Artykuł opublikowany w pracy zbiorowej: Studia prawnicze a rzeczywistość zawodowa, red. M. Pyter, Lublin 2009, s. 65-77. dr Filip Ciepły Zasady naboru i odbywania aplikacji adwokackiej Podjęcie aplikacji adwokackiej każdego roku stanowi marzenie ogromnej części absolwentów wydziałów prawa. W świetle ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (dalej PrAdw tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) nabór na aplikację adwokacką przeprowadza się w drodze egzaminu konkursowego. Aplikantem adwokackim może być osoba, która uzyskała pozytywną ocenę z egzaminu konkursowego, a także jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata 1, korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych, ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 75 ust. 1 i 2 PrAdw). Egzamin konkursowy przeprowadza się raz w roku, równocześnie w tym samym dniu na obszarze całego kraju, w terminie wyznaczonym przez Ministra Sprawiedliwości nie później niż do dnia 30 września przed rozpoczęciem roku szkoleniowego 2 (art. 75a ust. 4 PrAdw). Ogłoszenie o egzaminie konkursowym Minister Sprawiedliwości jest zobowiązany zamieścić w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim oraz dodatkowo w Biuletynie Informacji Publicznej. Ogłoszenie powinno zawierać termin złożenia zgłoszenia o przystąpieniu do egzaminu konkursowego przez kandydatów, 1 Przez nieskazitelność charakteru należy rozumieć takie cechy charakteru, jak szlachetność, prawość, uczciwość. Są to cechy wartościujące konkretną osobę nie w sferze intelektualnej i profesjonalnej, ale etycznomoralnej. O posiadaniu tego rodzaju przymiotów mogą świadczyć opinie i okresy dotychczasowego zatrudnienia, aplikacji jak i wymagane rekomendacje adwokatów. Ocenie podlega postępowanie i zachowanie zarówno w sferze zawodowej, jak i prywatnej w dłuższym okresie czasu. Okręgowa rada adwokacka podejmuje decyzje m.in. na podstawie wniosku i akt osobowych zainteresowanego oraz odbytej z nim rozmowy kwalifikacyjnej. Szerzej zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 marca 2006 r., VI SA/Wa 2381/05; wyrok NSA z 18 czerwca 2001 r., II SA 1610/00; wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 października 2006 r., VI SA/Wa 961/06. 2 W wypadku zaistnienia zdarzenia losowego uniemożliwiającego przeprowadzenie egzaminu konkursowego przez daną komisję w tym terminie Minister Sprawiedliwości wyznacza dodatkowy termin przeprowadzenia egzaminu konkursowego przez tę komisję (art. 75a ust. 5 PrAdw).
właściwość miejscową każdej komisji i adres jej siedziby, termin przeprowadzenia egzaminu, a także wysokość opłaty konkursowej (art. 75c ust. 1 PrAdw). Zgłoszenie powinno być złożone przez kandydata najpóźniej 45 dni przed dniem rozpoczęcia egzaminu konkursowego do właściwej miejscowo komisji i zawierać wniosek o dopuszczenie do egzaminu konkursowego, kwestionariusz osobowy, życiorys, oryginał albo urzędowy odpis dyplomu ukończenia wyższych studiów prawniczych w Polsce i uzyskania tytułu magistra lub zagranicznych studiów prawniczych uznanych w Polsce, albo zaświadczenie o zdaniu egzaminu magisterskiego, informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie wcześniejszą niż miesiąc przed jej złożeniem oraz dwa zdjęcia. Jeżeli zgłoszenie nie spełniałoby wymagań formalnych przewodniczący komisji jest zobowiązany wezwać kandydata listem poleconym do usunięcia braków w trybie przepisu art. 64 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. Jeżeli zgłoszenie zostało złożone po terminie przewodniczący komisji wydaje decyzję odmawiającą dopuszczenia kandydata do udziału w egzaminie, przy czym od tej decyzji przysługuje odwołanie do Ministra Sprawiedliwości. Kandydata, który został zakwalifikowany do udziału w egzaminie, przewodniczący komisji zawiadamia o terminie i miejscu przeprowadzenia egzaminu konkursowego listem poleconym za poświadczeniem odbioru, co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia egzaminu konkursowego (art. 75c ust. 2-5, 8-9 PrAdw). Za udział w egzaminie konkursowym kandydat jest obowiązany uiścić opłatę, która stanowi dochód budżetu państwa. W wypadku nieuiszczenia jej przez kandydata do chwili złożeniu zgłoszenia, przewodniczący komisji wzywa do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni. Jeżeli kandydat pomimo wezwania nie uiścił opłaty za udział w egzaminie konkursowym, przewodniczący wydaje postanowienie o zwrocie zgłoszenia. Na postanowienie to przysługuje zażalenie do Ministra Sprawiedliwości (art. 75c ust. 6 i 7 PrAdw). Wysokość opłaty określa w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej. Wysokość opłaty nie może przekraczać równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407, z 2005 r. Nr 157, poz. 1314). Według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2005 r. w sprawie wysokości opłaty za udział w egzaminie konkursowym na aplikację adwokacką (Dz.U. Nr 244, poz. 2067 ze zm.) opłata za udział w egzaminie konkursowym na aplikację adwokacką jest równa 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w roku przeprowadzenia egzaminu.
Egzamin konkursowy przeprowadzają komisje egzaminacyjne do spraw aplikacji adwokackiej przy Ministrze Sprawiedliwości, powołane na dwuletnie kadencje na obszarze właściwości jednej lub kilku okręgowych rad adwokackich. Minister Sprawiedliwości, który jest organem wyższego stopnia w stosunku do komisji, powołuje komisje spośród osób, których wiedza, doświadczenie i autorytet dają rękojmię prawidłowego przebiegu egzaminu konkursowego. W skład komisji wchodzi siedem osób: trzej przedstawiciele Ministra Sprawiedliwości nie będący adwokatami, dwaj przedstawiciele delegowani przez Naczelną Radę Adwokacką, jeden pracownik naukowy, naukowo-dydaktyczny lub dydaktyczny na wydziale prawa w polskiej szkole wyższej lub w Polskiej Akademii Nauk, posiadający co najmniej stopień naukowy doktora habilitowanego z zakresu nauk prawnych i nie będący adwokatem oraz jeden prokurator będący prokuratorem powołanym co najmniej na stanowisko prokuratora prokuratury okręgowej, może to być również prokurator w stanie spoczynku 3. Nieoddelegowanie przedstawicieli do pracy w komisji przez obowiązane organy lub niestawiennictwo członka komisji nie wstrzymuje prac komisji. Przedstawicielem Ministra Sprawiedliwości może być, po wyrażeniu zgody, sędzia albo sędzia w stanie spoczynku. Należy zaznaczyć, że Minister Sprawiedliwości wyznacza przewodniczącego spośród swoich przedstawicieli 4 (art. 75a i 75e PrAdw). Zakres egzaminu konkursowego obejmuje dziedziny prawa konstytucyjnego, karnego, postępowania karnego, karnego skarbowego, wykroczeń, cywilnego, postępowania cywilnego, gospodarczego, spółek prawa handlowego, pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinnego i opiekuńczego, administracyjnego, postępowania administracyjnego, finansowego, europejskiego, ustroju sądów, samorządu adwokackiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej, a także warunków wykonywania zawodu adwokata i etyki tego zawodu. Pytania na egzamin konkursowy przygotowuje każdego roku specjalny zespół powoływany przez Ministra Sprawiedliwości, w którego skład wchodzi pięć osób, w tym trzech przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości oraz dwóch przedstawicieli delegowanych przez Naczelną Radę Adwokacką. Zespół konkursowy 3 Z prac komisji na czas przeprowadzenia egzaminu konkursowego podlega wyłączeniu członek komisji, jeżeli kandydat zakwalifikowany do egzaminu konkursowego jest jego małżonkiem, osobą pozostającą z nim w stosunku pokrewieństwa albo powinowactwa do drugiego stopnia, bądź stosunku przysposobienia, osobą pozostającą z nim we wspólnym pożyciu lub pozostającą wobec niego w stosunku zależności służbowej (art. 75g PrAdw). 4 Tryb i termin zgłaszania kandydatów, powoływania i odwoływania członków komisji egzaminacyjnej, wysokość ich wynagrodzenia, szczegółowy tryb i sposób przeprowadzania egzaminu konkursowego, a w szczególności sposób działania komisji i sposób zorganizowania obsługi administracyjnej i technicznej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie powoływania i odwoływania członków komisji egzaminacyjnej do spraw aplikacji adwokackiej oraz szczegółowego trybu i sposobu przeprowadzania egzaminu konkursowego i adwokackiego (Dz.U. Nr 258, poz. 570 ze zm.)
przygotowuje jeden zestaw pytań w formie testu wyboru, przy czym każda okręgowa rada adwokacka może zgłaszać zespołowi konkursowemu propozycje pytań 5 (art. 75b PrAdw). Członkowie zespołu konkursowego uzgadniają między sobą brzmienie pytań na egzamin konkursowy. Ostateczne brzmienie pytania ustala jednak przewodniczący zespołu. Egzamin konkursowy może odbyć się w obecności co najmniej trzech członków komisji i rozpoczyna się w tym samym dniu, o tej samej godzinie we wszystkich właściwych okręgowych izbach adwokackich. Miejsce przeprowadzenia egzaminu oraz godziny rejestracji kandydatów wyznacza komisja. Egzamin przeprowadza się w wydzielonej sali, w warunkach zapewniających kandydatom samodzielną pracę. Aby wejść na salę kandydat musi okazać dokument ze zdjęciem, potwierdzający jego tożsamość. Pracami komisji kieruje przewodniczący, który podczas egzaminu może wydawać zarządzenia o charakterze porządkowym lub organizacyjnym. Członkowie komisji sprawują nadzór nad prawidłowym przebiegiem egzaminu. Kandydaci w czasie egzaminu nie mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy, orzecznictwa oraz innej pomocy, nie mogą także posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji. Nieobecność kandydata podczas egzaminu konkursowego uważa się za jego odstąpienie od udziału w egzaminie, bez względu na przyczynę nieobecności. Egzamin konkursowy trwa 4 godziny, liczone od momentu rozdania testów egzaminacyjnych wszystkim kandydatom. Egzamin polega na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 250 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Kandydat może wybrać tylko jedną odpowiedź i za każdą prawidłową uzyskuje 1 punkt. Przed rozpoczęciem egzaminu konkursowego przewodniczący komisji powinien poinformować kandydatów o warunkach organizacyjnych i sposobie przeprowadzenia egzaminu, przepisach porządkowych, zasadach dokonywania oceny udzielonych odpowiedzi oraz sposobie ogłoszenia wyników egzaminu. Prace egzaminacyjne 5 Sposób zgłaszania propozycji pytań, przygotowywania, przechowywania oraz przekazywania komisjom pytań na egzamin konkursowy, mający w szczególności służyć ich zabezpieczeniu przed nieuprawnionym ujawnieniem, określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 w sprawie pytań na egzamin konkursowy na aplikację adwokacką (Dz.U. Nr 258, poz. 2159 ze zm.) W świetle przepisów rozporządzenia pytania na egzamin konkursowy przekazywane są do poszczególnych komisji w dniu wyznaczonym jako termin egzaminu konkursowego, przed rozpoczęciem egzaminu konkursowego nie wcześniej niż dwie godziny, w sposób uniemożliwiający nieuprawnione ujawnienie. Testy wraz z odpowiedziami mają być przechowywane w sejfie znajdującym się w siedzibie okręgowej rady adwokackiej. Dostęp do sejfu mogą mieć wyłącznie przewodniczący i dwóch wyznaczonych przez niego członków komisji. Otwarcie paczki z testami następuje w dniu i o godzinie rozpoczęcia egzaminu konkursowego w obecności osób przystępujących do egzaminu konkursowego. Z czynności tej sporządza się protokół, podpisany przez wszystkich członków komisji konkursowej obecnych podczas egzaminu konkursowego. Kopertę z odpowiedziami komisja otwiera nie wcześniej niż dwie godziny po zakończeniu egzaminu konkursowego. Z czynności tej sporządza się protokół, który podpisują wszyscy członkowie komisji konkursowej.
oznacza się indywidualnym kodem, który każdy kandydat losuje osobiście. Prace egzaminacyjne rozkodowywane są po sprawdzeniu wszystkich prac. W trakcie egzaminu konkursowego kandydat może opuścić salę jedynie po uzyskaniu zgody przewodniczącego komisji i pod nadzorem członka komisji wskazanego przez przewodniczącego, z tym zastrzeżeniem, że przed opuszczeniem sali przekaże pracę przewodniczącemu komisji. Godzina wyjścia i powrotu na salę powinna zostać odnotowana na teście. Przewodniczący komisji ma obowiązek wykluczenia z egzaminu kandydata, który korzysta z pomocy innej osoby, posługuje się niedozwolonymi materiałami, pomaga pozostałym kandydatom lub w inny sposób zakłóca przebieg egzaminu konkursowego. Fakt wykluczenia należy odnotować w protokole z przebiegu egzaminu konkursowego oraz na egzemplarzu testu 6. Test sprawdza komisja w składzie, który przeprowadza egzamin konkursowy. Pozytywny wynik z egzaminu konkursowego otrzymuje kandydat, który uzyskał z testu co najmniej 190 punktów (art. 75i PrAdw). Komisja ustala wynik kandydata w drodze uchwały, od której zainteresowanemu służy odwołanie do Ministra Sprawiedliwości 7. Z przebiegu egzaminu konkursowego komisja sporządza protokół, który podpisują członkowie komisji uczestniczący w egzaminie konkursowym. Członkowie komisji mogą zgłaszać uwagi do protokołu. W terminie 7 dni od dnia sporządzenia protokołu przewodniczący komisji musi przesłać go Ministrowi Sprawiedliwości, a tenże ma obowiązek zawiadomienia okręgowych rad adwokackich o wynikach egzaminu oraz opublikowania w Biuletynie Informacji Publicznej listy osób, które uzyskały wynik pozytywny. Uzyskanie przez kandydata pozytywnej oceny z egzaminu konkursowego uprawnia go do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów adwokackich w ciągu dwóch lat od dnia ogłoszenia wyników egzaminu konkursowego (art. 75 ust. 3 PrAdw). Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę w sprawie wpisu na listę aplikantów w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Od tej uchwały służy odwołanie do Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały. Od uchwały Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej zainteresowanemu służy odwołanie do Ministra 6 Szczegółowe wskazania co do sposobu przeprowadzenia egzaminu konkursowego określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie powoływania i odwoływania członków komisji egzaminacyjnej do spraw aplikacji adwokackiej oraz szczegółowego trybu i sposobu przeprowadzania egzaminu konkursowego i adwokackiego 7 Możliwość złożenia odwołania od wyników egzaminu nie ogranicza się jedynie do przypadków wystąpienia błędu rachunkowego w wyliczeniu sumy punktów. Odwołanie od wyniku egzaminu obejmuje również przypadki wystąpienia błędu merytorycznego w teście oraz inne zarzuty odnoszące się do nieprawidłowości stwierdzonych w toku egzaminu, np. nieobecność członka komisji lub wprowadzenie do testu pytania o treści wykraczającej poza zakres określony w art. 75a ust. 3 PrAdw. Zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 marca 2007 r., VI SA/Wa 2296/06; wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 lutego 2007 r., VI SA/Wa 2106/06.
Sprawiedliwości, zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego. Od ostatecznej decyzji Ministra Sprawiedliwości zainteresowanemu oraz Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. W wypadku niepodjęcia uchwały przez okręgową radę adwokacką w terminie 30 dni od złożenia wniosku o wpis lub niepodjęcia uchwały przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 30 dni od doręczenia odwołania, zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego (art. 68 ust. 5-7 w zw. z art. 75 ust. 5 PrAdw). Aplikacja adwokacka trwa trzy lata i sześć miesięcy 8, przy czym co najmniej przez okres sześciu miesięcy odbywa się w sądzie, prokuraturze, kancelarii notarialnej lub innej instytucji publicznej na podstawie skierowania okręgowej rady adwokackiej. Patron może zatrudniać aplikanta na podstawie stosunku pracy, w tym wypadku aplikantowi przysługuje zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 76a PrAdw). Aplikacja adwokacka jest odpłatna, a środki uzyskane z opłat pokrywają koszty szkolenia. Wysokość opłaty rocznej określa Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością zapewnienia aplikantom właściwego poziomu wykształcenia, przy czym wysokość opłaty nie może być wyższa niż sześciokrotność minimalnego wynagrodzenia 9. Okręgowa rada adwokacka może zwolnić aplikanta adwokackiego od ponoszenia opłaty w całości lub w części, a także odroczyć jej płatność lub rozłożyć ją na raty. W wypadku podjęcia uchwały o zwolnieniu aplikanta adwokackiego od ponoszenia opłaty w całości lub w części koszty szkolenia tego aplikanta pokrywane są proporcjonalnie do wysokości zwolnienia ze środków własnych właściwej okręgowej rady adwokackiej (art. 76b PrAdw). Po sześciu miesiącach aplikacji adwokackiej aplikant adwokacki może zastępować adwokata przed sądem rejonowym, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami. Po roku i sześciu miesiącach aplikacji aplikant może zastępować adwokata także przed innymi sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego i 8 Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada skrócenie aplikacji adwokackiej do dwóch lat. Zob. Rozmowa z Ministrem Sprawiedliwości, Dziennik z 7 listopada 2008 r., s. 17-18. 9 Według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2005 r. w sprawie wysokości opłaty rocznej za aplikację adwokacką (Dz.U. Nr 244, poz. 2068 ze zm.) opłata roczna za aplikację adwokacką jest równa czterokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314), w wysokości obowiązującej w dniu rozpoczęcia roku szkoleniowego. W związku z petycjami aplikantów adwokackich postulującymi obniżenie opłaty rocznej Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało jej obniżenie z czterokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę do trzech minimalnych pensji. Tym, którzy wpłacą pieniądze przed obniżką mają być one zaliczone na przyszłe wpłaty. Zob. M. Domagalski, Aplikacja adwokacka będzie tańsza, Rzeczpospolita z dnia 6 listopada 2008 r.
Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu (art. 77 PrAdw). Jeżeli chodzi o skreślenie z listy aplikantów okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę o skreśleniu aplikanta w wypadku jego śmierci, wystąpienia z adwokatury, przeniesienia do innej izby adwokackiej, objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania zawodu notariusza, podjęcia pracy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, powołania do wojskowej służby zawodowej, utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu, orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury. Rada może skreślić aplikanta w związku z czynem popełnionym przed wpisem na listę, jeżeli czyn ten nie był znany radzie w chwili wpisu na listę aplikantów, a stanowiłby przeszkodę do wpisu (art. 72 ust. 1 i art. 74 w zw. z art. 79 ust. 1 PrAdw). Okręgowa rada adwokacka skreśla aplikanta adwokackiego z listy także w wypadku niezakończenia przez niego, bez usprawiedliwionej przyczyny, aplikacji w trzy i pół letnim terminie. Rada może ponadto skreślić aplikanta w okresie pierwszych dwóch lat aplikacji, jeżeli stwierdzi jego nieprzydatność do wykonywania zawodu adwokata. Od uchwały o skreśleniu z listy aplikantów zainteresowanemu służy odwołanie do Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały. Od uchwały Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej służy odwołanie do Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego. Od ostatecznej decyzji Ministra Sprawiedliwości zainteresowanemu oraz Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji (art. 68 ust. 6-6b w zw. z art. 79 ust. 3 PrAdw). Osoba, która odbyła aplikację adwokacką i otrzymała zaświadczenie o jej odbyciu może przystąpić do egzaminu adwokackiego 10. Egzamin adwokacki polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata, w tym wiedzy i umiejętności jej praktycznego zastosowania z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego, postępowania karnego, karnego skarbowego, wykroczeń, cywilnego, postępowania cywilnego, gospodarczego, spółek prawa handlowego, pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinnego i opiekuńczego, administracyjnego, postępowania administracyjnego, finansowego, europejskiego oraz ustroju sądów, samorządu adwokackiego 10 Dopuszczenie do egzaminu adwokackiego winno nastąpić po zakończeniu całego cyklu szkolenia przewidzianego programem aplikacji adwokackiej, która powinna trwać trzy lata i sześć miesięcy. Powinno to być potwierdzone zarówno przez uchwałę o dopuszczeniu do egzaminu adwokackiego, jak i wpisy w indeksie aplikanckim świadczące o zaliczeniu całego cyklu szkolenia. Zob. wyrok WSA w Warszawie z z dnia 26 czerwca 2007 r., VI SA/Wa 673/07.
i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej, a także warunków wykonywania zawodu adwokata i etyki tego zawodu. Egzamin adwokacki składa się z części pisemnej i ustnej 11 i przeprowadza się go raz w roku, w terminie wyznaczonym przez Ministra Sprawiedliwości, nie później niż do dnia 31 maja. Część pisemna i ustna egzaminu rozpoczyna się równocześnie w tych samych dniach w Rzeczypospolitej Polskiej 12 (art. 78 PrAdw). W terminie do dnia 28 lutego każdego roku Minister Sprawiedliwości zamieszcza w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim i w Biuletynie ogłoszenie o egzaminie adwokackim, w którym podaje w szczególności termin złożenia wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego, właściwość miejscową każdej z komisji i adres jej siedziby, termin przeprowadzenia przez każdą z komisji części pisemnej i ustnej egzaminu adwokackiego oraz wysokość opłaty egzaminacyjnej 13. Na koniec warto wspomnieć o kierunku zapowiadanych zmian w zakresie naboru na aplikację adwokacką. Potrzeba reformy zasad egzaminowania kandydatów do aplikacji adwokackiej stała się szczególnie wyrazista po przeprowadzeniu egzaminu w 2008 r. Podczas gdy w 2007 r. na aplikację adwokacką zdało 48% kandydatów, to w 2008 było to tylko 11,68% 14. Dodatkowo w Krakowie i Poznaniu na egzaminie nie wolno było posługiwać się 11 W części pisemnej egzaminu adwokackiego zdający opracowuje cztery tematy z zakresu różnych dziedzin prawa. Opracowanie tematu następuje w postaci sporządzenia odpowiedniego pisma procesowego lub opinii na podstawie akt sądowych. W tej części egzaminu może być przedstawiony problem prawny do rozstrzygnięcia przez zdającego na podstawie opisanego przypadku (casusu) lub opracowanie decyzji administracyjnej lub aktu prawa miejscowego. Podczas części pisemnej egzaminu adwokackiego zdający może korzystać z tekstów aktów prawnych i komentarzy oraz orzecznictwa. Zdający nie może posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji. Ocena każdego tematu z części pisemnej egzaminu adwokackiego dokonywana jest przy zastosowaniu skali od 0 do 30 punktów. Za część pisemną zdający może otrzymać nie więcej niż 120 punktów. Pozytywny wynik z części pisemnej egzaminu adwokackiego otrzymuje zdający, który uzyskał co najmniej 80 punktów. Zdający, który uzyskał pozytywną ocenę z części pisemnej egzaminu adwokackiego, przystępuje do części ustnej egzaminu. Zdający w części ustnej egzaminu adwokackiego odpowiada na wybrany przez siebie losowo zestaw składający się z 19 pytań. Odpowiedzi zdającego na pytania oceniane są oddzielnie przez każdego z członków komisji przy zastosowaniu skali od 0 do 4 punktów, a zdający nie może uzyskać więcej niż 4 punkty. Za część ustną egzaminu adwokackiego zdający może otrzymać łącznie nie więcej niż 76 punktów. Komisja ustala liczbę punktów uzyskaną przez poszczególnych zdających w trakcie etapu ustnego egzaminu adwokackiego, która jest średnią arytmetyczną liczby punktów przyznanych przez każdego z członków komisji danemu zdającemu. Pozytywny wynik z egzaminu adwokackiego otrzymuje zdający, który uzyskał łącznie za część pisemną i ustną egzaminu co najmniej 130 punktów (art. 78d-g PrAdw). 12 Szczegółowe zasady regulujące sposób przygotowywania, przechowywania oraz przekazywania komisjom pytań i tematów na egzamin adwokacki określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie pytań i tematów na egzamin adwokacki (Dz.. Nr 258, poz. 2161). 13 W świetle rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 grudnia 2005 r. w sprawie wysokości opłaty za udział w egzaminie adwokackim (Dz.U. Nr 244, poz. 2069 ze zm.) opłata za udział w egzaminie adwokackim jest równa 75 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314), obowiązującego w roku przeprowadzenia egzaminu. 14 W Warszawie test zaliczyło 9,22%. W Opolu na 21 zdających nikt nie przekroczył 190 pkt, a najlepszy kandydat zdobył 185 pkt. Przy tym Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ćwiąkalski twierdzi, że nie miał wpływu na skalę trudności egzaminu wskazując, że pytania egzaminacyjne przygotowywały zespoły fachowców
przyniesionymi ze sobą przyborami, aczkolwiek Ministerstwo Sprawiedliwości nie przekazało żadnego zalecenia w tej kwestii, co zrodziło wątpliwości i podejrzenia. Minister Sprawiedliwości zapowiada, że od 2009 r. będą wskazane konkretne ustawy, z których kandydaci będą musieli się przygotować, przewiduje się także 150 pytań zamiast 250, a żeby zdać egzamin, trzeba będzie prawidłowo odpowiedzieć na 2/3 pytań, czyli 66% 15. Pojawiła się także informacja, że za nieprawidłową odpowiedź będzie odejmowany punkt, co podniesie poprzeczkę testu. Przewiduje się także utworzenie nowej grupy zawodowej doradcy prawnego 16. delegowanych przez Naczelną Radę Adwokacką. Z kolei Joanna Agacka-Indecka, prezes NRA w oficjalnym piśmie z 22 września 2008 r. oświadczyła, iż w konsekwencji faktu, że większość zdających ocenia test ułożony przez Ministerstwo Sprawiedliwości jako bardzo trudny, powstaje wrażenie, że to politycy i urzędnicy państwowi nie poradzili sobie z zadaniem, które sami na siebie przyjęli, zmieniając zasady egzaminu z samorządowego na ministerialny. Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz Kochanowski stwierdził, że egzamin na aplikacje de facto zamknął absolwentom prawa drogę do zawodów prawniczych i zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o przedstawienie, jakimi przesłankami i kryteriami kierowały się zespoły konkursowe opracowujące tegoroczne pytania egzaminacyjne oraz wykazanie, dlaczego są takie różnice w liczbie przyjęć w poszczególnych latach. Zob. Ćwiąkalski: to nie minister oblewa kandydatów, Rzeczpospolita z dnia 23 września 2008 r.; Rzeczpospolita z dnia 25 września 2008 r.; Rzeczpospolita z dnia 26 września 2008 r. 15 Zob. Rozmowa z Ministrem Sprawiedliwości. 16 M. Domagalski, Będzie rewolucja w aplikacjach, Rzeczpospolita z dnia 17 września 2008 r.