Polityka zagraniczna Unii Europejskiej opinie Polaków i Niemców Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych W Warszawie odbywać się będą polsko-niemieckie konsultacje międzyrządowe. W przeddzień szczytu Unii Europejskiej szczególnie interesujące wydaje się, czy współpraca obu krajów możliwa jest nie tylko w relacjach bilateralnych, ale także na arenie europejskiej. Wydarzenia ostatnich tygodni, w tym opracowanie przez Komisję Europejską koncepcji realizacji polsko-szwedzkiej propozycji Partnerstwa Wschodniego czy rozmowy o nowej umowie o partnerstwie z Rosją powodują, że uwaga polityków jak i społeczeństw zwrócona jest zwłaszcza na politykę zagraniczną Wspólnoty. Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych przeprowadzonych w Polsce i w Niemczech we wrześniu tego roku pokazują, że poglądy obu społeczeństw na temat polityki zagranicznej UE są zbieżne. Współpraca obu krajów w tej dziedzinie na arenie europejskiej jest w związku z tym możliwa. Wspólna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej wobec krajów sąsiedzkich Większość badanych Polaków i Niemców uważa, że kraje Unii Europejskiej powinny prowadzić wspólną politykę wobec państw spoza UE. Polacy wyraźniej popierają takie wspólne działania niż, jednak opinie mieszkańców obu krajów są bardzo zbliżone. Najwięcej polskich respondentów wskazywało konieczność wspólnych działań wobec Rosji (85 %) i Stanów Zjednoczonych (84 %) - odpowiednio w 71 % i 74 %. Ponad trzy czwarte Polaków uznawało także potrzebę jednolitego stanowiska wobec państw Bliskiego Wschodu (78 %) oraz Chin (76 %). Nasi zachodni sąsiedzi byli o tym nieco mniej przekonani (odpowiednio 66 % i 69 %). Największa różnica zdań dotyczyła kontaktów z Rosją. Polacy znacznie częściej i bardziej zdecydowanie niż popierają wspólną politykę UE wobec Rosji. Może to wynikać z polskich oczekiwań, że taka wspólna polityka będzie w stanie zapobiec niekorzystnym działaniom naszego wschodniego sąsiada skierowanym przeciw Polsce. Przedruk materiałów Instytutu Spraw Publicznych w całości lub części możliwy jest wyłącznie za zgodą Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych empirycznych dozwolone jest z podaniem źródła.
Czy kraje UE powinny prowadzić wspólną politykę wobec czy też nie ma takiej potrzeby? (w %) Państw Bliskiego Wschodu 33 37 33 41 9 4 1 38 38 1 1 13 Rosji USA Chin 34 42 37 49 36 35 37 35 42 36 11 5 13 7 9 4 5 1 9 3 14 % 2% 4% 6% 8% 1% Zdecydowanie powinny Raczej nie ma takiej potrzeby Trudno powiedzieć Raczej powinny Zdecydowanie nie ma takiej potrzeby Współpraca z regionami sąsiedzkimi Unii Europejskiej Mieszkańcy obu krajów wspierają wspólną politykę i działania Unii, dotyczące spraw zagranicznych i posiadają bardzo zbliżone preferencje. Jednym z priorytetów prezydencji francuskiej jest promowanie idei powstania Unii dla Śródziemnomorza. Spotkanie, na którym zapadły pierwsze decyzje w tej sprawie, odbyło się na samym początku przewodnictwa Paryża w Radzie UE, w lipcu 28 roku. W czerwcu i Szwecja przedstawiły natomiast wspólną propozycję Partnerstwa Wschodniego. Zakłada ona większe otwarcie się Unii Europejskiej na sześć krajów położonych na wschód od granic Wspólnoty. W grudniu tego roku Komisja Europejska przygotowała koncepcję realizacji tego postulatu. Polacy postrzegani są jako adwokaci interesów Europy Wschodniej w UE. Przeprowadzone badania wskazują jednak, że zdecydowana większość mieszkańców naszego kraju (77 %) uważa, że z obydwoma obszarami Unia Europejska powinna 2
współpracować w takim samym stopniu. Jedynie 8 % Polaków wyróżniłoby kraje położone na wschód od granic Unii. Nie różnimy się tu w poglądach z Niemcami (7 %). Nasi zachodni sąsiedzi o wiele częściej wymieniali jednak basem Morza Śródziemnego, jako obszar, z którym UE powinna rozwijać szczególną współpracę. Wyniki te mogą zaskakiwać. Wskazują one, że priorytetowy cel polskiej polityki zagranicznej, formułowany i kontynuowany przez kolejne rządy, nie jest jako taki postrzegany przez społeczeństwo. Może też wielu Polakom kraje basenu Morza Śródziemnego kojarzą się ze słonecznymi Włochami, Grecją i Hiszpanią, a nie z południowymi sąsiadami Europy. Z którymi krajami Unia Europejska powinna w sposób szczególny współpracować? (w %) 9 8 7 6 4 3 2 1 22 3 Z krajami Basenu Morza Śródziemnego 7 8 Z krajami Europy Wschodniej 6 77 Z obydwoma obszarami jednakowo Trudno powiedzieć Unią Europejska a Rosja Projekt Wschodniego Partnerstwa jak i działalność rządu oraz prezydenta Lecha Kaczyńskiego mają zwrócić uwagę na konieczność wypracowania nowych relacji Unii Europejskiej oraz NATO z sąsiadami na Wschodzie. Wiele osób w UE uważa jednak, że przyczynia w ten sposób do pogarszania relacji Brukseli z Moskwą. Inni sądzą, że opinia Warszawy pomaga państwom zachodnim lepiej zrozumieć sytuację i ocenić postępowanie Rosji. Opinie zarówno Polaków jak i Niemców są w tej kwestii bardzo podzielone. Badani nie mają klarownego obrazu i opinii na temat roli Polski w budowaniu unijnej polityki wobec Rosji. Największa grupa Polaków (34 %) uznaje, że nie ma wpływu na stosunki 3
pomiędzy Unią Europejską a Rosją, a 26 % twierdzi, że Warszawa przyczynia się do narastania problemów w relacjach pomiędzy Moskwą a Brukselą. Natomiast 19 % widzi pozytywny wpływ polskiej polityki zagranicznej w dziedzinie budowania unijnej polityki wobec Rosji. Działania Polski są więc najczęściej oceniane jako nieskuteczne, bądź też jako przyczyniające się do narastania problemów. mają w tej kwestii bardzo podobny rozkład opinii. Badania nie potwierdzają często powtarzanej tezy, że ma w Europie, zwłaszcza w RFN, bardzo negatywny wizerunek kraju, który przyczynia się do pogarszania relacji Unii z Rosją. Z opinią tą zgadza się jedynie 29 % naszych zachodnich sąsiadów. najczęściej postrzegana jest jako kraj nie mający wpływu na politykę Unii. Jedynie 17% Niemców dostrzega pozytywny wpływ Polski na politykę wobec Rosji. Rola Polski w relacjach między Unią Europejską a Rosją (w %) 1 75 29 26 17 19 29 34 21 przyczynia się do narastania problemów w relacjach między UE a Rosją przyczynia się do budowania bardziej partnerskich relacji między UE i Rosją nie ma wpływu na politykę UE wobec Rosji Trudno powiedzieć Dążenie Rosji do odzyskania wpływów w Europie Wschodniej Obawy o ekspansywne aspiracje Rosji wyraża 75 % Polaków i 69 % Niemców. Zauważalny jest też znaczny wzrost niepokoju w opinii Polaków. W styczniu 24 roku, 4
w badaniu CBOSu, odpowiedź taką udzielało 48 % ankietowanych, a w grudniu 25 6 % 1. Badanie pokazuje, że prorosyjska polityka Niemiec (tak jak jest ona widziana w Polsce), nie wynika z nastawienia niemieckiego społeczeństwa, które wydaje się podzielać wiele polskich obaw na temat kierunku rosyjskiej polityki. Czy w najbliższej przyszłości Rosja będzie dążyć do odzyskania wpływów w krajach Europy Wschodniej czy też nie? (w %) 45 4 35 3 2 1 5 43 45 3 26 14 9 5 1 Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć VI '94 V '95 I '4 XII '5 VIII / IX '8 Tak 53 72 48 6 75 Nie 26 14 26 21 1 Trudno powiedzieć 21 14 26 19 Źródło: Wyniki 1993 25 CBOS, 28 Instytut Spraw Publicznych Dostrzeganie w rosyjskiej polityce wobec Europy Wschodniej intencji imperialistycznych sprawia, że to Moskwie Polacy i najczęściej przypisują odpowiedzialność za konflikt w Gruzji. Odpowiedź taką we wrześniu 28, kilka tygodni po wybuchu konfliktu zbrojnego na Kaukazie, wybrało 45 % polskich i 44 % niemieckich badanych. Na odpowiedzialność Gruzji wskazuje jedynie 6 % ankietowanych Polaków. Opinie te różnią się w tym wypadku od ocen Niemców, którzy częściej niż Polacy ( %) przypisują Gruzji odpowiedzialność za konflikt. Na opinię polskich badanych wpływ mogły mieć liczne komentarze polskich polityków i publicystów, którzy winę za wywołanie konfliktu 1 CBOS, Opinia o stosunkach polsko-rosyjskich. Komunikat z badań. Warszawa, grudzień 25. Pytanie brzmiało wówczas: Czy w najbliższej przyszłości Rosja dążyć będzie do odzyskania wpływów w naszej części Europy czy też nie? 5
przypisywali w głównej mierze Moskwie. Oceny polityków oraz mediów niemieckich były w tej kwestii bardziej zróżnicowane. Kto ponosi odpowiedzialność za wojnę w Gruzji? (w %) 1 75 44 45 6 31 17 14 18 Przede wszystkim Rosja Przede wszystkim Gruzja Oba kraje w równej mierze Trudno powiedzieć Wyniki badań pokazują znaczne podobieństwa w opiniach Polaków i Niemców na temat polityki zagranicznej Unii Europejskiej oraz zbliżone oceny wydarzeń na scenie międzynarodowej. W obu krajach większość mają zwolennicy wspólnej unijnej polityki zagranicznej, podobne jest także określenie priorytetów i (niektórych) zagrożeń. Wyniki badań ISP wskazują, że polsko-niemieckie porozumienie oraz współpraca w tak istotnym obszarze działań UE mogą cieszyć się poparciem obu społeczeństw. W szczególności należy zintensyfikować polsko-niemiecki dialog na temat Rosji, tak aby uniknąć zamknięcia się w istniejących stereotypach ( prorosyjskie vs. polska rusofobia ). ************************* Cytowane wyniki są częścią badania Instytutu Spraw Publicznych: -. Nowe otwarcie i wzajemny wizerunek. Projekt realizowany jest dzięki wsparciu: Fundacji Fritza Thyssena, Fundacji Konrada Adenauera, Fundacji Roberta Boscha, Fundacji Alfrieda Kruppa von Bohlen i Halbach oraz Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Badanie Instytutu Spraw Publicznych zostało przeprowadzone na reprezentatywnej grupie 169 dorosłych Polaków w dniach 29.8. 1.9.28 roku oraz na reprezentatywnej grupie 127 dorosłych Niemców w dniach 19 29.9.28. Informacje o badaniach na stronie www.isp.org.pl. Komentarzy dotyczących badania udzielają: Prof. Lena Kolarska-Bobińska, Dyrektor Instytutu Spraw Publicznych, Tel. (22) 5564261 Agnieszka Łada, Koordynator Programu Europejskiego Instytutu Spraw Publicznych, Tel.(22)5564288 6