JĘZYK C - TABLICE DWUWYMIAROWE,

Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Metrologii Instrukcja do pracowni specjalistycznej z przedmiotu Informatyka 1 Kod przedmiotu: EZ1C200 010 (studia niestacjonarne) JĘZYK C - TABLICE DWUWYMIAROWE, OPERACJE NA TABLICACH, ŁAŃCUCHY ZNAKÓW Numer ćwiczenia INF06Z Spis treści 1. Opis stanowiska... 3 1.1. Stosowana aparatura... 3 1.2. Oprogramowanie... 3 2. Wiadomości teoretyczne... 3 2.1. Deklaracja tablicy dwuwymiarowej... 3 2.2. Inicjalizacja elementów tablicy... 4 2.3. Dwuwymiarowa tablica elementów typu char... 6 2.4. Podstawowe operacje na macierzach... 6 2.5. Łańcuchy znaków... 13 2.6. Inicjalizacja łańcucha znaków... 14 2.7. Stała znakowa... 15 2.8. Funkcje do wyprowadzania i wprowadzania znaków... 16 2.9. Funkcje z pliku nagłówkowego string.h... 18 3. Przebieg ćwiczenia... 21 4. Literatura... 24 5. Zagadnienia na zaliczenie... 25 6. Wymagania BHP... 25 Materiały dydaktyczne przeznaczone dla studentów Wydziału Elektrycznego PB. Autor: dr inż. Jarosław Forenc Białystok 2013 Wydział Elektryczny, Politechnika Białostocka, 2013 (wersja 1.4) Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być kopiowana i odtwarzana w jakiejkolwiek formie i przy użyciu jakichkolwiek środków bez zgody posiadacza praw autorskich. Informatyka 1 2 z 26 Instrukcja INF06Z

1. Opis stanowiska element (Rys. 1). Jako indeks może występować stała liczbowa, nazwa zmiennej przechowującej liczbę całkowitą lub wyrażenie dające w wyniku liczbę całkowitą. 1.1. Stosowana aparatura Podczas zajęć wykorzystywany jest komputer klasy PC z systemem operacyjnym Microsoft Windows (XP/Vista/7). 1.2. Oprogramowanie Na komputerach zainstalowane jest środowisko programistyczne Microsoft Visual Studio 2008 Standard Edition lub Microsoft Visual Studio 2008 Express Edition zawierające kompilator Microsoft Visual C++ 2008. 2. Wiadomości teoretyczne 2.1. Deklaracja tablicy dwuwymiarowej Deklaracja tablicy dwuwymiarowej (macierzy) wymaga podania liczby wierszy i liczby kolumn, z których będzie składała się tablica. float tab[3][4]; średnik liczba kolumn tablicy liczba wierszy tablicy nazwa tablicy typ elementów tablicy Powyższa deklaracja definiuje tablicę dwunastu elementów typu float, składającą się z trzech wierszy i czterech kolumn (Rys. 1). Oba wymiary (liczba wierszy i liczba kolumn) muszą być wartościami całkowitymi, dodatnimi i znanymi na etapie kompilacji programu. Odwołując się do elementów tablicy dwuwymiarowej należy podać dwa indeksy: numer wiersza i numer kolumny, na przecięciu których znajduje się dany Rys. 1. Tablica o rozmiarze 3 4 Zapisanie wartości 10 do elementu tab[1][2] oraz odczytanie tego elementu i przypisanie jego wartości zmiennej o nazwie x: tab[1][2] = 10; x = tab[1][2]; Przy odwołaniach do elementów tablicy kompilator nie sprawdza, czy zapis i odczyt dotyczy obszaru pamięci przydzielonego na tablicę. 2.2. Inicjalizacja elementów tablicy Po zadeklarowaniu tablicy, wartość jej elementów jest nieokreślona. Inicjalizacja polega na umieszczeniu w deklaracji po znaku równości, ujętej w nawiasy klamrowe, listy wartości kolejnych jej elementów. Poszczególne elementy tablicy oddzielane są od siebie przecinkami. Wiersze tablicy wyróżniane są dodatkowymi nawiasami klamrowymi. Deklaracja: int b[2][3] = 3,6,2,4,1,0; powoduje wypełnienie tablicy w sposób przedstawiony na Rys. 2. Informatyka 1 3 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 4 z 26 Instrukcja INF06Z

0 1 0 3 1 2 6 2 4 1 0 Rys. 2. Tablica z zainicjalizowanymi wartościami Nawiasy klamrowe wyróżniające elementy kolejnych wierszy tablicy mogą być pominięte. int b[2][3] = 3,6,2,4,1,0; Druga postać inicjalizacji pokazuje sposób w jaki przechowywane są tablice dwuwymiarowe w pamięci komputera (wiersz za wierszem). Jeśli wartości podanych w trakcie inicjalizacji jest mniej niż wynosi rozmiar tablicy, to pozostałe elementy tablicy wypełniane są zerami (Rys. 3), np. 2.3. Dwuwymiarowa tablica elementów typu char Szczególnym przypadkiem tablicy dwuwymiarowej jest tablica elementów typu char. Używając dwóch indeksów (numeru wiersza i numeru kolumny) można odwoływać się do jej pojedynczych elementów (znaków). Jeśli natomiast użyjemy jednego indeksu (numeru wiersza), to cały wiersz zostanie potraktowany jako łańcuch znaków (napis). W poniższym fragmencie programu znajduje się deklaracja tablicy txt połączona z inicjalizacją. Następnie w pętli for wyświetlane są kolejne wiersze tej tablicy (txt[i]). char txt[3][15] = "Programowanie", "nie jest", "trudne"; for (int i=0; i<3; i++) printf("%s ",txt[i]); int b[2][3] = 3,6,2,4; Wynik uruchomienia powyższego kodu: Programowanie nie jest trudne Każdy wiersz tablicy ma jednakową długość (15), ale przechowuje tekst o różnej liczbie znaków (Rys. 4). Rys. 3. Tablica z elementami domyślnie zainicjalizowanymi wartością 0 Domyślna inicjalizacja pominiętych elementów tablicy wartością zero pozwala w bardzo prosty sposób wypełnić całą tablicy wartością zero. Należy podać wartość tylko pierwszego elementu tablicy (zero), zaś pozostałym elementom automatycznie zostanie także przypisana taka sama wartość. int b[2][3] = 0; Rys. 4. Dwuwymiarowa tablica przechowująca łańcuchy znaków 2.4. Podstawowe operacje na macierzach W poniższym programie przedstawiono najczęściej wykonywane operacje na tablicy dwuwymiarowej (macierzy) przechowującej liczby całkowite. Informatyka 1 5 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 6 z 26 Instrukcja INF06Z

Program wykonujący wybrane operacje na macierzy liczb całkowitych. #include <stdio.h> #include <stdlib.h> #include <time.h> #define N 3 /* liczba wierszy */ #define M 3 /* liczba kolumn */ int main(void) int tab[n][m]; int i, j, max, suma, suma1, suma2; float srednia; /* generowanie pseudolosowe elementow macierzy */ srand((unsigned int) time(null)); tab[i][j] = rand() % 10; /* wyswietlenie elementow macierzy */ printf("%3d",tab[i][j]); /* poszukiwanie elementu o wartosci maksymalnej */ max = tab[0][0]; if (tab[i][j] > max) max = tab[i][j]; printf("wartosc max: %d\n\n",max); /* suma i srednia arytmetyczna elementow */ suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; srednia = (float) suma/(n*m); printf("suma elementow: %d\n",suma); printf("srednia arytmetyczna: %f\n\n",srednia); /* sumy elementow w poszczegolnych wierszach */ suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; printf("suma wiersza %d = %d\n",i,suma); /* sumy elementow w poszczegolnych kolumnach */ suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; printf("suma kolumny %d = %d\n",j,suma); /* sumy elementow nad, na i ponizej przekatnej */ suma = suma1 = suma2 = 0; if (i < j) suma1+=tab[i][j]; /* nad */ if (i > j) suma2+=tab[i][j]; /* pod */ if (i == j) suma+=tab[i][j]; /* na */ printf("suma nad przekatna: %d\n",suma1); printf("suma na przekatnej: %d\n",suma); printf("suma pod przekatna: %d\n",suma2); return 0; Informatyka 1 7 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 8 z 26 Instrukcja INF06Z

Przykładowy wynik działania programu: 1 7 6 3 5 2 4 8 4 Wartosc max: 8 Suma elementow: 40 Srednia arytmetyczna: 4.444445 Suma wiersza 0 = 14 Suma wiersza 1 = 10 Suma wiersza 2 = 16 Suma kolumny 0 = 8 Suma kolumny 1 = 20 Suma kolumny 2 = 12 Suma nad przekatna: 15 Suma na przekatnej: 10 Suma pod przekatna: 15 W programie wykonywane są następujące operacje na tablicy: - zapisanie wygenerowanych pseudolosowo liczb całkowitych z zakresu 0, 9 ; zewnętrzna pętla for określa indeks wiersza (i), zaś pętla wewnętrzna - indeks kolumny (j); macierz jest zatem wypełniana liczbami wiersz po wierszu (Rys. 5a): srand((unsigned int) time(null)); tab[i][j] = rand() % 10; Rys. 5. Przeglądanie macierzy: (a) wiersz po wierszu, (b) kolumna po kolumnie Macierz może być wypełniana także kolumnami (Rys. 5b). Wystarczy wtedy zamienić miejscami pętle for - pierwsza pętla powinna określać indeks kolumny (j), a druga pętla - indeks wiersza (i). - wyświetlenie elementów z podziałem na wiersze i kolumny; po wyświetleniu elementów jednego wiersza w pętli wewnętrznej następuje przejście do nowego wiersza: printf("%3d",tab[i][j]); - wyszukanie elementu o największej wartości - zakładamy, że element tab[0][0] jest największy; przeglądamy pozostałe elementy macierzy (wierszami); jeśli kolejny z elementów macierzy (tab[i][j]) jest większy od dotychczasowego największego (max), to element ten staje się największym (max = tab[i][j]); po zakończeniu obu pętli wyświetlamy na ekranie wartość elementu największego (max): Informatyka 1 9 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 10 z 26 Instrukcja INF06Z

max = tab[0][0]; if (tab[i][j] > max) max = tab[i][j]; printf("wartosc max: %d\n\n",max); - obliczenie sumy i średniej arytmetycznej elementów macierzy - w dwóch pętlach for dodajemy kolejne elementy macierzy do zmiennej suma (przed pętlą zmienna ta musi być wyzerowana); następnie obliczamy średnią arytmetyczną dzieląc sumę przez liczbę elementów (N*M); ponieważ suma i liczba elementów są typu całkowitego, to w celu uniknięcia dzielenia liczby całkowitej przez liczbę całkowitą, wymuszamy zmianę typu zmiennej suma na float: (float) suma: suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; srednia = (float) suma/(n*m); printf("suma elementow: %d\n",suma); printf("srednia arytmetyczna: %f\n\n",srednia); - obliczenie sum elementów w poszczególnych wierszach - pętla zewnętrzna określa numer wiersza (i); w pętli tej wykonywane są trzy operacje: wyzerowanie zmiennej suma, sumowanie elementów i-tego wiersza w wewnętrznej pętli for, wyświetlenie sumy i-tego wiersza: suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; printf("suma wiersza %d = %d\n",i,suma); - obliczenie sum elementów w poszczególnych kolumnach - wykonywane jest w podobny sposób jak obliczanie sum wierszy; najważniejsza zmiana polega na zamianie miejscami pętli zewnętrznej i wewnętrznej; pętla zewnętrzna określa numer kolumny (j); w pętli tej wykonywane są trzy operacje: wyzerowanie zmiennej suma, sumowanie elementów j-tej kolumny w wewnętrznej pętli for, wyświetlenie sumy j-tej kolumny: suma = 0; suma = suma + tab[i][j]; printf("suma kolumny %d = %d\n",j,suma); - obliczenie sumy elementów nad, na i poniżej głównej przekątnej macierzy - do przechowywania poszczególnych sum stosowane są trzy zmienne (suma, suma1, suma2); w dwóch pętlach for przeglądane są wierszami wszystkie elementy macierzy; jeśli indeks wiersza (i) elementu macierzy jest mniejszy od indeksu kolumny (j), to element ten znajduje się nad główną przekątną macierzy; jeśli indeks wiersza (i) elementu macierzy jest większy od indeksu kolumny (j), to element ten znajduje się poniżej głównej przekątnej macierzy; jeśli indeksy są sobie równe (i == j), to element znajduje się na głównej przekątnej macierzy: suma = suma1 = suma2 = 0; if (i < j) suma1+=tab[i][j]; /* nad */ if (i > j) suma2+=tab[i][j]; /* pod */ if (i == j) suma+=tab[i][j]; /* na */ printf("suma nad przekatna: %d\n",suma1); printf("suma na przekatnej: %d\n",suma); printf("suma pod przekatna: %d\n",suma2); Informatyka 1 11 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 12 z 26 Instrukcja INF06Z

2.5. Łańcuchy znaków Łańcuch znaków (napis, stała napisowa, C-string) jest to ciąg złożony z zera lub większej liczby znaków zawartych między znakami cudzysłowu, np. "Informatyka 1" Znaki cudzysłowu nie są częścią napisu, służą jedynie do określenia jego granic. Łańcuchy znaków przechowywane są w postaci tablicy, której elementami są pojedyncze znaki (tablica elementów typu char). Ostatnim elementem tablicy jest znak o kodzie 0 (stała liczbowa 0 lub stała znakowa \0 ), oznaczający koniec napisu (Rys. 6). W większości przypadków znak ten jest dodawany automatycznie. char txt[21]; 2.6. Inicjalizacja łańcucha znaków Deklarując łańcuch znaków możemy nadać mu wartość początkową, np. char txt[10] = "napis"; Pozostałym elementom tablicy automatycznie przypisywana jest stała liczbowa 0 czyli stała znakowa \0 (Rys. 8). Rys. 6. Tablica przechowująca tekst Informatyka 1 W rzeczywistości w tablicy zamiast znaków przechowywane są odpowiadające im kody ASCII (Rys. 7). Rys. 8. Tablica znaków po inicjalizacji Inicjalizując łańcuch znaków można również podać pojedyncze znaki umieszczone w apostrofach, np. char txt[10] = 'n','a','p','i','s'; Rys. 7. Reprezentacja znaków w tablicy Deklaracja zmiennej mogącej przechowywać napis jest podobna do deklaracji zwykłej tablicy: char nazwa[rozmiar]; Rozmiar fizycznej pamięci przeznaczonej na napis musi być o jeden większy niż liczba znaków zawartych między znakami cudzysłowu. Deklaracja tablicy, w której można przechowywać napisy o maksymalnej długości do 20 znaków: lub odpowiadające im kody ASCII: char txt[10] = 110,97,112,105,115; Deklarując napis można nie określać jego długości, kompilator przydzieli wtedy automatycznie odpowiedni rozmiar pamięci (uwzględniając ostatni znak \0 ): lub char *txt = "napis"; Informatyka 1 13 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 14 z 26 Instrukcja INF06Z

char txt[] = "napis"; Tabela 1. Wybrane kody ASCII W powyższy sposób można nadawać wartość łańcuchowi znaków tylko przy jego deklaracji. Zatem błędny jest poniższy zapis: char txt[10]; txt = "napis"; Prawidłowy zapis wymaga wykorzystania funkcji strcpy() z pliku nagłówkowego string.h: char txt[10]; strcpy(txt,"napis"); Funkcje znajdujące się w tym pliku nagłówkowym zostały opisane w dalszej części instrukcji (Rozdział 2.9). 2.7. Stała znakowa Stała znakowa jest to liczba całkowita. Taką stałą tworzy jeden znak ujęty w apostrofy, np. x. Wartością stałej znakowej jest wartość kodu ASCII (Tabela 1). Pewne znaki niegraficzne mogą być reprezentowane w stałych znakowych przez sekwencje specjalne, które wyglądają jak dwa znaki, ale reprezentują tylko jeden znak. Należą do nich: '\n' nowy wiersz '\t' tabulator poziomy '\v' tabulator pionowy '\a' alarm '\\' \ (ang. backslash) '\'' apostrof '\"' cudzysłów '\?' znak zapytania Uwaga: zapis A oznacza jeden znak, natomiast zapis A - dwa znaki, gdyż jest to napis kończący się znakiem \0. 2.8. Funkcje do wyprowadzania i wprowadzania znaków printf() Nagłówek: int printf(const char *format,...); - w funkcji printf() do wyświetlenia łańcucha znaków używamy specyfikatora formatu %s, zaś pojedynczego znaku - %c; puts() Nagłówek: int puts(const char *s); - funkcja puts() wypisuje na stdout (ekran) zawartość łańcucha znakowego (ciąg znaków zakończony znakiem \0 ), zastępując znak \0 znakiem \n, np. Informatyka 1 15 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 16 z 26 Instrukcja INF06Z

Program przedstawiający różne sposoby wyświetlenia łańcucha znaków. gets() Nagłówek: char *gets(char *s); include <stdio.h> int main(void) char txt[15] = "To jest napis"; printf(txt); printf("%s",txt); printf("%s\n",txt); puts(txt); printf("znaki: "); for (int i=0; i<14; i++) printf("%c ",txt[i]); printf("kody: "); for (int i=0; i<14; i++) printf("%d ",txt[i]); return 0; Łańcuch znaków jest zwykłą tablicą - można więc odwoływać się do jej pojedynczych elementów. Wyświetlając te elementy przy zastosowaniu specyfikatora formatu %c otrzymamy znaki, zaś stosując specyfikator %d - odpowiadające im kody ASCII (liczby). Wynik uruchomienia programu: To jest napis To jest napis To jest napis To jest napis Znaki: T o j e s t n a p i s Kody: 84 111 32 106 101 115 116 32 110 97 112 105 115 0 scanf() Nagłówek: int scanf(const char *format,...); - w funkcji scanf() do wczytania łańcucha znaków używamy specyfikatora formatu %s, zaś pojedynczego znaku - %c; - funkcja gets() wprowadza wiersz (ciąg znaków zakończony \n ) ze strumienia stdin (klawiatura) i umieszcza w obszarze pamięci wskazywanym przez wskaźnik s zastępując \n znakiem \0. Wczytanie tekstu funkcją scanf() ma następującą postać: char txt[15]; scanf("%s",txt); Zmienna txt jest tablicą. Nazwa tablicy jest adresem jej początku w pamięci komputera. Z tego względu przed txt nie występuje znak &. Funkcja scanf() kończy wczytywanie danych po wystąpieniu pierwszego tzw. białego znaku (spacja, tabulacja, enter). Jeśli w powyższym przykładzie użytkownik wprowadzi tekst: To jest napis, to scanf() zapamięta tylko pierwszy wyraz To. Zapamiętanie całego wiersza tekstu (do naciśnięcia klawisza Enter) wymaga użycia funkcji gets(): char txt[15]; gets(txt); 2.9. Funkcje z pliku nagłówkowego string.h Plik nagłówkowy string.h definiuje funkcje do wykonywania operacji na łańcuchach znaków i tablicach. strlen() Nagłówek: size_t strlen(const char *s); - funkcja strlen() zwraca długość łańcucha znaków; - nie bierze pod uwagę znaku \0 ; Informatyka 1 17 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 18 z 26 Instrukcja INF06Z

strcpy() Nagłówek: char *strcpy(char *s1, const char *s2); strset() Nagłówek: char *strset(char *s, int c); - funkcja strcpy() kopiuje łańcuch s2 do łańcucha s1; - funkcja strset() wypełnia łańcuch s znakiem c; strcat() Nagłówek: char *strcat(char *s1, const char *s2); strstr() Nagłówek: char *strstr(const char *s1, const char *s2); - funkcja strcat() dołącza do łańcucha s1 łańcuch s2; strchr() Nagłówek: char *strchr(const char *s, int c); - funkcja strchr() przeszukuje łańcuch s w celu znalezienia pierwszego wystąpienia znaku c; - zwraca wskaźnik do znalezionego znaku lub NULL, jeśli znak nie został znaleziony; strcmp() Nagłówek: int strcmp(const char *s1, const char *s2); - funkcja strcmp() porównuje łańcuchy s1 i s2 z rozróżnianiem wielkości liter, - zwraca 0, gdy s1=s2, wartość mniejszą od zera, gdy s1<s2 i wartość większą od zera, gdy s1>s2; strcmpi() Nagłówek: int strcmpi(const char *s1, const char *s2); - funkcja strcmpi() działa jak strcmp(), ale bez rozróżniania wielkości liter; strlwr() Nagłówek: char *strlwr(char *s); - funkcja strlwr() zamienia w łańcuchu s duże litery na małe; strrev() Nagłówek: char *strrev(char *s); - funkcja strrev() odwraca kolejność znaków w łańcuchu s; - funkcja strstr() przeszukuje łańcuch s1 w celu odnalezienia podłańcucha s2 zwracając wskazanie do elementu łańcucha s1, od którego zaczynają się znaki takie same jak w łańcuchu s2, lub NULL, gdy s2 nie występuje w s1; strupr() Nagłówek: char *strupr(char *s); - funkcja strupr() zamienia w łańcuchu s litery małe na duże. Poniższy program pokazuje przykładowe wykorzystanie funkcji z pliku nagłówkowego string.h. Przykładowe operacje na łańcuchu znaków. #include <stdio.h> #include <string.h> int main(void) char napis1[] = "Tekst w buforze"; char napis2[20]; int dlugosc; printf("napis1: %s \n",napis1); dlugosc = strlen(napis1); printf("liczba znakow w napis1: %d \n",dlugosc); strupr(napis1); printf("napis1 (duze litery): %s \n",napis1); strlwr(napis1); printf("napis1 (male litery): %s \n",napis1); strcpy(napis2,napis1); printf("napis2: %s \n",napis2); strrev(napis2); printf("napis2 (odwrocony): %s \n",napis2); Informatyka 1 19 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 20 z 26 Instrukcja INF06Z

return 0; - wypisze liczbę pomiarów, dla których moc chwilowa była dodatnia i liczbę pomiarów, dla których moc chwilowa była ujemna. W wyniku uruchomienia programu na ekranie pojawi się: napis1: Tekst w buforze liczba znakow w napis1: 15 napis1 (duze litery): TEKST W BUFORZE napis1 (male litery): tekst w buforze napis2: tekst w buforze napis2 (odwrocony): ezrofub w tsket 3. Przebieg ćwiczenia Na pracowni specjalistycznej należy wykonać wybrane zadania wskazane przez prowadzącego zajęcia. W różnych grupach mogą być wykonywane różne zadania. 1. Tablica P przechowuje wyniki 100 pomiarów wartości chwilowych napięcia (pierwszy wiersz tablicy) i prądu (drugi wiersz tablicy) na pewnym dwójniku RLC. Napisz program, który: - zapisze do pierwszego wiersza tablicy wartości chwilowe napięcia zgodnie ze wzorem: 10.0*sin((i+10.0)/15.0) i = 0..99 (1) - zapisze do drugiego wiersza tablicy wartości chwilowe prądu zgodnie ze wzorem: 5.0*sin(i/15.0) i = 0..99 (2) - zapisze do trzeciego wiersza tablicy wartości chwilowe mocy (p = u i), - wypisze zawartość tablicy - wartości chwilowe napięcia, prądu i mocy, - wypisze wartości średnie napięcia, prądu i mocy, - wypisze numer pomiaru, dla którego wartość napięcia była największa oraz numer pomiaru, w którym wartość prądu była największa, 2. Napisz program, który dla N M - elementowej tablicy liczb całkowitych wygeneruje pseudolosowo elementy tablicy z zakresu 0, 10. Następnie wyświetli zawartość tablicy z podziałem na wiersze i kolumny oraz obliczy ile razy każda liczba występuje w tablicy, wyświetlając tylko te liczby, których ilość jest różna od zera. 3. Napisz program realizujący mnożenie macierzy N M - elementowej przez macierz M K - elementową. Elementy macierzy wygeneruj pseudolosowo. Wyświetl elementy wszystkich macierzy z podziałem na wiersze i kolumny. 4. Napisz program wczytujący z klawiatury do 10 linii tekstu. Wczytywanie zostaje zakończone po wczytaniu 10 linii lub po wprowadzeniu pustego łańcucha (naciśnięcie klawisza ENTER). Wyświetl wczytane linie w kolejności od ostatniej do pierwszej. 5. Napisz program, który dla N N - elementowej tablicy liczb całkowitych wygeneruje pseudolosowo elementy tablicy z zakresu 0, 10, a następnie obliczy sumę elementów znajdujących się na brzegach tablicy i na jej głównych przekątnych (elementy zaznaczone na rysunku szarym kolorem). 6. Napisz program, który dla N M - elementowej tablicy liczb całkowitych wygeneruje losowo liczby z zakresu 0, 10, a następnie odnajdzie taki element tablicy, którego suma sąsiadów jest największa. Jako sąsiadów należy rozumieć elementy znajdujące się po lewej stronie, po prawej stronie, powyżej Informatyka 1 21 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 22 z 26 Instrukcja INF06Z

i poniżej danego elementu. Wyświetl zawartość tablicy z podziałem na wiersze i kolumny oraz indeksy odnalezionego elementu. 7. Tablica REK przechowuje informacje dotyczące rekrutacji na studia wyższe. W tablicy znajduje się N wierszy i 4 kolumny. Każdy wiersz zawiera informacje o jednym kandydacie. W pierwszych trzech kolumnach umieszczone są oceny kandydatów. Na studia przyjmowane są osoby, których średnia arytmetyczna trzech ocen jest większa lub równa średniej arytmetycznej wszystkich ocen wszystkich kandydatów. Napisz program który: - zapisze do tablicy wygenerowane losowo oceny wszystkich kandydatów (dopuszczalne oceny to: 2, 3, 4, 5, 6), - umieści w czwartej kolumnie średnie arytmetyczne ocen poszczególnych kandydatów, - wyświetli zawartość całej tablicy, - obliczy średnią arytmetyczną wszystkich ocen kandydatów, - wyświetli numery kandydatów przyjętych na studia (numer kandydata to numer wiersza w tablicy REK) oraz średnie arytmetyczne ich ocen. 8. Napisz program, który podaną przez użytkownika dodatnią liczbę całkowitą wyświetli w postaci liczby w systemie dwójkowym. 9. Napisz program wyświetlający dla zadanego x (całkowitego, dodatniego) wczytanego z klawiatury, wszystkie liczby od 0 do x w kodzie dwójkowym w postaci: 0 --> 0 1 --> 1 2 --> 10 3 --> 11 4 --> 100... 10. Napisz program zamieniający liczbę dwójkową na liczbę dziesiętną. Liczbę dwójkową wczytaj z klawiatury jako napis. 11. Napisz program wyświetlający na ekranie kolejne kody ASCII (od 30 do 254) oraz odpowiadające im znaki. Przykładowy fragment wydruku: 91 - [ 92 - \ 93 - ] 94 - ^ 95 - _ 96 - ` 97 - a 98 - b 99 c 101 - e 102 - f 103 - g 104 - h 105 - i 106 - j 107 - k 108 - l 109 m 111 - o 112 - p 113 q 12. Napisz program, który wczytuje tekst z klawiatury (jeden wiersz), a następnie usuwa wszystkie znaki spacji znajdujące się na początku tekstu i na jego końcu, np. " Ala ma kota " "Ala ma kota" 13. Napisz program, który będzie wczytywał, wyświetlał i zliczał znaki dopóki nie zostanie wczytany znak @. Wyświetl na koniec liczbę wczytanych znaków. 14. Napisz program, który będzie wczytywał ciąg znaków składający się z zer i jedynek. Następnie program powinien wyznaczyć liczbę serii w ciągu. Seria w ciągu, to podciąg złożony z jednego lub kilku takich samych znaków. Przykładowe wywołanie programu: Podaj ciag: 0011101010011 Liczba serii: 8 4. Literatura [1] Kernighan B.W., Ritchie D.M.: Język ANSI C. Programowanie. Wydanie II. Helion, Gliwice, 2010. [2] Prata S.: Język C. Szkoła programowania. Wydanie V. Helion, Gliwice, 2006. [3] King K.N.: Język C. Nowoczesne programowanie. Wydanie II. Helion, Gliwice, 2011. [4] Summit S.: Programowanie w języku C. FAQ. Helion, Gliwice, 2003. [5] Wileczek R.: Microsoft Visual C++ 2008. Tworzenie aplikacji dla Windows. Helion, Gliwice, 2009. Informatyka 1 23 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 24 z 26 Instrukcja INF06Z

5. Zagadnienia na zaliczenie 1. Omów sposób deklarowania tablic dwuwymiarowych (macierzy) w języku C oraz odwoływania się do elementów tych tablic. 2. Opisz inicjalizację elementów tablicy dwuwymiarowej. 3. Opisz sposób przechowywania napisów (tekstów) w języku C. 4. Przedstaw sposoby inicjalizacji tablicy znaków. 5. Scharakteryzuj funkcje znajdujące się w pliku nagłówkowym string.h. 6. Wymagania BHP Warunkiem przystąpienia do praktycznej realizacji ćwiczenia jest zapoznanie się z instrukcją BHP i instrukcją przeciw pożarową oraz przestrzeganie zasad w nich zawartych. W trakcie zajęć laboratoryjnych należy przestrzegać następujących zasad. - Sprawdzić, czy urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym są w stanie kompletnym, nie wskazującym na fizyczne uszkodzenie. - Jeżeli istnieje taka możliwość, należy dostosować warunki stanowiska do własnych potrzeb, ze względu na ergonomię. Monitor komputera ustawić w sposób zapewniający stałą i wygodną obserwację dla wszystkich członków zespołu. - Sprawdzić prawidłowość połączeń urządzeń. - Załączenie komputera może nastąpić po wyrażeniu zgody przez prowadzącego. - W trakcie pracy z komputerem zabronione jest spożywanie posiłków i picie napojów. - W przypadku zakończenia pracy należy zakończyć sesję przez wydanie polecenia wylogowania. Zamknięcie systemu operacyjnego może się odbywać tylko na wyraźne polecenie prowadzącego. - Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek przełączeń oraz wymiana elementów składowych stanowiska. - Zabroniona jest zmiana konfiguracji komputera, w tym systemu operacyjnego i programów użytkowych, która nie wynika z programu zajęć i nie jest wykonywana w porozumieniu z prowadzącym zajęcia. - W przypadku zaniku napięcia zasilającego należy niezwłocznie wyłączyć wszystkie urządzenia. - Stwierdzone wszelkie braki w wyposażeniu stanowiska oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu sprzętu należy przekazywać prowadzącemu zajęcia. - Zabrania się samodzielnego włączania, manipulowania i korzystania z urządzeń nie należących do danego ćwiczenia. - W przypadku wystąpienia porażenia prądem elektrycznym należy niezwłocznie wyłączyć zasilanie stanowiska. Przed odłączeniem napięcia nie dotykać porażonego. Informatyka 1 25 z 26 Instrukcja INF06Z Informatyka 1 26 z 26 Instrukcja INF06Z