Jan Chłosta Krajniacy złotowscy w Polsce Ludowej w latach , Zenon Romanow, Słupsk 2010 : [recenzja]

Podobne dokumenty
MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO

Anna Bujko Ziemie Zachodnie i Północne Polski w propagandzie lat , Radosław Domke, Zielona Góra 2010 : [recenzja]

MIECZYSŁAW ŚWIEKATOWSKI ŻYCIE I PRACA

Sprawozdanie z otwarcia wystawy: Ryszard Kaczorowski wpisany w dzieje Uniwersytetu w Białymstoku

SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969

His i t s o t ria i P la l cówki k i A K n c i a a J ara

Ku czci Zygmunta Lechosława Szadkowskiego

CENTRUM SZKOLENIA POLICJI JUBILEUSZOWE UROCZYSTOŚCI. Strona znajduje się w archiwum.

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2017roku

Wystawa plenerowa Powstała, by żyć w 100. rocznicę odzyskania niepodległości Warszawa, 29 maja 20 czerwca 2018

1. Publikacje książkowe. * Działalność Polskich Związków Zawodowych w ŚFZZ , Warszawa 1986; Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s.

oprac. Monika Markowska i Hanna Ciepiela Wojewódzki Ośrodek Metodyczny

Ulica Zbigniewa Romaszewskiego w Radomiu

Polska po II wojnie światowej

SCENARIUSZ ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

Ogólnopolska konferencja naukowa Polskość i Polacy na Warmii i Mazurach w XIX i XX wieku Guzowy Piec, czerwca 2018

Ocena porozumień Okrągłego Stołu i zmian po 1989 roku

POPRAWIONE SPRAWOZDANIE

Jaworzniacy.pl. JAWORZNO. Obelisk na terenie byłego Więzienia Progresywnego dla młodocianych, r

Antoni Guzik. Rektor, Dziekan, Profesor, wybitny Nauczyciel, Przyjaciel Młodzieży

BOHATEROWIE NIEPODLEGŁEJ POLSKI NA ZIEMI SIERPECKIEJ. Bracia Henryk, Edward i Felicjan Tułodzieccy

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2018 roku

Nadodrzański Oddział Straży Granicznej

Historia Grabowca, zdjęcia z roku: Historia Grabowca. Zdjęcia z roku: Renata Kulik, Henryk Kulik. Wszelkie prawa autorów zastrzeżone

Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie

Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej

Organizacje kombatanckie i patriotyczne

Nadodrzański Oddział Straży Granicznej

Szkoła Podstawowa nr 3 im. Armii Krajowej w Pcimiu

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2013 roku

PROCEDURA NADANIA IMIENIA SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 1 W JELCZU-LASKOWICACH

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2010roku

Morski Oddział Straży Granicznej

Lista członków Polskiego Związku Zachodniego

Krajna w czasach eksterminacji

Maria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego.

Obchody Narodowego Święta Niepodległości w województwie podlaskim

REGULAMIN MIĘDZYPOWIATOWEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO DROGI DO WOLNOŚCI W ROCZNICĘ 100- LECIA ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI

Karpacki Oddział Straży Granicznej

Organizacje kombatanckie i patriotyczne

A wolność szła przez Kielce

Dworek-Siedziba 11 Listopada 139, Sulejówek, Tel: , Konto: PKO SA I Odział w Sulejówku

Życie Konstantego Bajko

ŚLADAMI MAZURKA DĄBROWSKIEGO

Informacje Stowarzyszenia Geodetów Polskich w Bydgoszczy

Centrum Edukacyjne IPN Przystanek Historia w Kielcach ul. Warszawska 5 tel

Uroczystość nadania szkole imienia Ignacego Mielżyńskiego.

Drużyna Gryfa z Zespołu Szkół nr 4 im. Armii Krajowej w Szczecinie w Pomorskiej Lidze Historycznej.

PROCEDURA NADANIA IMIENIA SZKOŁOM:

PLAN DZIAŁANIA STOWARZYSZENIA POLSKICH ARTYLERZYSTÓW NA 2014 r.

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu historia klasa VII

Ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski Kierownik Zakładu Socjologii Grup Etnicznych i Regionalizmu UKSW w Warszawie

WŁADYSŁAW KLIMEK. Pedagog, naukowiec, społecznik. Monika Markowska Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Gorzowie Wlkp.

Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego

Dr Ihar Melnikau: Władze bały się, że popsujemy im rocznicę 17 września

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2014 roku

OSTATNIE DNI GRUDNIA 1918 W POZNANIU - POWSTANIE WIELKOPOLSKIE 1918/1919

Ostrzeszów obóz jeniecki

Andrzej Paczkowski. Matura: rok szkolny 1954/1955

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ LUDZIE I WYDARZENIA W HISTORII POLSKI XX WIEKU BS/194/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 99

Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego

Uroczystości odbędą się w Zamościu w dniach listopada 2013 r.

MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO

POLICJA.PL OBCHODY ŚWIĘTA POLICJI W WSPOL. Strona znajduje się w archiwum.

SCENARIUSZ LEKCJI. Klasa: V a Przedmiot: historia i społeczeństwo Nauczyciel: mgr Małgorzata Borowska. Temat lekcji: Wielkie religie średniowiecza.

JAN ROŻEŃSKI

Edukacja regionalna kluczem do kształtowania obywatelskości. Edukacja regionalna kluczem do kształtowania obywatelskości 1.

Sprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych

HISTORIA USTROJU POLSKI. Autor: Marian Kallas

STOSUNKI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W POLSCE

Konferencja naukowa Losy powstańców śląskich po 1922 roku Katowice, 19 października 2018

Śląski Oddział Straży Granicznej

Uroczystość 110 lat szkolnictwa powszechnego w Gilowicach/ 20 lat nauki w nowej szkole/ 15 lat gimnazjum

ŚWIĘTO POLICJI UROCZYSTOŚĆ NADANIA SZTANDARU KPP W NOWYM DWORZE MAZOWIECKIM

90 LAT SZKÓŁ HANDLOWYCH I EKONOMICZNYCH

Komunikat Prasowy. Jubileusz 70-lecia 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Bolesława Krzywoustego

Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej

Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie

Średniawski i jego czasy"

Szanowni Zgromadzeni!

światowej na terenach Galicji. Wszyscy uczestnicy zapalili na cześć poległych bohaterów symboliczne znicze przy kaplicy cmentarnej.

zapraszają na konferencję naukową

Uwielbiajcie Boga Waszym życiem

IT/PT/PZ/01/03 Data wydania: Strona 1 (5) REGULAMIN KONKURSU

PROMOCJA OFICERSKA. 264 NOWYCH PODKOMISARZY POLICJI

Michał Bojarczuk

ROK HISTORII NAJNOWSZEJ w Zespole Szkół im A. Mickiewicza w Bielsku Podlaskim

Koło historyczne 1abc

, , CZY ROSJA NAM ZAGRAŻA? WARSZAWA, KWIECIEŃ 95

Piłsudski i Dmowski dwie wizje niepodległej Polski. Debata Lublin, 6 września 2018

UCHWAŁA nr 3371/2009r. ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z dnia 10 grudnia 2009r.

ŁOMŻYŃSCY FUNKCJONARIUSZE PODSUMOWALI ROK PRACY

Małgorzata Grabowska Katarzyna Panius Łukasz Kępski Malte Mansholt. Potulice jedno miejsce, dwie pamięci. Przewodnik po Miejscu Pamięci Potulice

Niezwyciężeni

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2016roku

Dorobek wydawniczy pracowników Instytutu Prawa i Administracji za rok 2011

Prof. dr hab. Adam Wrzosek organizator i Dziekan Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1920/ /1923

ROCZNICA POWSTANIA POLICJI PAŃSTWOWEJ ŚWIĘTO W CSP

Program Historyczno Edukacyjny Rzeczypospolita Polska Polskie Państwo Emigracyjne

Lud Podolski, Głos Podola, Ziemia Podolska

Transkrypt:

Jan Chłosta Krajniacy złotowscy w Polsce Ludowej w latach 1945-1975, Zenon Romanow, Słupsk 2010 : [recenzja] Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2 (276), 416-420 2012

416 Recenzje i omówienia podczas organizowanych wystaw. Można było także porównać działania propagandowe z wytycznymi Ministerstwa Informacji i Propagandy i co ważniejsze przedstawić reakcję społeczeństwa (choć równie dobrze problem ten może stanowić odrębne zagadnienie badawcze). Zabrakło także ujęcia specyfiki i różnic pomiędzy poszczególnymi regionami przyznanymi Polsce. Widoczny chaos w układzie pracy (powtarzanie zagadnień omawianych wcześniej) wzmacnia sprzeczność założenia przedstawionego we wstępie i jego realizacji (rozdział kulminacyjny dotyczący wystawy we Wrocławiu). Niedociągnięciem jest również przejmowanie przez autora języka propagandy oraz brak krytycznej analizy przytaczanych materiałów. Zdarzają się też liczne błędy redakcyjne i edytorskie. Ogromnym mankamentem pracy jest brak fotografii albo chociażby szkiców, np. Hali Stulecia we Wrocławiu i Iglicy zamontowanej przed budynkiem w związku z wystawą, a także eksponatów lub katalogów promujących wystawę, nie wspominając już o fotosach czy plakatach propagandowych. Mimo tych zastrzeżeń, należy stwierdzić, że omawiana praca zasługuje na uwagę. Autorowi udało się przedstawić dogłębnie problem Ziem Zachodnich i Północnych w peerelowskiej propagandzie. Jest to pozycja, z którą powinien zapoznać się badacz historii najnowszej. Anna Bujko Zenon Romanow, Krajniacy złotowscy w Polsce Ludowej w latach 1945 1975, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk 2010, ss. 284. Opracowanie Zenona Romanowa trzeba uznać za wyjątkowe, ujął w nim bowiem losy rodzimej ludności w latach 1945 1975 na Pograniczu, gdzie bezpośrednio po zakończeniu wojny zamieszkiwało blisko 10 tys. Polaków z niemieckim obywatelstwem, z tego około 1600 było członkami Związku Polaków w Niemczech. Teren ten przed rokiem 1939 wchodził w skład V Dzielnicy ZPwN i w stosunku do pozostałych czterech dzielnic odznaczał się wyższym stopieniem zorganizowania ludności polskiej. Potwierdzała to liczba polskich szkół (21 z 665 uczniami, a na południowej Warmii 15 z 202 uczniami), stale powiększający liczbę członków Bank Ludowy i Spółdzielnia Rolnik, sprawnie działające towarzystwa ludowe, młodzieżowe i sportowe. W oparciu o szeroką kwerendę archiwalną dokumentów administracji państwowej, aparatu partyjnego, organizacji, m.in. Polskiego Związku Zachodniego, a także materiały Powiatowego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Złotowie, miejscowej Kome-

Recenzje i omówienia 417 dy Powiatowej MO oraz materiały wspomnieniowe i prasę autor przedstawił w sposób czytelny i komunikatywny dzieje tej ludności. (W aneksie do opracowania zawarł 16 takich dokumentów). W książce starał się eksponować próby eliminowania reprezentantów tej ludności, niebędących członkami partii, z życia publicznego. Odnosiło się to zwłaszcza do okresu 1948 1956, kiedy zerwano z wcześniej głoszonymi hasłami zgody narodowej i przyjęto różne formy jeszcze głębszego podporządkowania Polski Związkowi Sowieckiemu. Wyrażało się to w niszczeniu polskich tradycji niepodległościowych, w tym również wszelkich treści tożsamych z ideami Związku Polaków w Niemczech, organizacji patriotycznej, katolickiej i solidarystycznej, w sposób celny i lapidarny potwierdzonych w Pięciu Prawdach Polaków. Stosunek władz politycznych i administracyjnych do ludności rodzimej wyrażały także ciągłe zmiany przynależności administracyjnej Złotowszczyzny. I tak 7 lipca 1945 r. powiat złotowski znalazł się w województwie pomorskim z siedzibą w Bydgoszczy, w latach 1946 1950 w województwie szczecińskim, w okresie 1950 1975 w województwie koszalińskim, w latach 1975 1998 stanowił część ówczesnego województwa pilskiego, a od 1999 r. znajduje się w województwie wielkopolskim. Na marginesie godzi się przypomnieć, że te same tendencje polityczne dotyczyły również Warmiaków, Mazurów i mieszkańców Powiśla. Książka składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym zostały omówione w sposób syntetyczny dzieje polskiej ludności oraz działalność polskich instytucji i organizacji w okresie przynależności tych ziem do Niemiec. Trzeba przypomnieć, że od 1929 r. w świeżo otwartych szkołach polskich nauczali i wspierali miejscowe organizacje pochodzący z Warmii nauczyciele: urodzony w Naterkach Paweł Hans w Skicu, Franciszek Schnarbach wywodzący się z Barczewka w Głomsku i Buczku Wielkim, poetka Maria Zientarówna z Brąswałdu w Buczku Wielkim, Złotowie i Nowym Kramsku, Alfons Barczewski z Jarot nauczający w szkole polskiej w Królewskiej Wsi, Świętej i Wielkiej Dąbrówce, urodzony na w Szczytnie Mazurach Henryk Jaroszyk od 1933 r. zajmował się pracą towarzystw młodzieży, a od października 1938 r. nauczał w szkole polskiej w Nowym Kramsku. Z kolei z Krajny i okolic wywodziło się aż piętnastu nauczycieli polskich nauczających w latach 1929 1939 w szkołach na południowej Warmii i Powiślu. Byli to: Władysław Bzówka, Stanisław Buddych, Robert Gransicki, Józef Groth, Paweł i Piotr Jaśkowie, Joachim Kokowski, Adam Kołodziej, Piotr Łangowski, Jan Maza, Tadeusz Pezała, Seweryn Piątek, Władysława Styp-Rekowska, Józef Tomke, Paweł Trzciński. W drugim rozdziale autor przedstawił okres ustanawiania polskiej administracji (1945 1947), w tym także wkroczenia oddziałów Armii Czerwonej i ich

418 Recenzje i omówienia bestialstwa wobec ludności cywilnej. Gwałty, akty terroru, grabieże mienia, deportacje do pracy w głębi Związku Radzieckiego (szkoda, że autor nie podał choćby w przybliżeniu liczby deportowanych dziewcząt, kobiet i starców), dalej zaangażowanie ludzi spod znaku Rodła w tworzenie polskich szkół, instytucji życia publicznego, szeroko ukazał warunki życia i pracy w złotowskim obozie pracy, w którym w 1945 r., często bez uzasadnienia, więziono setki Niemców i Polaków. Trzeci rozdział autor poświęcił sytuacji mieszkańców Krajny w okresie stalinowskim (1948 1956), szczególnie trudnym dla ludności rodzimej, wyróżniającym się aresztowaniami nie tylko tych, którzy byli związani działalnością w Polskim Stronnictwie Ludowym, sfingowanymi oskarżeniami, inwigilacją byłych działaczy spod znaku Rodła. W rozdziale czwartym autor opisał położenie ludności rodzimej po Październiku 1956 r. Wiele miejsca poświęcił Zjazdowi Bojowników o Polskość i Wolność Ziem Piastowskich, który odbył się w Złotowie 21 22 lipca 1957 r. Zachowane dokumenty, w tym również raporty tajnych współpracowników UB (a byli wśród nich także dawni członkowie ZPwN), wskazują na niechętny stosunek aparatu władzy do samej idei zjazdu, co Zenon Romanow wyraźnie podkreślił w swojej publikacji. Wynikało to z faktu, że była to inicjatywa społeczna, niepodjęta ani niekontrolowana przez Komitet Powiatowy PZPR. Henryk Jaroszyk w piśmie uzasadniającym zwołanie zjazdu napisał: Aktyw polityczny, urzędy bezpieczeństwa traktowali regionalizm, historię, jako przejaw nacjonalizmu. Na rzeczowe argumenty odpowiadało się politycznymi frazesami klerykalizm, nacjonalizm, burżuazyjne pojęcia. Działaczy miejscowych uważano przez długie lata za dwójkarzy [tzn. współpracujących z II oddziałem wywiadu polskiego w okresie II Rzeczypospolitej], nacjonalistów, szowinistów, emisariuszy sanacji, volksdeutschów (s. 141). Przez to władze wielokrotnie przekładały termin rozpoczęcia zjazdu, podważając sens urządzenia takich uroczystości. Nie odpowiadało im, że większość członków komitetu organizacyjnego była związana z Komisją Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich przy Wojewódzkim Komitecie Frontu Narodowego w Koszalinie. Byli wśród nich: Józef Kokowski, Wacław Dyba, Karol Biernatowski, Władysław Brzeziński, Bolesław Jęchorek, Teofil Kokowski, Leon Szostak, Jan Kocik, Marian Teusz. W pracach przygotowawczych brał również udział ówczesny poseł na sejm Henryk Jaroszyk. Ostatecznie nie doszło do ufundowania w Złotowie pomnika ks. Bolesława Domańskiego. Zamiast pomnika patrona Polaków w Niemczech, postawiono pomnik na cześć Piasta Kołodzieja! A na cokole umieszczono elementy symbolizujące wdzięczność dla Armii Czerwonej za wyzwolenie ziemi złotowskiej. W

Recenzje i omówienia 419 sprawozdaniu za drugi kwartał 1957 r. zastępca komendanta powiatowego MO, kierujący Służbą Bezpieczeństwa porucznik Stanisław Piekarski nie bez satysfakcji napisał: Aczkolwiek kierunek i cel zjazdu jest słuszny, gdyż będzie on wynagrodzeniem moralnym wyrządzonych w minionym okresie krzywd ludności rodzimej, a jednocześnie odpowiedzią na ataki elementów rewizjonistycznych odnośnie polskości ziemi złotowskiej, to jednak organizatorzy zjazdu rekrutujący się z aktywu klerykalnego usiłowali nadać zjazdowi charakter religijny wyrażający się w gloryfikowaniu zasług księży [w walce] o polskość ziemi piastowskiej, odprawienie w mieście w czasie zjazdu mszy polowej, poświęcenie pomnika ku czci działaczy itp. A co najważniejsze, organizatorzy zjazdu w pracach swych negowali kierowniczą rolę PZPR, stroniąc do ostatniej chwili od włączenia w tak poważną imprezę o charakterze politycznym Komitetu Powiatowego PZPR. Opinia ta była niezgodna z prawdą historyczną. Należy w tym miejscu podkreślić, że dzięki postawie i wsparciu czterech duchownych z Pogranicza, księży proboszczów: Bolesława Domańskiego z Zakrzewa, od 1931 r. prezesa Związku Polaków w Niemczech, Maksymilia Grochowskiego z Głubczyna, kierującego Polsko-Katolickim Towarzystwem Szkolnym, Alfonsa Sobierajczyka z Buczka Wielkiego i Władysława Paszkego ze Sławianowa organizacje polskie w latach międzywojnia trwały na tych ziemiach i mimo przeciwdziałania ze strony Niemców niewiele straciły na swoim znaczeniu. Autor książki powtórzył trafne spostrzeżenie, że Kościół rzymskokatolicki odegrał wielką i pozytywną rolę w procesie integracji ludności napływowej z autochtoniczną. Parafie były jednymi z nielicznych instytucji na ziemi złotowskiej, które nie zmieniły swoich funkcji i struktur po II wojnie światowej. Dawały zatem ludności poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa (s. 45). Powołał się przy tym na opracowanie Czesława Osękowskiego Społeczeństwo Polski Zachodniej i Północnej w latach 1945 1956. Procesy integracji i dezintegracji, opublikowane w 1994 r. w Zielonej Górze. Można przypuszczać, że Z. Romanow nie przeprowadził własnych badań w tym zakresie, aby uzasadnić to ważne stwierdzenie. A szkoda, bo przykładów można byłoby znaleźć wiele, a tak o działalności duchowieństwa na tych ziemiach po 1945 r. przesądza informacja, że wśród współpracowników UB znalazł się nawet proboszcz z Zakrzewa, który donosił służbom również na swoich konfratrów. Przy okazji trzeba sprostować kilka uchybień, głównie w odniesieniu do postaci i spraw związanych z naszym regionem. Błędnie podane zostało imię urodzonego w Skicu Mikołaja Dorsza (nie Antoniego!), który przez wiele lat organizował towarzystwa młodzieży na Powiślu, (s. 26); uczniowie Gimnazjum Polskiego z Kwidzyna oraz nauczyciele wraz z dyrektorem Władysławem Gę-

420 Recenzje i omówienia bikiem 25 sierpnia 1939 r. zostali umieszczeni w byłym zakładzie psychiatrycznym, a nie opiekuńczym, (s. 29); Henryk Jaroszyk (1908 2001), zwolniony w lutym 1940 r. z obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, tylko jakiś czas pracował jako robotnik w Berlinie, następnie został wcielony do Wehrmachtu i już podczas pogrzebu swego ojca Kazimierza w Mławie (23 marca 1941) szedł w kondukcie w mundurze niemieckiego żołnierza (s. 31); Jan Baczewski nie trzymał się na uboczu był posłem z ramienia Bloku Stronnictw Demokratycznych do Sejmu Ustawodawczego (1947 1952), współpracował także ze środowiskiem olsztyńskich historyków w opisywaniu dziejów ruchu polskiego na Warmii, Mazurach i Powiślu (s. 88); prof. Bohdan Wilamowski nie był członkiem Związku Polaków w Niemczech, w latach międzywojennych przebywał na rodzinnej ziemi działdowskiej (s. 137). Te drobne uchybienia nie pomniejszają wartości i znaczenia opracowania Zenona Romanowa, a historykom nieraz jeszcze przyjdzie zajrzeć do tej ważnej książki. Jan Chłosta