SIERPIEŃ 2015 NOWE RAMY PRAWNE REALIZACJI STRATEGICZNYCH INWESTYCJI W SIECI PRZESYŁOWE

SIERPIEŃ 2015 NOWE RAMY PRAWNE REALIZACJI STRATEGICZNYCH INWESTYCJI W SIECI PRZESYŁOWE 1

Polityka Unii Europejskiej w zakresie tworzenia wspólnego rynku energii elektrycznej wymaga od państw członkowskich Głównym celem ustawy jest niewątpliwie ułatwienie i przyspieszenie prowadzenia inwestycji. szybkiego i efektywnego tworzenia niezbędnej infrastruktury, która pozwoli na zrealizowanie celów wspólnotowych w obszarze energetyki. Omawiany akt prawny został uchwalony 24 lipca. Został on już podpisany przez Prezydenta RP i w chwili obecnej czeka na ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Od daty publikacji Obawa, że Polska może nie sprostać założeniom polityki uzależniona jest data wejścia w życie nowych przepisów. wspólnotowej, co wiązałoby się z obowiązkiem przynajmniej częściowego zwrotu dotacji, stała się głównym motywem uzasadniającym przyjęcie przez parlament ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (tzw. specustawy przesyłowej). Specustawa ta wprowadza nową instytucję prawną decyzję o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, w istotny sposób modyfikuje sposób pozyskiwania tytułu prawnego do nieruchomości, Zachęcamy do zapoznania się z raportem z analizy specustawy. Omówiono w nim najważniejsze odrębności, jakie wkrótce wejdą do polskiego porządku prawnego. Jednocześnie zachęcamy do śledzenia naszych serwisów internetowych strony internetowej oraz naszego bloga, na łamach których na bieżąco zamieszczamy istotne wiadomości dotyczące nowej specustawy, prawa budowlanego i innych uregulowań prawnych wpływających na rynek energetyczny w Polsce. na których zaplanowano realizację inwestycji, modyfikuje na korzyść inwestora zasady prowadzenia postępowania administracyjnego oraz wprowadza uproszczoną procedurę wydawania koniecznych decyzji administracyjnych, niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia inwestycji. 2

I Zakres przedmiotowy ustawy Specustawa przesyłowa znajdzie zastosowanie wyłącznie do strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych. Ustawa definiuje inwestycję strategiczną jako zadanie inwestycyjne wraz z wykonywaniem niezbędnych robót budowlanych. W załączniku do ustawy zawarto wyczerpującą listę inwestycji, które zostały uznane za strategiczne. Katalog ten przedstawia się następująco: 1) Budowa linii 400 kv Ełk Bis Granica RP, 2) Budowa linii 400 kv Ełk Bis Łomża, 3) Budowa linii 400 kv Ostrołęka Stanisławów, 4) Budowa linii 400 kv Ostrołęka Olsztyn Mątki, 5) Budowa linii 400 kv Płock Olsztyn Mątki, 6) Budowa linii 400 kv Kozienice Siedlce Ujrzanów, 7) Budowa linii 400 kv Kozienice Ołtarzew, 8) Budowa linii 400 kv Krajnik Baczyna, 9) Budowa linii 400 kv Baczyna Plewiska, 10) Budowa linii 400 kv Plewiska Eisenhüttenstadt (DE), 11) Budowa linii 400 kv Mikułowa Świebodzice, 12) Budowa linii 400 kv Mikułowa Czarna Pasikurowice, 13) Budowa linii 400 kv Podborze nacięcie linii Wielopole Nosovice wraz z budową stacji 400/220 kv Podborze, 14) Budowa wielonapięciowej linii 400 i 220 kv Byczyna Podborze, 15) Budowa linii 400 kv Czarna Polkowice, 16) Budowa linii 400 kv Dobrzeń nacięcie linii Pasikurowice Wrocław, 17) Budowa linii 400 kv Dunowo Żydowo Kierzkowo Piła Krzewina Plewiska, 18) Budowa linii 400 kv Pątnów Jasiniec Grudziąc, 19) Budowa linii 400 kv Grudziąc Pelpin Gdańsk Przyjaźń, 20) Budowa linii 400 kv Piła Krzewina Bydgoszcz, 21) Budowa linii 400 kv Żydowo Kierzkowo Słupsk, 22) Budowa linii 400 kv Gdańsk Przyjaźć Żydowo Kierzkowo, 23) Modernizacja linii 400 kv Blachowina Łagisza. W praktyce oznacza to, że ustawa znajdzie zastosowanie wyłącznie do wskazanych wyżej inwestycji, zaś nieobjęte wykazem zamierzenia inwestycyjne w zakresie linii przesyłowych nie uzyskały waloru tzw. inwestycji strategicznych. Zmiana katalogu przedsięwzięć objętych specustawą wymagałaby zmiany tego aktu prawnego, co wiązałoby się z koniecznością ponownego przeprowadzenia całego procesu legislacyjnego. Zakres obowiązywania specustawy został ograniczony również czasowo. Rozwiązania i instytucje wprowadzone przez omawiany akt prawny mają charakter doraźny, większość z nich została wprowadzona do polskiego systemu prawnego czasowo, do 31 grudnia 2025 r. Po tej dacie najważniejsze przepisy specustawy stracą moc obowiązującą. 3

II Decyzja o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej ORGAN WŁAŚCIWY DO WYDANIA: Wojewoda na obszarze właściwości którego zlokalizowany jest najdłuższy odcinek, objęty wnioskiem Decyzja o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej ma złożony charakter. Jej rolą jest z jednej strony określenie kształtu i warunków realizacji planowanej inwestycji a z drugiej wywołanie szeregu pozytywnych dla inwestora skutków prawnych, które powinny ułatwić realizację inwestycji. Część skutków powstaje z chwilą złożenia wniosku o wydanie decyzji a część z chwilą, gdy decyzja staje się ostateczna. ORGAN WYŻSZEGO STOPNIA: Minister właściwy do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa TERMIN NA WYDANIE: 1 miesiąc (pod rygorem zapłaty kary za każdy dzień zwłoki) WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA: Na wniosek inwestora (wniosek musi zawierać wszystkie elementy określone w specustawie) 4

OKREŚLENIE KSZTAŁTU I WARUNKÓW REALIZACJI INWESTYCJI DECYZJA LOKALIZACYJNA SKUTKI KORZYSTNE DLA INWESTORA Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii właściwości należy zadać pytanie co w sytuacji, gdy przebieg inwestycji został zaplanowany w ten sposób, że rozpoczyna ona bieg na obszarze jednego województwa, następnie biegnie przez inne, by ostatecznie wrócić na obszar pierwszego z województw. Przepis nie precyzuje jednoznacznie, czy w takiej sytuacji należy sumować odcinki znajdujące się na obszarze każdego z województw, czy też liczy się najdłuższy nieprzerwany odcinek. Zatwierdzenie linii rozgraniczających teren inwestycji; Określenie technicznych warunków realizacji; Określenie warunków realizacji wynikających z potrzeb ochrony środowiska i ochrony zabytków; Określenie warunków ochrony przeciwpożarowej; Określenie wymagań dotyczących ochrony interesów osób trzecich; Zatwierdzenie podziałów nieruchomości. Wprowadzenie zakazu obrotu nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego; Wprowadzenie zakazu wydawania pozwoleń na budowę dla nieruchomości objętych wnioskiem do czasu, gdy decyzja stanie się ostateczna. Toczące się postępowania ulegają zawieszeniu; Zawieszenie toczących się postępowań o wydanie decyzji o warunkach zabudowy oraz lokalizacji inwestycji w zakresie celu publicznego; Przejście praw do nieruchomości; Związanie decyzją organów administracji publicznej 5

Decyzja o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej może dotyczyć całości lub części inwestycji. Jest to korzystne rozwiązanie, które pozwala na stopniowe kompletowanie załączników niezbędnych do wszczęcia postępowania, jak również na wydzielenie problematycznej części inwestycji do osobnej procedury, bez szkody dla reszty przedsięwzięcia. Rozwiązanie to jest również istotne z punktu widzenia postępowania środowiskowego, gdyż umożliwia pozyskanie różnych decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, dla poszczególnych części inwestycji (oczywiście przy założeniu, że części te nie są powiązane ze sobą technologicznie). Procedura wydawania decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji celu publicznego jest wszczynana na wniosek inwestora. Jeżeli wniosek będzie składany przez generalnego wykonawcę, będzie on musiał zawsze działać w imieniu i na rzecz inwestora, na podstawie stosownego pełnomocnictwa. Wniosek musi zawierać szereg elementów wymienionych w treści ustawy, wśród których należy wymienić: określenie linii rozgraniczających tereny objęte wnioskiem; określenie zmian w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i uzbrojenia terenu analizę powiązania inwestycji z uzbrojeniem terenu charakterystykę inwestycji; decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach; pozwolenie wodnoprawne, jeśli jest wymagane do realizacji inwestycji mapy z projektami podziału nieruchomości, które częściowo są położone na obszarze objętym wnioskiem; wskazanie nieruchomości lub ich części, dla których decyzja ma wywołać skutek przejścia własności na Skarb Państwa oraz wygaśnięcia użytkowania wieczystego i wszystkich ograniczonych praw rzeczowych; wskazanie ograniczonych praw rzeczowych, obciążających nieruchomości, których mowa powyżej; wskazanie nieruchomości lub ich części, dla których decyzja ma wywołać skutek obciążenia przyznanym na rzecz inwestora prawem do zakładania i przeprowadzania przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej (a także obiektów i urządzeń służących do korzystania z nich) opinie organów, wymienionych w treści specustawy; wskazanie gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi; uzgodnienie zarządców dróg publicznych. 6

Jak wynika z powyższego zestawienia zakres elementów, które powinien zawierać wniosek o wydanie decyzji lokalizacyjnej jest bardzo szeroki. Przygotowanie części z nich leży wyłącznie w gestii inwestora (jak chociażby charakterystyka inwestycji czy określenie linii rozgraniczających tereny objęte wnioskiem), pozyskanie innych jest natomiast uzależnione od podmiotów trzecich (przykładowo: decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenie wodnoprawne). Wśród tych ostatnich należy wymienić uzgodnienia właściwych organów. Zakres podmiotów, których uzgodnienia należy dostarczyć jest uzależniony od charakteru i przebiegu inwestycji. Organ jest zobowiązany do wydania opinii w terminie 21 dni od dnia złożenia wniosku przez inwestora. Niedotrzymanie tego terminu jest poczytywane, jako brak zastrzeżeń do wniosku albo jego pozytywne uzgodnienie. Opinie organów zastępują uzgodnienia, pozwolenia, opinie, zgody i stanowiska tych organów, wymagane przez odrębne przepisy. Poniżej została zaprezentowana lista organów, których uzgodnienia należy dołączyć do wniosku: MINISTER WŁAŚCIWY DO SPRAW ZDROWIA (jeśli inwestycja leży na obszarach, którym nadano status uzdrowiska albo ochrony uzdrowiskowej) MINISTROWIE WŁAŚCIWI DO SPRAW GOSPODARKI MORSKIEJ, GOSPODARKI, KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO, RYBOŁÓWSTWA, SPRAW WEWNĘTRZNYCH ORAZ MINISTER OBRONY NARODOWEJ (jeżeli inwestycja zakłada wznoszenie i wykorzystanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich) MINISTER OBRONY NARODOWEJ (jeżeli projektowana inwestycja przebiega lub oddziałuje na tereny zamknięte ustanowione przez tego ministra bądź ich strefy ochronne) DYREKTOR URZĘDU MORSKIEGO (w odniesieniu do obszarów pasa technicznego, pasa ochronnego, morskich portów i przystani) WŁAŚCIWY ORGAN ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ (w odniesieniu do terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych) DYREKTOR WŁAŚCIWEJ REGIONALNEJ DYREKCJI PAŃSTWOWEGO GOSPODARSTWA LEŚNEGO LASY PAŃSTWOWE (w odniesieniu do gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe) WOJEWÓDZKI KONSERWATOR ZABYTKÓW (w odniesieniu do zabytków podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) ZARZĄDCA INFRASTRUKTURY KOLEJOWEJ LUB INNY PODMIOT WŁADAJĄCY NIERUCHOMOŚCIĄ WCHODZĄCĄ W SKŁAD OBSZARU KOLEJOWEGO (w zakresie, w jakim inwestycja przebiega przez obszar kolejowy, przylega do tego obszaru, lub powoduje ograniczenia w korzystaniu) ZARZĄD WOJEWÓDZTWA, ZARZĄD POWIATU ORAZ WÓJT (burmistrz, prezydent miasta) PREZES URZĘDU LOTNICTWA CYWILNEGO (w odniesieniu do obiektów budowlanych w otoczeniu lotnisk lub stanowiących przeszkody lotnicze) DYREKTOR PARKU NARODOWEGO (w odniesieniu do obszarów położonych w granicach parku i jego otuliny) ORGAN NADZORU GÓRNICZEGO (w odniesieniu do terenów górniczych) DYREKTOR REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ (w odniesieniu do obszarów szczególnego zagrożenia powodzią) 7

Poza powyższymi elementami wniosek powinien oczywiście odpowiadać wymaganiom określonym przez Kodeks postępowania administracyjnego, co oznacza, że powinien zawierać: oznaczenie wnioskodawcy; adres wnioskodawcy; wskazanie żądanego rozstrzygnięcia organu. O wszczęciu postępowania informowani są wyłącznie wnioskodawca, właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości objętych wnioskiem oraz organy właściwe w sprawach dotyczących tych nieruchomości. Pozostałe strony są informowane w drodze obwieszczenia. Podobne zasady dotyczą doręczania decyzji, którą fizycznie otrzymuje jedynie wnioskodawca. Niezwłocznie po złożeniu wniosku o wydanie decyzji wojewoda składa z urzędu do właściwych sądów wieczystoksięgowych wnioski o ujawnienie wzmianki o wszczęciu postępowania. Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgo wieczystej, wojewoda występuje o jej założenie. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji strategicznej w zakresie obszaru, którego dotyczy stanowi substytut miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i jest wiążąca dla organów sporządzających studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Ostateczna decyzja stanowi również podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości, co wyłącza możliwość nabycia w dobrej wierze, bez obciążeń wynikających z treści decyzji, nieruchomości położonej na obszarze objętym decyzją lokalizacyjną. Omawiana decyzja wiąże również zarządcę drogi, który nie może odmówić inwestorowi zgody na zajęcie pasa drogowego w celu umieszczenia w nim uzbrojenia terenu, wchodzącego w skład inwestycji. Decyzja lokalizacyjna, wywołuje daleko idące skutki dla objętych nią nieruchomości. Z dniem doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji lokalizacyjnej objęte wnioskiem nieruchomości, stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, nie mogą być przedmiotem obrotu w rozumieniu przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Oznacza to, że nieruchomości te nie mogą zostać sprzedane ani zamienione oraz że nie można się ich zrzec, oddać w użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, wynająć, wydzierżawić, użyczyć, oddać w trwały zarząd, wnieść aportem do spółki, przekazać jako majątek tworzonego przedsiębiorstwa państwowego ani przekazać jako majątek tworzonej fundacji. Ponadto decyzja lokalizacyjna wywiera skutek wobec konkurencyjnych postępowań administracyjnych, dotyczących wskazanych w niej nieruchomości. Doręczenie zawiadomienia, o którym mowa powyżej skutkuje zawieszeniem wszystkich postępowań dotyczących wydania decyzji o pozwoleniu na budowę. Do dnia w którym decyzja lokalizacyjna uzyska walor ostateczności na budowę nie może zostać wydane (z wyjątkiem pozwolenia, o które wystąpi inwestor). Doręczenie zawiadomienia skutkuje również zawieszeniem wszelkich toczących się postępowań o wydanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Decyzja o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej z mocy prawa podlega natychmiastowemu wykonaniu. 8

III Pozyskiwanie tytułu prawnego do nieruchomości, na których ma być realizowana inwestycja Ustawa o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych wprowadza daleko idące udogodnienia w pozyskiwaniu praw do nieruchomości, na których ma być zlokalizowana inwestycja. Zastosowane rozwiązania różnią się w zależności od tego, czy na nieruchomości ma zostać usytuowana stacja elektroenergetyczna, czy ma przez nią przebiegać linia. Przebieg procesu przejścia praw dla nieruchomości przeznaczonych pod budowę stacji obrazuje poniższy diagram: Nieruchomości przeznaczone pod budowę stacji powinny zostać wydane w terminie wskazanym w decyzji lokalizacyjnej, nie krótszym niż 120 dni licząc od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna. Ustawa zachęca do szybkiego przekazywania władztwa nad nieruchomością przyznając dotychczasowemu właścicielowi (oraz użytkownikowi wieczystemu) premię w postaci 5% wartości nieruchomości, jeżeli wyda on nieruchomość w terminie 28 dni od dnia otrzymania wezwania. NIERUCHOMOŚĆ PRZECHODZI Z MOCY PRAWA NA SKARB PAŃSTW INWESTOR NABYWA PRAWO UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WOJEWODA NEGOCJUCJE WYSOKOŚĆ ODSZKODOWANIA WOJEWODA USTALA ODSZKODOWANIE W DRODZE DECYZJI Specustawa przesyłowa przewiduje, że uzyskanie waloru ostateczności przez decyzję lokalizacyjną, wywołuje trzy istotne skutki w sferze prawnej: nieruchomości, na których zaplanowano usytuowanie stacji elektroenergetycznej stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa; wygasają ustanowione na tych nieruchomościach ograniczone prawa rzeczowe oraz prawo użytkowania wieczystego; inwestor nabywa prawo użytkowania wieczystego tych nieruchomości oraz prawo własności usytuowanych na nich budynków i urządzeń. Prawo własności powyższych nieruchomości przechodzi na Skarb Państwa za odszkodowaniem. Wysokość tego odszkodowania negocjuje wojewoda. W przypadku niedojścia negocjacji do skutku wysokość odszkodowania jest ustala w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej również przez wojewodę. Punktem wyjścia w negocjacjach, jak również podstawą do wydania ewentualnej decyzji administracyjnej powinien być operat szacunkowy, sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego. W przypadku ustalenia odszkodowania w formie decyzji administracyjnej odszkodowanie to ustala się według stanu nieruchomości na dzień sporządzenia operatu oraz według jej wartości na dzień wydawania decyzji dotyczącej odszkodowania. 9

Można się spodziewać, że obowiązek sporządzenia operatu szacunkowego będzie w praktyce obciążał inwestora. Będzie on z resztą zainteresowany prawidłowym sporządzeniem operatu, gdyż od wartości nieruchomości będzie zależała opłata, którą będzie musiał uiścić, z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego. Dodatkowo, jeżeli wywłaszczona nieruchomość była zabudowana budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny wysokość odszkodowania należnego byłemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu podlega zwiększeniu o kwotę 10.000, 00 zł. Z brzmienia specustawy należy wnioskować, że wysokość tej kwoty jest niezależna od ilości budynków lub lokali mieszkalnych usytuowanych na nieruchomości, nie zostało to jednak wprost sprecyzowane. Trudno powiedzieć, czy kwestia ta nie stanie się w przyszłości przedmiotem sporu. Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych, dotychczas obciążających wywłaszczone nieruchomości również następuje za odszkodowaniem, wypłacanym przez wojewodę. Wysokość odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych pomniejsza kwotę, którą dotychczasowy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości otrzymuje w ramach rekompensaty, za wygaśnięcie jego prawa. ustala się w wysokości świadczenia głównego wierzytelności zabezpieczonej, w zakresie, w jakim wierzytelność ta nie wygasła, wraz z zabezpieczonymi odsetkami, obliczonymi na dzień spłaty wierzyciela. Odszkodowanie z tytułu wygaśnięcia hipoteki podlega obligatoryjnemu zaliczeniu na spłatę wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (wraz z odsetkami). W praktyce może się zdarzyć, że wartość ograniczonych praw rzeczowych, które wygasną w związku z wywłaszczeniem nieruchomości będzie przekraczać wartość samej nieruchomości. W powyższej sytuacji ustawa przewiduje, że wartość odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych nie może przekraczać wartości odszkodowania należnego z tytułu wygaśnięcia prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego. Odszkodowanie wypłaca się uprawnionym w kolejności pierwszeństwa ich praw (ustalonego na podstawie odrębnych przepisów), co oznacza, że w przypadku, gdy wartość ograniczonych praw rzeczowych będzie wyższa, niż wartość samej nieruchomości (lub związanego z nią prawa użytkowania wieczystego), dla niektórych uprawnionych może nie starczyć odszkodowania a ich prawa wygasną bez rekompensaty. Ustawa nie precyzuje, w jaki sposób wojewoda powinien określić kwotę odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych. Wydaje się, że kwestia ta może powodować pewne problemy w przyszłości. Wyjątkiem jest hipoteka, w odniesieniu do której specustawa wskazuje wprost, że: odszkodowanie z tytułu wygaśnięcia hipoteki 10

Nieruchomości, na których nie przewidziano sytuowania stacji elektroenergetycznych pozostają przedmiotem własności oraz użytkowania wieczystego dotychczas uprawnionych. W treści decyzji lokalizacyjnej wojewoda obciąża je jednak, na rzecz inwestora, prawem do wejścia na teren nieruchomości oraz zakładania i przeprowadzania na niej przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej, jak również innych obiektów i urządzeń, niezbędnych do korzystania z infrastruktury przesyłowej. Pod pojęciem urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej należy rozumieć przede wszystkim słupy oraz linie, co oznacza, że specustawa zwalnia inwestora z obowiązku zawierania umowy z właścicielem każdej działki, na której miałby zostać usytuowany pojedynczy słup. Powyższe rozwiązanie stanowi wariację na temat instytucji wywłaszczenia przez ograniczenie, funkcjonującej jeszcze przed wejściem w życie specustawy, na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Istotną różnicą jest fakt, że przepisy specustawy, w przeciwieństwie do dotychczas obowiązujących przepisów, nie nakładają na inwestora obowiązku prowadzenia rokowań z właścicielem bądź użytkownikiem wieczystym nieruchomości, która ma zostać obciążona. Po zakończeniu robót inwestor powinien niezwłocznie przywrócić te nieruchomości do stanu poprzedniego. Gdyby okazało się to niemożliwe, lub pociągało za sobą nadmierne trudności lub koszty, inwestor będzie zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz właściciela lub użytkownika wieczystego. Istotnym udogodnieniem dla inwestora jest wprowadzenie szeregu regulacji odnoszących się do nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Dotychczas przedłużające się postępowanie spadkowe lub spór dotyczący nieruchomości potrafiły wstrzymać realizację przedsięwzięcia na wiele tygodni a w skrajnych przypadkach nawet lat. Specustawa zmienia ten stan rzeczy. Nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym (również takie, których właściciel lub użytkownik wieczysty nie żyje a postępowanie spadkowe jest wciąż w toku), podlegają przepisom specustawy na takich samych zasadach, jak wszelkie inne decyzje, co oznacza, że ich własność może z mocy prawa przejść na Skarb Państwa oraz mogą zostać obciążone prawem do zakładania i przeprowadzania urządzeń do przesyłania energii elektrycznej. W przypadkach, o których mowa nie doręczenia się zawiadomienia o wydaniu decyzji lokalizacyjnej, natomiast kwotę odszkodowania przekazuje się do depozytu sądowego, na okres 10 lat. 11

IV Zmiany w postępowaniu administracyjnym Specustawa wprowadza także szereg zmian w zakresie procedury administracyjnej, na poszczególnych jej etapach. Mają one na celu ułatwienie uzyskiwania koniecznych decyzji administracyjnych oraz przyśpieszenie postępowania. Zmiany wprowadzone specustawą zostały omówione poniżej: 1) Skrócenie terminu na wydanie opinii i uzgodnień. Fikcja opinii o braku zastrzeżeń Pierwszym zasadniczym uproszczeniem procedury jest wprowadzenie stosunkowo krótkiego, bo liczącego zaledwie 21 dni od daty wpływu wniosku, terminu na wydanie potrzebnych opinii i uzgodnień (np. opinii ministra właściwego ds. obrony narodowej w odniesieniu do inwestycji przebiegającej przez tereny zamknięte lub ich strefy ochronne, czy chociażby opinii dyrektora parku narodowego, jeśli inwestycja ma przebiegać przez tereny parku). Co istotne, w razie niedochowania wskazanego terminu przez organ, ustawa wprowadza fikcję prawną wydania opinii o braku zastrzeżeń z chwilą bezskutecznego upływu terminu. Pozwoli to na zmobilizowanie odpowiednich organów do szybkiego działania, a w razie jakichkolwiek opóźnień zagwarantuje inwestorom korzystne rozstrzygnięcie. 2) Możliwość nałożenia kary na organ niewydający decyzji lokalizacyjnej w terminie Kolejną zmianą procedury, koncentrującą się na problemie terminowego i szybkiego załatwienia spraw przez organy administracyjne, jest nałożenie na organ pierwszej instancji (właściwego wojewodę) obowiązku wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej w terminie jednego miesiąca licząc od dnia złożenia wniosku o wydanie wskazanej decyzji. Art. 6 nowej ustawy wskazuje też, że w razie przekroczenia tego terminu przez właściwego wojewodę, minister właściwy ds. budownictwa nakłada na wojewodę karę pieniężną w wysokości tysiąca złotych za każdy dzień zwłoki. Chociaż kara ta będzie stanowiła dochód budżetu państwa, a nie zostanie wypłacona np. na rzecz inwestora, to i tak należy uznać powyższe rozwiązanie za krok w dobrą stronę, mogący zdyscyplinować organy do szybkiego i terminowego rozpatrywania spraw z zakresu specustawy. 3) Uproszczony tryb dokonywania doręczeń zawiadomień o postępowaniu Pozytywnie należy odnieść się także do uproszczenia w zakresie dokonywania doręczeń zawiadomień o wszczęciu postępowania o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej. Ustawa wprowadza w tym zakresie następujące ułatwienia: zawiadomienia doręcza się wyłącznie wnioskodawcy i właścicielom oraz użytkownikom wieczystym nieruchomości objętych wnioskiem, przy czym w stosunku dla właścicieli i użytkowników wieczystych przyjmuje się, że doręczenie na adres określony w katastrze nieruchomości jest skuteczne, pozostałym stronom postępowania zawiadomienia doręcza się poprzez obwieszczenie w urzędzie wojewódzkim i urzędach gmin właściwych ze względu na lokalizację inwestycji, na stronach internetowych urzędu wojewódzkiego oraz w prasie o zasięgu ogólnopolskim, w razie zmiany właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości objętych wnioskiem, to na zbywcy nieruchomości spoczywa obowiązek zgłoszenia wskazanej zmiany organowi. Brak takiego zgłoszenia i przeprowadzenie postepowania przy braku udziału nowego właściciela lub użytkownika wieczystego nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania. Omawiana zmiana prawdopodobnie wyeliminuje problem przedłużania postępowań administracyjnych z uwagi na problemy w ustaleniu właściwego adresu do doręczeń dla właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości, które mają być objęte planowaną inwestycją. 12

4) Uproszczony tryb doręczeń decyzji lokalizacyjnej Z wyżej omówionym uproszczeniem doręczeń zawiadomień o wszczęciu postępowania, korespondują także zmiany dotyczące trybu doręczania stronom decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowych. Zgodnie z postanowieniami specustawy decyzję tę: doręcza się wnioskodawcy i właścicielom oraz użytkownikom wieczystym nieruchomości objętych decyzją (tym ostatnim na adres ujawniony w katastrze nieruchomości, przy czym doręczenie takie uważa się za skuteczne), pozostałym stronom postepowania doręcza się poprzez obwieszczenie dokonywane analogicznie, jak opisane w punkcie poprzedzającym. 5) Brak obowiązku wyznaczenia kuratora przez sąd Specustawa wyłącza stosowanie art. 30 5 i 34 Kodeksu postepowania administracyjnego w odniesieniu do postępowań administracyjnych regulowanych przepisami nowej ustawy. Zgodnie z tymi uregulowaniami, w razie nieobecności lub niezdolności do czynności prawnych osoby będącej stroną postępowania albo w razie nieobjęcia spadku przez spadkobierców, organ administracji jest zobowiązany wystąpić do sądu o ustanowienie kuratora, który reprezentował interesy tych osób. Czynności te przyczyniały się do wydłużenia postępowania. Przepisy te nie znajdą zastosowania do postępowań toczących się w oparciu o przepisy specustawy przesyłowej. Ustawa ta wprowadza własną regulację, w myśl której to organ prowadzący postępowanie wyznaczy z urzędu przedstawiciela uprawnionego do działania w imieniu stron nieobecnych, jeżeli będzie to konieczne do przeprowadzenia postępowania. Powyższe rozwiązanie z dużą dozą prawdopodobieństwa skróci czas trwania postepowania, eliminując konieczność angażowania sądu do wyznaczenia kuratora. 6) Natychmiastowa wykonalność decyzji Decyzje objęte zakresem specustawy będą z mocy tego aktu natychmiast wykonalne (nawet bez potrzeby zaopatrywania je w rygor natychmiastowej wykonalności będzie on bowiem wynikał z mocy samego prawa). Dotyczy do następujących decyzji: o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, pozwolenie na budowę strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, o zezwoleniu na wejście na teren nieruchomości. 13

7) Ograniczenie możliwości uchylania decyzji Ważną zmianą jest także ograniczenie możliwości uchylenia decyzji lokalizacyjnej, środowiskowej i o pozwoleniu na budowę. W postępowaniu administracyjnym przed organem drugiej instancji oraz w postępowaniu skargowym przed sądami administracyjnym nie będzie można uchylić decyzji w całości ani stwierdzić ich nieważności, jeżeli wadą dotknięta będzie tylko część decyzji. Ponadto, nie stwierdza się nieważności ostatecznej decyzji o lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, jeżeli wniosek o stwierdzenie nieważności został złożony po upływie 14 dni od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna, a inwestor rozpoczął już budowę. doręczenia decyzji, lub 14 dni od dnia obwieszczenia. Powinno też zostać rozpoznane w terminie 14 dni od dnia wniesienia. Jest to wyłącznie termin instrukcyjny, a specustawa nie przewiduje żadnych sankcji za jego niedotrzymanie. Podobnie wprowadzono też termin instrukcyjny dla sądu administracyjnego, który ma tylko miesiąc na rozpoznanie skargi. Również ten termin jest wyłącznie instrukcyjny. Ponadto odwołanie powinno zawierać zarzuty odnoszące się do decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie. Należy zaznaczyć, że specustawa nie określa sankcji za brak zawarcia wskazanych elementów w odwołaniu. Wydaje się, że będą one traktowane jak inne braki formalne w postępowaniu administracyjnym, czyli będą podlegać uzupełnieniu. W powyższej sytuacji sąd administracyjny poprzestanie na ewentualnym stwierdzeniu naruszenia prawa przez decyzję, nie będzie jednak dysponował możliwością jej uchylenia. Jedyną formą rekompensaty dla poszkodowanego będzie zapłata określonej sumy pieniędzy. Skróceniu uległ także termin na wniesienie odwołania. Odwołanie powinno zostać wniesione w terminie 7 dni od daty 14

V Uzyskanie pozwolenia na budowę Pozwolenia na budowę strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowych wydawane będą na dotychczasowych zasadach (tj. określonych przepisami prawa budowlanego). Specustawa wprowadza jednak pewne istotne odrębności, wśród których należy wskazać przede wszystkim na: związanie wojewody wydającego pozwolenie na budowę treścią decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, uproszczony tryb doręczeń (analogiczny jak przy decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej), natychmiastową wykonalność decyzji o pozwoleniu na budowę wynikająca z mocy samego prawa, ograniczenie możliwości uchylenia pozwolenia na budowę na zasadach przedstawionych w punkcie poprzedzającym. VI Zmiany w procedurze wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Kwestie związane z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stanowiły dotychczas jedną z najbardziej problematycznych kwestii związanych z realizacją inwestycji w zakresie sieci przesyłowych. Postępowania były często prowadzone przewlekle, niestarannie, co w połączeniu z dużym zaangażowaniem czynnika społecznego prowadziło do częstego uchylania rozstrzygnięć organów administracji w tym zakresie. Taki stan rzeczy często prowadził do wstrzymania inwestycji na kilkanaście miesięcy (w niektórych przypadkach nawet na dłużej), prowadził do konfliktów między inwestorem a generalnym wykonawcom oraz zmuszał strony do szukania niekonwencjonalnych rozwiązań. Intencją ustawodawcy było naprawienie tego stanu rzeczy, do czego starał się doprowadzić za pomocą szeregu rozwiązań, zbiorczo zebranych w tabeli: Ponadto, zgodnie z art. 19 ust. 6 specustawy, rozpoczęcie robót budowlanych może nastąpić z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej stała się ostateczna. Mogłoby to prowadzić do wniosku, że celem rozpoczęcia robót budowlanych inwestor powinien legitymować się ostateczną decyzją lokalizacyjną oraz nawet nieostateczną (bo natychmiastowo wykonalną) decyzją o pozwoleniu na budowę. Taką interpretację trudno byłoby jednak pogodzić z art. 28 Prawa budowlanego, które dopuszcza prowadzenie robót budowlanych wyłącznie w oparciu o ostateczną decyzje o pozwoleniu na budowę. Wydaje się, że ze względu na odrobinę niejednoznaczny sposób sformułowania, przepis ten może powodować problemy interpretacyjne w przyszłości. 15

ZMIANY W PROCEDURZE WYDAWANIA DECYZJI O ŚRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH PROCEDURA OBOWIĄZUJĄCA DOTYCHCZAS Organ właściwy do wydania decyzji nie ma obowiązku niezwłocznego informowania organu wyższego stopnia o złożeniu wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz o wydaniu takiej decyzji. Termin na wydanie decyzji oblicza się zgodnie z KPA (w większości wypadków 1 miesiąc, w sprawach szczególnie skomplikowanych 2 miesiące, licząc od dnia złożenia wniosku. W uzasadnionych przypadkach organ może wskazać inny termin rozstrzygnięcia). W sytuacjach, gdy przeprowadzenie pomiarów, badań lub innych prac niezbędnych do sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wymaga wejścia na cudzą nieruchomość, inwestor musi uzyskać zgodę we własnym zakresie, na podstawie porozumienia z właścicielem. Jest kwestią dyskusyjną, czy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach można nadać rygor natychmiastowej wykonalności. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie lub jej ogłoszenia. Odwołanie od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie musi zawierać szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli wynika z niego, że strona jest niezadowolona z decyzji. Odwołanie rozpatruje się w terminach wynikających z KPA (w większości wypadków 1 miesiąc, w sprawach szczególnie skomplikowanych 2 miesiące, licząc od dnia złożenia odwołania. W uzasadnionych przypadkach organ odwoławczy może wskazać inny termin rozstrzygnięcia). Organ odwoławczy może wstrzymać natychmiastowe wykonanie zaskarżonej decyzji. Częściowa wadliwość może prowadzić do uchylenia lub stwierdzenia nieważności całej decyzji. Organ prowadzący postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wstrzymuje jej wykonanie z urzędu lub na żądanie strony, jeżeli zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że decyzja jest dotknięta wadą. ZMIANY WPROWADZONE PRZEZ SPECUSTAWĘ Organ właściwy do wydania decyzji ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organu wyższego stopniem o złożeniu wniosku oraz o wydaniu decyzji. Termin na wydanie decyzji wynosi bezwzględnie 1 miesiąc, od dnia złożenia wniosku. Inwestor ma prawo wystąpić do wojewody o zgodę na wejście na teren cudzej nieruchomości, w celu przeprowadzenia badań, pomiarów i innych prac, niezbędnych do sporządzenia raportu. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z urzędu. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od dnia ogłoszenia decyzji lub 7 dni od dnia jej doręczenia stronie Odwołanie musi zawierać: zarzuty; określenie istoty i zakresu żądania odwołującego; oznaczenie dowodów uzasadniających żądanie odwołującego Odwołanie rozpatruje się w terminie 14 dni od dnia złożenia. Nie wstrzymuje się natychmiastowego wykonania zaskarżonej decyzji. Nie można uchylić ani stwierdzić nieważności całej zaskarżonej decyzji, jeżeli gdy wadą dotknięta jest tylko jej część, dotycząca strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, nieruchomości lub działki. Organ prowadzący postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji nie wstrzymuje jej wykonania. 16

Dodatkowo decyzji tej dotyczą również zmiany w procedurze skargowej, omówione we wcześniejszej części niniejszego opracowania. Zmiany w procedurze wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach mają daleko idący charakter, jednak w ocenie Kancelarii nie eliminują najważniejszego z problemów, czyli częstych błędów i uchybień w treści rozstrzygnięć wydawanych przez organy administracji. Skrócenie terminu na wniesienie odwołania oraz wprowadzenie wymogów formalnych co do jego treści prawdopodobnie nie będą miały większego znaczenia z punktu widzenia inwestora, jeżeli organy będą w dalszym ciągu dawały podstawę do uchylenia decyzji przez organ odwoławczy. Na podstawie dotychczasowej praktyki można wyprowadzić ostrożny wniosek, że zmiany w prawie spełnią swoją rolę tylko, jeżeli będą połączone z lepszą praktyką jego stosowania. 17

Opracował zespół praktyki Nieruchomości i Inwestycje Kancelarii Pietrzyk Wójtowicz Dubicki Sp. k. Kontakt do Partnera prowadzącego praktykę: mec. Łukasz Dubicki lukasz.dubicki@pwdadwokaci.com T: +48 508 311 228 Pietrzyk Wójtowicz Dubicki Sp.k. ul. Flory 9/1 00-586 Warszawa Poland T: +48 226462280 F: +48 226462205 www.pwdadwokaci.com Wspólnicy: adw. Sebastian Pietrzyk, adw. Grzegorz Wójtowicz, adw. Łukasz Dubicki. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy, KRS 0000510702, NIP: 525-253-55-13, REGON: 146251660 18