Chodźmy razem Podręcznik do religii dla klasy III gimnazjum Wydawnictwo WAM Kraków 2009
Podręcznik nr AZ-33-01/1-8 do nauczania religii rzymskokatolickiej na terenie całej Polski, z zachowaniem praw biskupów diecezjalnych, przeznaczony dla klasy III gimnazjum, zgodny z programem nauczania nr AZ 3 01/1. Recenzenci ks. prof. dr hab. Roman Murawski SDB ks. dr hab. Piotr Tomasik Recenzja literacka dr Małgorzata Juda-Mieloch Konsultanci ks. Tomasz Homa SJ ks. Tadeusz Nosek ks. Marek Mendyk Zespół redakcyjny ks. Władysław Kubik SJ (kierownik zespołu) Teresa Czarnecka ks. Grzegorz Łuszczak SJ Maria Poniewierska Zespół autorów ks. Krzysztof Biel SJ Teresa Czarnecka Anna Duka Małgorzata Juda-Mieloch ks. Władysław Kubik SJ ks. Grzegorz Łuszczak SJ Maria Poniewierska Ilustracje Katarzyna Rott Izabella Czarnecka Projekt okładki, opracowanie graficzne, łamanie Tomasz Mieloch Na okładce wykorzystano ilustrację z kartki wydawnictwa Éditions Médiaspaul. Imprimatur Kuria Metropolitalna w Krakowie bp Józef Guzdek, Wikariusz Generalny ks. Kazimierz Moskała, Wicekanclerz ks. prof. dr hab. Tadeusz Panuś, cenzor nr 725/2008, 3 kwietnia 2008 r. ISBN 978-83-7505-137-7 Wydawnictwo WAM, Kraków 2008 Wznowienie 2009 WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26 31-501 KRAKÓW tel. 012 62 93 200 fax 012 429 50 03 e-mail: wam@wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel. 012 62 93 254, 012 62 93 255, 012 62 93 256 fax 012 430 32 10 e-mail: handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJ http://wydawnictwowam.pl tel. 012 62 93 260 fax 012 62 93 261 Druk: Drukarnia Leyko sp. z o.o. Kraków
26 Kościół darem dla wszystkich Podzielę się z wami Nie wasza to rzecz znać czas i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą, ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jeruzalem i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi. Dzieje Apostolskie 1, 7b-8 Podzielę się z wami kilkoma rzeczami, których doświadczyłem w Taizé. Jedną z pierwszych rzeczy jest miłość, jaką mają młodzi ludzie dla nowo przybyłych oraz dla ludzi nowo poznanych. Tam nie ma podziałów etnicznych, na odmienne kolory, kultury, plemiona. To naprawdę sprawiało, że czułem się tam jak w domu. Modlitwa w Taizé miała głęboki wpływ na moje życie. Śpiewy z powtarzającymi się frazami dotykają cię głęboko w środku i modlisz się, rozmyślając nad każdym wypowiedzianym słowem. Cisza, którą słyszysz wewnętrznie, sprawia, że naprawdę wyczuwasz dotyk Boga, który zostawia w twoim sercu swoją wiadomość. Wprowadzenia biblijne były czasem przypominania Bożych słów oraz Jego miłości, którą obdarzył ludzkość. Późniejsze wspólne dzielenie się było tak wzbogacające i jednoczące: ludzie różnych kultur byli jak bracia i siostry. W Taizé poznałem wielu przyjaciół, z którymi stale jestem w kontakcie. Dzielimy się rozmyślaniami dotyczącymi przyszłości, naszych związków z Bogiem oraz tego, jak możemy kontynuować życie w zaufaniu. Robert (Uganda), Świadectwo z Taizé Jeden, choć wiele Europejskie Spotkania Młodych organizowane przez wspólnotę braci z Taizé odbywają się od wielu lat. Uczestniczy w nich zawsze kilkadziesiąt tysięcy tych, którzy szukają Prawdy w zakłamanym świecie, Miłości wśród ogromu zła i Nadziei obok beznadziejności. Czy znajdują? nie wiem. Jedno jest pewne: Chcą znaleźć! Jacek Garbaczewski, Europejskie Spotkanie Taizé 2005/2006, za: www.hosanna.org.pl Kościół został założony przez Jezusa Chrystusa jako jedyny i powszechny. [ ] Te dwa wymiary zrodziły się z woli Jezusa Chrystusa. A jednak Dzieje Apostolskie i Listy Apostołów pokazują, że w obrębie jednego i powszechnego Kościoła dzięki Apostołom, ich współpracownikom, a następnie dzięki ich następcom uformowały się Kościoły lokalne. Tak więc możemy wyróżnić Kościół powszechny, powierzony Apostołom pod kierunkiem Piotra, oraz Kościoły lokalne, mające swoich pasterzy. [ ] 74
Struktura jedynego Kościoła, składającego się z wielorakich Kościołów lokalnych, z jednej strony odpowiada woli Chrystusa, a z drugiej socjologicznym i psychologicznym prawom rządzącym rozwojem i życiem wspólnot lokalnych [...] W wymiarze religijnym i chrześcijańskim istnienie Kościołów lokalnych ma podstawowe znaczenie dla życia Kościoła powszechnego. Uczniom Chrystusa potrzebne są wspólnoty, w których mogą żyć Ewangelią tą samą dla wszystkich, w sposób zgodny z miejscową kulturą. Jan Paweł II, Katecheza na Anioł Pański, 14 VI 1995 Katolicki powszechny W naszym wyznaniu wiary Kościół nazywamy katolickim. Co to znaczy? Słowo katolicki pochodzi z języka greckiego i oznacza powszechny, ogólny. Znaczy to, że Kościół jest posłany do wszystkich ludzi wszystkich czasów i kultur. On je wszystkie przygarnia i prowadzi do Chrystusa. Tak więc nie ma Kościoła angielskiego czy rosyjskiego lub polskiego. Pan Jezus powiedział do św. Piotra, że na nim i jego następcach zbuduje swój Kościół. W Kościele istnieją tzw. Kościoły partykularne (diecezje), ale są one częścią Kościoła powszechnego, a nie jakimiś niezależnymi wspólnotami. Aby być katolikiem, trzeba być we wspólnocie z następcą Piotra. ks. Adam Martyna, Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół Być posłanym Podobnie jak jedność i świętość, również powszechność Kościoła ma swoje uzasadnienie w swym Boskim pochodzeniu. Kościół mocą Ducha Świętego ma być głosicielem i pośrednikiem Bożego zbawienia wszystkich ludzi. Taka misja przekracza wszelkie ograniczenia: przestrzeni, czasu, rasy, klas społecznych, płci... Konsekwencją powszechności Kościoła jest jego powołanie misyjne. Ma zanieść dar zbawienia, głosząc Ewangelię wszystkim narodom, aż po krańce ziemi. Dziś Kościół jeszcze bardziej czuje się powołany do zbawiania i odnowy wszelkiego stworzenia, aby wszystko doznało naprawy w Chrystusie i aby w nim ludzie tworzyli jedną rodzinę i jeden lud Boży. W obecnej sytuacji Kościół musi się otworzyć na nowe kultury. Kościołowi powinno zależeć jedynie na głoszeniu Ewangelii wolności i wyzwolenia oraz na ukazywaniu w Chrystusie sensu całej historii. Jedność i powszechność Kościoła może się dokonać jedynie w klimacie rzeczywistego dialogu. na podstawie: Franz Courth, Peter Neuner, Podręcznik teologii dogmatycznej Pytania i zadania 1. Przeczytaj fragment Pisma Świętego oraz tekst Jeden, choć wiele i odpowiedz, dlaczego wielość Kościołów lokalnych nie jest sprzeczna z powszechnością Chrystusowego Kościoła. 2. W oparciu o tekst Być posłanym powiedz, jakie powołanie Kościoła wynika z jego powszechności. Jak Kościół katolicki realizuje to powołanie? 3. Na podstawie relacji Podzielę się z wami odpowiedz, jak uczestnicy spotkań w Taizé realizują powszechność Kościoła. 4. Jan Paweł II powiedział, że wzorem każdej ewangelizacji kultury jest Wcielenie. Jezus Chrystus, Słowo Wcielone, przyszedł na świat, by odkupić całą ludzkość i być Panem wszystkich, a jednak żył i działał w religijnej tradycji Izraela. Napisz, w jakim sensie ten fakt jest wzorem dla działalności ewangelizacyjnej w różnych środowiskach. Zadanie dodatkowe Napisz recenzję filmu Misja (1986) w reż. Rolanda Joffé. Jak sądzisz? Czy w twoim środowisku potrzebna jest ewangelizacja? Refleksja i modlitwa Proszę was też, abyście zachowali wierność Chrystusowi, Jego Krzyżowi, Kościołowi i jego pasterzom. Proszę, abyście przeciwstawiali się wszystkiemu, co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa; co czasem może aż zagrażać jego egzystencji i dobru wspólnemu, co może umniejszać jego wkład do wspólnego skarbca ludzkości, narodów chrześcijańskich, Chrystusowego Kościoła. Jan Paweł II, List do Polaków po wyborze na Stolicę Piotrową, Rzym, 23 X 1978 Pomódl się za tych, którzy wiedzą, że Kościół został założony przez Boga za pośrednictwem Chrystusa, a nie chcą przystąpić do niego albo w nim wytrwać. Ojcze nasz... Jeśli chcesz Jak ty doświadczasz powszechności Kościoła? Pomódl się za misjonarzy i misjonarki, którzy pełnią misję Kościoła powszechnego wśród różnych narodów, ras i kultur na całym świecie. Słownik Kościół partykularny określenie dotyczące przede wszystkim diecezji Masz wiadomość! Kościół jest powszechny, ponieważ jest w nim obecny Chrystus, a także dlatego, że został posłany przez Chrystusa do wszystkich ludzi (por. KKK 830, 831). Kościół Chrystusowy jest prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych zrzeszeniach wiernych, które trwają przy swoich pasterzach (KKK 832). Kościoły partykularne są w pełni powszechne dzięki jedności z Kościołem rzymskim, który przewodniczy im w miłości (por. KKK 834). 75
Spis treści Jak korzystać z podręcznika...5 I. Nie żyjemy sami dla siebie... 7 1. Nikt nie jest samotną wyspą...8 2. Jesteśmy częścią wielkiego lądu... 11 3. Drogowskazy... 14 4. Zaskakująca rzeczywistość... 16 5. We wspólnocie Kościoła... 18 6. Serce Kościoła... 20 II. Kościół wspólnotą Ducha Świętego... 23 7. Drogi Kościoła... 24 8. Idźcie więc... 26 9. Christianoi... 28 10. Nie idziemy wygodną drogą... 30 11. Kościół Chrystusowy jest jak... 33 12. Ty jesteś skałą... 36 13. Pierwszy apostoł Chrystusa w diecezji... 38 III. Jesteśmy świątynią Ducha Świętego... 43 14. Niewidzialny. Wierzę w Ducha Świętego... 44 15. Uczyni cię dorosłym. Bierzmowanie... 46 16. Niezasłużone dary... 49 17. Sztuka owocnego życia... 52 18. Nie bądźmy nieśmiałymi świadkami... 54 IV. Mocni w wierze... 57 19. Boży Duch na ludzkich drogach... 58 20. W nurcie wiary... 60 21. Nasze dziedzictwo... 62 22. Wchodzisz w nurt wiary?... 64 23. Ciągle muszę się nawracać... 66 V. Wierzę w Kościół... 69 24. Ikona Trójcy Świętej... 70 25. Święty Kościół grzeszników... 72 26. Kościół darem dla wszystkich... 74 27. Kościół apostolski... 76 28. Jedność poddawana próbie... 78 29. Zraniony Kościół... 80 30. W obliczu różnorodności... 82 31. Symfonia Kościołów... 84 VI. Mocni miłością... 87 32. Miłość niejedno ma imię... 88 33. Odpowiedź na dar... 90 34. Pokochaj siebie... 92 35. Pokochaj drugiego... 95 36. Dwie cywilizacje... 98 37. Powołanie do świętości...100 VII. Mocni w działaniu... 103 38. Gdybym nie miał miłości...104 39. Apostoł Miłości...106 40. Z serca, a nie z przymusu...108 41. Nasza sprawa...110 42. Ars sacra...112 VIII. U źródła żywej wiary. Rok liturgiczny... 115 43. Kotwica nadziei. Modlitwa różańcowa...116 44. Ujrzymy Go. Uroczystość Wszystkich Świętych i Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych...118 45. Tak, jestem królem. Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata...120 46. Oto nadchodzi! Adwent...122 47. Dar Bożego Narodzenia. Uroczystość Narodzenia Pańskiego...124 48. Nie wyrzekaj się szczęścia. Wielki Post...126 49. Przez śmierć do życia. Triduum Paschalne...128 50. Źródło ukojenia i nadziei. Niedziela Miłosierdzia Bożego...130 51. Tchnie, kędy chce... Zesłanie Ducha Świętego...132 52. Miłość doskonałej Jedności. Uroczystość Trójcy Świętej...134 53. Nasze wyznanie wiary. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa...136 54. Serce, które do końca ukochało. Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa...138 Słownik...141 Źródła ikonograficzne...143