WIELKOPOLSKA AGENCJA ZARZĄDZANIA ENERGIĄ SP. Z O.O. Raport dla inwestorów na temat inwestycji w zakresie czystej energii i wydajności energetycznej w województwie wielkopolskim Jadwiga Twardowska, Stefan Pawlak Projekt współfinansowany przez Unię Europejską (w ramach Programu Inteligentna Energia Europa)
SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 3 2. Inwestycje związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz instalacjami OZE w Wielkopolsce stan dotychczasowy... 3 3. Instalacje związane z odnawialnymi źródłami energii w Wielkopolsce stan aktualny... 4 4. Dostępne mechanizmy wsparcia stan na rok 2011... 5 4.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013... 5 4.2. Krajowe programy operacyjne 2007-2013... 5 4.2.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013... 5 4.2.2. Program Operacyjny Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013... 8 4.3. Inne europejskie środki finansowe... 10 4.4. Krajowe środki finansowe... 10 4.5. Kredyty bankowe... 13 4.6. Podsumowanie... 15 Bibliografia... 16
1. Wstęp W opracowaniu przedstawione zostały dostępne mechanizmy wsparcia dla inwestycji związanych z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych oraz działań związanych z podnoszeniem efektywności energetycznej. Realizacja powyższych celów wynika m.in. ze zobowiązań ekologicznych jakie Unia Europejska wyznaczyła sobie na rok 2020 (tzw. 3 x 20). Wsparcie dla inwestycji związanych z OZE oraz efektywnością energetyczną przyczyniać się będzie do wypełnienia powyższych zobowiązań przyjętych przez Polskę. Działania takie zostały wskazane w dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. 2. Inwestycje związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz instalacjami OZE w Wielkopolsce stan dotychczasowy W przypadku przedsiębiorstw, działania związane z podnoszeniem efektywności energetycznej zazwyczaj związane są z wymianą parku maszynowego i urządzeń, obniżaniem strat związanych z przesyłem i dystrybucją nośników energii oraz termomodernizacją budynków. W przypadku pozostałych podmiotów przeważają działania związane z termomodernizacją oraz wymianą systemów grzewczych na układy o wyższej sprawności energetycznej. W tabeli 1 przedstawiono dane Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, nt. kwot udzielonych pożyczek i dotacji w latach 2005-2010 na inwestycje związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz w instalacje odnawialnych źródeł energii. Tabela 1. Wsparcie udzielone przez WFOŚiGW w Poznaniu na inwestycje związane z OZE oraz efektywnością energetyczną Rodzaj wsparcia oraz Rok ilość przedsięwzięć 2005 2006 2007 2008 2009 2010 dotacje pożyczki wsparcia [PLN] Całkowita wartość projektów [PLN] 37-9.242.493 30.283.567-50 10.389.562 38.962.485 32-5.414.419 13.681.010-47 16.014.600 35.910.410 19-2.987.790 8.335.940-39 20.790.600 50.879.070 24-4.172.695 12.445.042-32 17.975.149 41.681.574 12-3.033.971 9.471.468-31 15.216.150 46.099.204 16-3.813.955 9.116.574-11 5.518.000 12.005.676
Wśród zrealizowanych projektów przeważały: termomodernizacja budynków (docieplanie ścian i stropów), modernizacja systemów grzewczych, zmiana ogrzewania z węglowego na gazowe lub na biomasę, wymiana stolarki okiennej, budowa solarnych systemów przygotowania c.w.u., montaż pomp ciepła i modernizacja systemów wentylacji. 3. Instalacje związane z odnawialnymi źródłami energii w Wielkopolsce stan aktualny Elektronie wodne w Wielkopolsce funkcjonuje około 27 małych elektrowni wodnych, produkujących średniorocznie ok. 30,6 GWh energii elektrycznej. Sumaryczny potencjał energetyczny wszystkich cieków województwa wielkopolskiego szacowany jest ponad 60 GWh, niemniej uważa się że z tytułu wykorzystania najatrakcyjniejszych pod kątem posadowienia elektrowni wodnych lokalizacji, w kolejnych latach nie jest przewidywany znaczący przyrost zainstalowanych mocy z energetyki wodnej w województwie wielkopolskim. Najwięcej elektrowni wodnych zlokalizowanych jest w powiatach złotowskim (9) i pilskim (7). Instalacje do spalania biomasy Inwestycje związane ze spalaniem biomasy związane były głównie ze współspalaniem biomasy z dotychczas stosowanym paliwem (zazwyczaj węgiel lub miał węgla kamiennego) i zazwyczaj dotyczyły systemów grupowego zaopatrzenia w ciepło. Technologia współspalania paliw kopalnych i biomasy realizowana była w 41 instalacjach (dane URE, stan na dzień 31.03.2011). W jednej instalacji o mocy 1,5 MW stosowane jest wytwarzanie energii elektrycznej poprzez spalanie biomasy mieszanej. Firma PEC Dalkia realizuje obecnie inwestycję polegającą na modernizacji kotła do spalania biomasy o mocy około 80MW. Brak jest danych dotyczących rodzaju i areału plantacji roślin energetycznych przeznaczonych do spalania w województwie (dane z ankiet rozsyłanych przez agencję WAZE do gmin województwa wielkopolskiego pomimo wielokrotnych monitów nie spływają). Elektronie wiatrowe w Wielkopolsce na koniec marca 2011 funkcjonowały 62 instalacje wiatrowe zlokalizowane w 16 powiatach, o łącznej zainstalowanej mocy około 220 MW. Największa instalacja o mocy 120 MW zlokalizowana jest w powiecie chodzieskim. Instalacje biogazowe Na terenie Wielkopolski (dane URE, stan na dzień 31.03.2011) łącznie funkcjonuje 12 instalacji: 5 instalacji wytwarzających energię elektryczną z biogazu z oczyszczalni ścieków o łącznej mocy 4,9 MW: 1 biogazownia rolnicza o zainstalowanej mocy 0,5 MW oraz 6 instalacji wytwarzających energię elektryczną z biogazu składowiskowego o łącznej mocy 4,6 MW.
4. Dostępne mechanizmy wsparcia stan na rok 2011 Program działań wykonawczych na lata 2009 2012 zawarty w Polityce energetycznej Polski do roku 2030, ujęty został w 6 priorytetach tematycznych. W Priorytecie VI zostały zapisane działania mające na celu ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Jednym z działań, za realizację którego odpowiedzialny jest zarząd województwa jest działanie Wsparcie działań w zakresie ochrony środowiska z wykorzystaniem m.in. funduszy europejskich. W niniejszym opracowaniu dokonano przeglądu środków finansowych obecnego okresu programowania 2007-2013, oraz innych dostępnych możliwości sfinansowania działań związanych z OZE i efektywnością energetyczną. 4.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013 Celem głównym programu regionalnego jest wzmocnienie rozwoju Wielkopolski na rzecz konkurencyjności i zatrudnienia. Cel ten powinien być osiągany z zachowaniem rozwoju zrównoważonego. Współfinansowanie projektów budowy i rozbudowy infrastruktury energetycznej przyjaznej środowisku ma przyczynić się m.in. do poprawy jakości powietrza w układzie globalnym. Projekty polegające na budowie i modernizacji systemów zaopatrzenia w energię (elektryczną, cieplną, gazową) powinny, poza poprawą zaopatrzenia mieszkańców regionu w nośniki energii, zwiększać efektywność energetyczną oraz ograniczać negatywne skutki środowiskowe. Projekty z tego zakresu zapisane zostały w następujących działaniach: 3.2. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 3.7. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii Beneficjentami tych działań są m.in. jednostki samorządowe, instytucje pozarządowe, jednostki naukowe, szkoły wyższe, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y, oraz przedsiębiorcy. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.wrpo.wielkopolskie.pl. 4.2. Krajowe programy operacyjne 2007-2013 4.2.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 jest największym programem operacyjnym w historii Unii Europejskiej dysponującym funduszem 27,9 mld euro, co stanowi 41,9% całości środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przeznaczonych na realizację programów operacyjnych celu Konwergencja. Zgodnie z zapisem w Szczegółowym opisie priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Pierwszy cel szczegółowy programu to Budowa infrastruktury zapewniającej, że rozwój gospodarczy Polski będzie dokonywał się
przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego, a kolejny z sześciu celów szczegółowych programu stanowi Zapewnienie długookresowego bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację dostaw, zmniejszenie energochłonności gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. Zgodnie z celem głównym programu wybór priorytetów oraz działań odpowiada obszarom, które mają podstawowe znaczenie dla wzrostu atrakcyjności Polski i jej regionów. Z punktu widzenia przedsięwzięć dotyczących OZE i efektywności energetycznej, istotne są działania zawarte w następujących priorytetach: Priorytet IV: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, Priorytet VII: Transport przyjazny środowisku, Priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna, Priorytet X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii. W ramach pierwszego z wymienionych priorytetów wspierane są projekty, których realizacja powoduje zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska. Preferowane są projekty zgodne z wymogami dokumentów referencyjnych Najlepszych Dostępnych Technik (BAT), prowadzące do ochrony powietrza, wykorzystujące odnawialne lub alternatywne źródła energii oraz prowadzące do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń. Celem działania 4.3 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT) jest zapobieganie powstawaniu i ograniczenie ładunku zanieczyszczeń różnych komponentów środowiska poprzez dostosowanie istniejących instalacji do wymogów najlepszych dostępnych technik. W ramach działania wspierane są inwestycje pozwalające przedsiębiorcy wdrożyć najlepsze dostępne techniki, umożliwiające dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego. O wsparcie starać się mogą przedsiębiorstwa prowadzące instalacje: wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002r., w sprawie instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości, które z racji planowanej rozbudowy instalacji będą musiały uzyskać pozwolenia zintegrowane, gdyż zostaną objęte rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002r., w sprawie instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Kolejne działanie 4.5 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza, którego celem jest poprawa jakości powietrza poprzez obniżenie wielkości emisji zanieczyszczeń z instalacji spalania paliw. Pomoc dla przedsiębiorców jest ukierunkowana na inwestycje w zakresie ochrony powietrza i dostosowanie istniejących instalacji do wymagań wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń ze źródeł spalania do powietrza. Priorytetowo będą traktowane projekty dotyczące instalacji o mocy powyżej 50 MW (w tym jednostek opalanych węglem), prowadzące do zmniejszenia emisji pyłów i gazów. Przykładowe rodzaje projektów realizowane w działaniu to: modernizacja lub rozbudowa instalacji spalania paliw i systemów ciepłowniczych,
modernizacja urządzeń lub wyposażenie instalacji spalania paliw w urządzenia lub instalacje do ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, konwersja instalacji spalania paliw na rozwiązania przyjazne środowisku. Na rozwój energetyki przyjaznej środowisku ukierunkowany jest Priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. W ramach tego priorytetu wsparcie uzyskują działania obejmujące zwiększenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej w sektorze energetycznym (podwyższenie sprawności wytwarzania oraz obniżenie strat w procesie przesyłania i dystrybucji energii) i obniżenie energochłonności sektora publicznego oraz zwiększenie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw. Środki finansowe są skierowane na projekty które wykazują wyraźny, pozytywny wpływ na środowisko poprzez zapewnienie znaczących skwantyfikowanych oszczędności energii lub umożliwienie wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. W zakresie zwiększenia efektywności energetycznej sektora energetycznego, wsparcie jest udzielane na zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, w tym w szczególności energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z ciepłem, zmniejszenie strat powstających przy dystrybucji energii elektrycznej i ciepła. Priorytetem strategii obniżania energochłonności procesów wytwarzania energii i jej przesyłania jest generacja rozproszona oraz budowa lokalnych, małych źródeł energii produkujących zarówno energię elektryczną jak i ciepło na potrzeby lokalne, nie wymagające przesyłania jej na duże odległości. W sektorze ciepłowniczym priorytetem jest poprawa efektywności dystrybucji ciepła do odbiorców oraz poprawa sprawności wytwarzania ciepła poprzez zmianę źródeł ciepła na jednostki wysokosprawnej kogeneracji. W elektroenergetyce zmniejszanie strat sieciowych realizowane jest poprzez proces modernizacji, wymiany i budowy nowych sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej. Efekt środowiskowy realizowany będzie dzięki wymianie transformatorów o niskiej sprawności energetycznej, skróceniu bardzo długich ciągów liniowych, czy zmianie przekrojów przewodów w celu dostosowania ich do obecnych temperatur pracy sieci. Realizacja celu oszczędności energii w sektorze publicznym będzie obejmować wsparcie dla termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej, w tym zmiany wyposażania tych obiektów w urządzenia o najwyższej, uzasadnionej ekonomicznie, klasie efektywności energetycznej. Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii obejmuje zespół działań zmierzających do wzrostu produkcji energii elektrycznej i ciepła pochodzących z odnawialnych zasobów energii i wdrażany będzie poprzez realizację inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji jednostek wytwarzania: energii elektrycznej wykorzystujących biomasę, biogaz, energię wiatru oraz wody, ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej, energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu z odnawialnych źródeł energii, biokomponentów i biopaliw. W celu wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii możliwe jest współfinansowanie inwestycji związanych z budową i modernizacją sieci elektroenergetycznych w pełni dedykowanych przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE.
Interwencja w ramach tego priorytetu w istotny sposób powinna zaspokoić potrzeby terytorialne w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej. Modernizacja sieci ciepłowniczych będzie miała istotny wpływ na podniesienie efektywności energetycznej w dużych aglomeracjach miejskich. Realizacji działań w tym priorytecie przyczyni się do rozwoju zarówno w sektorze przemysłowym jak i rolnym, a poprawa efektywności energetycznej i umożliwienie znacznie większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii w dużym stopniu pozwoli na redukcję emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. W ramach priorytetu realizowane są następujące działania: Działanie 9.1 Wysokosprawne wytwarzanie energii Działanie 9.2 Efektywna dystrybucja energii Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych Działanie 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych Działanie 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych Ostatnim priorytetem dedykowanym bezpieczeństwu energetycznemu, a związanym z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii jest Priorytet X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii. Działanie 10.3 w tym priorytecie pt.: Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii dedykowane jest infrastrukturze dla OZE. Celem tego zadania jest ułatwienie dywersyfikacji źródeł energii oraz rozwoju energetyki odnawialnej poprzez wsparcie przemysłu produkującego urządzenia służące do wytwarzania paliw i energii ze źródeł odnawialnych. W ramach działania wsparcie uzyskują inwestycje polegające na budowie zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania: energii elektrycznej z wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy, ciepła przy wykorzystaniu biomasy oraz energii geotermalnej i słonecznej, energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji przy wykorzystaniu wyłącznie biomasy lub energii geotermalnej, biokomponentów oraz biopaliw ciekłych, stanowiących samoistne paliwa, z wyłączeniem urządzeń do produkcji biopaliw stanowiących mieszanki z paliwami ropopochodnymi, produkcji bioetanolu z produktów rolnych oraz czystego oleju roślinnego. Rolą tego działania jest ułatwienie i zmniejszenie kosztów nabywania urządzeń do budowy jednostek wytwarzania paliw i energii ze źródeł odnawialnych, dla których skierowane są działania 9.1, 9.4 i 9.5. Wynikiem realizacji działania oprócz efektu środowiskowego będzie również zwiększenie ilości miejsc pracy. 4.2.2. Program Operacyjny Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 PROW 2007-2013 to program, który poprzez wsparcie unijne oferuje wsparcie na inwestycje w rolnictwie i przetwórstwie, poprawiające konkurencyjność sektora rolno-spożywczego. W programie tym są również środki finansowe na udzielenie pomocy inwestorom, którzy tworzą
nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich, na rozwój ekologicznych metod gospodarowania oraz na przedsięwzięcia chroniące naturalne środowisko i walory wiejskiego krajobrazu. W ramach przeprowadzonej w roku 2008 oceny Wspólnej Polityki Rolnej, tzw. Health Check oraz opracowywania, w związku z ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym, tzw. Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej określono nowe wyzwania stojące przed Unią, wśród których znalazły się zmiany klimatyczne i odnawialne źródła energii. Mając na uwadze linię demarkacyjną między programami współfinansowanymi z funduszy unijnych, w ramach PROW-u realizowane będą projekty w miejscowościach należących do gminy wiejskiej, albo w miejscowościach należących do gminy miejsko-wiejskiej, z wyjątkiem miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, albo w miejscowościach gminy miejskiej o liczbie mieszkańców poniżej 5 tysięcy. Działania PROW na lata 2007 2013 takie jak: Modernizacja gospodarstw rolnych, Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiebiorstw czy Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, będą realizowały cele wymienionych wyżej nowych wyzwań. Wymienione działania zapisane są w Osi 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego oraz Osi 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej. Pierwsze z wymienionych działań 121. Modernizacja gospodarstw rolnych ma na celu zwiększenie efektywności gospodarstw poprzez wprowadzenie nowych technologii produkcji, poprawę jakości, różnicowanie działalności rolniczej przy zachowaniu ochrony środowiska. W ramach działania możliwy jest zakup urządzeń do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Celem działania 123. Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw w przetwórstwie i wprowadzenie do obrotu produktów rolnych, uwarunkowana wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżeniem kosztów oraz rozwojem nowych produktów, procesów i technologii. Projekty realizowane w tym działaniu to inwestycje wyłącznie w zakresie przetwórstwa produktów rolnych na artykuły spożywcze lub produkty nieżywnościowe, w tym również produkty rolne wykorzystywane na cele energetyczne np. do produkcji biopaliw oleje, alkohol etylowy, a także w urządzenia służące wytwarzaniu energii ze źródeł odnawialnych lub produktów odpadowych (biogaz). Działanie z trzeciej osi priorytetowej 311. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej ma na celu skierowanie uwagi rolników, małżonków rolników i domowników na działalność pozarolniczą lub związaną z rolnictwem w celu tworzenia pozarolniczych źródeł dochodu. Projekty w tym działaniu obejmują inwestycje z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności w zakresie m.in. wytwarzania produktów energetycznych z biomasy np. brykietów. Kolejnym działaniem w tej osi jest działanie 312. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, którego celem jest rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy skutkujący wzrostem zatrudnienia na obszarach wiejskich. Projektami objęte są inwestycje związane z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw działających m.in. w zakresie wytwarzania produktów energetycznych z biomasy. Działanie 321. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej. Współfinansowanie obejmuje tu inwestycje służące do wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł
odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu i biomasy. W ramach działania realizowane są inwestycje oświetlenia ulicznego lampami solarnymi lub zakup i montaż zestawów solarnych w budynkach lub budowlach użyteczności publicznej. 4.3. Inne europejskie środki finansowe Norweski Mechanizm Finansowy/Mechanizm Finansowy EOG Środki finansowe dla Polski w postaci dwóch instrumentów: Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy pochodzą z trzech krajów EFTA (Europejskiego Stowarzyszenie Wolnego Handlu), będących zarazem członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinu. Mechanizmy Finansowe związane są z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który jest również formą integracji europejskiej. Poprzednia perspektywa finansowa dla Norweskiego Mechanizmu Finansowego/ Mechanizmu Finansowego EOG obejmowała lata 2004-2009. Aktualnie trwają prace mające na celu alokację środków na poszczególne obszary tematyczne. Zgodnie z systemem wdrażania ustalonym przez państwa-darczyńców, dla każdego obszaru tematycznego zostanie przygotowany program operacyjny przez tzw. operatora programu. Programy operacyjne będą precyzować m.in.: szczegółowy opis obszarów priorytetowych, katalog beneficjentów, zasady naboru i oceny wniosków, koszty kwalifikowane itd. Z informacji uzyskanych z Punktu Informacyjnego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego nt. Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego wynika, że w obecnej perspektywie finansowej 2009-2014 zachowany zostanie Priorytet 1. Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii. Głównym celem priorytetu jest zmniejszenie ilości zanieczyszczeń w środowisku, poprzez ochronę powietrza, ochronę wód powierzchniowych oraz racjonalną gospodarkę odpadami. W ramach priorytetu realizowane będą działania dotyczące m..in. redukcji i ograniczania przemieszczania się zanieczyszczeń, oszczędności zasobów energii, zwiększania udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym Polski. Przewidywane ogłoszenie naboru wniosków to II połowa 2011 roku. 4.4. Krajowe środki finansowe Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wśród programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na rok 2011znajduje się Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji. Celem programu jest zwiększenie produkcji energii z OZE i obiektów wysokosprawnej kogeneracji. Wśród przedsięwzięć są m.in.: wytwarzanie energii cieplnej przy użyciu biomasy (źródła rozproszone o mocy nie wyższej niż 20 MW t ),
wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu przy użyciu biomasy (źródła rozproszone o mocy nie wyższej niż 3 MW e ), wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła z wykorzystaniem biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych, budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji wytwarzania biogazu rolniczego celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucyjnej i bezpośredniej, elektrownie wiatrowe o mocy nie wyższej niż 10 MW e, pozyskiwanie energii z wód geotermalnych, elektrownie wodne o mocy nie wyższej niż 5 MW e, wysokosprawna kogeneracja bez użycia biomasy. Formą dofinansowania w tym programie jest pożyczka. Koszty kwalifikowane obejmują wyłącznie budowę lub modernizację (przebudowę) OZE lub źródła wysokosprawnej kogeneracji wraz z podłączeniem do sieci przesyłowej energii cieplnej lub elektrycznej. Również koszty poniesione na przygotowania niezbędnych projektów i dokumentacji są kosztami kwalifikowanymi. Udzielenie dofinansowania może być poprzedzone promesą pożyczki. Dofinansowanie nie może być udzielane na przedsięwzięcia, które uzyskały dofinansowanie ze środków NFOŚiGW w ramach innych programów. W ramach 3. części tego programu: dopłat na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych, którego celem jest ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji ciepła ze źródeł odnawialnych, możliwe jest uzyskanie dopłat na spłaty raty kapitałowej kredytu. Dotacja na częściową spłatę kapitału realizowana jest za pośrednictwem banku na podstawie zawartej umowy o współpracy. System Zielonych Inwestycji (GIS Green Investment Scheme) jest pochodną mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają się do stworzenia i wzmacniania proekologicznego efektu wynikającego ze zbywania nadwyżek jednostek AAU. Krajowy system zielonych inwestycji jest związany ze znakowaniem środków finansowych pozyskanych ze zbycia nadwyżki jednostek emisji w celu zagwarantowania przeznaczenia ich na realizację ściśle określonych celów związanych z ochroną środowiska w państwie zbywcy jednostek. Program System Zielonych Inwestycji obejmuje 5 części: Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej, Biogazownie rolnicze, Elektorciepłownie i ciepłownie na biomasę, Budowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu podłączenia odnawialnych źródeł energii wiatrowej, Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych. Forma dofinansowania jest różna w różnych obszarach tematycznych i może stanowić dotacje lub dotacje z pożyczką. Wysokość dofinansowania jest zależna od warunków zapisanych dla danej części programu i może wynosić od 100% dotacji w części 5 dla inwestycji w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych do 30% dotacji i 45%
pożyczki w częściach dotyczących inwestycji w biogazowniach rolniczych i elektrociepłowniach i ciepłowniach na biomasę. Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji jest realizowany przez NFOŚiGW we współpracy z 10 wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska m.in. w Poznaniu. Środki (560 mln zł) przekazane przez NFOŚiGW wojewódzkim funduszom przeznaczone są na 15-letnie pożyczki o stałym oprocentowaniu 2%, pokrywające do 75% kosztów kwalifikowanych inwestycji w OZE, których koszt wynosi od 0,5 do 10 mln zł. Celem programu jest zwiększenie produkcji energii z odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji, a w efekcie zasilenie rynku dodatkowymi 120 MW zielonej energii. Kolejnym programem priorytetowym na rok 2011 jest Efektywne wykorzystanie energii, który ma na celu inicjowanie i wsparcie przedsięwzięć inwestycyjnych służących poprawie efektywności energetycznej w najbardziej energochłonnych polskich przedsiębiorstwach. Środki na ten program pochodzącą ze środków zebranych z opłat zastępczych i kar nakładanych na producentów energii przez Urząd Regulacji Energetyki. Beneficjentem programu może być każde przedsiębiorstwo, które w roku poprzedzającym złożenie wniosku zużyło minimum 50 GWh energii. Program jest realizowany w formie dwóch powiązanych ze sobą, kolejnych części: Część 1 - Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych - Dofinansowane mogą zostać audyty wskazujące na możliwość obniżenia zużycia energii o co najmniej 7%. Część 2 - Dofinansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych - rekomendowanych w przeprowadzonym audycie, które zapewnią obniżenie zużycia energii o co najmniej 7%. Dofinansowanie będzie udzielane w formie pożyczek pokrywających do 70% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Pożyczka może być udzielona na okres nie dłuższy niż 5 lat liczony od daty pierwszej planowanej wypłaty transzy pożyczki. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Regionalny fundusz ogłosił w roku bieżącym II Konkurs OZE w ramach wspomnianego już programu Priorytetowego NFOSiGW Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji część 2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poza konkursami udziela również wsparcia finansowego ze środków Wojewódzkiego Funduszu dla przedsięwzięć inwestycyjnych realizowanych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi oraz ochrony powietrza. Pomoc finansowa przeznaczona może być na określone przedsięwzięcia m.in. w zakresie ochrony powietrza: na modernizację kotłowni, na termomodernizację wraz z kotłownią lokalną, na termomodernizację.
4.5. Kredyty bankowe Bank Ochrony Środowiska Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów termomernizacyjnych i remontowych w oparciu o Ustawę o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 r., gdzie przedmiotem kredytowania są: 1. przedsięwzięcia termomodernizacyjne, tj. przedsięwzięcia, których przedmiotem jest: ulepszenie prowadzące do zmniejszenia zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach, ulepszenie powodujące zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych i lokalnych źródłach ciepła, wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją źródła lokalnego, całkowita lub częściowa zamiana źródła energii na odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. 2. przedsięwzięcia remontowe, tj. przedsięwzięcia związane z termomodernizacją, których przedmiotem jest: remont, wymiana okien lub remont balkonów, przebudowa, w wyniku której następuje ulepszenie budynku, wyposażenie w instalacje i urządzenia wymagane dla budynków mieszkalnych oddawanych do użytkowania. 3. remonty budynków jednorodzinnych - jedynie przy ubieganiu się o premię kompensacyjną. W roku ubiegłym Bank Ochrony Środowiska uruchomił 3 nowe linie kredytowe, umożliwiające wsparcie inwestycji związanych z rozwojem odnawialnych źródeł energii. Pierwszy z nich to Kredyt z Dobrą Energią, który umożliwia sfinansowanie realizacji przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Środki finansowe przeznaczone są na sfinansowanie projektów polegających na budowie: biogazowni, farm wiatrowych, instalacji energetycznego wykorzystania biomasy, innych projektów z zakresu energetyki odnawialnej. Kredyt oferowany jest: jednostkom samorządu terytorialnego, spółkom komunalnym, dużym, średnim i małym przedsiębiorstwom. Kolejnym kredytem z tej serii jest Kredyt z Klimatem udzielany ze środków rządowego banku niemieckiego KfW Bankengruppe w ramach Mechanizmu Wspólnych Wdrożeń (Joint Implementation), polegającego na uzyskaniu jednostek redukcji emisji CO2 poprzez inwestycje przyjazne środowisku. Przedmiotem kredytowania mogą być:
termomodernizacja budynków mieszkalnych lub obiektów usługowych i przemysłowych, instalacja kolektorów słonecznych, instalacja pomp ciepła, modernizacja systemów grzewczych, Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: jednostki samorządu terytorialnego, wspólnoty oraz spółdzielnie mieszkaniowe, mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa. Ostatnim tego typu kredytem jest Kredyt EnergoOSZCZĘDNY przeznaczony na realizację przedsięwzięć przyczyniających się do zmniejszenia zużycia energii, mających wymierne efekty energooszczędne. Przedmiotem kredytowania są inwestycje prowadzące do ograniczenia zużycia energii elektrycznej, a w tym: wymiana i/lub modernizacja, w tym rozbudowa, oświetlenia ulicznego, wymiana i/lub modernizacja oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego obiektów użyteczności publicznej, przemysłowych, usługowych itp., wymiana przemysłowych silników elektrycznych, wymiana i/lub modernizacja dźwigów, w tym dźwigów osobowych w budynkach mieszkalnych, modernizacja technologii na mniej energochłonną, wykorzystanie energooszczędnych wyrobów i urządzeń w nowych instalacjach. Procedura spłaty tego kredytu daje możliwość spłaty kredytu z oszczędności wynikających ze zmniejszenia zużycia energii elektrycznej, uzyskanych dzięki realizacji inwestycji. W takim przypadku do wniosku o udzielenie kredytu należy dołączyć wyliczenie oszczędności energii elektrycznej i oszczędności finansowych. Bank Gospodarstwa Krajowego Na mocy Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów utworzono w Banku Gospodarstwa Krajowego Fundusz Termomodernizacji. Podstawowym celem tego Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Pomoc ta zwana "premią termomodernizacyjną" stanowi źródło spłaty 20% zaciągniętego kredytu na wskazane przedsięwzięcia. W ramach obsługi Funduszu Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje decyzje o przyznaniu premii termomodernizacyjnej oraz - po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia - przekazuje przyznaną premię do banku kredytującego na spłatę pozostałej części kredytu zaciągniętego przez inwestora. Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych z premią termomodernizacyjną są udzielane przez banki, które podpisały umowę o współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu energetycznego.
Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) Z początkiem bieżącego roku Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju uruchomił Program Finansowania Rozwoju Energii Zrównoważonej w Polsce (PolSEFF). Jest to linia kredytowa o wysokości 150 mln euro dla instytucji partnerskich - banków i innych instytucji finansowych (np. leasingowych) przeznaczona na pożyczki dla małych i średnich przedsiębiorstw na projekty z zakresu poprawy efektywności energetycznej oraz na projekty dotyczące wykorzystania energii odnawialnej. Celem programu jest poprawa efektywności zużycia energii oraz tym samym - konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Projekty realizowane w ramach programu PolSEFF można podzielić na cztery grupy: Przedsięwzięcia inwestycyjne pozwalające na osiągnięcie co najmniej 20% oszczędności energii, Przedsięwzięcia inwestycyjne zwiększające efektywność wykorzystania energii w budynkach. Inwestycje w odnawialne źródła energii lub urządzenia podnoszące efektywność jej wykorzystania, które umożliwiają zmniejszenie zużycia energii w budynkach komercyjnych i administracyjnych MŚP o 30%. Inwestycje w odnawialne źródła energii, Inwestycje w wybrane technologie. Dofinansowanie może mieć formę kredytu lub leasingu w wysokości do 100% kosztów inwestycji. Na projekty dotyczące OZE można uzyskać dofinansowanie o wysokości do 1 miliona euro. Na zakup samej technologii i wyposażenia (LZU), wysokość kredytu wynosi do 250 tys. euro. 4.6. Podsumowanie Realizacja programów operacyjnych w obecnej perspektywie finansowej minęła już półmetek i należy mieć świadomość, że w wielu przypadkach środki zapisane na niektóre działania są już wyczerpane. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w IX Priorytecie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, podobnie w Działaniu 10.3 priorytetu X tego programu. W ramach dotychczasowych konkursów wyczerpane zostały środki dedykowane na działania związane z termomodernizacją i odnawialnymi źródłami energii w Wielkopolskim Regionalnym Programie Operacyjnym 2007-2013. Podobna sytuacja ma miejsce w większości wymienionych działań z Programu Operacyjnego Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Środki w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy w Priorytecie Infrastruktura i Środowisko zostały wyczerpane do roku 2017, a wartość złożonych projektów przekroczyła 10-krotnie alokację przeznaczoną na ten obszar. Zgodnie z procedurą to Instytucja Zarządzająca programem operacyjnym ma możliwość decydowania o przesunięciu środków z mniej obłożonych działań do tych, których alokacje uległy wyczerpaniu. Należy
mieć nadzieję, ze w wielu przypadkach w ten sposób zostaną zasilone wymienione w opracowaniu, pozbawione obecnie tych środków, działania. W przypadku polskich programów operacyjnych dokonano już podziału Krajowej Rezerwy Wykonania oraz wsparcia technicznego, ale niestety nie przewidziano żadnych środków na Priorytet IX PO IiŚ, ani na III Priorytet w programie regionalnym, czyli na inwestycje związane z OZE. Bibliografia Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013, Szczegółowy opis priorytetów programu operacyjnego, Poznań, grudzień 2010r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013 Szczegółowy opis priorytetów, Wersja 3.5, Warszawa, 3 lutego 2011 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013), Warszawa, marzec 2011 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Program Operacyjny, SZCZEGÓŁOWY OPIS PRIORYTETÓW PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI 2007 2013, Warszawa, 1 czerwca 2010 r.