1
2 Wstęp 3 SPIS TREŚCI to najwyższe pasmo Sudetów, rozciągające się na terenach Polski i Czech. Wraz z sąsiednimi Górami Izerskimi, nazywane były kiedyś Górami Olbrzymimi. Charakterystycznym elementem karkonoskiego krajobrazu są malownicze formy skalne zwane skałkami, które z racji oryginalnych kształtów i związanych z nimi legend noszą osobliwe nazwy: Owcze Skały, Końskie Łby, Twarożnik, Kukułcze Skały, Ptasie Gniazda, Słonecznik, Kotki i inne. Symbolem Karkonoszy jest najwyższy szczyt pasma i całych Sudetów Śnieżka (1602 m n.p.m.). 4 16 Jelenia Góra Stolica Karkonoszy. Miasto z czterech stron otoczone pasmami górskimi, przyciągające malowniczym położeniem, bogatą ofertą turystyczno-kulturalną, ale także niezwykłą i tajemniczą historią. Janowice Wielkie 50 54 Mysłakowice Położone między Karkonoszami i Rudawami Janowickimi, w widłach rzek: Łomnicy, Jedlicy i Bobru. Wśród okolicznych wzgórz znajdziemy letnie rezydencje, które przez stulecia były własnością arystokratycznych rodów. Piechowice Oprócz niesamowitych formacji skalnych słyną z bogatych złóż rud metali. Już wiele lat temu przebiegały tędy liczne szlaki handlowe, a miejscowa ludność od wieków zajmowała się wydobywaniem karkonoskich skarbów kamieni półszlachetnych i rud metali. Dzięki temu słynęły ze swych naturalnych bogactw daleko poza granicami Dolnego Śląska. Te i inne atrakcje przez wieki przyciągały w osadników, turystów i artystów, sławiących uroki okolicy. Tak z wolna powstawał region, który dziś stanowi doskonały cel wyjazdów turystycznych. Przyjeżdżający tu turyści mogą wybierać spośród wielu atrakcji i bogatej oferty kulturalnej, a także przyjemnie spędzić wolny czas o każdej porze roku. 22 Janowice Wielkie to perełka Kotliny Jeleniogórskiej, położona między Rudawami Janowickimi, a Górami Kaczawskimi. To miejsce idealne dla osób, które cenią sobie odpoczynek na łonie natury oraz dla miłośników mocnych wrażeń. Jeżów Sudcecki Położony na wzgórzach Gór Kaczawskich, otaczających z północy Kotlinę Jeleniogórską. Tereny wokół Góry Szybowcowej, Wzgórz Dziwiszowskich i Łysej Góry stanowią naturalne zaplecze do uprawiania sportów, rekreacji i wypoczynku. 64 Urokliwie rozpostarte między szczytami Karkonoszy a grzbietami Gór Izerskich, stanowią od wieków idealne miejsce do uprawiania turystyki przez cały rok. Granica administracyjna miasta sięga aż do wysokości 1509 m. Podgórzyn Górska gmina położona w samym sercu Karkonoszy. Obcowanie z naturą, przepiękna górska sceneria i zapierające dech w piersiach widoki, to idealne warunki dla rodzinnego wypoczynku z dala od miejskiego zgiełku. Całej oferty regionu karkonoskiego nie sposób przedstawić w jednym przewodniku. Podjęliśmy więc próbę wyboru tego, co najważniejsze i najbardziej z punktu widzenia przyjeżdżających zimą w gości atrakcyjne. Tak powstał miniprzewodnik na zimę, przygotowany przez dziesięć gmin powiatu jeleniogórskiego: Janowice Wielkie, Jeżów Sudecki, Jelenią Górę,, Kowary, Mysłakowice, Piechowice, Podgórzyn, Starą Kamienicę i Szklarską Porębę, i który widzicie Państwo przed sobą. Zapraszamy w! 28 42 Wyjątkowej urody górska miejscowość turystyczna z przepięknymi widokami i niepowtarzalną atmosferą. Położona we wschodniej części Karkonoszy u podnóża Śnieżki (1602 m n.p.m.) w dolinie rzeki Łomnicy i jej dopływów. Kowary Miasto w południowo-wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej, u podnóża Karkonoszy i Rudaw Janowickich na skrzyżowaniu dawnych traktów handlowych, pełne niezwykłych tajemnic i fascynującej historii. 70 76 Stara Kamienica Położona na Przedgórzu Izerskim gmina wielu wyznań, niezwykle bogata w historyczne zabytki sakralne. Amatorzy górskich spacerów i wędrówek znajdą schronienie w odbudowanym schronisku na Wysokim Kamieniu. Szklarska Poręba Przepięknie położone w dolinie rzeki Kamiennej i jej dopływów miasto, z największym ośrodkiem sportów zimowych w polskich Sudetach, a także niezwykle bogatą ofertą turystyczno-kulturalną.
4 5 Jelenia Góra Jelenia Góra Jelenia Góra www.jeleniagora.pl Położenie Miasto na prawach powiatu, położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim. Jelenia Góra liczy około 84 tysięcy mieszkańców, przez co jest czwartym miastem pod względem liczby ludności na Dolnym Śląsku. Jelenia Góra rozciąga się na długości około 30 km, granicząc z Republiką Czeską poprzez grzbiet Karkonoszy. Do granicy Niemiec jest również niedaleko zaledwie 79 kilometrów. Położenie Jeleniej Góry cechują przewyższenia sięgające ponad 1000 metrów najniższy punkt w granicach administracyjnych miasta znajduje się na wysokości 347 m n.p.m. natomiast najwyższy to Śląskie Kamienie, na wysokości 1416 m n.p.m. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Gó ra Janowice Wielkie Piechowice Podgórzyn Szklarska Kowary fot. A. Mateusiak
6 Jelenia Góra 7 Jelenia Góra Historia Jak dojechać? Początki dziejów miasta sięgają czasów piastowskich, a legenda przypisuje jego założenie Bolesławowi Krzywoustemu w 1108 roku. Jednak pierwsze wzmianki pisane pochodzą dopiero z roku 1281, kiedy zostaje wymieniony jeleniogórski proboszcz oraz z roku 1288, gdy tutejszych mieszkańców określa się już jako mieszczan. Było to wówczas pierwsze miasto w podkarkonoskiej kotlinie. Pierwszy okres pomyślnego rozwoju Jelenia Góra przeżywa pod panowaniem książąt jaworsko-świdnickich, którzy otaczają miasto murami i obdarzają szeregiem przywilejów, w tym prawem mili. Po wymarciu tej linii piastowskiej Jelenia Góra wraz z całym księstwem przechodzi w 1392 roku pod panowanie czeskie. W drugiej połowie XVI w. w mieście i okolicach rozpoczyna się produkcja płócien lnianych zwanych woalami. Handel nimi okazuje się z czasem bardzo zyskowny. Niestety wojna trzydziestoletnia (1618-1648) przerywa raptownie tę dobrze zapowiadającą się koniunkturę. Nadejście XIX w. jest jednak dla Jeleniej Góry pomyślne. Kilku przemysłowców buduje tu bowiem swoje fabryki. Wzrasta też gwałtownie ruch turystyczny w Karkonoszach, dla którego Jelenia Góra stanowiła naturalną bazę wypadową. W trakcie działań wojennych w 1945 roku Jelenia Góra nie doznała żadnych zniszczeń. Szybko też miasto stało się stolicą kulturalną Dolnego Śląska. Już w sierpniu 1945 roku rozpoczął swą działalność miejscowy teatr, funkcjonowało archiwum, przymierzano się do otwarcia muzeum, rozpoczynano naukę w wielu nowych szkołach. Otwartych też zostało wiele zakładów przemysłowych, w tym jedyne w kraju zakłady optyczne. Do 1975 roku Jelenia Góra była wydzielonym miastem powiatowym i w tym samym roku została stolicą nowego województwa, na co miała wpływ nie tylko jej silna pozycja gospodarcza w regionie, ale i kulturalna. W 1976 roku do Jeleniej Góry przyłączone zostały Cieplice Śląskie Zdrój, Sobieszów, Maciejowa, Goduszyn. Powstał w ten sposób największy ośrodek miejski w Sudetach Zachodnich. Samochodem: najlepiej (i z pewnością najszybciej) do Jeleniej Góry dojechać można zjeżdżając z autostrady A-4 na zjazdach na drogę numer 5 (zjazd od Wrocławia w Kostomłotach), bądź od strony granicy z Niemcami na wysokości Legnicy na drogę nr 3 (na Jawor). Bezpośrednio od granicy (ze Zgorzelca) do Jeleniej Góry prowadzi droga nr 30 (przez Lubań i Gryfów Śląski). Pociągiem: podróż pociągiem, to w zależności od jego rodzaju, wycieczka trwająca od dwóch, do czterech godzin. Niepodważalną zaletą takiego rozwiązania jest fakt, że jest to przejażdżka po niezwykle malowniczych zakątkach Dolnego Śląska, wśród których wiele jest takich, gdzie czas po wojnie jakby stanął w miejscu. Dwie godziny spędzimy w pociągu, który wyjeżdża z Wrocławia, po drodze zatrzymując się m.in. w Wałbrzychu czy Marciszowie. Natomiast opcja dłuższa to podróż przez Legnicę, Bolesławiec, Zgorzelec, Lubań i Gryfów Śląski. Pociąg (szczególnie opcja przez Zgorzelec), to rozwiązanie nie najszybsze, jednak niezwykle atrakcyjne z turystycznego punktu widzenia. PKS/BUS: podróż autobusem PKS, bądź busem, których z Wrocławia do Jeleniej Góry odjeżdża sporo, trwa ok. 2,5 godziny. Połączeń jest kilkanaście w ciągu dnia, niemal co godzinę. Przydatne adresy: www.rozklad-pkp.pl www.pks.jgora.pl www.krycha.pl www.e-podroznik.pl
8 Jelenia Góra 9 Jelenia Góra Atrakcje: sport i rekreacja Mikrostacja Sportów Letnich i Zimowych Łysa Góra - Dziwiszów - Narciarski Ośrodek pod Jelenią Górą Funkcjonują tu dwie nartostrady (każda o długości 1 km), oświetlone i sztucznie naśnieżane. Do dyspozycji narciarzy jest pięć wyciągów. Czynna jest wypożyczalnia nart i serwis narciarski. Są trzy bary, w których podaje się ciepłe posiłki i napoje. W Reniferowej Chatce poza gastronomią jest kącik zabaw dla dzieci. Droga dojazdowa z Przełęczy Widok kończy się dużym, łatwo dostępnym parkingiem. Wyciągi w sezonie czynne są codziennie w godzinach 9.00-17.00; nocne jazdy odbywają się w czwartki, piątki, soboty i niedziele. Nartostrady przygotowywane są przez dwa ratraki dwa razy dziennie: w nocy, po zakończonych jazdach i w przerwie między dzienną i nocną jazdą. Ceny biletów sezonie 2013/2014 pozostają na niezmienionym poziomie. Przykład: jazda nocna - 50 zł, weekend (12 przejazdów) - 40 zł, 4 godz. w tygodniu - 40 zł. Ośrodek organizuje także jazdy sylwestrowe w godzinach 18.00-2.00. Rozpoczęcie sezonu zimowego uzależnione jest od warunków atmosferycznych (aktualne informacje na stronie internetowej www.aesculap.com.pl). Nowością w tym sezonie jest wytyczenie trasy biegowej. Będzie to pętla o długości 3,5 km, w dolnych partiach masywu Łysej Góry. Jej otwarcie będzie zależało od wystarczającej ilości śniegu. Transgraniczne Centrum Turystyki Aktywnej - trasa biegowa pod Chojnikiem Miłośnicy nart, rolek mają do dyspozycji trasę o szerokości 3 m (momentami węższą), z nawierzchnią typu Terra-Way i asfaltobetonem. Trasa włącza się do sieci szlaków ponad 30-kilometrowej długości, zlokalizowanych w obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego i Nadleśnictwa Szklarska Poręba. Latem idealnie nadaje się ona do uprawiania jazdy na nartorolkach, ale nie tylko. Zimą planowane jest jej naśnieżanie i wyznaczenie śladu do nart biegowych. Pętla w Sobieszowie nie należy do najłatwiejszych, ale idealnie nadaje się do nauki narciarstwa biegowego. Są tu podbiegi, ostry zakręt, jest odcinek prostej. Obecnie korzysta z niej głównie młodzież należąca do klubu, ale ścieżka jest otwarta dla wszystkich. Można tu spotkać osoby uprawiające nordic walking, biegaczy, a także rowerzystów. W góry...... z Jeleniej Góry Jelenia Góra, ze względu na dobre skomunikowanie z miejscowościami leżącymi w Karkonoszach, stanowi dogodne miejsce do rozpoczęcia zimowego wypadu w góry., Izery, Rudawy czy Góry Kaczawskie wydają się być na wyciągnięcie ręki. Jednym z najpiękniejszych miejsc na weekendowe wyprawy w są kotły polodowcowe do jednego z nich, Czarnego Kotła Jagniątkowskiego można dojść niebieskim szlakiem (Koralową Ścieżką) z najwyżej położonej części Jeleniej Góry Jagniątkowa. W Karkonoszach znajduje się wiele ciekawych punktów widokowych, są nimi Czeskie (1416 m n.p.m.) i Śląskie Kamienie (1413 m n.p.m.), stanowiące zarazem najwyższy punkt w granicach administracyjnych miasta.
10 Jelenia Góra 11 Jelenia Góra Spacer do Perły Zachodu Spacerowo-rowerowa ścieżka do Perły Zachodu to najpewniejszy kierunek zimowych spacerów rodzinnych z Jeleniej Góry. O tej porze roku trasa zdominowana jest przez piechurów, zatem bezpieczna i urokliwa w zimowej szacie. Popularność Czterokilometrowa trasa wzdłuż koryta rzeki Bóbr jest przystosowana dla osób starszych, mniej sprawnych. Obietnica ciepłej herbaty i posiłku w Gościńcu Perła Zachodu to wystarczająca pokusa do wyjścia z domu zimową porą. Już sam obiekt PTTK z 85-letnią tradycją jest wart odwiedzenia. jej sprawia, że nawet przy intensywnych opadach śniegu, możemy liczyć na wydeptaną dróżkę. Spacerowiczów, którzy mają odrobinę więcej czasu i dobre zimowe buty, namawiamy na starcie, na krótki wypad z właściwej trasy na punkt widokowy na Wzgórzu Krzywoustego. Odremontowaną w 2009 roku wieżę popularnie zwaną Grzybkiem, z której można podziwiać Jelenia Górę i okolice, widać z daleka. Licząca 22 metry wysokości, zakończona hełmem wieża stanęła w tym miejscu w 1911 roku. Fundusze na jej budowę zbierano przez 20 lat. Niestety, zimą wieża ze względów bezpieczeństwa jest zamknięta. Lodowiska w Jeleniej Górze w sezonie zimowym poniedziałek czwartek: I kwarta 8.00 11.00 II kwarta 12.00 14.00 III kwarta 15.00 17.00 IV kwarta 18.00 20.00 piątek niedziela: I kwarta 9.00 11.00 II kwarta 12.00 14.00 III kwarta 15.00 17.00 IV kwarta 18.00 21.00 Adresy: Lodowisko I Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych, Aleja Jana Pawła II 25 Lodowisko II Szkoła Podstawowa nr 13, ul. Piotra Skargi 19 Lodowisko III Liceum Ogólnokształcące nr 2 im. C.K. Norwida, ul. Gimnazjalna 2 fot. K. Piotrowski
12 Jelenia Góra 13 Jelenia Góra Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia Muzeum Karkonoskie ul. Jana Matejki 28, Jelenia Góra tel.: +48 75 75 234 65 www.muzeumkarkonoskie.pl wt. - pt. 9.00-16.00 sob.- niedz. 9.00-17.00 wstęp bezpłatny: w niedziele Wystawy stałe: wystawa szkła artystycznego model Kościoła Łaski wnętrze chałupy wiejskiej Z historii Jeleniej Góry i regionu Muzeum Historii i Militariów ul. Sudecka 83, Jelenia Góra tel.: +48 75 642 92 22 www.militaria-muzeum.pl 9.00-17.00 (V-IX) 9.00-16.00 (X-IV) Wystawy stałe: wystawa broni ciężkiej Muzeum Zamek Bolków ul. Księcia Bolka, Bolków tel.: +48 75 7411 32 97 pon: 9.00 15.30 (sale wystawowe zamknięte) wstęp bezpłatny wt. - pt.: 9.00-16.30 (V- IX) 9.00-15.30 (X-IV) sob. - niedz.: 9.00-17.30 (V- IX) 9.00-16.30 (IV i IX) 9.00-15.30 (XI-III) Muzeum Miejskie Dom Gerharta Hauptmanna ul. Michałowicka 32, Jelenia Góra Jagniątków tel.:+48 75 75 53 286 www.muzeum-dgh.pl wt. niedz.: 9.00-17.00 (V-IX) 9.00-16.00 (X-IV) bezpłatny wstęp we wtorek (nie dotyczy grup zorganizowanych) Wystawy stałe: ekspozycja składająca się z pamiątek związanych z twórczością noblisty Gerharta Hauptmanna projekcja filmów: Tajemnice Łąkowego Kamienia, 7 i ½ tygodnia, Żegnaj DDR. Przez Warszawę ku wolności JCK Jeleniogórskie Centrum Kultury ul. 1 Maja 60, Jelenia Góra tel. +48 75 64 23 880/881 www.jck.pl JCK Jeleniogórskie Centrum Kultury KLUB KWADRAT ul. Bankowa 28/30, Jelenia Góra tel. +48 75 64 78 884 www.jck.pl Filharmonia Dolnośląska ul. Józefa Piłsudskiego 60, Jelenia Góra tel. +48 75 75 38 180 (kasa biletowa) www.filharmonia.jgora.pl Teatr im. Cypriana Kamila Norwida Al. Wojska Polskiego 38, Jelenia Góra tel. +48 75 64 28 110 www.teatrnorwida.pl
14 Jelenia Góra 15 Jelenia Góra Zdrojowy Teatr Animacji Park Zdrojowy 1, Jelenia Góra-Cieplice tel. +48 75 75 57 690, 512 219 907 www.teatr.jgora.pl Muzeum Przyrodnicze w kompleksie pocysterskim ul. Cieplicka 11A Jelenia Góra - Cieplice, tel. +48 75 75 515 06 www.muzeum-cieplice.pl wt-pt sob-nd V-IX 9-18 9-17 X-IV 9-16 9-16 w poniedziałki nieczynne. Ceny biletów: bilet ulgowy: 4 zł, bilet normalny: 5 zł oprowadzanie po wystawach 30 zł wstęp wolny (po okazaniu legitymacji): kombatanci wojenni, dzieci do lat 4, muzealnicy. Mieści się tu również Wirtualne Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku - nowo udostępniona atrakcja: www.wirtualnefreski.pl Termy Cieplickie więcej niż aquapark Blisko 750 lat temu powstało najstarsze uzdrowisko na terenie Polski Cieplice Zdrój. Oprócz nazwy, ciepłe źródła dały miastu dużo więcej - niesamowitą popularność, przyciągając na lecznicze kuracje wiele osobistości z całej ówczesnej Europy. Chcąc pełniej wykorzystać potencjał znajdujący się w ziemi, już wiele lat temu pojawił się pomysł wybudowania basenów termalnych, który wreszcie doczekał się realizacji. Oferta przygotowana została tak, aby mogli z niej skorzystać zarówno najmłodsi jak i starsi miłośnicy kąpieli i pływania. Do dyspozycji gości dostępne będą baseny, których łączna powierzchnia lustra wody wyniesie blisko 1200 m 2. Dla najmłodszych dwa brodziki, pozwalające na zabawę w wodzie także małym dzieciom. Dla wszystkich, którym dla pełnego relaksu na basenie nie może zabraknąć sauny, przygotowana została strefa saun wyposażona w sauny fińskie, saunę parową, saunę infrared, grotę śnieżną, bicze wodne, tepidarium, wanny jacuzzi, gabinety masażu. Bogatą ofertę turystyczno-rekreacyjną uzupełniają trzy punkty gastronomiczne. Otwarcie: luty 2014 r. fot. Emil Kasprzyk
16 17 Janowice Wielkie Janowice Wielkie Janowice Wielkie www.janowicewielkie.pl Położenie Niewielka gmina położona w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, na północy obejmująca swoim zasięgiem fragment Gór Kaczawskich, na południu przytulona do sudeckiego pasma Rudaw Janowickich stanowiących część Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowic e Wielk ie Piechowice Podgórzyn Szklarska Kowary fot. M. Caban
18 Janowice Wielkie 19 Janowice Wielkie Historia Pierwsze wzmianki o miejscowościach, które dziś należą do gminy pochodzą z XIV wieku. Ich historia wiązała się początkowo z prężnie rozwijającym się na tych terenach górnictwem i hutnictwem. Duża liczba nieczynnych odkrywek i wyrobisk górniczych (zwłaszcza w okolicach Miedzianki i Mniszkowa) to pozostałość tradycji górniczej. W późniejszych wiekach rozwinęło się tutaj tkactwo, a wybudowanie w 1876 roku kolei do Jeleniej Góry spowodowało znaczne ożywienie turystyczne. W XX wieku tereny dzisiejszej gminy stały się (a zwłaszcza Janowice Wielkie i Trzcińsko) stał się popularnym miejscem wypoczynkowym. Atrakcje: sport i rekreacja Wspinaczka skałkowa dla tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z tą formą aktywności, jak i dla wytrawnych łojantów. A to wszystko dzięki licznym, dobrze ubezpieczonym i zróżnicowanym pod względem stopnia trudności drogom. To tu, pierwsze kroki na górskiej ścieżce stawiała słynna himalaistka Wanda Rutkiewicz. Na rudawskich skałkach pojawiali się też m.in. Jerzy Kukuczka i Aleksander Lwow. Jak dojechać? Samochodem: Janowice Wielkie leżą około 100 km od Wrocławia. Podróż zajmie nam około 1,5 godziny. Należy jechać drogą nr 5 przez Strzegom, od Bolkowa trasą nr 3 i w Radomierzu skręcić na Janowice. Z Jeleniej Góry prowadzi droga nr 3 w kierunku Wrocławia, w Radomierzu trzeba skręcić na Janowice Wielkie. Pociągiem: przez stację Janowice Wielkie jeżdżą pociągi w ramach regularnych połączeń regionalnych i ogólnopolskich (połączenia z Gdynią, Świnoujściem, Warszawą, Przemyślem). Podróż z Wrocławia trwa około 2 godzin, natomiast z Jeleniej Góry około 15 minut. PKS/BUS: bez problemu można dojechać do Janowic jednym z wielu prywatnych przewoźników obsługujących trasę Wrocław Jelenia Góra. Połączenia są dość częste, z Jeleniej Góry busy jeżdżą nawet co godzinę. Funkcjonuje także komunikacja miejska linia nr 2 z Jeleniej Góry. Przydatne adresy: www.roko.jelenia.pl www.krycha.pl www.mzk.jgora.pl www.pkp.pl Tereny Rudaw Janowickich są na Dolnym Śląsku jednym z najpopularniejszych miejsce do uprawiania wspinaczki skałkowej. I to zarówno Najciekawszą i najpopularniejszą grupą skalną są Sokoliki (Sokolik Duży i Sokolik Mały) w Górach Sokolich. Coraz bardziej popularne są pobliskie skały (Sukiennice, Krzywa Turnia, Jastrzębia Turnia). W sercu Rudaw Janowickich znaleźć można kolejne ściany
20 Janowice Wielkie 21 Janowice Wielkie (Skalny Most, Piec, Starościńskie Skały, Ścianki). Miłośnicy tego aktywnego wypoczynku mogą znaleźć nocleg w okolicznych ośrodkach związanych ze wspinaczką. Trasy spacerowe i rowerowe Trzcińsko Góry Sokole Szwajcarka - Trzcińsko Czas: ok. 4 h Janowice Wielkie Zamek Bolczów Starościńskie Skały Janowice Wielkie Dystans: ok. 9 km Czas: ok. 5 h Janowice Wielkie Miedzianka Mniszków Dystans: ok. 9 km Czas: ok. 3 h Ruiny zamku Bolczów Jedna z największych atrakcji Janowic Wielkich. Zamek zbudowany prawdopodobnie w XIV w., od XVIII wieku jest stałą ruiną, chętnie odwiedzaną przez turystów. Spacer z centrum Janowic Wieża w Radomierzu Jednym z najcenniejszych i najciekawszych zabytków Gminy Janowice Wielkie jest późnośredniowieczna dzwonnica - pozostałość po istniejącym w tym miejscu kościele, znajdująca się we wsi Radomierz, tuż przy drodze krajowej nr 3 Jelenia Góra - Wrocław. Wokół wieży znajdują się pozostałości katolickiego, a następnie ewangelickiego cmentarza otoczonego kamiennym murem z półkoliście zamkniętą bramą. Znajduje się na nim Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia zajmie około 30 minut. Dodatkową atrakcję stanowią wytyczone drogi do uprawiania wspinaczki skałkowej. Pałac w Janowicach Wielkich Zbudowany w XIV w. i wielokrotnie rozbudowywany przez rodziny Schafgotschów, Promnitzów i Stolbergów, jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu obiektów na terenie kotliny jeleniogórskiej. Obecnie mieści się tu Ośrodek Pomocy Społecznej, a także ośrodek hipoterapii założony przez potomka ostatnich właścicieli. także m. in. grób trzech nieznanych z imienia i nazwiska żołnierzy LWP. Tuż obok wieży obejrzeć można budynek dawnej plebanii pochodzący z końca XVIII wieku, obecnie stanowiący własność prywatną.
22 23 Jeżów Sudecki Jeżów Sudecki Jeżów Sudecki www.jezowsudecki.pl Położenie Jeżów Sudecki położony jest w południowo-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w powiecie jeleniogórskim, w gminie Jeżów Sudecki. Wieś licząca około 1800 mieszkańców leży na pograniczu Gór Kaczawskich i Kotliny Jeleniogórskiej w Sudetach Zachodnich. Sudec ki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowice Wielkie Piechowice Podgórzyn Szklarska Kowary fot. www.jezowsudecki.pl
24 Jeżów Sudecki 25 Jeżów Sudecki Historia Jeżów Sudecki jest jedną z najstarszych osad położonych w okolicy Jeleniej Góry. Za datę założenia wsi uważa się połowę XIII w., kiedy w okolicy miały miejsce poszukiwania złota. Jednak pierwsze udokumentowane informacje pochodzą dopiero z XV wieku. Jeżów Sudecki był dość nietypową wsią i to nie tylko ze względu na górniczą przeszłość. Duża, bogata wieś nie doczekała się własnej parafii, nawet kościoła. Dopiero w 1574 roku wzniesiono tu kaplicę i to w znacznym oddaleniu od wsi, pomiędzy nią, a Strupicami. Do tego była to kaplica katolicka, podczas gdy prawie wszyscy mieszkańcy byli protestantami. W I połowie XIV wieku Jeżów Sudecki wchodził w skład lenna zamkowego Jeleniej Góry. W 1355 roku Jeżów Sudecki został wymieniony jako jedyna z wsi wchodzących w obręb okręgu sądowego Jeleniej Góry. Jak widać od początku był on powiązany z miastem. Zachowała się też wiadomość, że książę świdnicko-jaworski Bolko II sprowadził tu górników z Saksonii, co spowodowało sprzeciw chłopów, którym niszczyli pola. Bardziej znany stał się Jeżów Sudecki dopiero po 1504 roku lub 1506 roku, gdy nabyła go rada miejska Jeleniej Góry. Znaczny rozwój wsi miał miejsce w XVIII wieku, gdy powstała dolna część, nazywana Jeżowem Nowym. W 1786 roku wieś dzieliła się na 2 części, przy czym Jeżów Nowy uważany był za przedmieście Jeleniej Góry, a jego mieszkańcy należeli do parafii miejskiej i uznani byli za mieszczan. W Jeżowie Sudeckim był kościół i szkoła, a mieszkało w nim 31 kmieci, 184 zagrodników i 60 chałupników. W drugiej połowie XVIII wieku pracowało tu aż 612 krosien tkackich. Koniec XVIII i początek XIX wieku był burzliwy i zaznaczył się wystąpieniem chłopów. Do największych zamieszek doszło w 1803-04 roku, gdy miejscowi chłopi zbuntowali się przeciwko wymiarowi pańszczyzny. Sprowadzono wojsko, które spacyfikowało wieś, ale ostatecznie zmniejszono chłopom wymiar pańszczyzny. W początkach XX wieku za atrakcję uchodziła gospoda Schweizerei, znana z produkcji własnego alkoholu, była też gospoda bezalkoholowa i kawiarnia. Ogó- łem działały 3 lub 4 gospody, część z miejscami noclegowymi. W okresie międzywojennym było tu 7 gospód z około 30 miejscami noclegowymi, wśród nich stara karczma sądowa. W 1895 roku zasadzono Dąb Cesarski w 25 rocznicę zwycięstwa nad Sedanem w wojnie francusko-pruskiej. W 1906 roku przez wieś przeprowadzono linię kolejową z Jeleniej Góry do Lwówka Śląskiego w dole wsi powstała mała stacja kolejowa. Przed II wojną światową we wsi istniała muzealna izba tkacka, w której odbywały się kiermasze z tańcami. Europejską sławę Jeżów Sudecki zyskał po 1924 roku, gdy we wsi i na Szybowisku założono druga w Niemczech, a tym samym i na świecie, Szkołę Szybowcową. Jak dojechać? Samochodem: Jeżów Sudecki położony jest na południowy - wschód od Jeleniej Góry (około 5 km) oraz na wschód od Szklarskiej Poręby (droga krajowa nr 3, około 25 km). PKS/BUS: Do Jeżowa Sudeckiego dojedziemy autobusem z Jeleniej Góry. Interesujące nas linie komunikacji miejskiej to nr 1 oraz 5. Pociągiem: Pociąg do Jeżowa Sudeckiego odjeżdża ze stacji Jelenia Góra. Czas trwania podróży to około 8 minut. Przydatne adresy: www.rozklad-pkp.pl www.rozklady.pl
26 Jeżów Sudecki 27 Jeżów Sudecki Atrakcje: sport i rekreacja Łysa Góra Ośrodek sportów zimowych i letnich. Stoki narciarskie Łysej Góry znajdują się w Górach Kaczawskich, których grzbiety zamykają od północy Kotlinę Jeleniogórską. Do najwyższych szczytów tych gór zalicza się: Baraniec (718 m), Skopiec (724 m), Okole (721 m), a także Łysą Górę (708 m). Mikrostacja znajduje się na terenie Gminy Jeżów Sudecki. Góry Kaczawskie Szlaki turystyczne, na których można odsapnąć od gwaru miejskiego i podziwiać piękną przyrodę. Park Krajobrazowy Doliny Bobru Wraz z otuliną obejmuje najciekawsze fragmenty doliny Bobru o długości 42 km od Jeleniej Góry poprzez Siedlęcin, Pilchowice, Wleń po Lwówek Śląski. Osią Parku jest rzeka Bóbr, która oddziela Pogórze Izerskie od Pogórza Kaczawskiego. Bóbr płynie tu licznymi meandrami wśród malowniczych wzgórz tworząc na odcinku pomiędzy Jelenią Górą a Wleniem cztery przełomy, odsłaniające różnowiekowe formacje skalne. W Parku stwierdzono występowanie ok. 800 gatunków roślin, z których wiele to gatunki chronione i rzadkie. Góra Szybowcowa Wysokość: 561 m n.p.m.. Na jej szczycie znajduje się lotnisko. Zbocza góry ze względu na świetne warunki wietrzne stanowią idealne tereny do uprawiania szybownictwa, spadochroniarstwa, paralotniarstwa i paraglajdingu. Ze szczytu rozciąga się wspaniały widok na Kotlinę Jeleniogórska i otaczające ją pasma górskie:, Rudawy Janowickie, Góry Izerskie oraz Góry Kaczawskie. Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia Wieża Książęca w Siedlęcinie w sezonie (maj - październik) 10:00-18:00 poza sezonem (listopad - kwiecień) 10:00-16:00. Cena biletów: normalny - 6 zł, - ulgowy 4 zł. Dzieci do 4 roku życia - bezpłatnie. Kościół p.w św. Michała Archanioła Malowniczo położony kościółek, w znacznym oddaleniu od wsi, pomiędzy nią, a Strupicami, które współcześnie są osiedlem mieszkaniowym Jeleniej Góry Zabobrze. Wybudowany został w 1574 roku. Ciekawostką jest, że w czasie jej budowy większość mieszkańców wyznawała potestantyzm. Dlatego wkrótce po wybudowaniu kościoła przez grupkę ocalałych katolików świątynię przejęli ewange- licy. We wnętrzu zachował się barokowy ołtarz główny z drugiej ćwierci XVII wieku, ambona z lat 1654 1654, prospekt organowy z XVIII wieku, a także kilka obrazów z XVIII wieku. Dom Gwarków Z połowy XIV wieku pochodzi informacja o sprowadzeniu przez księcia Bolka II górników z Saksonii. Mniej więcej w tym czasie zostają odkryte w okolicach wsi złoża rud srebra i złota i z tego powodu wzrosło zainteresowanie osadą. Sprowadzeni robotnicy zostali przyjęci przez miejscową ludność niechętnie. Być może to zmusiło radę miejską Jeleniej Góry do wybudowania na terenie wsi sześciu gospód przeznaczonych dla sprowadzonych górników, zwanych wtedy gwarkami. Najprawdopodobniej jedną z takich gospód był Dom Gwarków, na co wskazuje zachowana data 1601 r. i jego usytuowanie w pobliżu szybów górniczych. Zdaniem wielu historyków to najstarszy budynek drewniany na Dolnym Śląsku. Krzyże Pojednania Na terenie gminy jest aż 15 krzyży pojednania, w tym 5 przy kościele św. Jadwigi Śląskiej w Chrośnicy.
28 29 www.karpacz.pl Położenie Górska miejscowość turystyczna leżąca na wysokości od 480 do 900 m n.p.m. w Karkonoszach u podnóża Śnieżki ( 1602 m n.p.m.) w południowo zachodniej części Polski, w województwie dolnośląskim. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowice Wielkie Piechowice Podgórzyn Szklarska Kowary fot. Szymon Matuszyński
30 31 Historia Początki powstania miasteczka pod Śnieżką zwanego niegdyś Krummhübel (Krzywa Góra) sięgają XV w. Wówczas pojawili się tutaj Walończycy, pierwsi poszukiwacze szlachetnych kamieni i złota. W XVII w po wojnie 30-letniej na teren a przybyło wielu uciekinierów z Czech. Zajmowali się oni wypalaniem węgla drzewnego, uprawą roli, hodowlą, a wielu z nich parało się również ziołolecznictwem. W krótkim czasie o laborantach i ich lekach z a było głośno w całej Europie. Odprawiane każdego roku 10 sierpnia nabożeństwa w Kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce stały się od II połowy XVII w. magnesem przyciągającym rzesze pielgrzymów i turystów na szczyt najwyższej góry Śląska. Dodatkowo sprowadzenie w XIX wieku ze Skandynawii drewnianego kościółka Wang do a Górnego spowodowało powstanie u stóp Śnieżki największego ośrodka turystycznego ówczesnych Karkonoszy, gdzie łatwo można było skorzystać z usług przewodników, tragarzy lektyk, czy też kupić medykamenty u działających w mieście ostatnich mistrzów cechu karkonoskich laborantów. Pod koniec XIX w. powstają w u tory bobslejowe, saneczkowe, skocznie narciarskie, wytyczono nartostrady, powstają kluby sportowe i organizowane są liczne międzynarodowe zawody sportowe. Obecnie jest całorocznym ośrodkiem sportowo rekreacyjnym, z liczną bazą noclegową, z ciekawą ofertą aktywnego spędzania czasu. Przydatne adresy: www.karpacz.pl www.pks.jgora.pl Jak dojechać? Samochodem: Z Wrocławia to około 120 km, co powinno zająć około 2 godzin. Z A-4 zjechać trzeba w Kostomłotach na drogę nr 5 do Bolkowa. Tam przechodzi ona w drogę nr 3. Trzeba dojechać do przedmieść Jeleniej Góry, gdzie należy wjechać na miejską obwodnicę (drogowskazy na ). Jadąc drogą nr 5 można wybrać inną, ciekawszą opcję, przede wszystkim pod względem widoków. W Bolkowie należy skręcić w lewo na Kamienną Górę (czyli w rzeczywistości kontynuować jazdę piątką ) i kierować się na Kowary i Ściegny. Pociągiem: Z Wrocławia do samego a pociągiem nie dojedziemy. Można wybrać PKP do Jeleniej Góry, a stamtąd spod dworca można przesiąść się na autobusy i busy do a. PKS/BUS: Z Wrocławia są średnio 3 bezpośrednie połączenia dziennie z dworca PKS przy ul. Suchej, podróż trwa nieco ponad 3 godziny. Natomiast z Jeleniej Góry autobusy kursują bardzo często (co godzinę i częściej), czas przejazdu to 20-50 minut. Oprócz PKS do Jeleniej Góry dojeżdżąją również busy i autobusy firmy KRY- CHA (dojazd do Jeleniej Góry w 2 h). fot. Emil Kasprzyk
32 33 Atrakcje: sport i rekreacja Cennik: karnet: 10 ślizgów 20 zł ślizg jednorazowy 3zł Wyciąg krzesełkowy na Kopę ul. Turystyczna 4 tel. 75 76 19 284 www.kopa.com.pl czynny od 08:30-16:00. Cennik: W cenę biletu wliczony jest wstęp do Karkonoskiego Parku Narodowego. Bilet na wjazd: normalny 24 zł ulgowy 20 zł W obie strony: normalny 29 zł, ulgowy 24 zł, ulgowy 17 zł w obie strony: normalny 26 zł ulgowy 20 zł Kolej Doppelmayer Biały Jar ul. Turystyczna 5 tel. 75 74 660 471 www.winterpol.eu Czynny od 09:00-22:00 Cennik: wjazd: normalny 9 zł ulgowy 7 zł Tor bobslejowy Alpine Coaster Długość: 800m. ul. Parkowa 10 tel. 75 76 19 098 www.kolorowa.pl czynne codziennie od godz. 9:00 Cennik: 1 przejazd - 8 zł 2 przejazdy - 14 zł 5 przejazdów - 30 zł 10 przejazdów - 50 zł Szlak Biegowy Położony na wysokości 885m n.p.m. o długości 2,5 km, trasa posiada homologację FIS U. Jedna z piękniejszych tras biegowych w Europie. ul. Karkonoska 54 Górny tel. 602 293 567; 666 350 380 Szkoła Zdobywców Horyzont Szkolenia i spacery Nordic Walking, wyprawy, wycieczki górskie, szkoła narciarska. Bilety na zjazd normalny 10 zł, ulgowy:6 zł. zjazd: normalny 7 zł ulgowy 5 zł Bilet dwuprzejazdowy dla osób niepełnosprawnych 6 zł. Bilet ulgowy dla młodzieży do 18 lat. Bilety po godz. 13:00 w jedną stronę: normalny 23 zł wjazd i zjazd: normalny 12 zł ulgowy 8 zł dzieci do 7 lat bezpłatnie; ulgowy dla dzieci i młodzieży od 8-18 lat, grupowy bilet powyżej 20osób. Tor Pontonowy - Snowtubing Góra Saneczkowa, ul. Myśliwska tel. 602 271 204 www.karpacz-narty.pl tel. 605 112 240 www.horyzont.karpacz.pl
34 35 Skocznia Orlinek, K-85, Szkoła Górska Quasar Park Linowy Tarzan Tyrolka, skoki Tarzana, most linowy, kładki, skok indiański w weekendy ul. Gimnazjalna tel. 71 346 15 34 www.parklinowykarpacz.pl czynne w weekendy od godz. 10:00 Rakiety śnieżne Wędrówki na rakietach śnieżnych w Sudetach z licencjonowanym przewodnikiem: Kontakt: tel 693 355 895 www.rakietysudety.pl Całoroczne lodowisko syntetyczne ul. Olimpijska tel. 504 465 376 www.lodowiskokarpacz.pl czynne 10.00-21.00, (ostatnie wejście o godz. 20:00) Kolejka tyrolska, skoki na bungee, wieża widokowa, ściana wspinaczkowa, wahadło, dla zorganizowanych grup na wcześniej umówione terminy: paintball, quady, tor psychologiczny, gry terenowe. ul. Olimpijska, tel.503 158 607 www.quasar.net.pl czynne codziennie od godz. 9:00-16:00 Cennik (wejście na skocznię): Bilet normalny: 2 zł Bilet normalny: 1 zł Cennik: bilety: normalny 35 zł ulgowy 30 zł specjalny 60 zł Baby Tarzan 25 zł dla grup powyżej 20 osób 25 zł (opiekun grupy gratis) Przedszkole Narciarskie Zapewniamy naukę i opiekę codziennie w godz. 9:00-20:00 (Karpatka Ski Panorama, ul. Myśliwska) tel. 605 112 240 www.horyzont.karpacz.pl Cennik: instruktaż (dla min. 2os) z krótkim spacerem na rakietach: czas - 2,5godz. - 40 zł, wędrówka całodniowa, czas powyżej 5 godz. - 80zł, Skutery śnieżne Wycieczki cross country Czynne od 9-22 Rezerwacje: 502 337 356 www.ksgran.com Centrum Skiturowe Turystyka narciarska - skitury (ski tour, skitury, skituring, skituring) Górska Szkoła - Schronisko Samotnia, ul. Na Śnieżkę 16 tel. 75 76 19 376 www.centrum.szkolagorska.com Cennik: wstęp 10 zł, wypożyczenie łyżew 5 zł/h Lodowisko Talaga ul. Obrońców Pokoju 6 tel. 530 300 204 www.lodowisko-karpacz.pl czynne 11.00-21.00 Cennik: normalny: 12 zł ulgowy: 10 zł wypożyczenie łyżew 5 zł
36 37 Hotel Gołębiewski, Park Wodny Tropikana ul. Karkonoska 14 tel 75 76 70 740-747 www.golebiewski.pl Grota Solna Inhalacyjna Solana 8:00-21:00 Cennik: dorośli 30zł/1,5 godziny dzieci do 12lat 15zł/1,5 godziny ul. Mickiewicza 2 tel. 75 76 19 021 www.solana.pl 10:00-20:00, seanse zaczynają się o pełnych godzinach. Family Tennis Club Ściegny k/a tel. 75 76 18 378 www.teniscalyrok.pl 8:00-22:00 Cennik: 60zł/h w godz. 8:00-15:00, 70zł/h w godz. 15:00-22:00, opłat za oświetlenie 10zł/h, Cennik: normalny 15zł, ulgowy 11 zł, karnety: normalny 10 wejść 129 zł, ulgowy 10 wejść 95 zł, normalny 6 wejść 80 zł, ulgowy 6 wejść 59 zł fot. Emil Kasprzyk
38 39 Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia Kościółek Wang ul. Na Śnieżkę 8 tel. 75 76 19 228 www.wang.com.pl poniedziałek - sobota 9:00-17:00 (01.11.-14.04.) 9:00-18:00 (15.04.-31.10.) niedziela od godz. 11:30 Cennik: zwiedzanie kościółka dorośli 8 zł dzieci (od 6 lat) 5 zł uczniowie, studenci do 26 lat 5 zł renciści PL, emeryci PL 5 zł foto, kamera 5 zł wstęp tylko na plac kościelny dorośli i dzieci 1 zł opiekunowie wycieczek szkolnych: 1 na 10 osób gratis Muzeum Zabawek ul. Kolejowa 3 tel./fax. 75 76 18 523 www.muzeumzabawek.pl wtorek - piątek 9:00-16:30 sobota- niedziela 10:00-17.30 w poniedziałki nieczynne Cennik: normalny 10 zł ulgowy 5 zł Muzeum Sportu i Turystyki ul. Kopernika 2 tel. 75 76 19 652 www.muzeumsportu.org wtorek - niedziela 9:00-17:00 w poniedziałki i dni poświąteczne nieczynne Cennik: normalny 6 zł ulgowy 4 zł Karkonoskie Tajemnice ul. Mickiewicza 1a tel. 75 76 19 999 www.karkonoskietajemnice.pl czynne codziennie 10:00-18:00 Cennik: normalny 19 zł ulgowy 15 zł grupy zorganizowane 12zł Interaktywna Wystawa Modeli Klocków Lego ul. Konstytucji 3 Maja 24 tel. 602 62 98 33 www.klocki.karpacz.pl czynne codziennie 10:00-18:00 Cennik: normalny 12 zł ulgowy 8 zł grupy powyżej 10 osób - zniżka 10%. Ośrodek Edukacyjny Karkonoskiego Parku Narodowego - Domek Myśliwski Kontakt: www.kpnmab.pl tel. 514 607 295 wtorek-niedziela 9:00-16:00 Centrum Informacyjne Karkonoskiego Parku Narodowego ul. Leśna 9 tel. 514 607 299 www.kpnmab.pl maj-sierpień: poniedziałek-niedziela w godz. 09.00-17.00 Pozostałe miesiące z wyjątkiem grudnia: wtorek-niedziela w godz. 09.00-16.00 Grudzień: wtorek-niedziela w godz. 09.00-15.00
40 41 Skwer Śladów Zdobywców ul. Konstytucji 3 Maja 54 Dziki Wodospad położony przy wyciągu krzesełkowym Na Kopę Zapora na Łomnicy u stóp Karpatki ul. Konstytucji 3 Maja Młynek Miłości ul. Karkonoska 53 Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny ul. Konstytucji 3 Maja 44 Kościół pw. Serca Pana Jezusa ul. Konstytucji 3 Maja 35 fot. Emil Kasprzyk Krucze Skały ul. Skalna
42 43 Kowary Kowary Kowary www.kowary.pl Położenie Kowary leżą w południowo-wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej u podnóża Karkonoszy i Rudaw Janowickich, na skrzyżowaniu dawnych traktów handlowych. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowice Wielkie Piechowice Podgórzyn Szklarska Ko wa ry fot. Andrzej Weinke
44 Kowary 45 Kowary Historia Jak dojechać? Rozwój miasta od zawsze związany był z górnictwem i kowalstwem. Według podań w 1148 roku waloński gwarek Laurentius Angelus na zboczu góry Rudnik odkrył rudę żelaza. Wkrótce w dolinie rzeki Jedlicy zaroiło się od dymarek i kuźni. 4 listopada 1513 roku król Czech i Węgier Władysław II Jagiellończyk nadał Kowarom prawa miejskie. W XVI wieku miasto było jednym z najważniejszych centrów przemysłu żelaznego na Dolnym Śląski. miasto rozwijało się głównie dzięki działalności kopalni i Zakładów R-1 oraz fabryce włókienniczej produkującej płótna lniane i słynne od wielu dziesiątków lat dywany. Dziś miasto Kowary, którego wielkim atutem jest niezwykle atrakcyjne położenie, stara się budować wizerunek kurortu z tradycjami, chętnie odwiedzanego przez turystów. Samochodem: położenie komunikacyjne Kowar z punktu widzenia połączeń regionalnych i międzynarodowych jest korzystne: - nr 366 Piechowice - Kowary, - nr 367 Jelenia Góra - Kowary - Kamienna Góra - Wałbrzych, nr 368 Przełęcz Kowarska - Przełęcz Okraj. Z Wrocławia najbliżej: A4 - DK5 - przez Bolków, Kamienną Górę. PKS/BUS: gmina objęta jest dobrze rozwiniętą siecią komunikacji autobusowej, obsługiwanej przez PKS Jelenia Góra oraz przewoźników prywatnych. Dzięki niej można bezpośrednio dotrzeć do takich miejscowości jak: i Jelenia Góra (około 20 par autobusów na dobę), Kamienna Góra, Wałbrzych czy Wrocław. W latach 80. można był jeszcze dojechać do Kowar koleją. Dziś niestety tylko z przesiadką na autobus/bus w Jeleniej Górze. Intensywny rozwój Kowar przerwała wojna trzydziestoletnia. Skutecznie zahamowała rozbudowę miasta, wyniszczyła ludność. Po upadku przemysłu górniczego i metalurgicznego w Kowarach rozwinął się przemysł tkacki. Przez następne 200 lat miasto utrzymywało się dzięki włókiennictwu. Wiek XX znów w Kowarach należał do górnictwa. Najpierw po pierwszej wojnie światowej, krótko kontynuowano wydobycie rud żelaza, a następnie na przełomie lat 40. i 50. w największej tajemnicy, rozpoczęto wydobycie rud uranu. Skutkiem tego przez następnych kilkadziesiąt lat marnowano turystyczny potencjał miasta. Po drugiej wojnie światowej fot. Andrzej Weinke
46 Kowary 47 Kowary Atrakcje: sport i rekreacja Zjazd saniami rogatymi Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia Kowarska Starówka Koniecznie trzeba odwiedzić to miejsce w samo południe, gdy Starówkę wypełniają dźwięki hejnału, płynące z wieży kościoła parafialnego. Uważny słuchacz odnajdzie wśród nich stukot kowalskiego młota symbolizującego pięć wieków historii i tradycji górniczej Kowar. Zimowe zjazdy na saniach rogatych to rozrywka dostępna przede wszystkim w Kowarach. Od 12 lat ożywa tu tradycja zabaw, której już prawie 200 lat temu oddawała się w Karkonoszach miejscowa elita, zamożni kuracjusze i turyści. Emocje związane ze zjazdami saniami rogatymi nie polegają tylko na podziwianiu pięknych górskich widoków. Relaksacyjne zjazdy zmieniają się często w szalone wyścigi krętymi, leśnymi ścieżkami. Już 22 lutego 2014 roku odbędzie się w Kowarach po raz trzynasty impreza pn. Międzynarodowy Zjazd Saniami Rogatymi. Zjazdom towarzyszą stroje z epoki, występy artystyczne i rozmaite konkursy zarówno dla dzieci i dorosłych. Do pokonania uczestnicy mają przygotowaną trasę w dół leśnym duktem do części Kowar - Podgórza. Jak w przeszłości, tak i teraz miłośnicy sań rogatych znajdą w Kowarach moc atrakcji i na pewno długo nie zapomną uczestnictwa w tej niezwykłej, jedynej w swoim rodzaju imprezie. Wszystkich, którzy nie mieli jeszcze okazji zjechać naszym śnieżnym wehikułem czasu oraz tych, którym przyjemność ta przypadła już do gustu, zapraszamy zimą do Kowar! Starówka obejmuje obszar ścisłego centrum miasta. Składa się z ciągów zabytkowych kamienic, które powstały pod wpływem typowego budownictwa propagowanego na Śląsku na przełomie XVIII i XIX wieku. Najciekawsze i najbardziej stylowe budynki stoją przy ulicy 1 Maja. Choć kilka z nich wciąż zachowało barokowy układ i rokokową fasadę, to większość z nich zbudowano w stylu klasycystycznym. Już od ponad dwustu lat cieszą oczy swoją zrównoważoną kompozycją i harmonijnymi proporcjami. Najciekawsze fragmenty Kowarskiej Starówki zostały wyłączone z ruchu kołowego i stanowią dziś urokliwy deptak miejski, po którym w słoneczny dzień przechadzają się zarówno mieszkańcy Kowar, jak i odpoczywający tu turyści. Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska powstał na terenie bezpośrednio przylegającym do dawnej fabryki dywanów. Odwiedzający park mają możliwość zobaczyć obiekty, reprezentujące bogactwo architektury Dolnego Śląska, odwzorowane w skali 1:25. Modele pałaców, klasztorów, kościołów i starówek miast dolnośląskich zostały wyeksponowane w naturalnym otoczeniu wśród kwiatów i zieleni. Piękno otaczającej przyrody i bardzo precyzyjne odtworzenie szczegółów miniatur, pozostawia niezapomniane wrażenie i zachęca do odwiedzenia zabytków naszego regionu. Posłuchajmy opowiadań i ciekawostek związanych z przeszłością oglądanych miniatur. Przeniesieni zosta-
48 Kowary 49 Kowary niemy w nie tak znowu odległy czas, gdy podkarkonoska Dolina Pałaców i Ogrodów tętniła życiem najmożniejszych i najbardziej wpływowych arystokratycznych rodów Starego Kontynentu. Zwiedzanie parku trwa około godziny. Czynny jest cały rok. ul. Zamkowa 9, 58-530 Kowary tel. +48 75 75 222 42 www.park-miniatur.com Sztolnie Kowary w Kopalni Liczyrzepa Sztolnie Kowary w Kopalni Liczyrzepa - pod tą nazwą kryje się atrakcyjna podziemna trasa turystyczna, licząca około 1200 m chodników, komór i grot we wnętrzu góry Sulica wznoszącej się nad najwyżej położonym kowarskim osiedlem Podgórzem. Zgromadzono w niej eksponaty z podziemnego świata związane przez blisko 700 lat z poszukiwaniami kruszców, minerałów oraz wydobywaniem rudy żelaza i uranu. Zwiedzanie Sztolni Kowary trwa około godziny. Czynne przez cały rok. Kowarskie Kopalnie Kowarskie Kopalnie to podziemna trasa turystyczna licząca około 1700 metrów i usytuowana w wyrobiskach byłej kopalni Podgórze. Sztolnie 19 i 19a to niezwykle ciekawe obiekty podziemne. Powstały w latach 1951 1958 jako jedne z głównych wyrobisk kopalni Podgórze. Eksploatacja trwała tu do końca lat 50. XX wieku. W Kowarskich Kopalniach można poznać historię górnictwa, od wydobycia kruszców: kamieni półszlachetnych, rudy żelaza, srebra i ołowiu, po tajną działalność Zakładów Przemysłowych R-1. Czynne cały rok. Zwiedzanie Kowarskich Kopalni trwa około godziny. ul. Podgórze (działka nr 509/458) tel. +48 509 596 097, +48 509 546 057 www.kowarskiekopalnie.eu Dom Kata W budynku na peryferiach Kowar, no przedziwną ekspozycję narzędzi i urządzeń pokazującą średniowieczny sposób egzekwowania przestrzegania prawa. Machiny śmierci stosowane były od zawsze. Za ich pomocą zadawano cierpienie i odbierano życie. Kat i urządzenia, którymi się posługiwał, budziły strach i obrzydzenie, ale jednocześnie ciekawiły i fascynowały. I tak jest do dziś. Każda wizyta w Domu Kata będzie z pewnością niezapomnianą przygodą. Czynny przez cały rok. ul. Zamkowa 4 tel. 607 270 797 e-mail: domkata@o2.pl www.domkata.com Przełęcz Okraj zamieszkiwanym przed laty przez ostatniego miejskiego kata stworzokiego. Dawniej przebiegało przez nią najwyżej położone w naszym kraju drogowe przejście graniczne. Dziś ograniczenia w międzynarodowym ruchu to przeszłość, a wjazd do Republiki Czeskiej przez Przełęcz Okraj, dzięki zapierającym dech w piersiach widokom, wynagradza niedogodności związane z jazdą tą krętą górską trasą. Okraj to również ważny węzeł szlaków turystyki pieszej i rowerowej. Udać się można stąd w polskie i czeskie, albo zatrzymać się na dłużej w tutejszym schronisku. Na Przełęczy Okraj znajdują się wyjątkowe warunki do uprawiania narciarstwa biegowego i zjazdowego oraz cyklistyki górskiej. Wytyczone trasy spacerowe pozwalają nacieszyć oko przepięknymi panoramami polsko- -czeskiego pogranicza, a wyprawa na najwyższy szczyt całych Sudetów Śnieżkę dostarczy niezapomnianych wrażeń. Największą zaletą tej części Karkonoszy jest jednak spokój i czystość środowiska, które doceni każdy gość. ul. Podgórze 55, 58-530 Kowary tel. +48 75 75 28 458 www.sztolniekowary.com Okraj to oddalona od Kowar o 12 km karkonoska przełęcz położona na wysokości 1046 m n.p.m. Oddziela Kowarski Grzbiet od Grzbietu Lasoc-
50 51 Mysłakowice Mysłakowice Mysłakowice www.myslakowice.pl Położenie Gmina Mysłakowice położona jest u podnóży Karkonoszy, we wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej. Obejmuje swym obszarem część Rudawskiego Parku Krajobrazowego, w tym niezwykle popularne Góry Sokole z Krzyżną Górą - 645 m n.p.m. i Sokolikiem - 642 m n.p.m. W krajobrazie gminy dominuje masyw Rudaw Janowickich z jego najwyższym szczytem Skalnikiem (945 m n.p.m.), a także elementy rzeźby związane z pagórkowatym charakterem Wzgórz Łomnickich i Wzgórz Karpnickich. Gmina sąsiaduje od północy z Jelenią Góra oraz gminą Janowice Wielkie, na południu z miastem Kowary, a od zachodu z gminą Podgórzyn. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowice Wielkie Piechowice Podgórzyn Szklarska Kowary fot. Grzegorz Truchanowicz
52 Mysłakowice 53 Mysłakowice Historia Dzieje Mysłakowic sięgają wieku XV, chociaż nazwa kształtowała się przez kilka kolejnych wieków. Początkowo, w roku 1410 i późniejszych latach, Mysłakowice nosiły nazwę Erdmannsdorf. Następnie, po roku 1838, kiedy z jej terenów odpłynęli imigranci z Tyrolu, wieś zmieniła nazwę na Erdmannsdorf-Zillerthal. Z kolei od roku 1945 wieś nazywała się Turońsk. Dopiero po wojnie zmieniono jej nazwę na Mysłakowice. Ciekawostką z historii wsi jest fakt, że w wieku XIX zamieszkiwali ją uciekinierzy religijni (protestanci) z Austrii. Po roku 1945 miejscowość została ostatecznie przyłączona do terytorium Polski, a wszystkich dotychczas zamieszkujących ją Niemców wysiedlono. W latach 1975-98 wieś należała do województwa jeleniogórskiego, Neogotycki pałac z XVIII wieku a po reformie administracyjnej stała się częścią województwa dolnośląskiego. Jak dojechać? Samochodem: Mysłakowice leżą mniej więcej w połowie trasy z Jeleniej Góry do a. Dojechać można również drogą z Cieplic do a, przez Ściegny i Sosnówkę. Pociągiem: Dojazd jest niemożliwy, ze względu na zamknięcie linii kolejowej z Jeleniej Góry do a. PKS/BUS: Można skorzystać z połączeń MZK z Jeleniej Góry, a także PKS do a. Podróż trwa około 10 minut. Przydatne adresy: www.ekarkonosze.com www.pks.jgora.pl www.mzk.jgora.pl Atrakcje: kultura i miejsca warte odwiedzenia Zyskał swój obecny kształt po gruntownej przebudowie przeprowadzonej w 1818r. i kolejnej z lat 40. tego samego wieku. Dominantą zespołu jest wysoka wieża o przekroju ośmiokąta, a uwagę przyciągają również ośmiokątne kominy wystające ponad parterową salą balową. Przed pałacem stoi obelisk z płaskorzeźbą Johanna Fleidla, przywódcy Tyrolczyków. Park przypałacowy z 1833 roku Jego założenia nawiązują do parku krajobrazowego typu angielskiego - na ponad 13 ha mieści się wspomniany wcześniej pałac, kościół, zabudowania folwarczne oraz duży staw z dwoma wyspami. Dawniej utrzymywano tu trawniki i rabaty kwiatowe. Domy Tyrolskie Pozostałość po osadnikach austriackich, którzy przybyli na te ziemie w XIX wieku z powodu prześladowań religijnych w Austrii. W okolicy Mysłakowic i w samej miejscowości znajduje się około 50 takich domów. Imigranci pozostawili także po sobie specyficzną zabudowę mieszkalną, która znajduje się w południowej części miejscowości. Gminny Ośrodek Kultury w Mysłakowicach ul. Daszyńskiego 29 58-533 Mysłakowice tel. 75 643 92 41, tel. 75 713 12 98 Gminny Ośrodek Kultury w Mysłakowicach został założony w 1968 roku, jako jednostką samorządowa, prowadzi zgodnie ze statutem ożywioną działalność rekreacyjną, kulturalną i sportową. Działania Gminnego Ośrodka Kultury w Mysłakowicach opierają się przede wszystkim na organizowaniu różnego rodzaju imprez mających na celu zagospodarowanie czasu wolnego dla dzieci, młodzieży i dorosłych, a także promowaniu gminy. www.gok.myslakowice.pl
54 55 Piechowice Piechowice Piechowice www.piechowice.pl Położenie Gmina miejska w powiecie jeleniogórskim, w województwie dolnośląskim. Piechowice liczą około 6 565 mieszkańców. Miejscowość leży nad Kamienną, niewielką rzeką dorzecza Odry, dopływem Bobru oraz uchodzącym w Piechowicach dopływem - Małą Kamienną. Miasto położone jest na wysokości 360-480 m n.p.m., a jego granica administracyjna sięga aż do wysokości 1509 m n.p.m., gdzie znajduje się drugi co do wielkości szczyt Karkonoszy - Wielki Szyszak oraz malownicze Śnieżne Kotły. Sudecki Stara Kamienica Jelenia Góra Janowice Wielkie Piechowic e Podgórzyn Szklarska Kowary fot. Szymon Matuszyński
56 Piechowice 57 Piechowice Historia Jak dojechać? Piechowice (do 1945 r. niem. Petersdorf) założono jako wieś łańcuchową na przełomie XIII i XIV wieku. Geneza miejscowości wiąże się z Hansem Paterem, który zbudował młyn na terenie dzisiejszych Piechowic - stąd też nasiębierne koło młyńskie w herbie i nazwa miejscowości. Początki Piechowic przypadają na okres rozwoju gospodarczego i osadniczego mającego miejsce w XIII/XIV wieku. W Cichej Dolinie u stóp Grzybowca podobno już w końcu XIII wieku istniała osada Quirl i huta szkła (bodaj najstarsza na Śląsku) produkująca prymitywne, zielonkawe szkło górskie (vitrum montanum). Jej istnienie potwierdzają badania terenowe przeprowadzone w latach 1894, 1957 i później, ale większej pewności dodają dokumenty mówiące o działalności huty w XIV-XV w. Tradycje szklarskie w Piechowicach utrzymują się do roku 1866, kiedy to Friedrich Heckert założył w Piechowicach zakład zdobienia szkła specjalizujący się w obróbce części do żyrandoli i wytwarzaniu luster kryształowych. Pod koniec XIX w. w Piechowicach zostaje wybudowana huta Heckerta, sam Heckert nie doczekał jednak jej uruchomienia, zmarł nagle przed końcem budowy. Huta, od 1958 r. jako Huta Szkła Kryształowego Julia, funkcjonuje w Piechowicach do dzisiaj, gdzie oprócz produkcji rozwija się także turystyka. Inną dziedziną przemysłu, która działała w Piechowicach od drugiej połowy XVII wieku było papiernictwo. Pierwszy młyn papierniczy powstał w 1672 roku jako trzeci w regionie jeleniogórskim po Janowicach Wielkich (1614 r.) i Miłkowie (1642 r.) wyprzedzając Jelenią Górę. W tym roku na gruntach nabytych od hrabiego Schaffgotscha niejaki George Kahl wybudował zakład papierniczy, którego działalność kontynuowali kolejni właściciele (Schwerdtner, Urhan, Albrecht). Z biegiem lat Piechowice stały się głównym ośrodkiem produkcji ścieru drzewnego, czyli półsurowca do produkcji papieru. Prawa miejskie Piechowice uzyskały dopiero w 1967 r., przy czym sąsiednie wsie (Górzyniec, Michałowice, Pakoszów, Piastów i przejściowo Jagniątków) jako osiedla znalazły się w obrębie nowo powstałego miasta. Samochodem: Piechowice położone są na tresie pomiędzy Jelenią Górą, a Szklarską Porębą (droga krajowa nr 3). Jadąc od centrum Jeleniej Góry kierujmy się drogą wojewódzką nr 366 (około 12 km), a od Szklarskiej Poręby - drogą krajową nr 3 na Jelenią Górę (około 7 km). Pociągiem: Dworzec PKP Piechowice znajduje się na trasie Jelenia Góra - Szklarska Poręba. Rozpoczynając trasę w stolicy Dolnego Śląska, podróż nie potrwa dłużej niż 3 godziny. Po drodze zatrzymamy się na stacjach takich, jak Wałbrzych, Sędzisław czy Jelenia Góra. PKS/BUS: Do Piechowic dojedziemy autobusem z Jeleniem Góry lub Szklarskiej Poręby. Z Jeleniej Góry kursują autobusy miejskie (linie nr 9, 13 i 15). Przydatne adresy: www.rozklad-pkp.pl www.pks.jgora.pl