj. siedlisk nadrzecznych) wymaga przede wszystkim zachowania naturalnego koryta rzeki i jej dynamiki. Nie ma potrzeby podejmowania żadnych działań mających charakter zabiegów ochrony aktywnej, skierowanych bezpośrednio na płaty tych siedlisk, gdyż dla ich wymagań ekologicznych najwłaściwszą formą ochrony jest ochrona bierna. 18 Reliktowe laski sosnowe na Kramnicy J. Perzanowska Lasy łęgowe powinny być użytkowane ekstensywnie, na dotychczasowych zasadach, zgodnie z uproszczonym planem urządza-
nia lasu i podlegać okresowym zalewom. Aby zapewnić utrzymanie właściwego składu gatunkowego tych siedlisk, powinny być z nich eliminowane gatunki niezgodne z siedliskiem (np. nasadzenia) oraz gatunki obce, inwazyjne, sukcesywnie w miarę ich pojawiania się, np. barszcz Sosnowskiego, czy niecierpek gruczołowaty, często spotykane nad wieloma rzekami regionu. Celem ochrony siedlisk łąkowych powinno być zachowanie zróżnicowania gatunkowego tych siedlisk i charakterystycznej dla nich fizjonomii. Siedliska naskalne (ich skład gatunkowy i areał) powinny zostać zachowane dzięki utrzymaniu odpowiednich warunków świetlnych, a więc poprzez usuwanie krzewów i drzew zarastających skały i zwiększających ocienienie (zgodnie z planem ochrony rezerwatu przyrody). W większości miejsc wymagana jest wobec nich jedynie ochrona bierna. W przypadku wszystkich wymienionych typów siedlisk powinien zostać utrzymany także ich aktualny areał. Działania służące ochronie obszaru, muszą się koncentrować na poprawie lub utrzymaniu właściwych warunków środowiskowych w jego otoczeniu, tj. w obrębie zlewni. Dotyczy to zwłaszcza wpływów generowanych przez miejscowości położone nad Białką. Należą do nich: Utrzymanie właściwej klasy czystości wód poprzez likwidację wpływu zanieczyszczeń i przyspieszenie kanalizacji miejscowości położonych w zlewni oraz budowy oczyszczalni. Ścisła kontrola eksploatacji kruszywa, ocena jej wpływu na środowisko i określenie wielkości dopuszczalnego poboru oraz zasad. Roztokowy odcinek Białki J. Perzanowska 1919Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI 19
Utrzymanie odpowiedniej szerokości i struktury koryta rzecznego poprzez regulację kwestii gospodarowania na terenie terasy zalewowej zakaz zabudowy, nadsypywania i regulacji brzegów (poza miejscowościami). Ochrona przeciwpowodziowa powinna być realizowana w pierwszym rzędzie poprzez odsunięcie zabudowy od brzegu. Utrzymanie właściwych przepływów minimalnych w rzece (ograniczenie nadmiernego poboru wody, zwłaszcza w okresach tzw. niżówek). Utrzymanie drożności rzeki poprzez brak poprzecznej zabudowy hydrotechnicznej, a w razie decyzji o realizacji takiej inwestycji zadbanie o zachowanie możliwości migracji ryb sprawnych przepławek. Utrzymanie właściwego składu gatunkowego rybostanu poprzez kontrolę jakości i wielkości zarybiania. Za obszary Natura 2000 odpowiedzialna jest Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Zakres obowiązków zarządzającego obejmuje m.in.: zamówienie opracowania zadań ochronnych lub planu ochrony i nadzorowanie ich wykonania, a ponadto inicjowanie działań edukacyjnych i propagatorskich oraz ścisła współpraca z samorządami lokalnymi i władającymi terenem. 20 Kamieńce J. Perzanowska
2121Natura 2000 w Karpatach TATRY 2000 w Karpatach DOLINA BIAŁKI
Obszary NATURA 2000 w Karpatach Obszary ptasie PLC180001 Bieszczady PLC120001 Tatry PLB120011 Babia Góra PLB180002 Beskid Niski PLB120001 Gorce PLB180003 Góry Słonne PLB120008 Pieniny PLB120007 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Obszary siedliskowe PLC180001 Bieszczady PLC120001 Tatry PLH120001 Babia Góra PLH120033 Bednarka PLH240023 Beskid Mały PLH240005 Beskid Śląski PLH240006 Beskid Żywiecki PLH120021 Cerkiew w Łosiu koło Ropy PLH120002 Czarna Orawa PLH120024 Dolina Białki PLH180013 Góry Słonne PLH180011 Jasiołka PLH120009 Kostrza PLH240008 Kościół w Górkach Wielkich PLH240007 Kościół w Radziechowach PLH120039 Krynica PLH120027 Luboń Wielki PLH120036 Łabowa PLH180015 Łysa Góra PLH120025 Małe Pieniny PLH120012 Na Policy PLH120035 Nawojowa PLH120023 Opactwo Cystersów w Szczyrzycu PLH120018 Ostoja Gorczańska PLH180014 Ostoja Jaśliska PLH180001 Ostoja Magurska PLH120019 Ostoja Popradzka PLH120020 Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca PLH120013 Pieniny PLH120037 Podkowce w Szczawnicy PLH120026 Polana Biały Potok PLH120016 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH180018 Trzciana 22 PLH120022 Grota Zbójnicka na Łopieniu
O PROJEKCIE Projekt Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach (PL1080) realizowany jest na terenie polskich Karpat, położonych w trzech województwach: małopolskim, podkarpackim i śląskim. Wdrażany będzie w latach 2007-2011. Cele projektu: Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach. Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura 2000. Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy edukacyjne, konkursy). Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania. Strategie zarządzania Europejski program Natura 2000 ma na celu utworzenie spójnej sieci obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków szczególnie zagrożonych w skali Europy. Na terenie polskich Karpat zaprojektowano ponad 30 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk i Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków. Tworzenie sieci Natura 2000 spotyka się z licznymi problemami organizacyjnymi, dezinformacją i oporem społecznym. Stąd pomysł, aby wspólnie z instytucjami zarządzającymi, ekspertami i stronami zainteresowanymi zebrać informacje istotne dla planowania przestrzennego na obszarach sieci. Na ich podstawie dla każdego z obszarów zostanie uzgodniona strategia zarządzania, która zawierać będzie między innymi: dane o zasobach przyrodniczych i kulturowych oraz uwarunkowaniach socjo-ekonomicznych; wskazania do niezbędnych działań ochronnych; opis konfliktów i propozycje ich rozwiązania. System informacji Materiały te zostaną wykorzystane w planach zadań ochronnych lub w planach ochrony obszarów Natura 2000, a także pomogą w podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Istotny jest również powszechny dostęp do informacji o siedliskach przyrodniczych i gatunkach, które chronimy w sieci Natura 2000. Dlatego w ramach projektu powstanie system informacyjny udostępniony na stronie internetowej. Aktywna ochrona Skuteczna ochrona przyrody to nie tylko obejmowanie ochroną prawną kolejnych obszarów, ale przede wszystkim przemyślane i właściwie zaplanowane działania ochronne, m.in. zabiegi aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Dla efektywnej ochrony kluczowe są również akceptacja i zaangażowanie lokalnych społeczności, a także wiedza na temat wartości chronionych zasobów przyrodniczych. Projekt Natura 2000 w Karpatach obejmuje wprowadzenie pilotażowych działań na rzecz czynnej ochrony szczególnie cennych siedlisk przyrodniczych, m.in. górskich polan, torfowisk, młak oraz terenów leśnych. Podjęte zostaną także prace, których celem jest zapobieganie szkodom wywoływanym przez chronione gatunki drapieżników. Edukacja W ramach projektu Natura 2000 w Karpatach zaplanowano szereg działań edukacyjnych. Przygotowane zostaną programy edukacyjne, skierowane m.in. do uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, których celem będzie upowszechnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat, a także konkursy, wystawy i wydawnictwa. Projekt Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach realizowany jest w Instytucie Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia). Projekt współfinansowany przez: Wojewodę Małopolskiego i Wojewodę Podkarpackiego. Tekst: Joanna Perzanowska Projekt serii, skład i łamanie: Larus Studio Witold Ziaja Projekt okładki: Edward Bobeł Wydrukowano na papierze ekologicznym. Kraków 2009 Strona projektu: www.iop.krakow.pl/karpaty Obszary NATURA 2000 w Karpatach