ROZDZIAŁ 32 PERSPEKTYWY ROZWOJU LOKALNEGO PO PRZYSTĄPIENIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ W OPINII MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW CHRONIONYCH

Łukasz Popławski ROZDZIAŁ 32 PERSPEKTYWY ROZWOJU LOKALNEGO PO PRZYSTĄPIENIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ W OPINII MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW CHRONIONYCH Wprowadzenie Przed wejściem do Unii Europejskiej wielu Polaków w różnych sposób oceniało szanse rozwoju swojego miejsca pracy i gminy. Obawy związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej były przedmiotem sporów politycznych oraz wśród samych rolników. Równocześnie wiele ośrodków naukowych prowadziło badania socjologiczne i ekonomiczne w zakresie przystosowania polskiej wsi do warunków Wspólnej Polityki Rolnej. Ponadto prowadzone badania na temat szans rozwojowych gmin i samych gospodarstw rolnych, wykazały po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, że obawy mieszkańców obszarów wiejskich związane z ich sytuacją ekonomiczną oraz wpływem na rozwój ich miejsca zamieszkania i pracy nie zostały do dnia dzisiejszego rozwiane. Ostatnie badania w 3 rocznicę przystąpienia Polski do UE wskazują, że Polacy uważają, że więcej mają korzyści niż strat związku z członkostwem, a w powszechnym przekonaniu najwięcej zyskali rolnicy. Obecnie część polityków kwestionuje warunki członkostwa Polski w UE, zwłaszcza w zakresie rolnictwa, ze względu na niższe dopłaty niż w krajach starej Unii. Obszary wiejskie na terenach przyrodniczo cennych w szczególny sposób mogą korzystać ze środków finansowych na rozwój i dlatego wykonano badania wśród mieszkańców województwa świętokrzyskiego. W tym celu w tych gminach, które mają charakter rolniczy, zapytano mieszkańców między innymi o szanse rozwoju ich miejsca pracy i zamieszkania. Celem pracy jest przedstawienie perspektyw rozwoju lokalnego w związku z przystąpieniem Polski do UE w opinii mieszkańców obszarów chronionych województwa świętokrzyskiego. Materiał i metody Badania polegające na wyznaczeniu kierunków rozwoju obszarów chronionych w województwie świętokrzyskim są prowadzone przez autora od 1998 r i trwają do dnia dzisiejszego. Badania te obejmują między innymi, rozpoznanie czynników wpływających na wielofunkcyjny i ekorozwój obszarów chronionych. W ramach tych prac posłużono się badaniami ankietowymi, które dotyczyły między innymi perspektyw rozwoju obszarów chronionych (43 gminy o przewadze obszarów chronionych i w gminie Iwaniska 48 % obszarów chronionych), uwzględniając aspekt: przemysłowy, społeczny, kształtowania i ochrony środowiska, rolniczy, turystyczny, infrastruktury technicznej. Dane statystyczne oraz materiały uzyskane z gminy stanowiły doń element uzupełniający badania. Badane jednostki gminne stanowiły 61 % gmin wiejskich w województwie świętokrzyskim i 90 % jednostek wiejskich o przewadze obszarów chronionych. Kwestionariusze ankietowe wypełnili wszyscy zainteresowani potencjalni liderzy oraz osoby mające znaczący autorytet i wpływ na podejmowane decyzje, a w szczególności: wójt, radni, sołtysi lokalni liderzy, pracodawcy, przedsiębiorcy, zainteresowani przyszłością gminy mieszkańcy, rolnicy, liderki organizacji kobiecych, liderzy organizacji

Perspektywy rozwoju lokalnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej... 347 społecznych i politycznych oraz związków zawodowych, ksiądz, aptekarz, lekarze i nauczyciele. Próba miała więc charakter celowy, co jest zgodnie z poglądem jaki w tej sprawie prezentuje Parysek (2001) i Siekierski (2004) oraz Zawisza i Pilarska (2003), że głównie takie osoby zwane liderami wyznaczają kierunki działań rozwojowych w danej społeczności wiejskiej. Rolnicy wśród ankietowanych stanowili od 30 40 %, a pozostałą grupę wyżej wymienione osoby. Struktura wiekowa respondentów mieściła się w 5 przedziałach wiekowych, a mianowicie: do 29 lat, od 30 do 39 lat, od 40 do 49 lat, od 50 do 59 lat i powyżej. Liczba ankiet skierowanych bezpośrednio do mieszkańców w każdej z gmin wynosiła średnio 250, z których co najmniej 100 zostało wypełnionych i poddanych analizie. Wśród pytań zamkniętych ankietowani wskazywali odpowiedzi: Tak; Nie; Nie Wiem, Natomiast w zakresie pytania czego osobiście się Pani/Pan obawia po wstąpieniu do UE wypowiadali się tylko rolnicy. Pełny opis metodyczny omawianych badań ankietowych zaprezentowano w pracy Popławskiego (2005). Wyniki badań W województwie świętokrzyskim, gdzie udział obszarów chronionych jest największy, między innymi przeprowadzono badania w zakresie szans rozwojowych po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Respondentów zapytano jakich oczekują korzyści po wstąpieniu Polski do UE oraz jakie Pani/Pan widzi perspektywy rozwoju gminy po wejściu do UE? Perspektywy rozwoju gminy zostały ocenione przez ankietowanych w oparciu o następujące kategorie: trudno powiedzieć; bez wsparcia finansowego nie ma szans na rozwój; nie będzie się rozwijać; będzie się rozwijać, ale będzie się żyło gorzej; w perspektywie najbliższych lat nie ma szans na rozwój; sądzę że na nastąpi rozwój; rozwój gminy będzie bardzo szybki. Uzyskane odpowiedzi zaprezentowano w tabeli 1. Rozpatrując uzyskane wyniki należy zwrócić uwagę, że we wszystkich gminach oprócz Daleszyc i Pierzchnicy w zakresie perspektyw rozwojowych respondenci w sposób zdecydowany wskazali odpowiedź trudno powiedzieć. Należy nadmienić, że mieszkańcy gminy Daleszyc należą do najbardziej aktywnych osób we wszystkich realizowanych programach w woj. świętokrzyskim i tym należy tłumaczyć, że w większym stopniu byli przekonani, że znają odpowiedź na to pytanie. Wśród respondentów jest powszechna opinia, że bez wsparcia finansowego nie ma szans na rozwój (najniższe wskaźniki odpowiedzi tak były w gminach Daleszyce i Piekoszów). W 4-ch gminach stwierdzono, że nie będzie się rozwijać, a w 6-iu zaprzeczono takiemu twierdzeniu, przy czym w aż 27-u odpowiedź brzmiała Nie wiem. Natomiast na odpowiedź będzie się rozwijać, ale będzie się żyło gorzej mieszkańcy w 24 gminach stwierdzili, że tak może się stać (tylko w Daleszycach było przekonanie odwrotne). Równocześnie w 15 gminach stwierdzono, że w perspektywie najbliższych lat nie ma szans na rozwój ich gminy, przy czym ankietowani w 29-iu gminach stwierdzili, że rozwój kiedyś nastąpi. Równocześnie ocenili, że w żadnej gminie nie nastąpi szybki jej rozwój (tab.1). W przypadku pytania jakich oczekuje Pani/Pan korzyści po wstąpieniu Polski do UE mieszkańcy wskazywali wśród następujących odpowiedzi: Oczekuje Pani/Pan korzyści po wstąpieniu Polski do UE oraz jakie te korzyści mogą być wśród następujących odpowiedzi: nowe rynki zbytu, dostęp do nowych technologii, dobra przyszłość dla dzieci, możliwość znalezienia pracy, poprawę pozycji Polski i Polaków w Europie, poprawę opłacalności produkcji, wzrost bezpieczeństwa czynnego i biernego, zagwarantowanie sprzedaży wytworzonych produktów rolniczych, poprawę jakości i ochronę środowiska przyrodniczego, dotacje bezpośrednie do produkcji rolniczej, możliwość korzystania z programów rolnośrodowiskowych. We wszystkich tych odpowiedziach respondenci upatrują w mniejszym lub większym stopniu korzyści, ale trudno je jednoznacznie ocenić ze względu na niemożność

348 Łukasz Popławski posłużenia się określoną skalą. Z wyników wynika, że największe oczekiwania związane są z otwarciem nowych rynków zbytu, dostępem do nowych technologii, możliwość znalezienia pracy oraz wynikające z członkostwa wrażenie dobrej przyszłości dla dzieci (tab.2). W zakresie pytania czego osobiście się pani obawia po wstąpieniu do UE otrzymano wypowiedz: wzrostu bezrobocia na wsi; zubożenia wsi; zalewu polskiego rynku unijną żywnością, ograniczenia wielkości produkcji, wzrostu trudności ze zbytem produktów rolnych, wykupu ziemi przez cudzoziemców, upadku wielu gosp. rolnych. We wszystkich gminach oprócz Daleszyc i Górna mieszkańcy boją się wzrostu bezrobocia. Respondenci jeszcze większe mają obawy z związane z zalewem polskiego rynku unijną żywnością, tak samo jak i z oceną, że nastąpi wzrost trudności ze zbytem produktów rolnych. Te obawy są zdecydowanie większe w gminach o charakterze zdecydowanie rolniczym i w dodatku położonych dalej od centrum, tych obaw nie podzielają mieszkańcy Daleszyc i Górna, czyli gmin gdzie, rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli. Ponadto te gminy są usytuowane w pobliżu Kielc i duża część mieszkańców tam dojeżdża do pracy, a praca w rolnictwie traktowana jest jako dodatkowa(produkcja na potrzeby własne). W dodatku uważa się, że w tych jednostkach jest największe skupisko ludzi przedsiębiorczych i najwięcej zainwestowanego kapitału (gmina Górno). Natomiast respondenci we wszystkich gminach obawiają się: upadku gospodarstw rolnych i wykupu ziemi przez cudzoziemców (tylko w gminie Złota było najwięcej odpowiedzi nie wiem ). Wnioski Zróżnicowanie obszarów wiejskich oraz rodzajów i skali produkcji rolniczej w poszczególnych województwach jest bardzo duże. Wpływ szans na rozwój regionalny i lokalny należy rozpatrywać w zależności od charakteru danego regionu i stopnia jego rozwoju. Obecny trend w Unii Europejskiej ograniczania dotacji do intensywnej produkcji rolniczej na rzecz instrumentów środowiskowych, to jest programów ochrony środowiska na obszarach wiejskich będzie trwał i jeszcze bardziej odgrywał ważniejszą rolę we WPR. Taka tendencja może spowodować dodatkowe obawy niektórych rolników związane z rentownością ich gospodarstw. Aktualne oceny mieszkańców wsi odnoszące się do ich standardu życia i sytuacji w miejscu zamieszkania - po wstąpieniu do Unii Europejskiej - są niejednoznaczne. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi na terenie gmin o przewadze obszarów przyrodniczo cennych można stwierdzić, że w 42-ch na 44-ry gminy respondenci nie potrafili ustosunkować się do szans rozwojowych swojej gminy. Równocześnie przy konkretnych odpowiedziach z których mogli wybrać i ocenić najczęściej wskazywali iż: bez wsparcia finansowego nie ma szans na rozwój gminy, ale sądzę że to wcześniej czy później nastąpi. Ponadto ankietowani stwierdzili, że rozwój ich gminy nie będzie szybki, albo że trudno im ocenić tempo wzrostu. Ankietowani rolnicy we wszystkich gminach oprócz Daleszyc i Górna boją się przede wszystkim wzrostu bezrobocia. Respondenci jeszcze w większe stopniu mają obawy związane z zalewem polskiego rynku unijną żywnością, tak samo jak twierdzą, że nastąpi wzrost trudności ze zbytem produktów rolnych. Te obawy są wyższe w gminach o charakterze zdecydowanie rolniczym i w dodatku położonych dalej od centrum (tj. Kielc). Równocześnie respondenci we wszystkich gminach obawiają się: upadku licznych gospodarstw rolnych i wykupu ziemi przez cudzoziemców. BIBLIOGRAFIA 1. Parysek J.J., (2001), Podstawy gospodarki lokalnej, UAM Poznań 2. Popławski Ł., (2005), Zastosowanie metody QUOTA SAMPLING w badaniu kierunków rozwoju obszarów chronionych, w: Przedsiębiorczość po wstąpieniu Polski do Unii

Perspektywy rozwoju lokalnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej... 349 Europejskiej, red. L. Pałasz, AR Szczecin 3. Siekierski J., (2004), Rola liderów wiejskich w absorpcji finansowych środków unijnych dla rozwoju rolnictwa o obszarów wiejskich, w: Wpływ integracji europejskiej na przemiany strukturalne obszarów o wysokim bezrobociu, red. L. Pałasz, AR Szczecin 4. Zawisza S., Pilarska S., (2003), Liderzy wiejskich społeczności lokalnych, Zagadnienia Doradztwa Rolniczego 1/2 2003 (34), Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, s. 55-68 Tabela 1. Szanse rozwojowe gminy po wejściu do Unii Europejskiej [w %] trudno powiedzieć bez wsparcia finansowego nie ma szans na rozwój nie będzie się rozwijać będzie się rozwijać, ale będzie żyło się coraz gorzej Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 61,36 17,05 72,81 18,42 31,11 40,00 48,42 26,32 Bałtów 63,93 9,84 76,67 6,67 22,73 31,82 50,98 13,73 Bliżyn 72,31 7,69 85,51 11,59 34,04 23,40 28,26 36,96 Bodzechów 60,24 13,25 69,57 8,70 31,34 19,40 45,33 18,67 Bogoria 60,17 17,80 70,37 7,41 20,21 22,34 44,57 11,96 Daleszyce 32,18 40,23 37,93 27,59 22,78 43,04 26,58 40,51 Gnojno 70,21 6,38 83,50 1,94 28,99 24,64 36,84 18,42 Górno 59,30 17,44 58,90 19,18 31,25 32,81 29,85 38,81 Imielno 73,77 3,28 83,93 1,79 30,77 23,08 34,38 18,75 Iwaniska 75,44 10,53 80,36 10,71 30,95 30,95 41,30 21,74 Kije 71,79 6,41 64,06 6,25 18,87 22,64 25,00 14,06 Kluczewsko 77,36 7,55 75,93 11,11 23,53 26,47 51,16 20,93 Krasocin 48,05 22,08 69,33 10,67 42,37 23,73 50,75 22,39 Łagów 70,31 4,69 77,42 6,45 20,93 34,88 36,96 28,26 Łopuszno 67,86 8,93 78,00 8,00 15,15 30,30 37,14 28,57 Masłów 65,15 16,67 78,48 7,59 26,79 35,71 44,44 20,63 Michałów 65,82 21,52 71,25 15,00 40,98 24,59 50,72 18,84 Mirzec 75,81 14,52 69,35 11,29 27,45 29,41 45,65 26,09 Mniów 87,50 3,57 87,50 6,25 45,16 19,35 51,43 22,86 Nowy Korczyn 59,55 20,22 54,55 23,86 25,00 30,26 30,38 31,65 Oksa 66,29 7,87 77,66 7,45 39,74 24,36 48,15 8,64 Opatowiec 69,12 10,29 85,19 7,41 22,95 22,95 29,41 20,59 Pacanów 75,00 11,76 79,37 14,29 28,00 26,00 44,90 20,41 Pawłów 69,74 11,84 79,27 9,76 10,53 29,82 43,55 20,97 Piekoszów 37,50 28,41 36,59 30,49 27,27 36,36 33,75 31,25 Pierzchnica 56,84 5,26 69,47 2,11 10,99 8,79 20,43 6,45 Radoszyce 63,24 13,24 66,23 14,29 40,32 29,03 44,44 22,22 Raków 57,58 6,06 73,42 3,80 20,69 18,97 32,84 13,43 Ruda Maleniecka 73,85 12,31 66,67 16,67 13,89 36,11 46,67 20,00 Sitkówka Nowiny 58,90 13,70 53,13 17,19 29,82 26,32 29,82 24,56 Skarżysko Kościelne 70,00 16,67 78,57 15,71 27,91 37,21 36,73 28,57 Słupia Jędrzejowska 85,25 4,92 86,36 0,00 31,82 31,82 54,17 8,33 Słupia Konecka 90,70 0,00 81,58 10,53 16,66 41,67 60,00 20,00

350 Łukasz Popławski Smyków 72,31 1,54 85,33 4,00 36,84 10,53 56,41 10,26 Sobków 71,88 12,50 75,76 15,15 22,00 24,00 41,51 28,30 Solec Zdrój 63,75 17,50 80,95 9,52 16,67 40,74 29,31 32,76 Stopnica 79,55 6,82 84,62 2,56 35,29 35,29 59,09 22,73 Strawczyn 76,47 3,92 89,04 5,48 15,00 32,50 65,38 11,54 Szydłów 74,32 13,51 83,75 7,50 21,31 34,43 51,52 24,24 Tuczępy 65,52 13,79 76,32 10,53 25,00 42,86 45,71 25,71 Wiślica 65,15 12,12 77,63 11,84 34,69 26,53 45,00 15,00 Wodzisław 57,50 13,75 65,96 9,57 18,67 29,33 31,03 24,14 Zagnańsk 67,21 8,20 69,33 12,00 16,33 48,98 48,15 27,78 Złota 77,78 2,78 96,04 0,00 36,00 8,00 57,14 5,71 Tabela 1. Szanse rozwojowe gminy po wejściu do Unii Europejskiej [w %] w perspektywie najbliższych lat nie ma szans na rozwój sądzę, że nastąpi rozwój rozwój gminy będzie bardzo szybki Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 43,62 23,40 34,41 26,88 35,96 29,21 Bałtów 42,31 23,08 51,61 17,74 33,33 29,41 Bliżyn 51,06 21,28 48,21 30,36 6,82 61,36 Bodzechów 42,03 17,39 45,33 13,33 27,14 27,14 Bogoria 36,08 17,53 21,28 19,15 12,09 29,67 Daleszyce 25,00 40,00 39,29 25,00 27,16 37,04 Gnojno 40,28 23,61 40,00 21,33 14,29 34,92 Górno 27,87 29,51 47,62 19,05 28,57 35,71 Imielno 52,63 10,53 59,52 9,52 29,41 35,29 Iwaniska 52,27 15,91 55,10 20,41 23,91 39,13 Kije 34,55 14,55 42,31 9,62 11,32 13,21 Kluczewsko 58,33 11,11 40,00 17,78 15,63 50,00 Krasocin 39,34 29,51 43,75 28,13 28,81 38,98 Łagów 30,23 27,91 44,00 20,00 12,24 42,86 Łopuszno 33,33 27,78 66,67 5,88 9,38 25,00 Masłów 36,36 21,82 65,57 9,84 31,15 39,34 Michałów 46,88 15,63 35,29 29,41 33,85 38,46 Mirzec 29,17 27,08 40,35 22,81 6,82 50,00 Mniów 58,82 14,71 73,53 5,88 35,29 38,24 Nowy Korczyn 38,27 33,33 32,47 35,06 35,06 32,47 Oksa 43,24 10,81 37,33 14,67 11,11 40,28 Opatowiec 34,33 14,93 34,85 22,73 5,00 45,00 Pacanów 50,00 17,39 24,49 38,78 6,00 54,00 Pawłów 33,33 22,22 37,31 20,90 3,45 29,31 Piekoszów 26,32 38,16 33,75 31,25 30,67 25,33 Pierzchnica 25,27 6,59 26,37 2,20 4,44 12,22 Radoszyce 46,77 20,97 51,56 17,19 37,10 27,42 Raków 28,36 23,88 41,79 19,40 14,52 40,32 Ruda Maleniecka 51,06 27,66 29,55 36,36 5,13 61,54 Sitkówka Nowiny 38,60 19,30 39,68 23,81 19,30 31,58

Perspektywy rozwoju lokalnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej... 351 Skarżysko Kościelne 34,04 40,43 49,02 23,53 27,08 35,42 Słupia Jędrzejowska 52,00 12,00 62,86 17,14 5,26 36,84 Słupia Konecka 46,43 25,00 50,00 15,38 16,67 33,33 Smyków 41,46 17,07 59,18 16,33 26,32 34,21 Sobków 31,37 19,61 36,84 31,58 10,20 32,65 Solec Zdrój 30,51 32,20 55,71 17,14 25,45 23,64 Stopnica 52,38 14,29 78,57 3,57 26,09 34,78 Strawczyn 58,33 18,75 44,23 26,92 4,76 57,14 Szydłów 50,00 27,27 58,21 11,94 26,23 39,34 Tuczępy 34,38 12,50 55,56 5,56 16,13 22,58 Wiślica 38,00 40,00 62,12 19,70 37,50 28,57 Wodzisław 24,36 21,79 25,32 27,85 3,90 49,35 Zagnańsk 30,19 41,51 59,70 14,93 33,33 24,07 Złota 51,72 10,34 40,63 31,25 7,69 53,85 Tabela 2 Korzyści jakich oczekują respondenci po wstąpieniu Polski do UE [w %] Nowe rynki zbytu Dostęp do nowych technologii Dobra przyszłość dla dzieci Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 68,60 22,31 57,89 25,44 61,16 19,83 Bałtów 75,90 7,23 80,82 10,96 87,64 5,62 Bliżyn 86,05 3,49 82,35 4,71 91,49 4,26 Bodzechów 68,32 10,89 72,04 8,60 78,70 11,11 Bogoria 56,35 25,40 47,24 26,77 51,20 21,60 Brody 21,43 42,86 56,52 21,74 29,13 67,96 Daleszyce 60,00 21,00 48,96 21,88 48,51 28,71 Gnojno 85,59 9,32 82,00 4,00 85,04 6,30 Górno 78,26 13,04 76,14 11,36 75,00 13,64 Imielno 84,42 7,79 87,50 2,78 87,21 4,65 Iwaniska 88,89 4,94 82,89 10,53 81,18 8,24 Kije 84,78 5,43 91,95 4,60 89,77 3,41 Kluczewsko 79,01 11,11 73,77 16,39 75,68 14,86 Krasocin 73,56 13,79 67,37 14,74 81,82 11,36 Łagów 78,75 10,00 78,95 6,58 83,95 7,41 Łopuszno 66,67 10,61 68,66 7,46 84,62 4,40 Masłów 89,41 10,59 93,33 5,56 85,44 7,77 Michałów 64,13 22,83 66,29 20,22 66,30 19,57 Mirzec 76,40 6,74 75,00 9,52 79,57 7,53 Mniów 93,59 1,28 89,04 4,11 96,15 1,28 Nowy Korczyn 72,92 19,79 54,88 28,05 47,25 24,18 Oksa 81,03 6,90 76,11 8,85 77,24 12,20 Oleśnica 92,98 1,75 90,38 5,77 90,63 4,69 Opatowiec 83,33 5,56 78,82 3,53 86,21 1,15 Pacanów 84,00 6,67 83,58 5,97 85,14 6,76 Pawłów 81,44 11,34 84,78 4,35 92,31 2,88 Piekoszów 68,69 20,20 66,67 13,73 68,00 20,00

352 Łukasz Popławski Pierzchnica 78,35 3,09 74,74 3,16 86,60 1,03 Radoszyce 80,43 9,78 80,00 5,88 85,56 6,67 Raków 82,95 6,82 83,13 2,41 86,75 3,61 Ruda Maleniecka 74,39 12,20 73,61 15,28 78,75 10,00 Sitkówka Nowiny 64,13 28,26 68,48 23,91 61,29 19,35 Skarżysko Kościelne 80,52 5,19 79,41 7,35 86,75 4,82 Słupia Jędrzejowska 78,18 16,36 83,33 7,41 70,69 13,79 Słupia Konecka 89,32 8,74 93,14 1,96 90,56 4,82 Smyków 77,78 6,94 87,50 5,56 87,78 5,56 Sobków 74,32 21,62 67,61 15,49 76,74 13,95 Solec Zdrój 80,00 13,04 86,67 8,57 91,15 6,19 Stopnica 95,08 1,64 86,27 3,92 95,59 1,47 Strawczyn 81,08 13,51 71,43 8,57 74,39 10,98 Szydłów 87,63 6,19 85,23 7,95 82,65 10,20 Tuczępy 88,71 8,06 94,23 3,85 84,62 9,23 Wiślica 93,10 2,30 92,50 1,25 88,37 4,65 Wodzisław 75,00 16,35 73,96 14,58 70,87 14,56 Zagnańsk 78,72 6,38 84,62 2,20 83,52 4,40 Złota 81,13 16,04 97,03 0,00 86,27 0,00 Tabela 2. Korzyści jakich oczekują respondenci po wstąpieniu Polski do UE [w %] Możliwość znalezienia pracy Poprawę pozycji Polski i Polaków w Europie Poprawę opłacalności produkcji Wzrost bezpieczeństwa czynnego i biernego Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 57,02 24,79 53,04 18,26 56,30 23,53 48,21 29,46 Bałtów 76,14 11,36 69,88 13,25 66,23 15,58 63,51 20,27 Bliżyn 88,89 7,78 80,68 12,50 70,93 8,14 69,51 12,20 Bodzechów 75,25 14,85 69,39 17,35 62,37 23,66 62,22 20,00 Bogoria 57,60 21,60 52,38 20,63 52,00 20,00 37,60 22,40 Brody 76,19 16,67 30,00 35,00 23,81 64,29 36,00 52,00 Daleszyce 51,55 22,68 50,00 23,00 48,96 19,79 34,74 32,63 Gnojno 83,62 8,62 73,15 16,67 71,93 14,91 54,17 26,04 Górno 71,25 15,00 61,25 17,50 57,75 14,08 47,89 21,13 Imielno 87,65 6,17 77,33 12,00 69,44 13,89 59,68 17,74 Iwaniska 83,13 7,23 77,78 6,17 77,50 6,25 67,57 10,81 Kije 87,91 3,30 79,76 7,14 77,65 5,88 74,70 4,82 Kluczewsko 69,23 20,00 54,39 21,05 59,68 24,19 49,02 35,29 Krasocin 67,82 16,09 62,07 18,39 51,19 26,19 60,24 16,87 Łagów 73,86 12,50 66,67 18,67 56,76 18,92 57,33 24,00 Łopuszno 71,43 14,29 60,24 14,46 58,11 12,16 43,75 21,88 Masłów 84,85 9,09 75,56 12,22 68,89 18,89 63,95 18,60 Michałów 70,65 20,65 60,44 21,98 50,57 33,33 54,02 20,69 Mirzec 70,93 12,79 57,14 22,62 58,33 22,62 47,50 23,75 Mniów 86,42 7,41 86,84 5,26 80,60 8,96 71,93 8,77

Perspektywy rozwoju lokalnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej... 353 Nowy Korczyn 50,54 24,73 41,49 24,47 38,71 36,56 35,23 32,95 Oksa 76,07 11,11 72,41 14,66 56,41 14,53 52,29 15,60 Oleśnica 88,41 1,45 82,69 5,77 78,72 10,64 77,55 10,20 Opatowiec 72,94 9,41 66,29 6,74 63,74 10,99 38,10 20,24 Pacanów 77,33 10,67 78,57 10,00 77,03 8,11 70,77 18,46 Pawłów 80,85 7,45 65,26 17,89 70,10 9,28 61,96 17,39 Piekoszów 62,00 19,00 56,00 19,00 49,48 16,49 42,71 15,63 Pierzchnica 78,79 4,04 66,32 7,37 65,98 8,25 47,37 10,53 Radoszyce 83,33 4,17 71,11 15,56 63,53 17,65 58,14 20,93 Raków 85,06 3,45 77,11 10,84 80,72 6,02 64,10 11,54 Ruda Maleniecka 67,53 19,48 59,15 16,90 61,43 18,57 43,75 25,00 Sitkówka Nowiny 55,91 23,66 62,89 15,46 51,65 27,47 49,44 17,98 Skarżysko Kościelne 86,67 5,56 75,95 13,92 70,00 14,29 62,32 17,39 Słupia Jędrzejowska 62,75 23,53 51,22 29,27 50,00 32,50 44,44 30,56 Słupia Konecka 90,20 5,88 86,54 7,69 89,32 5,82 85,29 5,89 Smyków 77,22 16,46 76,71 13,70 74,67 14,67 70,31 21,88 Sobków 77,53 14,61 74,03 19,48 56,58 15,79 50,65 16,88 Solec Zdrój 81,98 12,61 72,90 13,08 66,99 15,53 59,79 24,74 Stopnica 95,24 1,59 86,44 8,47 89,66 1,72 80,00 6,67 Strawczyn 69,77 12,79 64,94 16,88 63,89 20,83 35,38 33,85 Szydłów 79,41 12,75 74,19 13,98 74,47 10,64 62,07 18,39 Tuczępy 82,26 9,68 71,67 18,33 67,31 13,46 44,00 22,00 Wiślica 89,77 5,68 81,93 2,41 85,37 6,10 70,89 8,86 Wodzisław 58,00 24,00 47,42 30,93 43,88 34,69 32,98 32,98 Zagnańsk 81,91 5,32 76,84 8,42 64,04 15,73 53,57 21,43 Złota 87,50 4,81 86,27 1,96 73,74 20,20 78,35 10,31 Tabela 2. Korzyści jakich oczekują respondenci po wstąpieniu Polski do UE [w %] Zagwarantowanie sprzedaży wytworzonych produktów rol. Poprawę jakości i ochronę środowiska przyrodniczego Dotacje bezpośrednie do produkcji rolniczej Możliwość korzystania z programów rolnośrodowisk. Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 54,17 25,00 61,95 18,58 64,29 19,84 60,17 13,56 Bałtów 68,06 18,06 77,92 10,39 88,10 3,57 79,49 3,85 Bliżyn 66,23 12,99 87,36 6,90 88,37 5,81 83,75 3,75 Bodzechów 63,83 17,02 75,26 12,37 81,44 10,31 67,03 12,09 Bogoria 43,20 19,20 48,00 20,00 53,49 19,38 49,19 20,16 Brody 47,06 41,18 43,75 43,75 28,95 57,89 28,13 59,38 Daleszyce 46,81 20,21 49,48 20,62 47,92 25,00 40,86 27,96 Gnojno 66,98 15,09 73,53 7,84 78,07 3,51 68,37 8,16 Górno 56,34 25,35 55,56 22,22 72,97 6,76 73,91 5,80 Imielno 61,76 23,53 75,00 2,94 90,24 2,44 77,27 1,52 Iwaniska 69,62 10,13 80,52 5,19 83,75 0,00 78,87 5,63 Kije 76,83 3,66 83,13 6,02 83,33 2,38 73,81 1,19

354 Łukasz Popławski Kluczewsko 61,40 19,30 66,67 11,67 76,92 9,23 65,96 12,77 Krasocin 58,33 26,19 73,49 12,05 73,75 13,75 73,42 16,46 Łagów 55,41 20,27 63,51 10,81 69,33 6,67 62,16 13,51 Łopuszno 45,45 30,30 54,55 10,61 80,28 0,00 64,06 6,25 Masłów 68,60 18,60 83,52 9,89 90,43 7,45 80,95 11,90 Michałów 54,44 30,00 72,73 13,64 70,33 14,29 62,92 19,10 Mirzec 54,43 21,52 70,59 12,94 67,44 5,81 71,60 8,64 Mniów 71,88 7,81 83,33 6,06 88,73 2,82 83,61 8,20 Nowy Korczyn 42,22 32,22 43,68 31,03 59,78 22,83 61,11 22,22 Oksa 57,27 15,45 68,18 10,91 79,09 4,55 65,14 9,17 Oleśnica 79,59 6,12 78,57 9,52 84,62 5,77 86,05 4,65 Opatowiec 54,12 15,29 74,71 8,05 89,25 3,23 71,95 6,10 Pacanów 63,38 7,04 78,57 11,43 73,24 8,45 70,31 10,94 Pawłów 70,83 12,50 86,32 5,26 87,13 3,96 69,66 6,74 Piekoszów 58,33 18,75 62,63 18,18 54,00 23,00 57,00 16,00 Pierzchnica 47,37 9,47 69,79 1,04 72,92 2,08 63,54 3,13 Radoszyce 69,41 9,41 71,76 14,12 79,78 6,74 76,47 8,24 Raków 73,75 8,75 81,01 3,80 90,00 1,11 84,15 3,66 Ruda Maleniecka 60,29 22,06 68,57 17,14 60,00 21,43 62,30 16,39 Sitkówka Nowiny 57,78 18,89 53,93 14,61 52,81 23,60 56,82 20,45 Skarżysko Kościelne 64,71 20,59 72,06 16,18 76,06 12,68 72,13 11,48 Słupia Jędrzejowska 48,48 33,33 69,44 13,89 83,33 9,52 66,67 7,69 Słupia Konecka 88,46 6,73 91,51 4,72 92,45 4,72 94,00 1,00 Smyków 77,46 14,08 85,14 6,76 84,62 7,69 80,56 5,56 Sobków 61,64 10,96 69,05 16,67 67,53 11,69 58,67 24,00 Solec Zdrój 69,44 13,89 79,00 12,00 87,74 6,60 75,25 8,91 Stopnica 89,80 2,04 91,49 4,26 90,20 3,92 90,91 2,27 Strawczyn 52,17 27,54 80,82 6,85 86,84 6,58 72,06 7,35 Szydłów 72,53 15,38 78,26 7,61 81,00 5,00 75,82 9,89 Tuczępy 55,77 21,15 67,31 19,23 86,54 5,77 66,00 16,00 Wiślica 78,75 7,50 90,00 0,00 95,35 0,00 91,14 1,27 Wodzisław 46,94 28,57 57,73 17,53 75,00 8,65 60,22 10,75 Zagnańsk 58,89 21,11 85,06 8,05 83,70 6,52 78,16 2,30 Złota 74,23 20,62 93,94 1,01 88,24 0,98 90,43 1,06 Tabela 3. Czego osobiście się Pani/Pan obawia po wstąpieniu do UE [w %] Wzrostu bezrobocia na wsi Zubożenia wsi Zalewu polskiego rynku unijną żywnością Ograniczenia wielkości produkcji Tak Nie Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 71,25 17,50 70,00 15,56 73,63 13,19 70,00 15,56 Bałtów 89,36 4,25 81,13 7,55 94,92 3,39 91,67 2,08 Bliżyn 79,31 13,79 80,65 12,90 75,00 18,75 62,96 22,22 Bodzechów 70,15 19,40 79,37 11,11 84,93 8,22 71,83 16,90 Bogoria 66,23 16,88 72,73 12,50 57,14 17,58 57,14 15,38

Perspektywy rozwoju lokalnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej... 355 Daleszyce 32,50 40,00 26,32 47,37 28,21 58,97 33,33 52,78 Gnojno 86,57 7,46 88,41 5,80 87,34 7,59 79,03 11,29 Górno 32,61 47,83 37,78 33,33 47,73 22,73 42,86 21,43 Imielno 66,67 12,50 62,79 25,58 82,22 8,89 83,72 9,30 Iwaniska 80,00 13,33 79,31 13,79 82,76 13,79 88,00 8,00 Kije 86,96 4,35 70,00 20,00 73,91 21,74 68,42 21,05 Kluczewsko 70,59 9,80 76,09 6,52 80,00 6,67 79,49 7,69 Krasocin 64,71 14,71 61,11 16,67 72,97 16,22 61,11 25,00 Łagów 90,91 9,09 80,95 14,29 91,67 8,33 83,33 5,56 Łopuszno 65,00 30,00 66,67 16,67 65,00 25,00 55,00 25,00 Masłów 75,76 18,18 74,29 20,00 82,05 12,82 77,42 16,13 Michałów 72,73 16,36 75,00 17,31 80,77 15,38 75,93 22,22 Mirzec 61,54 19,23 57,69 19,23 88,24 8,82 74,19 12,90 Mniów 58,97 15,38 83,87 9,68 88,57 8,57 79,17 16,67 Nowy Korczyn 72,41 17,24 73,33 10,00 76,92 19,23 77,78 7,41 Oksa 90,79 6,58 85,33 9,33 90,67 5,33 87,18 7,69 Oleśnica 71,88 9,38 90,32 6,45 94,12 0,00 79,31 10,34 Opatowiec 79,17 12,50 76,60 10,64 74,51 9,80 81,25 10,42 Pacanów 82,93 9,76 87,18 5,13 91,49 4,26 83,33 7,14 Pawłów 75,00 20,00 75,68 16,22 91,11 4,44 87,50 7,50 Piekoszów 39,39 42,42 40,63 40,63 54,84 29,03 56,25 28,13 Pierzchnica 75,00 0,00 65,00 5,00 90,00 0,00 68,42 15,79 Radoszyce 69,70 27,27 60,00 33,33 85,71 5,71 75,00 15,63 Raków 87,50 7,50 83,72 9,30 92,31 0,00 86,00 0,00 Ruda Maleniecka 90,70 6,98 88,89 11,11 95,56 4,44 76,47 11,76 Sitkówka Nowiny 46,15 30,77 52,38 28,57 71,43 14,29 57,89 21,05 Skarżysko Kościelne 65,52 24,14 62,07 27,59 71,88 15,63 75,00 7,14 Słupia Jędrzejowska 73,21 5,36 90,48 2,38 95,00 2,50 94,29 0,00 Słupia Konecka 48,27 5,75 84,61 11,54 84,21 12,28 85,71 8,93 Smyków 85,11 10,64 85,42 8,33 85,71 12,24 79,55 9,09 Sobków 53,85 26,92 59,26 18,52 54,17 25,00 47,83 26,09 Solec Zdrój 78,26 15,22 83,33 12,96 91,38 6,90 91,84 6,12 Stopnica 31,37 31,37 86,96 8,70 87,50 12,50 78,95 10,53 Strawczyn 85,00 6,67 87,30 4,76 86,96 4,35 84,13 4,76 Szydłów 81,82 14,55 83,64 12,73 91,80 3,28 83,02 15,09 Tuczępy 51,02 20,41 74,29 22,86 80,56 11,11 83,33 10,00 Wiślica 74,19 16,13 73,68 18,42 84,44 11,11 85,71 7,14 Wodzisław 77,78 9,26 74,07 9,26 82,76 6,90 71,43 14,29 Zagnańsk 78,79 6,06 83,87 9,68 88,57 2,86 77,78 18,52 Złota 67,05 6,82 48,35 14,29 90,32 3,23 95,70 0,00 Tabela 3. Czego osobiście się Pani/Pan obawia po wstąpieniu do UE [w %] wzrostu trudności ze zbytem produktów rolnych wykupu ziemi przez cudzoziemców upadku wielu gosp. rolnych Tak Nie Tak Nie Tak Nie Baćkowice 66,67 14,44 62,64 17,58 73,63 12,09

356 Łukasz Popławski Bałtów 89,58 6,25 74,51 19,61 86,54 3,85 Bliżyn 63,33 23,33 73,33 20,00 70,99 19,36 Bodzechów 76,12 16,42 68,25 19,05 83,78 6,76 Bogoria 62,79 12,79 63,33 15,56 69,66 7,87 Daleszyce 33,33 35,90 42,11 34,21 48,48 39,39 Gnojno 83,58 8,96 80,28 7,04 89,19 5,41 Górno 30,23 39,53 46,34 26,83 48,39 25,81 Imielno 86,36 6,82 71,79 15,38 80,85 6,38 Iwaniska 86,21 6,90 70,37 22,22 77,78 18,52 Kije 84,21 5,26 82,61 8,70 85,00 0,00 Kluczewsko 76,09 8,70 70,73 14,63 86,05 2,33 Krasocin 80,65 6,45 51,35 32,43 75,00 15,63 Łagów 94,74 5,26 80,00 15,00 76,19 19,05 Łopuszno 73,91 8,70 60,00 25,00 79,17 8,33 Masłów 85,71 5,71 75,00 16,67 86,11 5,56 Michałów 78,43 13,73 69,81 22,64 78,18 12,73 Mirzec 83,33 10,00 64,29 28,57 66,67 25,93 Mniów 82,76 10,34 86,67 6,67 85,29 8,82 Nowy Korczyn 78,57 14,29 78,57 10,71 91,43 5,71 Oksa 77,63 10,53 70,42 21,13 96,20 0,00 Oleśnica 84,85 6,06 87,10 12,90 91,18 2,94 Opatowiec 89,80 6,12 68,75 16,67 92,16 5,88 Pacanów 90,91 4,55 75,00 12,50 90,00 7,50 Pawłów 90,00 7,50 60,00 30,00 87,50 7,50 Piekoszów 46,88 40,63 54,55 30,30 45,45 33,33 Pierzchnica 75,00 5,00 52,63 26,32 77,78 11,11 Radoszyce 78,13 6,25 80,00 14,29 62,50 15,63 Raków 84,00 2,00 77,27 11,36 90,20 0,00 Ruda Maleniecka 86,11 5,56 76,92 15,38 87,50 5,00 Sitkówka Nowiny 55,56 22,22 47,37 15,79 61,11 16,67 Skarżysko Kościelne 62,96 22,22 70,37 14,81 60,00 20,00 Słupia Jędrzejowska 88,24 0,00 70,97 16,13 95,00 2,50 Słupia Konecka 85,11 12,75 76,59 19,15 90,38 3,85 Smyków 83,33 12,50 84,78 8,70 81,25 8,33 Sobków 65,38 23,08 47,83 34,78 41,67 29,17 Solec Zdrój 81,13 9,43 72,55 15,69 88,68 9,43 Stopnica 88,24 11,76 68,75 18,75 94,44 5,56 Strawczyn 87,88 4,55 73,68 17,54 96,88 0,00 Szydłów 85,25 8,20 81,48 14,81 94,83 3,45 Tuczępy 84,38 9,38 64,52 19,35 76,47 17,65 Wiślica 80,95 16,67 74,36 15,38 91,49 4,26 Wodzisław 77,36 7,55 62,26 26,42 81,82 10,91 Zagnańsk 81,82 6,06 76,67 13,33 87,50 6,25 Złota 96,74 0,00 28,74 18,39 36,36 14,77