Ewangelii. Komparatywna. cytata. Podstawy. przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych. Sławomir Snela

Komparatywna cytata Ewangelii Cytata Ewangelii Komentarz konstrukcyjny Ogólny układ synopsy Plan komparabli Spór o szabat i przepisy Prawa Proces Jezusa z podziałem na sceny Plan synoptyczny Przekaz o ustanowieniu Eucharystii Przykazania judaizmu Sławomir Snela Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych

718 Komentarz konstrukcyjny PODSTAWY PRZYJĘTEJ DATACJI WYDARZEŃ EWANGELICZNYCH Ewangelie nie są życiorysami Jezusa, co raczej formą przedstawienia nauki i działalności Jezusa poprzez przytaczanie nauczania Mistrza, jak również poprzez opisy poszczególnych wydarzeń ewangelicznych nie zawierają one dat, poza tym opisy wydarzeń ewangelicznych nie zawsze następują w porządku chronologicznym. Dwie spośród czterech ewangelii zwracają nieco więcej uwagi na chronologię: Łukasz podaje dokładną wskazówkę chronologiczną do początku działalności publicznej Jana Chrzciciela (Łk 3,1-2), zaś Jan nie odnosi się bezpośrednio do historii świeckiej, poza datowaniem pierwszego wystąpienia Jezusa w nawiązaniu do roku rozpoczęcia odbudowy świątyni, ale podaje wydarzenia ewangeliczne zasadniczo w porządku chronologicznym i zwraca uwagę na wydarzenia, które są oparciem dla chronologii, a o których inni ewangeliści nie wspominają, np. święta Paschy w Jerozolimie 3953, 3954. NARODZENIE JEZUSA Co do narodzenia Jezusa można stwierdzić, że musiało ono mieć one miejsce jeszcze przed śmiercią Heroda, która nastąpiła na przełomie marca i kwietnia r. 750 od założenia Rzymu, czyli 4 r. przed naszą erą. Można o tym wnioskować na podstawie fragmentu ewangelii mówiącego o tym, że Herod kazał wymordować, ze względu na otrzymaną za pośrednictwem Magów wiadomość o narodzeniu Jezusa, wszystkie dzieci w Betlejem do lat dwóch (Mt 2,16). Powiązanie różnych dodatkowych faktów i okoliczności pozwala na przypuszczenie, że Jezus urodził się u schyłku 748 r. od założenia Rzymu, czyli w 6 r. przed Chr. wg współczesnego kalendarza juliańskiego, a wg kalendarza żydowskiego jest to rok 3755. Co do pory urodzenia Jezusa, to pora zimowa, np. miesiąc grudzień, jest do przyjęcia. Opisana w (Łk 2,8) okoliczność, że pasterze pasterze paśli owce, nie wyklucza pory zimowej, gdyż w południowej Palestynie, w okolicach Betlejem, łagodny klimat pozwala na wypasanie owiec również zimą 3955. Drugą przesłanką ewangeliczną pozwalającą na określenie czasu narodzenia Jezusa jest wzmianka w (Łk 2,2), że spis ludności w którym wzięli udział Józef i Maryja miał miejsce wtedy, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz 3956. Trzecią przesłanką pozwalającą na przybliżenie czasu narodzenia Chrystusa jest stwierdzenie (Łk 3,23), że Jezus, rozpoczynając działalność publiczną, miał około trzydziestu lat, oczywiście przy założeniu, że potrafimy określić, kiedy Jezus rozpoczął publiczną działalność. Co do dnia urodzenia Pana Jezusa nie ma żadnego, jednoznacznego świadectwa. Cytat dotyczący dnia narodzenia Jezusa z pracy Daniela-Ropsa 3957 : Dzień zaś narodzenia, za który dziś cała ziemia przyjmuje 25 grudnia jest datą opartą wyłącznie na tradycji. W wieku III Klemens Aleksandryjski wyznaczył Boże Narodzenie na 19 kwietnia; czasem wysuwano także 29 maja i 28 marca, na Wschodzie przez długi czas obchodzono to święto 6 stycznia; wydaje się, że dziś przyjęta data została na dobre ustalona dopiero około roku 350.. Przyjęcie obchodzenia narodzin Jezusa w dniu 25 grudnia 3958 nastąpiło za panowania cesarza Konstantyna w IV wieku wypierając pogańskie święto odrodzenia Słońca odwołujące się do zimowego przesilenia. Poniższy wykaz, na następnej stronie, zawiera zestawienie obliczeń Roku Narodzenia Pańskiego, w oparciu o wskazówki chronologiczne z tekstów Ewangelii, przesłanki historyczne, a nawet dostępną wiedzę astronomiczną. 3953 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 187. 3954 M. HESEMANN, Na tropie Jezusa z Nazaretu, s. 174-175. 3955 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 188-189, 188-189. 3956 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 199-206, 183-188. 3957 DANIEL-ROPS, Dzieje Chrystusa, s. 102. 3958 M. QUESNEL, PH. GRUSON, Biblia i jej kultura, s. 60.

Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych 719 Wskazówka chronologiczna z Ewangelii (Łk 3,1-2) Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara./.../ skierowane zostało słowo Boże do Jana,syna Zachariasza /.../ (Łk 3,21-23) Kiedy cały lud przystępował do chrztu, Jezus także przyjął. /.../ Sam zaś Jezus, rozpoczynając swą działalność, miał lat około trzydziestu. Z09/1. Obliczenie roku Narodzenia Pańskiego (1/4) Interpretacja historyczna Wiadomo, że Cezar August, poprzednik Cezara Tyberiusza umarł 19 sierpnia 767 r od założenia Rzymu (14 r.po Chr.), a więc piętnasty rok panowania Tyberiusza to okres od 19. VIII. 781. (28 r. po Chr.) do 18. VIII. 782. (29 r. po Chr.) Zakładając, że Jezus rozpoczął swoją działalność zaraz w następnym roku po wystąpieniu Jana Chrzciciela (czyli w 783. od zał. Rzymu) i miał wtedy dokładnie 30 lat, to jako rok urodzenia Jezusa otrzymamy r. 754 od zał. Rzymu 3959. Ten właśnie rok, wyliczył i zaproponował, jako pierwszy rok naszej ery mnich Dionizy Mały w VI wieku 3960. Piętnasty rok panowania Tyberiusza, można przesunąć o rok wcześniej, bo na Wschodzie, okres od śmierci poprzedniego władcy do początku nowego roku urzędowego (1 I u Rzymian, 1 X u Żydów) zaliczano już jako pierwszy rok panowania nowego władcy 3962. Tyberiusz został dopuszczony do współrządzenia przez Augusta dwa lata wcześniej (765. od zał. Rzymu) jeśli przyjąć, że Łukasz, uwzględnił te dwa dodatkowe lata panowania Tyberiusza, to jako rok rozp. dział. przez Jezusa otrzymalibyśmy 779 rok od zał. Rzymu 3963. Obliczenie roku urodzenia Jezusa 1 AD (754 r. od zał. Rzymu) Jest to słynne obliczenie Dionizego Mniejszego, scytyjskiego mnicha z VI w. 3961. Można powiedzieć, że jest to wyliczenie opierające się na minimalnym wieku Jezusa wypowiedź Łukasza można by również zinterpretować tak: Jezus miał ukończone 30 lat, bo tyle trzeba było mieć w Izraelu by rozpocząć dział. publiczną, ale nie więcej niż czterdzieści, czyli można przypuszczać, że wiek Jezusa powinien się mieścić w zakresie 30-37 lat. 1 rok przed Chr. (753 r. od zał. Rzymu). Biorąc pod uwagę, to co napisaliśmy wyżej, że wiek Jezusa, zgodnie z przekazem Łukasza, mógł się rozciągać od 30 lat, do powiedzmy 37 lat, to zakres lat, jaki może wchodzić w grę, jako rok urodzenia Jezusa, otrzymujemy 1-8 rok przed Chr. 2 rok przed Chr. (752 rok od zał. Rzymu). Jest jednak b. mało prawdopodobne, aby Łukasz te dwa lata doliczył do okresu panowania Tyberiusza. Wynika to również z wyliczenia pierwszego roku dział. Jezusa w oparciu o (J, 2,20) Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię /.../ 3964. 3959 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 190. 3960 A. SWIDERKÓWNA, Rozmowy o Biblii. Nowy Testament, s. 66-67. 3961 DANIEL-ROPS, Dzieje Chrystusa, s. 100. 3962 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 190. 3963 tamże, s. 190. 3964 tamże, s. 191.

720 Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych Wskazówka chronolog. z Ew. (Mt 2,16) Wtedy Herod, widząc, że go mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od mędrców. (Łk 2,2) Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Z09/2. Obliczenie roku Narodzenia Pańskiego (2/4) Interpretacja historyczna Jezus urodził się przed śmiercią Heroda Wielkiego, która nastąpiła przed Paschą w r. 750 od zał. Rzymu (4 rok przed Chr.), na przełomie marca i kwietnia, w zimowej rezydencji Heroda w Jerycho. Mędrcy odwiedzili Heroda jeszcze w Jerozolimie, w jego letniej rezydencji musiało to być kilka miesięcy wcześniej, u schyłku roku 5 przed Chr. 3965, wg. propozycji naszej datacji w grudniu 5 r. przed Chr. Mędrcy nie znali dokładnego czasu narodzin Jezusa a tylko wyliczony przez siebie na podstawie znaków niebieskich zapowiadających przyjście Jezusa, a być może Herod również od siebie coś do tego czasu dodał, dlatego jako rok Narodzenia Pańskiego proponujemy przyjąć datę roku wcześniej od przybycia Mędrców (a nie dwóch lat jak jest w rozkazie Heroda) czyli schyłek roku 6 przed Chrystusem. Jezus w momencie przybycia Mędrców ma około roku w każdym razie jest już po Ofiarowaniu w Świątyni, inaczej by do tego ofiarowania w Świątyni Jerozolimskiej nie doszło, bo Józef ostrzeżony przez Mędrców nie chciałby narażać Św. Rodziny na niebezpieczeństwo ze strony Heroda. Kwiryniusz był prawdopodobnie wielkorządcą Syrii przed 8 r. p. Chr., oraz po raz drugi po 4 r. p. Chr., natomiast wiadomo, że w 8-6 r. p. Chr. to stanowisko zajmował C. Sencjusz Saturninus, a w 6-4 r. p. Chr. był to Publiusz Kwintyklius Warus 3966, 3967. Istnieje możliwość, że Kwiryniusz albo rozpoczął spis, albo go dokończył, będąc w odpowiednich okresach pierwotnie również legatem Syrii spisy w owym czasie mogły trwać kilka lat wskutek tego cały spis został przypisany przez Łukasza Kwiryniuszowi 3968, co mogło przyjść tym łatwiej, że Kwiryniusz w całym tym okresie, jak również w pierwszym dziesięcioleciu n.e., działał bardzo aktywnie we wschodnich prowincjach Rzymu 3969. Obliczenie roku urodzenia Jezusa 6 rok przed Chr., schyłek (748 r. od zał. Rzymu). Ostrożna interpretacja nie wyklucza 6 r. przed Chr. Istnieje bowiem świadectwo Tertuliana, że taki spis w Judei odbyła się za Saturnina 3970. W grę może jeszcze wchodzić okres 10-8 przed Chr. (czyli przed rządami Saturnina), ale należy mieć na uwadze świadectwo Łukasza (Łk 3,23), że Jezus rozpoczynając działalność publiczną miał lat około trzydziestu. 3965 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 188. 3966 W.H. CARROLL, Historia chrześcijaństwa, t. I, s. 311-312. 3967 M. HESEMANN, Miriam, s. 205. 3968 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 204-206. 3969 W.H. CARROLL, Historia chrześcijaństwa, t. I, s. 311. 3970 W.H. CARROLL, Historia chrześcijaństwa, t. I, s. 312.

Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych 721 Z09/3. Obliczenie roku Narodzenia Pańskiego (3/4) (Mt 2,1-2) Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon». (Mt 2,9-10) Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Greckie określenie użyte w Ew. Mateusza ἀστὴρ (aster) ogólnie oznacza ciało, zjawisko niebieskie, niekoniecznie pojedynczą gwiazdę, czy nawet planetę. W grudniu r. 1603 niemiecki astronom J. Kepler zaobserwował w Pradze koniunkcję Jupitera i Saturna w znaku Ryb. Zbliżenie planet wyróżniało się jasnym blaskiem zainspirowany fenomenem owego zjawiska, astronom dokonał skomplikowanych obliczeń i wyliczył, że podobna koniunkcja tych planet miała miejsce również w 7 r. przed Chr.. Dzisiaj wiadomo, że w 7 r.przed Chr. koniunkcja Jupitera i Saturna w znaku Ryb miała miejsce trzy razy: 29 maja, 1 października, i 5 grudnia. Ostatnia z trzech koniunkcji miała miejsce 5 grudnia 7 roku przed Chr. o godzinie 16:38 pośrodku znaku Ryb, co odpowiada położeniu nieba nad Judeą. Istotne jest także to, że w ówczesnej świadomości kosmologicznej planetę Jupiter uważano za planetę władcy świata a Saturn za patronującą Izraelowi, tudzież Ryby za konstelację Żydów 3971. Jest też bardzo znamienne, że w r. 1925 w miejscowości Sippar w Babilonii znaleziono tablicę gwiazd pokazującą ruchy planet z 7 roku przed Chr., którą sporządzili ówcześni astrologowie, co świadczy o tym, że owa niezwykła trzykrotna koniunkcja była pilnie obserwowana w ojczyźnie magów astrologów, za jaką się powszechnie dziś uważa Babilonię 3972. W następnym roku do dwóch planet dołączył jeszcze Mars i miała miejsce tzw. wielka koniunkcja tych trzech planet 3973. Potrójna koniunkcja dwóch planet w jednym gwiazdozbiorze i do tego jeszcze wielka koniunkcja trzech planet w czasokresie niecałego roku to zjawisko niezwykle rzadkie, które można obserwować co kilkaset lat, a wielką koniunkcję jeszcze rzadziej. O tym, że zjawiskom na niebie, zwłaszcza rzadkim, przypisywano w czasach antycznych zdarzenia na Ziemi, świadczą liczne zapiski ówczesnych kronikarzy. Według Józefa Flawiusza, żydowskiego kronikarza z drugiej połowy I wieku, Mojżesz urodził się w trzy lata po wielkiej koniunkcji planet. którą podaje i którą można czasowo umiejscowić. Abstrahując od tego, czy wyliczony w ten sposób rok urodzenia Mojżesza można potwierdzić historycznie, interesująca jest w tym przypadku dla nas sama podana tu przez Flawiusza zasada zjawiska niebieskie zapowiadają narodziny wielkiej postaci i to, zazwyczaj, zapowiadają dużo wcześniej, jeszcze przed jej narodzinami. 6 rok przed Chr., jeśli przyjąć, że zjawiska niebieskie tylko zapowiadają wielkie narodziny. 7 rok przed Chr., być może 5 grudzień, gdyby założyć, że wielkie narodziny są ściśle skorelowane z występowaniem zjawiska na niebie. Jest to raczej sztuczne i nieprawdopodobne, bo wolno sądzić, że jak orszak dworzan poprzedza nadejście monarchy, tak orszak niebieski, czyli występowanie ciągu rzadkich zjawisk astronomicznych, poprzedza wejście, na scenę dziejów człowieka, samego Króla Niebieskiego. 3971 EB, s. 371. 3972 P. SEEWALD, Jezus Chrystus, s. 105-107. 3973 J. DOBRZYCKI J., Kepler i Gwiazda Betlejemska, źródło: http://www.wiw.pl/astronomia/eseje/gwiazda_betlejemska/2/c4.asp, s. 3.

722 Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych Wskazówka chronologiczna z Ewangelii (J 2,20) Powiedzieli do Niego Żydzi: «Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię, a Ty ją wzniesiesz w przeciągu trzech dni?» {I rok działalności}. (J 8,57) Na to rzekli do Niego Żydzi: «Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a Abrahama widziałeś?» (II rok działalności). Z09/4. Obliczenie roku Narodzenia Pańskiego (4/4) Interpretacja historyczna Herod Wielki rozpoczął rekonstrukcję świątyni w roku 20-19 przed Chr., co oznacza, że 46 rok budowy świątyni musi być rokiem 27-28 po Chr. i jest to równocześnie pierwszy rok publicznej działalności Jezusa 3974. Słowo odnoszące się do budowy świątyni Jerozollimskiej skierowali do Jezusa Żydzi podczas pierwszej, w czasie Jego publicznej działalności, Paschy w Jerozolimie. Ponad rok później, prawdopodobnie, podczas Święta Poświęcenia Świątyni w październiku, Żydzi wyrzucali Jezusowi Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz /.../. Cyfra pięćdziesiąt nie odnosi się wprost do wieku Jezusa, owszem może pośrednio oznaczać, że Jezus jest człowiekiem dojrzałym 3975, czyli ma na pewno ukończone 30 lat, oraz, że, no oczywiście, nie ma jeszcze owych 50 lat. Pięćdziesiąt jest to cyfra jubileuszu, i mówi o tym, że ponieważ Żydzi dystans do odległych czasów w pierwszej mierze liczyli zapewne ilością przebytych od tamtych czasów jubileuszy, to Pan Jezus jest jeszcze bardzo młody, gdyż nie dożył nawet do swojego pierwszego jubileuszu, a co dopiero mówić o ilości jubileuszów do czasów Abrahama podobne spostrzeżenie 3976. Nikt dzisiaj nie podziela opinii św. Ireneusza 3977, który utrzymywał, niejako na podstawie ewangelii, że Jezus rozpoczął działalność w wieku około trzydziestu lat, ale nauczał przez kilkanaście lat i potem został ukrzyżowany. Obliczenie roku urodzenia Jezusa Nie odnosi się bezpośrednio do wieku Jezusa, stwierdza jedynie, jest dojrzałym mężczyzną, czyli ma zapewne powyżej 30 lat, oraz, że p. Jezus na pewno nie przekroczył jeszcze 50 lat. To ostatnie oznacza, że Jezus urodził się na pewno po 20 roku przed Chr ujmując, rzecz dosłownie, granicznie, Jezus teoretycznie może mieć maksymalnie 49 lat, czyli rok wcześniej, Jezus nie mógł przekroczyć 48 roku życia, a na podstawie (J 2,20) wiemy, że był to rok 28 AD, czyli p. Jezus musiałby się urodzić po 20 r. przed Chr.. 3974 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 191. 3975 W. SZCZEPAŃSKI, dz. cyt., s. 179, przyp. 89. 3976 K. ROMANIUK, A. JANKOWSKI, L. STACHOWIAK, Komentarz, (KPNT 1), s. 489, p. 57. 3977 CH. FOSTER, dz. cyt., s. 96.

Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych 723 WYDARZENIA EWANGELII DZIECIŃSTWA JEZUSA Brak w tym zakresie jednoznacznej wykładni. Jakąś wskazówkę stanowi uważne ustalenie kolejności poszczególnych wydarzeń w Ewangelii Mateusza i Ewangelii Łukasza i odniesienie się do kalendarza liturgicznego uwagi jak ustalono datacje poszczególnych wydarzeń z Ewangelii Dzieciństwa Jezusa (CE1-19), można znaleźć w Komentarzu Konstrukcyjnym. Pewną pomoc na zasadzie wyważonego porównania, odniesienia może stanowić apokryficzna Ewangelia Dzieciństwa Ormiańska 3978. Ewangelia Dzieciństwa Ormiańska, powstała najprawdopodobniej w Średniowieczu (XIII w.), choć jej korzenie mogą sięgać nawet VI-go wieku. Jest utworem religijnym napisanym z rozmachem epickim, zawierającym wiele szczegółów nieznanych z ewangelii i niekoniecznie z nimi zgodnych. Zawiera jednak również szczegóły bardzo zbieżne z Ewangelią Mateusza i Łukasza jak i z przyjętą w tym zakresie tradycją należą m.in. do nich imiona Trzech Króli oraz datacja wydarzeń. Podane w utworze imiona królów to: Melkon władca Persów, Baltazar władca Indii, Gaspar, który posiadał kraj Arabów 3979. Oczywiście katalog darów złożonych przez królów jest również odpowiednio liczniejszy 3980 w stosunku do darów wymienionych w Ewangelii Mateusza. Poniżej w tabeli podano zestawienie datacji wydarzeń dotyczących Ewangelii Dzieciństwa Jezusa według tego apokryfu 3981 porównanych z datacją przyjętą w KCE, która bazuje głównie na tradycji liturgicznej w tym zakresie. Wydarzenie Zapowiedź narodzenia Jana Chrzciciela Z10. Porównanie chronologii wydarzeń Ewangelii Dzieciństwa Jezusa EwDzOrm wg 3982 KCE Data Strona Datacja Rozdział Poczęcie Jana 9 października, 7 rok s. 448 Zwiastowanie 6 kwiecień (15 Nisan), trzecia godzina dnia, 6 rok 7 rok p. Chr., wrzesień CE4 s. 457 RNP (6 rok p. Chr), 25 marzec Narodzenie Jezusa 6 stycznia, 5 rok s. 470-1 6, rok, 24-25 grudzień CE12 Przybycie Trzech Króli 9 stycznia, 5 rok s. 482-3 5 rok, 25 grudzień CE16 Rzeź niewiniątek 6 stycznia, 4 rok s. 485 5 rok, 28 grudzień CE18 CE5 Rok w tej apokryficznej ewangelii 3983 nie jest podany, został on tutaj dodany (kursywą), by móc porównać obie datacje. Jak widać istnieje duża zbieżność w przyjętej chronologii pomiędzy apokryfem 3984 i KCE, poza wydarzeniem Przybycie Trzech Króli (Mędrcy ze Wschodu), gdyż w KCE, aby być w zgodzie z Ewangelią Mateusza, przyjęto, że wydarzenie miało miejsce rok po Narodzinach Jezusa, a tuż przed wydarzeniem Rzeź niewiniątek. 3978 Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne część I, red. M. STAROWIEJSKI, EwDzOrm. 3979 tamże, EwDzOrm, s. 457. 3980 tamże, EwDzOrm, s. 482-3. 3981 tamże, EwDzOrm. 3982 tamże, EwDzOrm. 3983 tamże, EwDzOrm. 3984 tamże, EwDzOrm.

724 Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych POCZĄTEK DZIAŁALNOŚCI Początek działalności Jezusa następuje po początku działalności Jana Chrzciciela, a ten mamy określony (Łk 3,1-2): Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i Trachonitydy, Lizaniasz tetrarchą Abileny; za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza skierowane zostało słowo Boże do Jana, syna Zachariasza, na pustyni.. Szczegółowe rozważania, prowadzą do wniosku, że okres, w którym Jan Chrzciciel mógł rozpocząć swoją działalność, odnoszący się do piętnastego roku panowania cesarza Tyberiusza, to przedział czasu od 1.10 AD 27 do 18.08 AD 29 3985. Jak ogólnie zauważa Joachim Gnilka 3986, krańcowe ramy dla publicznej działalności Jezusa stanowi 15 rok panowania Tyberiusza 1.10 AD 27 lub AD 28, jako terminus a quo, oraz koniec prefektury Piłata, rok AD 36, jako terminus ad quem. PUBLICZNA DZIAŁALNOŚĆ JEZUSA Dość trudno z całą pewnością stwierdzić, jak długo trwała działalność Jezusa; ewangelie synoptyczne sprawiają wrażenie, że działalność Jezusa trwała około roku 3987, ale nie dają one na pewno pełnego obrazu chronologicznego, jest to chronologia zawężona i uproszczona. Ram czasowych dla przybliżenia okresu publicznej działalności Jezusa, czyli czasu od chrztu Jezusa do Jego śmierci (wydarzenia popaschalne nie są sensu stricte publiczne, ograniczają się do kręgu uczniów 3988 ), dostarcza czwarta ewangelia, wymieniając trzy paschy (J 2,13), (J 6,4), (J 11,55), w których uczestniczył Jezus podczas tej działalności. Uwzględniając owe paschy, otrzymujemy okres dwóch lat, do którego należy dodać jeszcze okres od chrztu Jezusa do pierwszej Paschy, co daje okres dwóch lat i trzech miesięcy 3989, 3990. DATA ŚMIERCI JEZUSA Sposób ustalenia tej daty jest podany w komentarzu konstrukcyjnym do rozdziału CE337. TABLICE CHRONOLOGICZNE ŻYCIA JEZUSA DLA WYDARZEŃ EWANGELICZNYCH Podczas ustalania chronologii wydarzeń ewangelicznych dla rozdziałów KCE, korzystano z tablic chronologicznych życia Jezusa zawartych w pracach Ricciottiego 3991, Daniela-Ropsa 3992 i Laurentina 3993. Należy podkreślić, że chronologia przedstawiona w tych pozycjach jest zasadniczo zgodna między sobą. 3985 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 189-192, 175-176. 3986 J. GNILKA, Jezus z Nazaretu, s. 415. 3987 G. BORNKAMM, Jesus of Nazareth, s. 54. 3988 W jednym tylko przypadku, wg świadectwa z (1Kor 15,8), chodzi o jednorazowe wydarzenie o szerszym wymiarze, dotyczące pięciuset braci - ukazanie się Jezusa na górze w Galilei - Jezus jednak, jak można zauważyć, nie prowadzi jakieś szczególnej działalności publicznej, nie ma np. świadectw o uzdrowieniach fizycznych, są to spotkania budujące wiarę. 3989 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 192-194. 3990 S. WIELGUS, J. DUCHNIEWSKI et alias, Encyklopedia Katolicka Tom VII, s. 1326. 3991 G. RICCIOTTI, Życie Jezusa Chrystusa, s. 199. 3992 DANIEL-ROPS, Dzieje Chrystusa, s. 474-476.

Podstawy przyjętej datacji wydarzeń ewangelicznych 725 Spotyka się również inne systemy datacji inaczej sytuujące moment rozpoczęcia działalności publicznej działalności Jezusa i długość tego okresu, nie będą one jednak tutaj omawiane. Przy ustalaniu datacji wydarzeń ewangelicznych, które nie są ujęte w wyżej wymienionych tabelach chronologicznych, starano się najpierw ustalić kolejność chronologiczną rozdziału KCE opisującego wydarzenie, a następnie poprzez estymację czasów trwania wydarzeń, układ wydarzeń, położenie w stosunku do wydarzeń o znanej już datacji określano datację danego wydarzenia. Informacja o sposobie datacji danego wydarzenia jest zazwyczaj umieszczona w komentarzu konstrukcyjnym do rozdziału KCE. 3993 R. LAURENTIN, Prawdziwe życie Jezusa Chrystusa, s. 7-9.