SŁOWNICZEK TERMINÓW OSMAŃSKO-TURECKICH aga* -pan, zwrot grzecznościowy stosowany obec właścicieli ziemskich, także wpływych eunuchów akcze - asper, srebrna moneta osmańska, bita od 1328 r. W polowie XVI w. miała wartość 1/60 monety złotej (altyn), za jeden dukat wenecki placono około 60 akcze altyn -dosłownie znaczy złoto, stosowana w XVI w. moneta złota o wartości 60 akcze bej* -pan, zwrot grzecznościowy stosowany wobec oficerów i urzędników państwowych, inżynierów damad* - zięć, tytuł przysługujący zięciom padyszacha efendi* -pan, zwrot grzecznościowy stosowany wobec ludzi effendi* -nauki, sztuki, znawców Koranu fennan - edykt osmańskiego władcy hatum* kapudan* -pani -dowódca osmańskiej floty wojennej 263
kadi -sędzia szariatu, osmańsk.iego prawa pasza* -zwrot grzecznosciowy stosowany bec generałów i gubernatorów prowincji. w dawnej polszczyżnie używano często fonny basza niszandży -dygnitarz zawiadujący pieczęcią władcy. czy innego dostojnika osmańskiego padyszach*- tytuł osmańskiego władcy przysługując) tylko aktualnie panującemu reis* -dowódca osmańskiego okrętu wojennego sułtan* -tytuł przysługujący wszystkim członkom rodziny panującego padyszacha. przede wszystkim kobietom (sułtankom) sandżak - prowincja Imperium Osmańskiego. dawna nazwa wilajetu szehzade* - syn panującego padyszacha szeriat (arab. szariat) -prawo oparte na zasadach islamu ulemowie -"uczeni". znawcy osmańskiej teologii veliad* -syn panującego padyszacha uznany oficjał nym następcą wilajet -dawniej sandżak, prowincja Imperium Osmańskiego - W języku osmallskim, jak i we współczesnym turecktm. tytuly zawodowe oraz grzecznościowe uzy,vane były po imieniu i są pisane dużą liter+ Stąd niektórzy autorzy błędnie trak tują je jako część osmanskich imion 264
SPISTREŚCI WSTĘP.. SZEHZADE SULEJMAN.. 15 Osmańskie dziedzictv:o. 15 Sulejman znaczy Salomon.. 26 Padyszach Sulejman niech żyje... 40 PRZECIW SPROŚNYM SIŁOM NIEWIERNYCH 45 Z ojcowskim testamentem....... 45 Mohacz... 57 Na Wiedeń... 69 Wodzący floty... 80 Sojusze z giaurami. 90 RADOSNASUŁTANKA... 97 ltalianka czy Podolanka?... 97 Zachłanne bóstwo z Lechistanu... l 09 - CIEŃ BOZY NA ZIEMI... 121 Władca trzech kontynentów... 121 Padyszach Kanuni..... 130 Poeta Muhibbi.. 138 265
Protektor sztuk................. 148 Nie godzi się. 157 PRZYJACIEL NASZEGO KROLA.... 163 Mołdawskie awantury...... 163 Na przekór Kozakom i Tatarom... 182 Posłowie Lechistanu... 193 Z sąsiadem miłym...... 207 OKRUTNE l ROZPASANE SERCE 217 Córka i synowie..... 217 Zapachjego prawych uczynków... 226 POŻEGNANIE PADYSZACHA... ej' Ostatnia łaska Allaha....... 23- lmperium po Su lejmanie....... 246 W operowym kostiumie..... 257 SŁOWNICZEK TERMINÓW OSMAŃSKO- -TURECKICH..... c6j
Jako wielkiego wezyra pozostawił paszę Piri 'ego, zaś z Manisy ściągnął swego guwernera paszę Kasyma, którego uczynił drugim wezyrem. Sulejman postanowił złagodzić politykę prowadzoną przez Selima. Usunął osoby. które na polecenie ojca utrzymywały terror w państwie. Jednego z nich. namiestnika prowincji Gelibolu, równocześnie odpowiedzialnego za marynarkę wojenną, beja Dżafera Derię skazał na śmierć. Stracono także pięciu żołnierzy z pałacowego korpusu silahdarów, którzy brali udział w atakach na domy urzędników państwov.'}'ch. Nowy padyszach nie uznał też polityki ojca wobec handlu. Uwolnił ok. 600 kairskich kupców deportowanych do Konstantynopola przez ojca w 1517 r. po zdobyciu Egiptu. Który z nich zechciał, mógł wrócić do kraju. Podobnie postąpił z perskimi kupcami i rzemieślnikami uprowadzonymi do Anatolii. Odwołał zakaz handlu jedwabiem z Persją. Ze skarbu państwa pokrył szkody wyrządzone cudzoziemskim kupcom 11 Selim Groźny nie mógł być władcą lubianym. toteż wstąpienie na tron młodego Sulejmana zostao bardzo dobrze przyjęte przez poddanych. Lecz ze zmiany monarchy skorzystać chciał Dżanberdi Gaz31i. namiestnik prowincji syryjskiej. do której należah) Księstwo Jerozolimy i Gaza. Po śmierci swego suwerena postanowił si-; usamodzielnić, o l'zym przez swych posłów poinfomwwal sąsiednie państwa. Wybito nawet monetę 7 jego wizerunkiem. 42 21 Y. Y Ocel, Muhle~en.., s. 6.