Wymagania edukacyjne z chemii w gimnazjum rok szkolny 2014/2015

Wymagania edukacyjne z chemii w gimnazjum rok szkolny 2014/2015 Wymagania edukacyjne z chemii w gimnazjum sporządzono w oparciu o : Wewnątrzszkolny system oceniania. Podstawę programową dla gimnazjum z chemii. Rozporządzeniem MEN w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania. PROGRAM realizowany jest w ciągu czterech godzin w trzyletnim cyklu nauczania. Klasa I 2 godziny tygodniowo Klasa II 1 godzina tygodniowo Klasa III 1 godzina tygodniowo Do nauki przedmiotu obowiązuje podręcznik Ciekawa chemia. cz. 1,2,3, zeszty ćwiczeń cz. 1,2,3, zeszyt przedmiotowy. Ocenianiu podlega: sprawdziany pisemne/ testy, kartkówki, odpowiedzi ustne, prace domowe, umiejętności praktyczne ćw. Laboratoryjne. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na: - Zapoznaniu uczniów z ich osiągnięciami edukacyjnymi i postępami w nauce. - Pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju. - Motywowanie ucznia do dalszej pracy. - Dostarczanie rodzicom, opiekunom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. Wymagania edukacyjne z chemii obejmuje ocenę wiadomości i umiejętności wynikających z podstawy programowej oraz programu nauczania. Ocenie podlegają następujące umiejętności i wiadomości: Znajomość pojęć oraz praw i zasad chemicznych. Opisywanie, dokonywanie analizy i syntezy zjawisk chemicznych. Rozwiązywanie zadań problemowych (teoretycznych lub praktycznych) z wykorzystaniem znanych praw i zasad. Rozwiązywanie zadań rachunkowych, a w tym: - dokonanie analizy zadania, - tworzenie planu rozwiązania zadania, - znajomość wzorów, - przekształcanie wzorów, - wykonywanie obliczeń na liczbach i jednostkach, - analizę otrzymanego wyniku, - sformułowanie odpowiedzi. - posługiwanie się językiem przedmiotu. Planowanie i przeprowadzanie doświadczenia. Analizowanie wyników, przedstawianie wyników w tabelce lub na wykresie, wyciąganie wniosków, wskazywanie źródła błędów. Odczytywanie oraz przedstawianie informacji za pomocą tabeli, wykresu, rysunku, schematu. Wykorzystywanie wiadomości i umiejętności chemicznych w praktyce. 1.Wykaz wymagań edukacyjnych przedstawiany jest uczniom i rodzicom z początkiem każdego roku szkolnego poprzez omówienie oraz opublikowanie na stronie internetowej. 2. Uczeń winien starać się o systematyczne uzyskiwanie co najmniej 3 ocen w okresie. 3. Skala ocen zawiera stopnie od 1 do 6, rozszerzone o + i -. 1

4. Ocenie podlegają następujące formy aktywności ucznia : a) wypowiedzi ustne - co najmniej jeden stopień z odpowiedzi ustnej w roku szkolnym, b) wypowiedzi pisemne: kartkówki - polegające na sprawdzeniu opanowania umiejętności i wiadomości z 1-3 lekcji poprzednich, prace klasowe/ sprawdziany c) prace domowe : krótkoterminowe z lekcji na lekcję, długoterminowe wykonanie: referatu, opracowania, projektu, pomocy dydaktycznej, d) umiejętności praktyczne ćw. laboratoryjne (pokazy indywidualne, przestrzeganie przepisów bhp, dobór sprzętu laboratyjnego, formułowanie obserwacji i wniosków. 5. Kryteria oceny umiejętności i wiadomości są następujące : a) wypowiedź ustna : Uczeń może być bez zapowiedzi wezwany do odpowiedzi obejmującej trzy ostatnie jednostki tematyczne). bezbłędna, samodzielna, wykraczająca poza program - ocena celująca, bezbłędna, samodzielna, wyczerpująca - ocena bardzo dobra, bezbłędna, samodzielna, niepełna - ocena dobra, z błędami, samodzielna, niepełna - ocena dostateczna, z błędami, z pomocą nauczyciela, niepełna - ocena dopuszczająca, nie udzielenie odpowiedzi mimo pomocy nauczyciela, bądź stwierdzenie niesamodzielności odpowiedzi - ocena niedostateczna. b) kartkówki formy bieżącej kontroli wiadomości zastępuje kontrolę odpowiedzi ustnych, polegające na sprawdzeniu opanowania umiejętności i wiadomości z 1-3 lekcji poprzednich. Kartkówki nie są zapowiadane, w przypadku stwierdzenia niesamodzielności pracy podczas kartkówki ocenie podlega część kartkówki od chwili przerwania pracy, c) test / sprawdzian obejmujący materiał z danego działu jest zapowiadany, co najmniej z jednotygodniowym wyprzedzeniem. W przypadku stwierdzenia niesamodzielnej pracy ucznia podczas testu/sprawdzianu ocenie podlega część sprawdzianu, testu dalsza praca jest przerwana. 6. Warunki poprawy stopni: - poprawa jest dobrowolna, uczeń ma prawo poprawić każdy sprawdzian/test napisany na ocenę niesatysfakcjonująca go, poprawa odbywa się w terminie ustalonym przez nauczyciela. Uczeń poprawia ocenę tylko raz, uczeń ma obowiązek poprawić stopień niedostateczny z testu/sprawdzianu w trybie określonym przez nauczyciela, uczeń poprawia pracę tylko raz i brana jest pod uwagę ocena z pracy poprawionej, - przy poprawianiu testów/ sprawdzianów w drugim terminie kryteria ocen nie zmieniają się, - nie zgłoszenie się na umówiony z nauczycielem termin poprawy bez usprawiedliwienia jest równoznaczne z rezygnacją z poprawy, - oceny z pozostałych form pomiaru aktywności ucznia nie podlegają poprawie, - w sytuacji zagrożenia ustalenia oceną niedostateczną śródroczną nauczyciel może zaproponować uczniowi jeszcze jedną pracę poprawkową pod warunkiem, że uczeń wykorzystał wszystkie możliwości poprawy ocen z prac testów/ sprawdzianów, - w przypadku ustalenia oceny niedostatecznej za pierwszy okres uczeń ma prawo zaliczyć dany materiał w drugim okresie w wyznaczonym przez nauczyciela terminie. ( do 31 marca) - Uczeń może odwołać się od ustalonej oceny śródrocznej i końcoworocznej zgodnie z obowiązującym statutem szkoły. 7. Sprawdziany/testy są obowiązkowe. W przypadku losowej nieobecności uczeń ma obowiązek zaliczyć pracę w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem. 8. W przypadku nieobecności nauczyciela lub uczniów (wycieczka, wyjście klasowe) w dniu zapowiedzianego testu/ sprawdzianu termin zostaje przesunięty automatycznie na kolejną lekcję. 9. Uzyskane stopnie w poszczególnych formach aktywności ucznia stanowią podstawę do ustalenia oceny śródrocznej/ końcoworocznej. Stopnie mają różne wagi. Ocena śródroczna/ końcoworoczna nie jest średnią ocen cząstkowych. Przy ustalaniu oceny śródrocznej i końcoworocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia z poszczególnych form działalności w następującej kolejności : A - Testy/sprawdziany - (największy wpływ na kształt oceny śródrocznej i końcoworocznej) B - kartkówki 2

C - odpowiedź ustna, D - prace domowe. E - prace dodatkowe 10. W przypadku sprawdzianów pisemnych/testów stosowane są konkretne kryteria: 0-30% - ocena niedostateczna 31 50% -ocena dopuszczająca 51-74% - ocena dostateczna 75-92% - ocena dobra 93-100% - ocena bardzo dobry 100% - ocena celująca, tylko w przypadku, gdy w treści poleceń zaplanowane są do wykonania dodatkowe zadania o dużym stopniu trudności, a obowiązkowe zostały wykonane prawidłowo. 11. W przypadku niespełniania obowiązków szkolnych przez ucznia (braku zeszytu, zeszytu ćw itp.) będą wyciągane konsekwencje zgodnie z obowiązującym wewnątrzszkolnym systemem oceniania. 12.Dostosowania z chemii do możliwości uczniów ze specjalnymi wymaganiami edukacyjnymi: I. Uczniowie posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się oraz uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego lub specjalnego są oceniani z uwzględnieniem zaleceń poradni. II. Nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb. psychofizycznych i edukacyjnych ucznia posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się. III. W stosunku do wszystkich uczniów posiadających dysfunkcje zastosowane zostaną zasady wzmacniania poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, motywowania do pracy i doceniania małych sukcesów. IV. Dostosowania szczegółowe: a) uczniowie z specyficznymi trudnościami w uczeniu się, w tym z dysleksją, dysgrafią, dysortografią dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzania wiedzy, nie treści. Ucznia ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się obowiązują na lekcjach chemii wymagania i kryteria ocen określone w wymaganiach edukacyjnych dla wszystkich uczniów, z pewnymi wyjątkami. Od ucznia wymaga się podstawowych umiejętności i wiadomości, o których mowa w podstawie programowej. posadzenie dziecka blisko nauczyciela, dzięki czemu zwiększy się jego koncentracja uwagi, wzrośnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć ilość błędów przy przepisywaniu, podawanie poleceń w prostszej formie, pomaganie w rozwiązywaniu zdań tekstowych poprzez zadawanie naprowadzających pytań, unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć, częste odwoływanie się do konkretu, przykładu, zjawisk życia codziennego unikanie pytań problemowych, przekrojowych odrębne instruowanie, w ocenie pracy ucznia uwzględnianie poprawności toku rozumowania, a nie tylko prawidłowości wyniku końcowego, poprawianie ocen z prac pisemnych na dodatkowych zajęciach, wydłużanie czasu na odpowiedź i prace pisemne, dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie i odpytanie, pomoc podczas wypowiedzi ustnych w doborze słownictwa, naprowadzanie poprzez pytania pomocnicze, korzystanie z modeli związków chemicznych, tablicy pierwiastków chemicznych, kalkulatora podczas odpowiedzi, kartkówek, sprawdzianów wydłużanie czasu na odpowiedź i prace pisemne, jeżeli to niemożliwe, to ograniczenie liczby zadań w pracy klasowej, rozłożenie w czasie nauki symboli chemicznych, definicji, reguł, b) uczniowie z obniżonym potencjałem intelektualnym dostosowanie wymagań w zakresie formy i treści obowiązują wymagania jak dla uczniów bez deficytów, za wyjątkiem oceny dopuszczającej, którą uczeń uzyskuje po otrzymaniu 20% punktów możliwych do uzyskania, uczeń ma prawo poprawiać sprawdzian w formie dla siebie najkorzystniejszej(ustnej lub pisemnej), 3

w kartkówkach ze znajomości pisania wzorów związków chemicznych przeważają przykłady związków dwupierwiastkowych w pracy pisemnej zdecydowana część zajmują zadania zamknięte i zadania z luką. c) uczniowie z orzeczonym upośledzeniem lekkim - dostosowanie wymagań w zakresie formy i treści Uczniów z upośledzeniem lekkim obowiązuje taka sama podstawa programowa jak uczniów bez deficytów. na stopień bardzo dobry muszą opanować wiadomości i umiejętności określone jako podstawowe (czyli na stopień dostateczny dla ucznia bez deficytów). na stopień dobry wiadomości i umiejętności określone jako konieczne (czyli na ocenę dopuszczającą dla ucznia bez deficytów). na stopień dostateczny ponad połowę wiadomości i umiejętności koniecznych. na stopień dopuszczający połowę wiadomości i umiejętności koniecznych. uczniowie, którzy nie spełniają tych wymagań, unikają nauki, nie wykazują chęci współpracy z nauczycielem, nie przyjmują pomocy otrzymają stopień niedostateczny, uczniowie z działu równania reakcji chemicznych, wskazują reakcje na podstawie tekstu i wskazują typ reakcji d) uczniowie z niepełnosprawnością ruchową - dostosowanie wymagań w zakresie formy jeżeli niepełnosprawność dotyczy kończyn górnych, to nie oceniamy estetyki napisanych wzorów związków chemicznych. uczeń może opowiedzieć jakie czynności należy wykonać, aby rozwiązać zadanie. Preferujemy odpowiedzi ustne. w testach i pracach pisemnych wykorzystujemy zadania zamknięte, zadania z luką. uczeń może w zadaniach domowych korzystać z komputera. e) uczniowie słabosłyszący w klasie siedzą w pierwszych lub drugich ławkach, nauczyciel przypomina uczniowi o noszeniu aparatu słuchowego, nauczyciel sprawdza czy uczeń zrozumiał polecenie, nauczyciel przekazując informacje, staje przodem do ucznia, nauczyciel dokładnie i głośno wymawia nowe pojęcia i objaśnia je, nauczyciel sprawdza czy uczeń zapisał zadanie domowe, informacje o kartkówkach i pracach klasowych, jeżeli wymaga tego sytuacja, uczeń może mieć inny test, w którym przeważają zadania z krótkimi poleceniami f) uczniowie słabowidzący wymagania, jak dla uczniów bez dysfunkcji, ale: uczeń zajmuje ławkę przy oknie w dobrze oświetlonym miejscu, na lekcji ma przygotowane pogrubione linie w zeszycie, jeżeli tego wymaga sytuacja(przygotowane przez rodziców lub innych członków rodziny), kartkówki i sprawdziany są pisane czcionką 16 lub większą, nauczyciel przygotowuje powiększone kserokopie fotografii i rysunków, które chce z uczniem na lekcji omawiać, uczeń może podczas lekcji, na kartkówce i pracy klasowej korzystać z modeli związków chemicznych, uczeń korzysta z powiększonych kserokopii układu okresowego i tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli, zwracanie uwagi na szybką męczliwość ucznia związana ze zużywaniem większej energii na patrzenie i interpretację informacji uzyskanych droga wzrokową wydłużenie czasu na wykonanie określonych zadań Częste zadawanie pytania co widzisz? w celu sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań wzrokowych g) uczniowie przewlekle chorzy wymagania jak dla uczniów bez dysfunkcji, ale jeżeli uczeń jest długo nieobecny, zaległe kartkówki i sprawdziany pisze we wcześniej uzgodnionym z nauczycielem terminie, braki we wiadomościach i umiejętnościach uzupełnia uczestnicząc w zajęciach dodatkowych, h) uczniowie wykazujący kłopoty z zachowaniem i zagrożeni niedostosowaniem społecznym wymagania jak dla uczniów bez dysfunkcji posadzenie dziecka blisko nauczyciela, dzięki czemu zwiększy się jego koncentracja uwagi, ograniczeniu ulegnie ilość bodźców rozpraszających, wzrośnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, i) uczniowie z deficytami rozwojowymi wymagania jak dla uczniów bez dysfunkcji, ale wydłużony czas na odpowiedzi 4

precyzyjne, krótkie polecenia wydłużony czas na opanowanie definicji, reguł, twierdzeń poprawa ocen w dowolnej formie(ustnej lub pisemnej) na dodatkowych zajęciach j) uczniowie z trudnościami w nauce wymagania jak dla uczniów bez dysfunkcji, ale posadzenie ucznia blisko nauczyciela, kontrola pracy na lekcjach, pilnowanie odrabiana zadań domowych, wdrażanie do regularnego uczenia się, kontrolowanie obecności na lekcjach k)uczniowie z ADHD wymagania jak dla uczniów bez dysfunkcji, pomaganie uczniowi w skupieniu się na wykonywaniu jednej czynności, wydawanie jasnych, precyzyjnych poleceń- na raz tylko jedno polecenie, formułowanie informacji dotyczących pracy domowej w sposób jasny i przejrzysty, przypominanie o regułach, skupianie uwagi ucznia na tym co najważniejsze kolor, podkreślenie, poprawny zapis chwalenie ucznia za każde pozytywne zachowanie, angażowanie ucznia w konkretne działania, akceptowanie ucznia bez względu na jego nieprawidłowe zachowania, w miarę potrzeby opracowanie zrozumiałego dla ucznia kontraktu, zapewnienie uczniowi miejsca w pierwszej ławce 13. Ogólne wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych wynikających z podstawy programowej zawartej w realizowanym programie nauczania: Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, - potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych (problemowych) - umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, - proponuje rozwiązania nietypowe, - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla wyższego niż szkolny. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem, - potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów i zadań w nowych sytuacjach, - wykazuje dużą samodzielność i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy np.: układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień, - potrafi biegle pisać i uwzględniać samodzielnie równania reakcji chemicznych. Ocenę dobrą uzyskuje uczeń, który: - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, - potrafi korzystać z układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic i innych źródeł wiedzy chemicznej, - potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne, - potrafi pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznej. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem, które są konieczne do dalszego kształcenia, 5

- poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania z pomocą nauczyciela typowych zadań lub problemów, - potrafi korzystać z pomocą nauczyciela z takich źródeł wiedzy jak: układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice, - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne, - potrafi z pomocą nauczyciela pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznej. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, - rozwiązuje z pomocą nauczyciela typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać bardzo proste eksperymenty chemiczne, - pisać proste wzory chemiczne i proste równania chemiczne. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są konieczne do dalszego kształcenia, - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela, - nie zna symboliki chemicznej, - nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela, - nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi. 14. Wymagania szczegółowe: SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE WYNIKAJĄCE Z REALIZOWANEGO PROGRAMU CHEMII W GIMNAZJUM zgodne z podstawą programową. CHEMIA, KLASA 1A, 1B, 1C. ŚWIAT SUBSTANCJI Dopuszczającą [1] podaje przykłady obecności chemii w swoim życiu; wymienia podstawowe narzędzia pracy chemika; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej; dzieli substancje na stałe, ciekłe i gazowe; wskazuje przykłady substancji stałych, ciekłych i gazowych w swoim otoczeniu; wymienia podstawowe właściwości substancji; zna wzór na gęstość substancji; Dostateczną [1 +2 ] wymienia gałęzie przemysłu związane z chemią; podaje przykłady produktów wytwarzanych przez zakłady przemysłowe związane z chemią; czyta ze zrozumieniem tekst popularno naukowy na temat wybranych faktów z historii i rozwoju chemii; rozpoznaje i nazywa podstawowy sprzęt i naczynia laboratoryjne; wie, w jakim celu stosuje się oznaczenia na etykietach opakowań odczynników chemicznych i środków czystości stosowanych w gospodarstwie domowym; Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] wskazuje zawody w wykonywaniu, których niezbędna jest znajomość zagadnień chemicznych; wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat historii i rozwoju chemii na przestrzeni dziejów; potrafi udzielić pierwszej pomocy w pracowni chemicznej; określa zastosowanie podstawowego sprzętu laboratoryjnego; identyfikuje substancje na podstawie przeprowadzonych badań; bada właściwości wybranych metali (w tym przewodzenie ciepła i prądu bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] wskazuje chemię wśród innych nauk przyrodniczych; wskazuje związki chemii z innymi dziedzinami nauki; bezbłędnie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym; wyjaśnia, na podstawie budowy wewnętrznej substancji, dlaczego ciała stałe mają na ogół największą gęstość, a gazy najmniejszą; wskazuje na związek zastosowania substancji z jej właściwościami; wyjaśnia rolę metali w rozwoju cywilizacji i gospodarce człowieka; 6

zna podział substancji na metale i niemetale; wskazuje przedmioty wykonane z metali; wymienia czynniki powodujące niszczenie metali; podaje przykłady niemetali; podaje właściwości wybranych niemetali; sporządza mieszaniny substancji; podaje przykłady mieszanin znanych z życia codziennego; wymienia przykładowe metody rozdzielania mieszanin; zna pojęcia: reakcji chemicznej, przemiany fizycznej, pierwiastek chemiczny; podaje co najmniej trzy objawy reakcji chemicznej; dzieli poznane substancje na proste i złożone. bada właściwości substancji; korzysta z danych zawartych w tabelach (odczytuje gęstość oraz wartości temperatury wrzenia i temperatury topnienia substancji); zna jednostki gęstości; podstawia dane do wzoru na gęstość substancji; odróżnia metale od innych substancji i wymienia ich właściwości; odczytuje dane tabelaryczne, dotyczące wartości temperatury wrzenia i temperatury topnienia metali; wie, co to są stopy metali; podaje zastosowanie wybranych metali i ich stopów; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wie, w jakich stanach skupienia niemetale występują w przyrodzie; sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne; wskazuje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych; odróżnia substancję od mieszaniny substancji; wie, co to jest: dekantacja; sedymentacja, filtracja, odparowanie rozpuszczalnika i krystalizacja; wykazuje na dowolnym przykładzie różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną; przedstawia podane przemiany elektrycznego); interpretuje informacje z tabel chemicznych dotyczące właściwości metali; zna skład wybranych stopów metali; podaje definicję korozji; wyjaśnia różnice we właściwościach metali i niemetali; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja; planuje i przeprowadza proste doświadczenia dotyczące rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; montuje zestaw do sączenia; wyjaśnia, na czym polega metoda destylacji; wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wyjaśnia, czym jest związek chemiczny; wykazuje różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym. tłumaczy, dlaczego metale stapia się ze sobą; bada właściwości innych (niż podanych na lekcji) metali oraz wyciąga prawidłowe wnioski na podstawie obserwacji z badań; wykazuje szkodliwe działanie substancji zawierających chlor na rośliny; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu; porównuje właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego składników; opisuje rysunek przedstawiający aparaturę do destylacji; wskazuje różnice między właściwościami substancji, a następnie stosuje je do rozdzielania mieszanin; projektuje proste zestawy doświadczalne do rozdzielania wskazanych mieszanin; sporządza kilkuskładnikowe mieszaniny, a następnie rozdziela je poznanymi metodami; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcję żelaza z siarką; przeprowadza rekcję termicznego rozkładu cukru i na podstawie produktów rozkładu cukru określa typ reakcji chemicznej; projektuje doświadczenia, formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji. 7

w schematycznej formie zapisu równania reakcji chemicznej; wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej; podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego, zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń. 8

Przykłady wymagań nadobowiązkowych samodzielnie szuka w literaturze naukowej i czasopismach chemicznych informacji na temat historii i rozwoju chemii; a także na temat substancji i ich przemian; posługuje się pojęciem gęstości substancji w zadaniach problemowych; zna skład i zastosowanie innych, niż poznanych na lekcji, stopów (np. stopu Wooda); przeprowadza chromatografię bibułową oraz wskazuje jej zastosowanie; tłumaczy, na czym polega zjawisko alotropii i podaje jej przykłady; samodzielnie podejmuje działania zmierzające do rozszerzenia swoich wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach chemii; przeprowadza badania właściwości substancji; sporządza mieszaniny różnych substancji oraz samodzielnie je rozdziela; identyfikuje substancje na podstawie samodzielnie przeprowadzonych badań; prezentuje wyniki swoich badań w formie wystąpienia, referatu lub za pomocą multimediów (np. w formie prezentacji multimedialnej). 9

BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH Dopuszczającą [1] definiuje pierwiastek chemiczny; wie, że symbole pierwiastków chemicznych mogą być jedno- lub dwuliterowe; posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych, wie, że w symbolu dwuliterowym pierwsza litera jest wielka, a druga mała; układa z podanego wyrazu możliwe kombinacje literowe symbole pierwiastków; wie, że substancje są zbudowane z atomów; definiuje atom; wie, na czym polega dyfuzja; zna pojęcia: proton, neutron, elektron, elektron walencyjny, konfiguracja elektronowa; kojarzy nazwisko Mendelejewa z układem okresowym pierwiastków chemicznych; zna treść prawa okresowości; wie, że pionowe kolumny w układzie okresowym pierwiastków chemicznych to grupy, a poziome rzędy to okresy; posługuje się układem okresowym pierwiastków chemicznych w celu odczytania symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego; wie, co to są izotopy; Dostateczną [1 +2 ] przyporządkowuje nazwom pierwiastków chemicznych ich symbole i odwrotnie; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji; podaje dowody ziarnistości materii; definiuje pierwiastek chemiczny, jako zbiór prawie jednakowych atomów; podaje symbole, masy i ładunki cząstek elementarnych; wie, co to jest powłoka elektronowa; oblicza liczby protonów, elektronów i neutronów znajdujących się w atomach danego pierwiastka chemicznego, korzystając z liczby atomowej i masowej; określa rozmieszczenie elektronów w poszczególnych powłokach elektronowych i wskazuje elektrony walencyjne; wie, jaki był wkład D. Mendelejewa w prace nad uporządkowaniem pierwiastków chemicznych; rozumie prawo okresowości; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych grupy i okresy; porządkuje podane pierwiastki chemiczne według wzrastającej liczby atomowej; wyszukuje w dostępnych mu źródłach informacje o właściwościach i aktywności chemicznej podanych pierwiastków; Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] wymienia pierwiastki chemiczne znane w starożytności; podaje kilka przykładów pochodzenia nazw pierwiastków chemicznych; odróżnia modele przedstawiające drobiny różnych pierwiastków chemicznych; wyjaśnia budowę wewnętrzną atomu, wskazując miejsce protonów; neutronów i elektronów; rysuje modele atomów wybranych pierwiastków chemicznych; wie, jak tworzy się nazwy grup; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych miejsce metali i niemetali; tłumaczy, dlaczego masa atomowa pierwiastka chemicznego ma wartość ułamkową; oblicza liczbę neutronów w podanych izotopach pierwiastków chemicznych; wskazuje zagrożenia wynikające ze stosowania izotopów promieniotwórczych; bierze udział w dyskusji na temat wad i zalet energetyki jądrowej; wskazuje położenie pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków chemicznych na podstawie budowy jego atomu. bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] podaje, jakie znaczenie miało pojęcie pierwiastka w starożytności; tłumaczy, w jaki sposób tworzy się symbole pierwiastków chemicznych; planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia; zna historię rozwoju pojęcia: atom; tłumaczy, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej u; wyjaśnia, jakie znaczenie mają elektrony walencyjne; omawia, jak zmienia się aktywność metali i niemetali w grupach i okresach; projektuje i buduje modele jąder atomowych izotopów; oblicza średnią masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie mas atomowych poszczególnych izotopów i ich zawartości procentowej; szuka rozwiązań dotyczących składowania odpadów promieniotwórczych; tłumaczy, dlaczego pierwiastki chemiczne znajdujące się w tej samej grupie mają podobne właściwości; tłumaczy, dlaczego gazy szlachetne są pierwiastkami mało aktywnymi chemicznie. 10

wymienia przykłady izotopów; wymienia przykłady zastosowań izotopów; odczytuje z układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje niezbędne do określenia budowy atomu: numer grupy i numer okresu oraz liczbę atomową i liczbę masową. wyjaśnia, co to są izotopy; nazywa i zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków chemicznych; wyjaśnia, na czym polegają przemiany promieniotwórcze; charakteryzuje przemiany: α, β i γ; omawia wpływ promieniowania jądrowego na organizmy; określa na podstawie położenia w układzie okresowym budowę atomu danego pierwiastka i jego charakter chemiczny. zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna ciekawe historie związane z pochodzeniem lub tworzeniem nazw pierwiastków chemicznych; przedstawia rozwój pojęcia: atom i założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej; przedstawia inne, niż poznane na lekcji, sposoby porządkowania pierwiastków chemicznych; śledzi w literaturze naukowej osiągnięcia w dziedzinie badań nad atomem i pierwiastkami promieniotwórczymi; bezbłędnie oblicza masę atomową ze składu izotopowego pierwiastka chemicznego; oblicza skład procentowy izotopów pierwiastka chemicznego; zna budowę atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych większych od 20; uzasadnia, dlaczego lantanowce i aktynowce umieszcza się najczęściej pod główną częścią tablicy. ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW Dopuszczającą [1] zapisuje w sposób symboliczny aniony i kationy; wie, na czym polega wiązanie jonowe, Dostateczną [1 +2 ] rozróżnia typy wiązań przedstawione w sposób modelowy na rysunku; rysuje modele wiązań jonowych Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] tłumaczy mechanizm tworzenia jonów i wiązania jonowego; wyjaśnia mechanizm tworzenia bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] wyjaśnia, od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej; modeluje schematy powstawania 11

a na czym wiązanie atomowe (kowalencyjne); odczytuje wartościowość pierwiastka z układu okresowego pierwiastków chemicznych; nazywa tlenki zapisane za pomocą wzoru sumarycznego; odczytuje masy atomowe pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych; zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zna treść prawa zachowania masy; zna treść prawa stałości składu, definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substrat, produkt, współczynnik stechiometryczny, dobiera współczynniki reakcji chemicznej w prostych przykładach równań chemicznych. i atomowych na prostych przykładach; rozumie pojęcia oktetu i dubletu elektronowego; wyjaśnia sens pojęcia: wartościowość; oblicza liczby atomów poszczególnych pierwiastków chemicznych na podstawie zapisów typu: 3 H 2 O; definiuje i oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków i związków chemicznych; wyjaśnia, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; podaje po kilka przykładów reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zapisuje przemiany chemiczne w formie równań reakcji chemicznych; dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na stałości składu. zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń, się wiązania atomowego (kowalencyjnego); podaje przykład chlorowodoru i wody jako cząsteczki z wiązaniem atomowym (kowalencyjnym) spolaryzowanym; określa wartościowość pierwiastka na podstawie wzoru jego tlenku; ustala wzory sumaryczne i strukturalne tlenków niemetali oraz wzory sumaryczne tlenków metali na podstawie wartościowości pierwiastków; podaje sens stosowania jednostki masy atomowej; układa równania reakcji chemicznych zapisanych słownie; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych; uzupełnia podane równania reakcji chemicznych; wykonuje proste obliczenia oparte na prawach zachowania masy i stałości składu w zadaniach różnego typu; rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych. wiązań: atomowych, atomowych spolaryzowanych i jonowych; oblicza wartościowość pierwiastków chemicznych w tlenkach; wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w formie prostych chemografów; rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno- -cząsteczkowej; analizuje reakcję żelaza z tlenem (lub inną przemianę) w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy. 12

Przykłady wymagań nadobowiązkowych tłumaczy, dlaczego konfiguracja elektronowa helowców stanowi stabilny układ elektronów; samodzielnie analizuje charakter wiązań w podanych przykładach cząsteczek związków chemicznych (na podstawie danych uzyskanych z tablicy elektroujemności); rozwiązuje proste zadania z uwzględnieniem mola; rozwiązuje złożone chemografy: ustala, jakie substancje kryją się pod wskazanymi oznaczeniami, zapisuje równania reakcji; w podanym zbiorze reagentów dobiera substraty do produktów, a następnie zapisuje równania reakcji, określając ich typ; interpretuje równania reakcji chemicznych pod względem ilościowym; wykonuje obliczenia stechiometryczne uwzględniające poznane w trakcie realizacji działu pojęcia i prawa. 13

GAZY I ICH MIESZANINY Dopuszczającą [1] przedstawia dowody na istnienie powietrza; wie, z jakich substancji składa się powietrze; opisuje na schemacie obieg tlenu w przyrodzie; definiuje tlenek; podaje, jakie zastosowania znalazł tlen; wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania azotu; odczytuje z układu okresowego nazwy pierwiastków należących do 18. grupy; zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(iv) [dwutlenku węgla]; wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(iv); omawia podstawowe właściwości wodoru; wymienia praktyczne zastosowania wodoru; wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza; wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka. Dostateczną [1+2] bada skład oraz podstawowe właściwości powietrza; tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie byłoby życia na Ziemi; wskazuje źródła pochodzenia ozonu oraz określa jego znaczenie dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania praktyczne kilku wybranych tlenków; proponuje sposób otrzymywania tlenków na drodze spalania; ustala nazwy tlenków na podstawie wzorów; ustala wzory sumaryczne tlenków na podstawie nazwy; oblicza masy cząsteczkowe wybranych tlenków; uzupełnia współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji otrzymywania tlenków na drodze utleniania pierwiastków; omawia właściwości azotu; wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; wymienia źródła tlenku węgla(iv); wyjaśnia znaczenie tlenku węgla(iv) dla organizmów; przeprowadza identyfikację tlenku węgla(iv) przy użyciu wody Wymagania edukacyjne na ocenę Dobrą [1+2+3] oblicza objętość poszczególnych składników powietrza w pomieszczeniu o podanych wymiarach; rozumie, dlaczego zmienia się naturalny skład powietrza; określa na podstawie obserwacji zebranego gazu jego podstawowe właściwości (stan skupienia, barwę, zapach, rozpuszczalność w wodzie); otrzymuje tlenki w wyniku spalania, np. tlenek węgla(iv); ustala wzory tlenków na podstawie modeli i odwrotnie; zapisuje równania reakcji otrzymywania kilku tlenków; odróżnia na podstawie opisu słownego reakcję egzotermiczną od reakcji endotermicznej; tłumaczy, na czym polega obieg azotu w przyrodzie; omawia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych; tłumaczy na schemacie obieg tlenku węgla(iv) w przyrodzie; przeprowadza i opisuje doświadczenie otrzymywania tlenku węgla(iv) w szkolnych warunkach laboratoryjnych; bada doświadczalnie właściwości fizyczne tlenku węgla(iv);uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów bardzo dobrą [1+2+3+4] oblicza, na ile czasu wystarczy tlenu osobom znajdującym się w pomieszczeniu (przy założeniu, że jest to pomieszczenie hermetyczne i jest mu znane zużycie tlenu na godzinę); konstruuje proste przyrządy do badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości powietrza: wykrywanie powietrza w pustym naczyniu, badanie składu powietrza, badanie udziału powietrza w paleniu się świecy; otrzymuje pod nadzorem nauczyciela tlen podczas reakcji termicznego rozkładu manganianu(vii) potasu; wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami nazywa się spalaniem; przedstawia podział tlenków na tlenki metali i tlenki niemetali oraz podaje przykłady takich tlenków; podaje skład jąder atomowych i rozmieszczenie elektronów na poszczególnych powłokach dla czterech helowców (He, Ne, Ar, Kr); wyjaśnia, dlaczego wzrost zawartości tlenku węgla(iv) w atmosferze jest niekorzystny; identyfikuje składniki powietrza na podstawie podanych informacji, 14

wapiennej; wie, jaka właściwość tlenku węgla(iv) zadecydowała o jego zastosowaniu; omawia właściwości wodoru; bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi; podaje, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu; podaje przyczyny i skutki smogu; wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi; wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej. zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń. i budynków użyteczności publicznej w gaśnice pianowe lub proszkowe; otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi; opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza; podaje znaczenie warstwy ozonowej dla życia na Ziemi; sprawdza eksperymentalnie, jaki jest wpływ zanieczyszczeń gazowych na rozwój roślin. uzasadnia, przedstawiając odpowiednie obliczenia, kiedy istnieje zagrożenie zdrowia i życia ludzi przebywających w niewietrzonych pomieszczeniach; wyjaśnia, jak może dojść do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są jego skutki i jak przed wybuchem można się zabezpieczyć; porównuje gęstość wodoru z gęstością powietrza; przeprowadza doświadczenie udowadniające, że dwutlenek węgla jest gazem cieplarnianym; proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami, formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji. wie, kto po raz pierwszy i w jaki sposób skroplił powietrze; rozumie proces skraplania powietrza i jego składników; zna szersze zastosowania tlenu cząsteczkowego i ozonu; zna i charakteryzuje właściwości większości znanych tlenków; charakteryzuje kilka nadtlenków; doświadczalnie sprawdza wpływ nawożenia azotowego na wzrost i rozwój roślin; rozumie naturę biochemiczną cyklu azotu w przyrodzie; wyjaśnia, czym spowodowana jest mała aktywność chemiczna helowców; rozumie i opisuje proces fotosyntezy; zna fakty dotyczące badań nad wodorem; podejmuje się zorganizowania akcji o charakterze ekologicznym. Przykłady wymagań nadobowiązkowych 15

WODA I ROZTWORY WODNE Dopuszczającą [1] wymienia rodzaje wód; wie, jaką funkcję pełni woda w budowie organizmów; wymienia stany skupienia wody, podaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w życiu codziennym; wymienia czynniki przyśpieszające rozpuszczanie ciał stałych; wie, co to jest stężenie procentowe roztworu; zna wzór na stężenie procentowe roztworu; prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa roztworu, zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody, wskazuje znane z życia codziennego przykłady roztworów o określonych stężeniach procentowych; wie, co to jest rozcieńczanie roztworu; wie, co to jest zatężanie roztworu; podaje źródła zanieczyszczeń wody; zna podstawowe skutki zanieczyszczeń wód, zna pojęcie rozpuszczalność. odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność substancji stałych. Dostateczną [1 +2 ] tłumaczy obieg wody w przyrodzie; tłumaczy znaczenie wody w funkcjonowaniu organizmów; wyjaśnia znaczenie wody w gospodarce człowieka; podaje, na czym polega proces rozpuszczania się substancji w wodzie; bada rozpuszczanie się substancji stałych i ciekłych w wodzie; bada szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie; podaje różnicę między roztworem nasyconym i nienasyconym; przygotowuje roztwór nasycony; podaje, na czym polega różnica między roztworem rozcieńczonym a stężonym; potrafi stosować wzór na stężenie procentowe roztworu do prostych obliczeń; przekształca wzór na stężenie procentowe roztworu tak, aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu przygotowuje roztwory o określonym stężeniu procentowym; wie, na czym polega rozcieńczanie roztworu; podaje sposoby zatężania roztworów; tłumaczy, w jaki sposób można Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] wyjaśnia, jakie znaczenie dla przyrody ma nietypowa gęstość wody; wykrywa wodę w produktach pochodzenia roślinnego i w niektórych minerałach; tłumaczy, jaki wpływ na rozpuszczanie substancji stałych ma polarna budowa wody; wskazuje różnice we właściwościach roztworów i zawiesin; wyjaśnia, na czym polega różnica między roztworem właściwym a roztworem koloidalnym; tłumaczy, co to jest rozpuszczalność substancji; oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika (lub roztworu); oblicza masę substancji rozpuszczonej w określonej masie roztworu o znanym stężeniu procentowym; oblicza masę rozpuszczalnika potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym; oblicza, ile wody należy dodać do danego roztworu w celu rozcieńczenia go do wymaganego stężenia procentowego; oblicza masę substancji, którą należy dodać do danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] uzasadnia potrzebę oszczędnego gospodarowania wodą i proponuje sposoby oszczędzania; oblicza procentową zawartość wody w produktach spożywczych na podstawie przeprowadzonych samodzielnie badań; porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych. wyjaśnia, co to jest emulsja; otrzymuje emulsję i podaje przykłady emulsji spotykanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co to jest koloid; podaje przykłady roztworów koloidalnych spotykanych w życiu codziennym; korzystając z wykresu rozpuszczalności, oblicza rozpuszczalność substancji w określonej masie wody, stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze, wyjaśnia, od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie; omawia znaczenie rozpuszczania się gazów w wodzie dla organizmów; oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę lub objętość i gęstość substancji rozpuszczonej i masę rozpuszczalnika (lub roztworu); 16

poznać, że woda jest zanieczyszczona, proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą, tłumaczy na czym polega proces rozpuszczania, mieszania zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń, rozwiązuje proste zadania związane z stężeniem procentowym, rozpuszczalnością. wyjaśnia, co to jest mgła i piana; wyjaśnia na czym asocjacja cząsteczek wody; prezentuje swoje poglądy na temat ekologii wód w Polsce i na świecie; zna i rozumie definicję stężenia molowego; wykonuje proste obliczenia związane ze stężeniem molowym roztworów.; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. procentowego; oblicza, ile wody należy odparować z danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; omawia zagrożenia środowiska przyrodniczego spowodowane skażeniem wód; omawia sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom wód. Przykłady wymagań nadobowiązkowych oblicza masę lub objętość substancji rozpuszczonej w określonej masie lub objętości roztworu o znanym stężeniu procentowym; oblicza objętość rozpuszczalnika (o znanej gęstości) potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym; przygotowuje roztwór o określonym stężeniu procentowym przez zmieszanie dwóch roztworów o danych stężeniach; prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęcia gęstości, oblicza masy lub objętości roztworów o znanych stężeniach procentowych potrzebne do przygotowania określonej masy roztworu o wymaganym stężeniu; wyjaśnia, jak działa oczyszczalnia ścieków; tłumaczy, w jaki sposób uzdatnia się wodę, formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji. 17

WODOROTLENKI A ZASADY Dopuszczającą [1] definiuje wskaźnik, dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek, zasada; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; definiuje zasadę na podstawie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej), podaje wartościowość grupy wodorotlenkowej, pisze ogólny wzór wodorotlenku, opisuje budowę wodorotlenków, Zapisuje wzory sumaryczne i podaje nazwy wodorotlenków: sodu, potasu, wapnia, glinu, wymienia rodzaje 2 wskaźników oraz określa ich barwy dla roztworów zasad, wymienia rodzaje odczynów roztworów pisze proste równania reakcji dysocjacji zasad oraz ich otrzymywania (zasada: sodowa, magnezowa.) Dostateczną [1 +2 ] wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze wzory wodorotlenków wybranych metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru; pisze równania reakcji tlenków metali z wodą; pisze równania reakcji metali z wodą; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy dysocjację elektrolityczną (jonową) zasad; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń, odróżnia zasady od kwasów za pomocą wskaźników Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; bada właściwości wybranych wodorotlenków; interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji elektro litycznej (jonowej) przykładowych zasad; pisze ogólne równanie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) zasad. Zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń, Opisuje doświadczenia (schemat, obserwacje, wnioski), opisuje zastosowanie wskaźników, określa odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] przedstawia za pomocą modeli przebieg reakcji tlenków metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie on ma zastosowanie; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) przykładowych zasad, planuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać różne wodorotlenki, także trudno rozpuszczalne, zapisuje równania reakcji otrzymywania poznanymi metodami różnych wodorotlenków, Rozwiązuje chemografy o większym stopniu trudności, identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji, Wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego, obojętnego roztworów, formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów używanych w życiu codziennym, 18

Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków; wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu; zna pojęcie alkaliów; zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich; rozwiązuje zadania problemowe związane z tematyką wodorotlenków i zasad. odczytuje równania reakcji chemicznych. 19

KWASY Dopuszczającą [1] podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą:(tlenek siarki (VI), tlenek węgla (IV)); zna wzory sumaryczne oraz nazwy poznanych kwasów (węglowego, siarkowego (VI) i (IV), azotowego (V), fosforowego (V), chlorowodorowego, siarkowodorowego), podaje definicje kwasów, jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi; podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego i siarkowodorowego; potrafii dokonać podziału kwasów na tlenowe i beztlenowe ze względu na budowę reszty kwasowej, zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; zna zagrożenia wynikające z właściwości niektórych kwasów; wie, co to jest skala ph; rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów, opisuje właściwości i zastosowania kwasów: chlorowodorowego, Dostateczną [1 +2 ] definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą; nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych i tlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych; otrzymywania kwasu chlorowodorowego, wymienia właściwości wybranych kwasów; zachowuje ostrożność w pracy z kwasami; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) poznanych kwasów; definiuje kwas na podstawie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej); zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń, wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy, Wskazuje przykłady tlenków kwasowych, rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych Wymagania na ocenę Dobrą [1 +2 +3 ] zapisuje równania reakcji otrzymywania wskazanego kwasu, zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej dla dowolnego kwasu, podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonuje ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym, siarkowym (VI); bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(vi) na żelazo, magnezu opisuje obserwacje; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; bada zachowanie się wskaźników bardzo dobrą [1 +2 +3 +4 ] przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: tlenkiem siarki(iv), tlenkiem fosforu(v), tlenkiem węgla(iv); zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów (siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego(v), azotowego(v), azotowego (III), fosforowego (V)) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; zapisuje równania reakcji poznanych kwasów beztlenowych, zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych; układa wzory kwasów z podanych jonów; identyfikuje kwasy na podstawie podanych informacji, przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów; 20