Jakie są warunki skorzystania z ulgi mieszkaniowej w podatku od spadków i darowizn? Warunki skorzystania z ulgi mieszkaniowej w podatku od spadków i darowizn Ustawodawca jednoznacznie określił, iż nabycie rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem spadku lub darowizny podlega opodatkowaniu. Jednakże jeżeli przedmiotem nabycia własności jest budynek lub lokal mieszkalny, to podatnik ma możliwość, przy spełnieniu określonych warunków, skorzystania z tzw. ulgi mieszkaniowej przewidzianej w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej ustawa). Zgodnie z art. 16 ustawy nie wlicza się do podstawy opodatkowania wartości nabytych nieruchomości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu mieszkalnego. W przypadku nabycia części (lub udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału. Za ww. powierzchnię użytkową budynku (lokalu) uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów), przy czym powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle: 1 / 5
- od 1,4 do 2,2 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%; - mniej niż 1,4 m - powierzchnię tę pomija się. Ulga mieszkaniowa uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa istniejącego między osobami, które nieodpłatnie przekazują sobie majątek w formie darowizny lub testamentu. Nabywcy przyporządkowani są do jednej z trzech grup podatkowych: I grupa - do której zalicza się małżonka, zstępnych (tzn. dzieci, wnuki), wstępnych (tzn. rodziców, dziadków), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów; II grupa - do której zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych; III grupa - do której zalicza się innych nabywców. Ulga przysługuje osobom zaliczanym do I grupy podatkowej zarówno w przypadku darowizny, jak i spadku. Natomiast osoby zaliczane do II i III grupy podatkowej mogą skorzystać z ulgi tylko w przypadku nabycia nieruchomości w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego. Dodatkowo osoby zaliczone do III grupy podatkowej mogą skorzystać z ulgi jedynie wtedy, gdy sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza. 2 / 5
Podatnicy, którzy chcą skorzystać z ulgi, muszą jednak spełniać dodatkowe warunki: - w chwili nabycia: - posiadają obywatelstwo polskie, jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub - mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub - nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; - nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; - nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego; - będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat: - od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego - jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku, - od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego. Warunek ten uważa się za spełniony również wtedy, gdy przedmiot zwolnienia 3 / 5
został zbyty przed rozpoczęciem zamieszkiwania, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, jednakże przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie) albo budowę innego budynku lub lokalu musi nastąpić w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia. Zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, wyrażonym w wyroku z dn. 28.11.2006 r. (sygn. ISA/Gd 360/06) z ulgi może skorzystać również podatnik w przypadku nabycia budynku w trakcie budowy - mimo iż w momencie nabycia nie nadawał się jeszcze do zamieszkania. Nie znajdują tu zastosowania przepisy prawa budowlanego dla określenia definicji budynku mieszkalnego. Sąd wskazał, że skoro budynek był budowany jako mieszkalny i miał służyć zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, to należy ustalić czy obdarowany faktycznie zamieszkał w nim w ciągu roku od dnia jego nabycia; jeśli tak - brak będzie podstaw do kwestionowania prawa do zastosowania ulgi, o której mowa w art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Budynek nie zyskuje bowiem przymiotu mieszkalnego przez sam fakt formalnej możliwości jego użytkowania na podstawie prawa budowlanego". Jeżeli nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie ww. warunków może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia; w tym przypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku, a wymagany okres zamieszkiwania biegnie od daty faktycznego jego rozpoczęcia. Niespełnienie chociażby jednego z powyższych warunków powoduje, iż podatnik nie może skorzystać z ulgi w podatku od spadków i darowizn, lub też powoduje utratę prawa do ulgi i konieczność zapłaty podatku. 4 / 5
W wyroku WSA w Warszawie z 30 marca 2004 r. (sygn. III SA 1965/02) sąd wyjaśnił, że celem ulgi z art. 16 ust. 2 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn jest odstępstwo od zasady powszechnego opodatkowania i wsparcie tych obdarowanych, którzy wykorzystają lokal lub budynek otrzymany w drodze darowizny do zaspokojenia swoich aktualnych i faktycznych potrzeb mieszkaniowych. Preferencje podatkowe nie przysługują natomiast w przypadku, gdy darowizna ma służyć zabezpieczeniu takich potrzeb obdarowanego w dalszej przyszłości. Warto jednak nadmienić, iż nie prowadzi do utraty zwolnienia: - zbycie udziału w budynku lub lokalu mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, albo spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego na rzecz innego ze spadkobierców lub obdarowanych, albo - zbycie budynku lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), jeżeli było ono uzasadnione koniecznością zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, jednakże przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie: innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu musi nastąpić w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia, a łączny okres zamieszkiwania w zbytym i nabytym budynku lub lokalu, potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały, wynosi 5 lat. Podatnik co do zasady nie musi składać zeznania podatkowego dotyczącego podatku od spadków i darowizn przy darowiźnie mieszkania lub domu, gdyż ten obowiązek dopełni za niego notariusz, będący płatnikiem tego podatku. 5 / 5