Turystyka dziedzictwa przemysłowego w programach uczelni kształcących na kierunkach turystycznych (zarys). Bartosz Zalewski Zabrze 05
Turystyka dziedzictwa przemysłowego (nazywana także przemysłową lub industrialną) jest jedną z prężniej rozwijających się gałęzi turystyki w Polsce. Stanowi ważny element krajobrazu, tożsamości oraz strategii rozwoju takich miast jak: Łódź, Poznań, Warszawa lub Zabrze. Artefakty industrialne są niezwykle istotne dla kultury górnośląskiej, której przedstawiciele silnie identyfikują się z przemysłem hutniczym i górniczym. Dostępność i zainteresowanie obiektami industrialnymi stwarza potrzebę kształcenia wykwalifikowanej kadry specjalistów, której zadaniem będzie dotarcie z tym nietuzinkowym dziedzictwem nie tylko do byłych pracowników zakładów i ich rodzin, ale także lub przede wszystkim do tych odbiorców, którzy nie mieli do tej pory styczności z tą formą spędzania wolnego czasu. Dziedzictwo przemysłowe może być atrakcyjne nie tylko dla praktyków, ale i naukowców badających zależności między kulturą a jednostką i społecznością (antropologów, psychologów oraz socjologów). Niniejszy artykuł dotyczy przeglądu specjalności na kierunku turystyka i rekreacji (lub pokrewnych). Do zarysu uwzględniono 6 uczelni publicznych i niepublicznych, które mogą kształcić przyszłych specjalistów od turystyki. Rozkład uczelni wg województw (n=6) MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE WIELKOPOLSKIE ŚLĄSKIE PODKARPACKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE LUBELSKIE PODLASKIE ŁÓDZKIE KUJAWSKO-POMORSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE LUBUSKIE OPOLSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 5 6 6 9 0 6 8 0 Wykres : Rozkład uczelni wg województw (Źródło własne) Najwięcej uczelni posiadających kształcących na profilu turystycznym znajduje się w województwach: Mazowieckim, Małopolskim, Wielkopolskim i Śląskim. jest to zaskoczeniem, gdyż w tych regionach znajduje się najwięcej placówek naukowych o różnych profilach nauczania, mieszczą się tam najwyżej notowane w rankingach uczelnie. Dobór uczelni został dokonany na podstawie (filtr turystyka i hotelarstwo) http://kierunkistudiow.pl/, dostęp 0.06.05 r.
Rodzaj uczelni wg własności (n=6) 57% 3% Publiczne publiczne Wykres : Rodzaj uczelni wg własności (źródło własne) Z zakwalifikowanych obiektów większość stanowią podmioty publiczne m.in. Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie lub Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uczelnie niepubliczne są reprezentowane przez np. Wyższą Szkołę Turystyki i Języków Obcych w Warszawie oraz Wyższą Szkołę Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku Turystyka dziedzictwa przemysłowego jako specjalizacja lic (n=6) % 89% Wykres 3: Turystyka przemysłowa jako specjalizacja lic (Źródło własne) Przechodząc do właściwej analizy można zauważyć, iż na poziomie licencjackim żadna z uczelni nie posiada specjalności turystyka dziedzictwa przemysłowego (industrialna, przemysłowa lub pokrewne). Jak można zauważyć % podmiotów nie wskazało na konkretną specjalizację. Można przypuszczać, iż jest to profil ogólnoakademicki. Zatem potencjalny student nie może na poziomie licencjackim obrać ścieżkę kariery związaną z turystyką dziedzictwa przemysłowego. Dosyć zaskakującym jest brak tej specjalności pośród uczelni warszawskich, śląskich lub dolnośląskich, gdzie dostęp do zabytkowych obiektów przemysłowych jest stosunkowo prosty. 3
Dziedzictwo przemysłowe jako przedmiot lic (n=6) 56% % Tak Wykres : Turystyka przemysłowa jako przedmiot lic (Źródło własne) Z uwzględnionych uczelni tylko Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach posiadają w swoim programach nauczania zajęcia dotyczące dziedzictwa przemysłowego. Odpowiednio AGH turystyka przemysłowa (zajęcia wybieralne) i UE turystyka na obszarach poprzemysłowych. Warto uwzględnić, iż 56% uczelni nie udostępniło w sposób przejrzysty programu studiów. W zdecydowanej większości dotyczy to uczelni niepublicznych, które działając w realiach gospodarki rynkowej. Uruchamiają konkretne kierunki wówczas, gdy rachunek ekonomiczny jest dodatni. 3% Turystyka dziedzictwa przemysłowego jako specjalizacja mgr (n=9) % Wykres 5: Turystyka przemysłowa jako specjalizacja mgr (Źródło własne) Analogicznie jak w przypadku niższego stopnia kształcenia brak możliwości wybrania takiej specjalizacji na studiach magisterskich. W tym wypadku liczba uczelni mogących prowadzić zajęcia na tym poziomie spadła z 6 do 9. 96%
Dziedzictwo przemysłowe jako przedmiot mgr (n=9) 5% 5% Tak Wykres 6: Dziedzictwo przemysłowe jako przedmiot mgr (Źródło własne) Na poziomie magisterskim jedynie Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie z obserwowanych uczelni posiada w swoim programie zajęcia związane z dziedzictwem przemysłowym turystyka przemysłowa (podobnie jak na poziomie lic. zajęcia są wybieralne) Warto ponownie odnotować trudność z dostępem do szczegółowego programu studiów 5% uczelni nie zawarło takiej informacji w widocznym miejscu. Zatem nie można całkowicie wykluczyć, iż w ramach tych uczelni nie znajduje się szukany przedmiot. Podsumowując niniejszy artykuł na temat dostępności turystyki dziedzictwa przemysłowego polskich uczelniach, to próżno szukać tej subdyscypliny w ramach oferowanych specjalności lub programów studiów. Być może wątki industrialne poruszane są w ramach np. turystyki aktywnej, historycznej lub kulturowej. mniej jednak osoby zainteresowane turystycznym wykorzystaniem dziedzictwa przemysłowego nie mają obecnie możliwości kształcenia na takiej specjalności. Zmuszone są rozpocząć studia na innych kierunkach, gdzie otrzymają podstawy do skutecznego identyfikowania potencjału dziedzictwa przemysłowego, a następnie ukończyć turystykę i rekreację. Brak także konkretnych ofert studiów podyplomowych, które uzupełniałaby wiedzę z zakresu dziedzictwa industrialnego. Powyższe wnioski dotyczą uczelni kształcących na kierunkach turystycznych, ponieważ np. Politechnika Wrocławska na wydziale architektury prowadzi studia podyplomowe dziedzictwo przemysłowe, ochrona, konserwacja, adaptacja. Przyglądając się bliżej turystyce dziedzictwa przemysłowego w Polsce można dostrzec pewien dysonans. Miliony złotych przeznaczone na ratowanie, rewitalizację i komercjalizację byłych zakładów nie pociągają za sobą rozwoju oferty edukacyjnej dostosowanej do konkretnych potrzeb. Problemem w tym wypadku może być ułożenie programu studiów w taki sposób, aby możliwe było uzyskanie wszelkich niezbędnych kompetencji do pracy np. w czynnym zakładzie produkcyjnym udostępnionym dla turystyki. 3% http://www.cku.pwr.wroc.pl/9053.dhtml, dostęp 08.06.05 r. 5
Wykaz obiektów uwzględnionych w analizie:. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie 3. Akademia Pomorska w Słupsku. Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie 5. Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu 6. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 7. Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 8. ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie 9. Europejska Szkoła Wyższa w Sopocie 0. Gdańska Szkoła Wyższa. Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach. Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie 3. Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. B. Markiewicza w Jarosławiu. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. J. A. Komeńskiego w Lesznie 5. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. S. Tarnowskiego w Tarnobrzegu 6. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. S. Pigonia w Krośnie 7. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona Szymonowica w Zamościu 8. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy 9. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie 0. Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu. Politechnika Białostocka. Politechnika Opolska 3. Prywatna Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska w Radomiu. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 5. Szkoła Główna Turystyki i Rekreacji w Warszawie 6. Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie 7. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 8. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 9. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 30. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie 3. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 3. Uniwersytet Łódzki 33. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 3. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie 35. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach 36. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie 37. Uniwersytet Rzeszowski 38. Uniwersytet Szczeciński 39. Uniwersytet Śląski w Katowicach 0. Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Wielkopolska Wyższa Szkoła Turystyki i Zarządzania w Poznaniu 3. Wrocławska Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej "Horyzont" we Wrocławiu. Wyższa Szkoła Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach 6
5. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 6. Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu 7. Wyższa Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych im. Fryderyka Skarbka w Warszawie 8. Wyższa Szkoła Handlu i Usług w Poznaniu 9. Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu 50. Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Turystyki w Częstochowie 5. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 5. Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej i Nauk Humanistycznych im. prof. Meissnera w Ustroniu 53. Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej w Pruszkowie 5. Wyższa Szkoła Menedżerska w Białymstoku 55. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Nowym Sączu 56. Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza im. Wincentego Pola w Lublinie 57. Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi 58. Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej 59. Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku 60. Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych w Warszawie 6. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie 7