1. Zasady uznawania kwalifikacji zawodowych. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej nasz kraj włączony został do systemu wzajemnego uznawania kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych nabytych w państwach Unii Europejskiej lub państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. W Polsce zawody regulowane z obszaru turystyki to: przewodnik turystyczny. Zasady uznawania kwalifikacji określone są ustawą z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 63, poz. 394) oraz rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 8 października 2008 r. w sprawie staŝu adaptacyjnego i testu umiejętności w toku postępowania o uznanie kwalifikacji zawodowych w dziedzinie turystyki nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, a takŝe rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego z dnia 9 października 2008 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosków o wszczęcie postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych. Wniosek o uznanie kwalifikacji składa się na formularzu będącym załącznikiem do rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego z dnia 9 października 2008 r. w sprawie określenia wzorów formularzy wniosków o wszczęcie postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych (Dz. U. Nr 187,poz.1151). PowyŜsze rozporządzenie określa takŝe listę załączników do wniosku o wszczęcie postępowania. Na mocy z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit.a oraz pkt 25 części I załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 z późn. zm.), decyzja w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania ww. zawodów regulowanych podlega opłacie skarbowej w wysokości 523 zł. Zgodnie z art. 6 ust. 2 w zw. z ust. 1 pkt 1 ustawy obowiązek opłaty skarbowej powstaje z chwilą złoŝenia wniosku o uznanie kwalifikacji zawodowych. 2. Wymogi kwalifikacyjne dla zawodów w dziedzinie turystyki: Przewodnik turystyczny: Uprawnienia przewodnika turystycznego otrzymuje osoba, która: 1) ukończyła 18 lat, 2) ukończyła szkołę średnią, 3) posiada stan zdrowia umoŝliwiający wykonywanie zadań przewodnika turystycznego, 4) nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego, 5) odbyła szkolenie teoretyczne i praktyczne oraz zdała egzamin na przewodnika turystycznego. Przewodnicy turystyczni otrzymują uprawnienia następujących rodzajów: 1) przewodników górskich dla określonych obszarów górskich (Zachodnie Beskidy Zachodnie, Wschodnie Beskidy Zachodnie, Beskidy Wschodnie, Tatry albo Sudety), 1
2) przewodników miejskich dla poszczególnych miast (Gdańsk, Gdynia, Sopot /trójmiasto łącznie/, Katowice z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym /łącznie/, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin, Toruń, Warszawa albo Wrocław), 3) przewodników terenowych dla poszczególnych województw, regionów oraz tras turystycznych. Uprawnienia przewodników turystycznych: Uprawnienia przewodników górskich dzielą się na trzy klasy w zaleŝności od stopnia trudności tras i wycieczek. Uprawnienia przewodnika terenowego obejmują równieŝ miasta połoŝone w obrębie województwa lub regionu. Przewodnicy górscy: Przewodnik górski klasy trzeciej w celu uzyskania uprawnień powinien wykazać się wiadomościami i umiejętnościami w zakresie określonym programem szkolenia, niezbędnymi do: 1) prowadzenia wycieczek górskich pieszych w warunkach letnich wszystkimi szlakami oznakowanymi na określonym obszarze górskim oraz szlakami określonymi w programach szkolenia, w warunkach zimowych, 2) prowadzenia wycieczek autokarowych wszystkimi drogami na obszarze uprawnień. Przewodnik górski klasy drugiej oprócz wymagań jakie powinien spełniać przewodnik górski klasy trzeciej musi spełniać następujące warunki: 1) posiadać co najmniej dwuletni staŝ przewodnika górskiego klasy trzeciej, 2) prowadzić wycieczki co najmniej przez 30 dni, a przewodnik tatrzański - 90 dni, 3) wykazać się wiadomościami i umiejętnościami z zakresu przedmiotów określonych w programie szkolenia uzupełniającego na klasę drugą na tym obszarze. Przewodnik górski klasy pierwszej oprócz wymagań jakie powinien spełniać przewodnik górski klasy trzeciej i przewodnik górski klasy drugiej musi spełniać następujące warunki: 1) posiadać co najmniej trzyletni staŝ przewodnika górskiego klasy drugiej, 2) prowadzić w klasie drugiej wycieczki w warunkach letnich i zimowych co najmniej przez 50 dni, a przewodnik tatrzański - 90 dni, 3) wykazać się wiadomościami i umiejętnościami z zakresu przedmiotów określonych w programie szkolenia uzupełniającego na klasę pierwszą na tym obszarze. Uprawnienia przewodnika górskiego beskidzkiego nadaje się na jeden lub więcej następujących obszarów górskich: 1) zachodni Beskidów Zachodnich, obejmujący Beskid Śląski, Beskid śywiecki, wraz z połoŝoną od nich na północ częścią Pogórza Karpackiego oraz Orawą, Beskid Mały, Beskid Makowski, Beskid Wyspowy (część zachodnia) i Podhale obejmujące tereny na zachód od dolin: Białego Dunajca po Nowy Targ, Lepietnicy, Raby po Kasinę Wielką, Krzyworzeki po jej ujście do Raby. Obszar uprawnień obejmuje miasta: Cieszyn, Bielsko-Biała, Wadowice - leŝące na granicy obszaru uprawnień, 2
2) wschodni Beskidów Zachodnich, obejmujący Beskid Wyspowy, Beskid śywiecki, Beskid Makowski, Gorce, Beskid Sądecki, zachodnią część Beskidu Niskiego, wraz z połoŝoną od nich na północ częścią Pogórza Karpackiego, a takŝe Podhale, Pieniny, Spisz i Orawę, obejmujące tereny ograniczone od zachodu przez: Przełęcz Jałowiecką, dolinę rzeki Skawicy do jej ujścia do rzeki Skawy i rzekę Skawę. Od wschodu ograniczony przez: szczyt Obicz, rzekę Ropę po jej ujście do Wisłoki oraz dolinę Wisłoki. Obszar uprawnień obejmuje miejscowości: Tarnów, Bochnia, Wieliczka, Wysowa, Gorlice, Jasło - leŝące na granicy obszaru uprawnień, 3) Beskidów Wschodnich, obejmujący wschodnią część Beskidu Sądeckiego, Beskid Niski i Bieszczady wraz z połoŝoną od nich na północ częścią Pogórza Karpackiego, ograniczony od zachodu drogą Leluchów - Muszyna - Piwniczna-Zdrój - Rytro - Nowy Sącz, a od Nowego Sącza rzeką Dunajec. Obszar uprawnień obejmuje miejscowości: Przemyśl, Rzeszów, Tarnów, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rytro, Nowy Sącz - leŝące na granicy obszaru uprawnień, oraz Stary Sącz. Północną granicę obszarów uprawnień, o których mowa stanowi linia kolejowa Cieszyn - Goleszów - Bielsko-Biała - Wadowice - Kraków - Tarnów - Przemyśl, południową i wschodnią - granica państwa, a w przypadku uprawnień określonych w pkt 2 południową granicę obszaru uprawnień stanowi granica Tatrzańskiego Parku Narodowego. Uprawnienia przewodnika górskiego tatrzańskiego nadaje się na obszar Tatr oraz obszar Podtatrza obejmującego Spisz, Orawę, Podhale i Pieniny, ograniczony doliną rzeki Orawy, linią łączącą przełęcz Spytkowicką, Chabówkę i przełęcz Sieniawską, doliną rzeki Lepietnicy do jej ujścia do Czarnego Dunajca, a dalej do Dunajca, doliną rzeki Dunajec, przełęczą Krośnicką, rzeką Krośnicą do jej ujścia do Dunajca, rzeką Dunajec do ujścia rzeki Grajcarek, rzeką Grajcarek, potokiem Biała Woda, przełęczą Rozdziele. Obszar uprawnień obejmuje takŝe drogę Jabłonka - Zubrzyca Górna (Orawski Park Etnograficzny). Uprawnienia przewodnika górskiego sudeckiego nadaje się na obszar Sudetów obejmujący Karkonosze i Pogórze Karkonoskie, Góry i Pogórze Izerskie, Góry i Pogórze Kaczawskie, Rudawy Janowickie oraz Kotlinę Jeleniogórską, Kotlinę Kamiennogórską, Góry Kamienne, Góry i Pogórze Wałbrzyskie, Góry Sowie, Góry Bardzkie, Góry Stołowe, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Masyw ŚnieŜnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Góry Opawskie i Kotlinę Kłodzką, wraz z połoŝoną od nich na północ częścią Przedgórza Sudeckiego oraz Masywem ŚlęŜy. Obszar uprawnień obejmuje teren połoŝony na południe i południowy zachód od drogi Jędrzychowice - Bolesławiec (droga nr 4) - Złotoryja - Jawor (droga nr 363) - Strzegom (droga nr 374) - Świdnica (droga nr 382) - Tworzyjanów (droga nr 35) - Sobótka - Jordanów Śl. (drogi lokalne) - Łagiewniki (droga nr 8) - Strzelin (droga nr 39) - Sarby - Szklary - Karłowice Wielkie - Otmuchów (drogi lokalne) - Nysa (droga nr 46) - Prudnik - Trzebinia (droga nr 41). Na odcinku Trzebinia - Jędrzychowice granicę obszaru uprawnień stanowi granica państwa. Obszar uprawnień obejmuje następujące miejscowości połoŝone na granicy obszaru: Bolesławiec, Złotoryja, Jawor, Strzegom, Świdnica, Sobótka, Łagiewniki, Strzelin, Otmuchów, Nysa, Prudnik. 3
Ustala się następujące stopnie trudności tras i wycieczek prowadzonych przez przewodników górskich odpowiedniej klasy: 1) przewodnik górski klasy trzeciej jest uprawniony do prowadzenia pieszych wycieczek górskich w warunkach letnich szlakami oznakowanymi, pieszych wycieczek w warunkach zimowych szlakami określonymi w programach szkolenia, a takŝe wycieczek autokarowych, 2) przewodnik górski klasy drugiej jest uprawniony do prowadzenia: a) pieszych wycieczek górskich wszystkimi szlakami oznakowanymi w warunkach letnich i w warunkach zimowych, b) wycieczek autokarowych, c) pieszych wycieczek górskich po drogach taternickich do III stopnia trudności w warunkach letnich i do II stopnia trudności w warunkach zimowych na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przypadku przewodnika górskiego tatrzańskiego, 3) przewodnik górski klasy pierwszej jest uprawniony do prowadzenia: a) wycieczek górskich w warunkach letnich i zimowych wszystkimi szlakami oznakowanymi na obszarze uprawnień, b) wycieczek autokarowych, c) pieszych wycieczek górskich po drogach taternickich do IV stopnia trudności w warunkach letnich i do III stopnia trudności w warunkach zimowych na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przypadku przewodnika górskiego tatrzańskiego. Prowadzenie wycieczek górskich w Tatrach powyŝej IV stopnia trudności w warunkach letnich i powyŝej III stopnia trudności w warunkach zimowych na zasadach określonych w odrębnych przepisach wymaga uprawnień przewodnika górskiego tatrzańskiego i dodatkowego szkolenia uzupełniającego. Przewodnicy miejscy: Przewodnik miejski powinien posiadać odpowiednie uprawnienia wymagane w przypadku wykonywania zadań przewodnika turystycznego w następujących miastach: 1) Gdańsk, Gdynia, Sopot (łącznie), 2) Katowice z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym (łącznie), 3) Kraków, 4) Lublin, 5) Łódź, 6) Poznań, 7) Szczecin, 8) Toruń, 9) Warszawa, 10) Wrocław. Uprawnienia przewodników miejskich obejmują takŝe oprowadzanie po obiektach i obszarach znajdujących się w strefie podmiejskiej, jeŝeli te obiekty i obszary są związane z historią, kulturą lub gospodarką miasta oraz objęte są programem szkolenia przewodników miejskich. 4
3. Kształcenie w zawodach z dziedziny turystyki. Kształcenie w zawodzie przewodnik turystyczny, realizowane jest przez jednostki organizacyjne lub osoby upowaŝnione na podstawie decyzji administracyjnej marszałka województwa właściwego ze względu na ich siedzibę lub miejsce zamieszkania, a w wypadku jednostek organizacyjnych lub osób mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej - wybranego przez nich marszałka województwa, które: 1) do prowadzenia zajęć teoretycznych dysponują kadrą wykładowców posiadających wykształcenie wyŝsze; 2) do prowadzenia zajęć praktycznych dysponują kadrą instruktorów posiadających udokumentowaną praktykę w zakresie wykonywania zadań odpowiednio przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek w wymiarze co najmniej 50 dni w okresie 5 lat poprzedzających dzień złoŝenia wniosku o udzielenie upowaŝnienia; 3) zapewnią warunki umoŝliwiające realizację zajęć, w tym takŝe praktycznych, oraz odpowiednią obsługę biurową wraz z przechowywaniem i udostępnianiem dokumentacji szkolenia. 4. StaŜ adaptacyjny. Przewodnik turystyczny: Wnioskodawca wraz z wnioskiem o odbycie staŝu adaptacyjnego składa formularz zgłoszeniowy oraz dokument zawierający zobowiązanie opiekuna, do nawiązania z wnioskodawcą stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku gdy opiekun jest członkiem stowarzyszenia lub innej jednostki zatrudniającej przewodników turystycznych, wnioskodawca moŝe nawiązać stosunek prawny z tym stowarzyszeniem lub tą jednostką. W formularzu zgłoszeniowym wnioskodawca wskazuje opiekuna, który zobowiązał się nawiązać z nim stosunek prawny w celu odbycia staŝu. StaŜ jest realizowany na podstawie programu ustalonego zgodnie z zakresem tematycznym wymaganym dla danego rodzaju uprawnień przewodnika turystycznego. Okres staŝu ustala indywidualnie dla kaŝdego wnioskodawcy organ prowadzący postępowanie, biorąc pod uwagę ocenę spełnienia warunków, Ŝe staŝ ma obejmować zajęcia praktyczne, w zaleŝności od posiadanych przez wnioskodawcę kwalifikacji i doświadczenia w wykonywaniu zawodu przewodnika turystycznego, w wymiarze od 50 % do 100 % godzin wymaganych dla rodzaju uprawnienia przewodnika turystycznego, o które ubiega się wnioskodawca, określonych zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek. Organ prowadzący postępowanie moŝe na uzasadniony wniosek złoŝony przez wnioskodawcę przedłuŝyć okres staŝu na czas określony, nieprzekraczający łącznie z juŝ odbytym staŝem 2 lat. 5
Organ prowadzący postępowanie sprawuje nadzór nad przebiegiem staŝu w szczególności przez: kontrolę realizacji programu staŝu, kontrolę obecności wnioskodawcy w czasie staŝu, gromadzenie informacji o przebiegu staŝu. 5. Testy umiejętności. Przewodnik turystyczny: Do przygotowania i przeprowadzenia testu umiejętności, organ prowadzący postępowanie powołuje trzyosobowy zespół składający się z przewodniczącego oraz dwóch członków. Testy przeprowadzane są dwa razy do roku dla kaŝdego rodzaju uprawnień. Zawiadomienie o terminie i miejscu przeprowadzenia testu organ prowadzący postępowanie przekazuje wnioskodawcy oraz podaje do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej na stronach podmiotowych ministra właściwego do spraw turystyki, nie później niŝ na 3 miesiące przez terminem testu. O ustalonym zakresie przedmiotowym testu oraz o wysokości opłaty z tytułu kosztów przeprowadzenia testu organ prowadzący postępowanie informuje wnioskodawcę nie później niŝ na 21 dni przed wyznaczonym terminem przeprowadzenia testu. Test składa się z dwóch części: 1) teoretycznej, przeprowadzanej w formie pisemnej i ustnej; 2) praktycznej. Część pisemna testu trwa 120 minut i składa się z 30 pytań, w tym nie więcej niŝ 3 pytań o charakterze opisowym. KaŜde z pytań nie mające charakteru opisowego powinno zawierać nie mniej niŝ trzy moŝliwości odpowiedzi, z których tylko jedna moŝe być prawidłowa. Do ustnej części testu dopuszcza się osoby, które otrzymały więcej niŝ 66 % punktów moŝliwych do uzyskania z części pisemnej. Część ustna trwa 30 minut. Do praktycznej części testu dopuszcza się osoby, które otrzymały więcej niŝ 66 % punktów moŝliwych do uzyskania z części ustnej. Część praktyczna trwa nie dłuŝej niŝ 8 godzin. Część teoretyczna testu odbywa się w mieście wojewódzkim właściwym dla obszaru uprawnień. Część praktyczna testu odbywa się na terenie objętym rodzajem uprawnień, o które ubiega się wnioskodawca. Ocena testu jest dokonywana w terminie 7 dni od dnia jego przeprowadzenia. Informację o ocenie testu przekazuje się wnioskodawcy w terminie 3 dni od dnia sporządzenia protokołu. Na podstawie protokołu z przebiegu testu organ prowadzący postępowanie wydaje decyzję o uznaniu lub odmowie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu przewodnika turystycznego. Wnioskodawca, który nie zaliczył testu, w terminie 14 dni od dnia otrzymania informacji o ocenie testu, moŝe wystąpić do organu prowadzącego postępowanie z wnioskiem o powtórne przystąpienie do testu w najbliŝszym terminie. 6