PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY SZCZUTOWO NA LATA 2011-2014

1

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY SZCZUTOWO NA LATA 2011-2014 SZCZUTOWO 2011 2

SPIS TREŚCI 1.Wstę p... 2 2.Pdstawa prawna pracwania gminneg prgramu pieki nad zabytkami... 2 3.Uwarunkwania prawne chrny i pieki nad zabytkami w Plsce... 2 4.Uwarunkwania zewnę trzne chrny dziedzictwa kulturweg... 5 4.1.Strategiczne cele plityki państwa w zakresie chrny zabytków i pieki nad zabytkami... 5 4.2.Relacje gminneg prgramu pieki nad zabytkami z dkumentami wyknanymi na pzimie wjewództwa i pwiatu... 7 5.Uwarunkwania wewnę trzne chrny dziedzictwa kulturweg... 11 5.1.Relacje gminneg prgramu pieki nad zabytkami z dkumentami wyknanymi na pzimie gminy (analiza dkumentów prgramwych gminy)... 11 5.2.Charakterystyka zasbów i analiza stanu dziedzictwa i krajbrazu kulturweg gminy... 12 5.2.1.Zarys histrii bszaru gminy... 12 5.2.2.Krajbraz kulturwy... 13 5.2.3.Zabytki nieruchme... 13 5.2.4.Zabytki ruchme... 13 5.2.5.Zabytki archelgiczne... 13 5.2.6.Zabytki w zbirach muzealnych i innych... 22 5.2.7.Dziedzictw niematerialne... 22 5.3.Zabytki bję te prawnymi frmami chrny... 22 5.3.1.Zabytki w wjewódzkim rejestrze zabytków... 22 5.3.2.Zabytki w wjewódzkiej ewidencji zabytków... 23 5.4.Zabytki w gminnej ewidencji zabytków... 24 5.5.Zabytki najwyż szym znaczeniu dla gminy... 26 6.Ocena stanu dziedzictwa kulturweg gminy. Analiza szans i zagrżeń... 26 7.Załż enia prgramwe... 27 7.1.Prirytety prgramu pieki... 27 7.2.Kierunki działa ń i zadania prgramu pieki... 27 8.Instrumentarium realizacji prgramu pieki nad zabytkami... 28 9.Zasady ceny realizacji prgramu pieki nad zabytkami... 28 10. Źródł a finanswania prgramu pieki nad zabytkami... 28 3

1. Wstęp Dziedzictw kulturwe t gół drbku spłeczeństw w zakresie nauki, sztuki, architektury, światy, techniki, wytwrzneg w trakcie jeg histryczneg rzwju i przekazywaneg z pklenia na pklenie. Zgdnie z tą definicją dziedzictw kulturwe t także zabytki, które stanwią materialny ślad przeszłści i są jedncześnie świadectwem życia pprzednich 4

pkleń, dlateg tak ważne jest ich zachwanie w dbrym stanie. Są ne nie tylk cennym źródłem infrmacji stylu życia naszych przdków zarówn dla becneg jak i przyszłych pkleń, ale również ważnym elementem rzwju spłeczn gspdarczeg gminy mgącym w znaczący spsób przyczynić się d pprawy jakści życia jej mieszkańców. Bgate i różnrdne dziedzictw kulturwe stanwi bwiem sprą atrakcję i przy dpwiednim stanie zachwania biektów raz prmcji pwinn przyciągnąć turystów, pbudzając w ten spsób gspdarkę gminy. Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami Gminy Szczutw na lata 2011-2015 jest dkumentem charakterze uzupełniającym w stsunku d innych aktów planwania w gminie. Nie stanwi aktu prawa miejscweg. Dkument zawiera gólne załżenia c d realizacji celów prgramu. Głównym zaś jeg celem jest dążenie d pprawy stanu zasbów lkalneg dziedzictwa kulturweg, a przez t zachwane piękna krajbrazu kulturweg. Głównymi dbircami niniejszeg dkumentu jest spłecznść lkalna, która bezpśredni dczuje efekty jeg wdrażania. Dtyczy t nie tylk właścicieli raz użytkwników bszarów i biektów zabytkwych, ale również wszystkich mieszkańców, gdyż zachwane i należycie pielęgnwane dziedzictw kulturwe wyróżnia jeg bszar i przesądza atrakcyjnści. Prgram pieki nad zabytkami ma pmóc w aktywnym zarządzaniu zasbem stanwiącym dziedzictw kulturwe gminy. Wskazane w prgramie działania są skierwane na pprawę stanu zabytków, ich rewalryzację raz zwiększenie dstępnści d nich mieszkańców i turystów. Gminny prgram pieki nad zabytkami m. in. pprzez działania edukacyjne, mże też budzić w lkalnej spłecznści świadmść wspólnty kulturwej, rli i znaczenia lkalnych wartści i wspólnych krzeni. Wspólna dbałść zachwanie wartści kulturwych wzmacnia pczucie tżsamści, wspiera identyfikację jednstki z tzw. małą jczyzną, zacieśnia prcesy integracyjne w spłecznści lkalnej minimalizując niektóre negatywne skutki glbalizacji. Reasumując, przedmitem niniejszeg pracwania jest dziedzictw kulturwe w granicach administracyjnych gminy, a celem jest kreślenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz chrny i pieki nad zabytkami. 2. Pdstawa prawna pracwania gminneg prgramu pieki nad zabytkami Obwiązek sprządzania prgramów pieki nad zabytkami raz prgramów chrny zabytków na wypadek knfliktu zbrjneg i sytuacji kryzyswych wynika z Ustawy z dnia 23 5

lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz.U. nr 162 pz. 1568 z późn. zm.). Ustawa wprwadza bwiązek sprządzania prgramów przez samrządy zarówn wjewódzkie, pwiatwe raz gminne. W myśl art. 87 gminny prgram pieki nad zabytkami jest pracwywany na 4 lata. Prgramy których mwa mają na celu, w szczególnści: 1) włączenie prblemów chrny zabytków d systemu zadań strategicznych, wynikających z kncepcji przestrzenneg zagspdarwania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkwań chrny zabytków, w tym krajbrazu kulturweg i dziedzictwa archelgiczneg, łącznie z uwarunkwaniami chrny przyrdy i równwagi eklgicznej; 3) zahamwanie prcesów degradacji zabytków i dprwadzenie d pprawy stanu ich zachwania; 4) wyekspnwanie pszczególnych zabytków raz walrów krajbrazu kulturweg; 5) pdejmwanie działań zwiększających atrakcyjnść zabytków dla ptrzeb spłecznych, turystycznych i edukacyjnych raz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrstwi śrdków finanswych na piekę nad zabytkami; 6) kreślenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje knfliktwe związane z wykrzystaniem tych zabytków; 7) pdejmwanie przedsięwzięć umżliwiających twrzenie miejsc pracy związanych z pieką nad zabytkami. Wyknywanie zadań w zakresie kultury i chrny zabytków jest ustawwym zadaniem samrządów. W art. 7 ust. 1, pkt 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. samrządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, pz. 1591 z późn. zm.) zstały kreślne zadania własne gminy: zaspakajanie zbirwych ptrzeb wspólnty należy d zadań własnych gminy. W szczególnści zadania własne bejmują sprawy kultury, w tym biblitek gminnych i innych instytucji kultury raz chrny zabytków i pieki nad zabytkami. Z realizacji prgramu zarząd wjewództwa, pwiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) c dwa lata sprządza sprawzdanie, które przedstawia sejmikwi wjewództwa, radzie pwiatu lub radzie gminy. Klejne sprządzane prgramy pieki pwinny uwzględniać pjawiające sie nwe uwarunkwania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki spłeczne, gspdarcze i kulturwe, nwe kryteria ceny i aktualny stan zachwania zasbu raz prwadzne kresw ceny efektów wdrażania bwiązująceg prgramu. 6

3. Uwarunkwania prawne chrny i pieki nad zabytkami w Plsce Zabytki w Plsce bjęte zstały chrną zadeklarwaną jak knstytucyjny bwiązek państwa i każdeg bywatela. Art. 5. Knstytucji RP brzmi: Rzeczpsplita Plska strzeże niepdległści i nienaruszalnści swjeg terytrium, zapewnia wlnści i prawa człwieka i bywatela raz bezpieczeństw bywateli, strzeże dziedzictwa nardweg raz zapewnia chrnę śrdwiska, kierując się zasadą zrównważneg rzwju, w art. 6. czytamy: Rzeczpsplita Plska stwarza warunki upwszechniania i równeg dstępu d dóbr kultury, będącej źródłem tżsamści nardu plskieg, jeg trwania i rzwju. Natmiast art. 86 Knstytucji mówi, że każdy jest bwiązany d dbałści stan śrdwiska i pnsi dpwiedzialnść za spwdwane przez siebie jeg pgrszenie. Głównym aktem prawnym regulującym zasady chrny i pieki nad zabytkami w Plsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, pz. 1568 z późn. zm.). Ustawa kreśla przedmit, zakres i frmy chrny zabytków raz pieki nad nimi, zasady twrzenia krajweg prgramu chrny zabytków i pieki nad zabytkami raz finanswania prac knserwatrskich, restauratrskich i rbót budwlanych przy zabytkach, a także rganizację rganów chrny zabytków. Zgdnie z ustawwą definicją zabytek t nieruchmść lub rzecz ruchma, ich części lub zespły, będące dziełem człwieka lub związane z jeg działalnścią i stanwiące świadectw mininej epki bądź zdarzenia, których zachwanie leży w interesie spłecznym ze względu na psiadaną wartść histryczną, artystyczną lub naukwą. Zabytki mżna pdzielić na trzy zasadnicze grupy: Zabytki nieruchme - nieruchmść, jej część lub zespół nieruchmści. Zabytki ruchme - rzecz ruchma, jej część lub zespół rzeczy ruchmych. Zabytki archelgiczne - zabytki nieruchme, będące pwierzchniwą, pdziemną lub pdwdną pzstałścią egzystencji i działalnści człwieka, złżne z nawarstwień kulturwych i znajdujących się w nich wytwrów bądź ich śladów alb zabytki ruchme, będące tym wytwrem. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami wprwadziła pjęcia chrny i pieki nad zabytkami, które definiuje w następujący spsób: Ochrna zabytków plega, w szczególnści, na pdejmwaniu przez rgany administracji publicznej, działań mających na celu: 7

1) zapewnienie warunków prawnych, rganizacyjnych i finanswych umżliwiających trwałe zachwanie zabytków raz ich zagspdarwanie i utrzymanie; 2) zapbieganie zagrżenim mgącym spwdwać uszczerbek dla wartści zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściweg krzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywzwi zabytków za granicę; 5) kntrlę stanu zachwania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań chrnnych w planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym raz przy kształtwaniu śrdwiska. Opieka nad zabytkiem sprawwana przez jeg właściciela lub psiadacza plega, w szczególnści, na zapewnieniu warunków: 1) naukweg badania i dkumentwania zabytku; 2) prwadzenia prac knserwatrskich, restauratrskich i rbót budwlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku raz jeg tczenia w jak najlepszym stanie; 4) krzystania z zabytku w spsób zapewniający trwałe zachwanie jeg wartści; 5) ppularyzwania i upwszechniania wiedzy zabytku raz jeg znaczeniu dla histrii i kultury. Zgdnie z art. 6. Ustawy chrnie zabytków i piece nad zabytkami chrnie i piece pdlegają, bez względu na stan zachwania: zabytki nieruchme będące, w szczególnści: krajbrazami kulturwymi, układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespłami budwlanymi, dziełami architektury i budwnictwa, dziełami budwnictwa brnneg, 8

biektami techniki, a zwłaszcza kpalniami, hutami, elektrwniami i innymi zakładami przemysłwymi, cmentarzami, parkami, grdami i innymi frmami zaprjektwanej zieleni, miejscami upamiętniającymi wydarzenia histryczne bądź działalnść wybitnych sbistści lub instytucji; zabytki ruchme będące, w szczególnści: dziełami sztuk plastycznych, rzemisła artystyczneg i sztuki użytkwej, klekcjami stanwiącymi zbiry przedmitów zgrmadznych i uprządkwanych według kncepcji sób, które twrzyły te klekcje, numizmatami raz pamiątkami histrycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, dznakami, medalami i rderami, wytwrami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, śrdkami transprtu raz maszynami i narzędziami świadczącymi kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nwych frm gspdarki, dkumentującymi pzim nauki i rzwju cywilizacyjneg, materiałami biblitecznymi, których mwa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. biblitekach (Dz.U. Nr 85, pz. 539, z 1998 r. Nr 106, pz. 668, z 2001 r. Nr 129, pz. 1440 raz z 2002 r. Nr 113, pz. 984), instrumentami muzycznymi, wytwrami sztuki ludwej i rękdzieła raz innymi biektami etngraficznymi, przedmitami upamiętniającymi wydarzenia histryczne bądź działalnść wybitnych sbistści lub instytucji; zabytki archelgiczne będące, w szczególnści: pzstałściami terenwymi pradziejweg i histryczneg sadnictwa, cmentarzyskami, 9

kurhanami, reliktami działalnści gspdarczej, religijnej i artystycznej. Ochrnie mgą pdlegać nazwy gegraficzne, histryczne lub tradycyjne nazwy biektu budwlaneg, placu, ulicy lub jednstki sadniczej. Wśród frm chrny zabytków wymieninych w Ustawie wyróżnić mżna: 1) wpis d rejestru zabytków; 2) uznanie za pmnik histrii; 3) utwrzenie parku kulturweg; 4) ustalenia chrny w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg alb decyzji ustaleniu lkalizacji inwestycji celu publiczneg, decyzji warunkach zabudwy, decyzji zezwleniu na realizację inwestycji drgwej, decyzji ustaleniu lkalizacji linii klejwej lub decyzji zezwleniu na realizację inwestycji w zakresie ltniska użytku publiczneg. Dla zabytków znajdujących się na terenie wjewództwa wjewódzki knserwatr zabytków prwadzi rejestr zabytków. Zgdnie z art. 9. ust.1 Ustawy d rejestru wpisuje się zabytek nieruchmy na pdstawie decyzji wydanej przez wjewódzkieg knserwatra zabytków z urzędu bądź na wnisek właściciela zabytku nieruchmeg lub użytkwnika wieczysteg gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchmy. D rejestru mże być również wpisane tczenie zabytku wpisaneg d rejestru, a także nazwa gegraficzna, histryczna lub tradycyjna teg zabytku. (art. 9 ust.2). Zgdnie z art. 10. ust. 1 Ustawy d rejestru wpisuje się zabytek ruchmy na pdstawie decyzji wydanej przez wjewódzkieg knserwatra zabytków na wnisek właściciela teg zabytku. Wjewódzki knserwatr zabytków mże wydać z urzędu decyzję wpisie zabytku ruchmeg d rejestru w przypadku uzasadninej bawy zniszczenia, uszkdzenia lub nielegalneg wywiezienia zabytku za granicę (art. 10 ust. 2). Prezydent Rzeczypsplitej Plskiej, na wnisek ministra właściweg d spraw kultury i chrny dziedzictwa nardweg, w drdze rzprządzenia, mże uznać za pmnik histrii zabytek nieruchmy wpisany d rejestru lub park kulturwy szczególnej wartści dla kultury, kreślając jeg granice. Minister właściwy d spraw kultury i chrny dziedzictwa 10

nardweg mże złżyć wnisek, którym mwa, p uzyskaniu pinii Rady Ochrny Zabytków. Rada Gminy, p zasięgnięciu pinii Wjewódzkieg Knserwatra Zabytków, na pdstawie uchwały, mże utwrzyć park kulturwy w celu chrny krajbrazu kulturweg raz zachwania wyróżniających się krajbrazw terenów z zabytkami nieruchmymi charakterystycznymi dla miejscwej tradycji budwlanej i sadniczej. Uchwała kreśla nazwę parku kulturweg, jeg granice, spsób chrny, a także zakazy i graniczenia. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgdnieniu z wjewódzkim knserwatrem zabytków, sprządza plan chrny parku kulturweg, który wymaga zatwierdzenia przez Radę Gminy. Ostatnią frmą chrny zabytków jest ustalenie chrny w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg. W studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy raz w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg uwzględnia się w szczególnści chrnę: zabytków nieruchmych wpisanych d rejestru i ich tczenia raz chrnę innych zabytków nieruchmych, które znajdują się w gminnej ewidencji zabytków i parków kulturwych. W studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy raz w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg ustala się również, w zależnści d ptrzeb, strefy chrny knserwatrskiej bejmujące bszary, na których bwiązują kreślne ustaleniami planu graniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu chrnę znajdujących się na tym bszarze zabytków. Ochrnę i piekę nad zabytkami uwzględnia się także przy sprządzaniu i aktualizacji kncepcji przestrzenneg zagspdarwania kraju, strategii rzwju wjewództw, planów zagspdarwania przestrzenneg wjewództw, analiz i studiów z zakresu zagspdarwania przestrzenneg pwiatu, strategii rzwju gmin, studiów uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gmin raz miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg. Zgdnie z art. 18 ust. 2 ustawy w kncepcji przestrzenneg zagspdarwania kraju, strategiach, analizach, planach i studiach w szczególnści uwzględnia się krajwy prgram chrny zabytków i pieki nad zabytkami, kreśla się rzwiązanie niezbędne d zapbiegania zagrżenim dla zabytków, zapewnienia im chrny przy realizacji inwestycji raz przywracania zabytków d jak najlepszeg stanu raz ustala się przeznaczenie i zasady zagspdarwania terenu uwzględniające piekę nad zabytkami. 11

Pdstawą d sprządzania prgramów pieki nad zabytkami przez wjewództwa, pwiaty i gminy zgdnie z art. 21 Ustawy jest ewidencja zabytków. Generalny Knserwatr Zabytków prwadzi krajwą ewidencję zabytków w frmie zbiru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wjewódzkich ewidencjach zabytków. Wjewódzki knserwatr zabytków prwadzi wjewódzką ewidencję zabytków w frmie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie wjewództwa. Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchmeg niewpisaneg d rejestru d wjewódzkiej ewidencji zabytków mże nastąpić za zgdą właściciela teg zabytku. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prwadzi gminną ewidencję zabytków w frmie zbiru kart adreswych zabytków nieruchmych z terenu gminy, bjętych wjewódzką ewidencją zabytków. W myśl art. 89. Ustawy chrnie zabytków i piece nad zabytkami rganami chrny zabytków są: minister właściwy d spraw kultury i chrny dziedzictwa nardweg, w imieniu któreg zadania i kmpetencje, w tym zakresie wyknuje Generalny Knserwatr Zabytków; wjewda, w imieniu któreg zadania i kmpetencje, w tym zakresie wyknuje wjewódzki knserwatr zabytków. Z punktu widzenia niniejszeg pracwania isttne jest także uwzględnienie innych uregulwań prawnych dtyczących chrny zabytków i pieki nad zabytkami, które znajdują się w wielu bwiązujących ustawach, w tym w: Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, pz. 717 z późn. zm.), Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Praw budwlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, pz. 1118 z późn. zm.), Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Praw chrny śrdwiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, pz. 150), Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. chrnie przyrdy (Dz. U. Nr 92, pz. 880), Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. gspdarce nieruchmściami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, pz. 2603 z późn. zm.), Ustawie z dnia 25 października 1991 r. rganizwaniu i prwadzeniu działalnści kulturalnej (Dz. U. z 2001 Nr 13, pz. 123), 12

Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. działalnści pżytku publiczneg i wlntariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, pz. 873 z późn. zm.). Zasady chrny zabytków znajdujących się w muzeach i w biblitekach zstały kreślne w: Ustawie z dnia 21 listpada 1996 r. muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, pz. 24 z późn. zm.) raz Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. biblitekach (Dz. U. Nr 85, pz. 539 z późn. zm.). Ochrnę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. nardwym zasbie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, pz. 673 z późn. zm.). 4. Uwarunkwania zewnętrzne chrny dziedzictwa kulturweg 4.1. Strategiczne cele plityki państwa w zakresie chrny zabytków i pieki nad zabytkami KRAJOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI Celem prgramu krajweg jest wzmcnienie chrny i pieki nad tą isttną, materialną częścią dziedzictwa kulturweg raz pprawa stanu zabytków w Plsce. W załżeniach prgram ma również uprządkwanie działań w sferze chrny zabytków pprzez wskazanie siedmiu pdstawwych zasad knserwatrskich: zasady primum nn ncere, zasady maksymalneg pszanwania ryginalnej substancji zabytku i wszystkich jeg wartści (materialnych i niematerialnych), zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (pwstrzymywania się d działań niekniecznych), zasady, zgdnie z którą usuwać należy t (i tylk t), c na ryginał działa niszcząc, zasady czytelnści i dróżnialnści ingerencji, zasady dwracalnści metd i materiałów, zasady wyknywania wszelkich prac zgdnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym pzimie. 13

Pwyższe zasady dtyczą pstępwania knserwatrów - pracwników urzędów, restauratrów dzieł sztuki, architektów, urbanistów, budwlanych, archelgów, właścicieli i użytkwników biektów zabytkwych. W tezach d krajweg prgramu chrny zabytków i pieki nad zabytkami wyznaczne zstały następujące cele działań: W zakresie uwarunkwań chrny i pieki nad zabytkami: Pełna cena stanu krajweg zasbu zabytków nieruchmych. Określenie kategrii i stpnia zagrżeń. Pełna cena stanu krajweg zasbu zabytków ruchmych. Określenie kategrii i stpnia zagrżeń. Pełna cena stanu krajweg zasbu dziedzictwa archelgiczneg. Określenie kategrii i stpnia zagrżeń raz wyznaczenie stref szczególnym zagrżeniu dla zabytków archelgicznych. Objęcie skuteczną i zrganizwaną chrną przynajmniej najcenniejszych zabytków techniki. Pełna cena stanu krajweg zasbu pmników histrii i biektów wpisanych na listę światweg dziedzictwa. Określenie kategrii i stpnia zagrżeń. Ocena stanu służb i mżliwści wypełniania całkształtu zadań związanych z chrną i pieką nad zabytkami. Ocena stanu i stpnia bjęcia pieką zabytków w pszczególnych kategriach. Dsknalenie i rzwijanie raz pdnszenie efektywnści i skutecznści instytucjnalnej i spłecznej chrny i pieki nad zabytkami. Udsknalenie warunków prawnych, rganizacyjnych i finanswych w zakresie chrny i pieki nad dziedzictwem kulturwym i zabytkami. W zakresie działań charakterze systemwym: Pwiązanie chrny zabytków z plityką eklgiczną, chrny przyrdy, architektniczną i przestrzenną, celną i plityką bezpieczeństwa państwa. Realizacja pwszechnych tendencji eurpejskich i światwych d rzszerzania pla chrny na całe dziedzictw kulturwe bejmujące i dbra kultury i natury (Wrld Cultural Heritage). Stwrzenie warunków pełnprawneg partnerstwa Plski w strukturach jednstek Unijnych wyspecjalizwanych w chrnie dziedzictwa i krajbrazu kulturweg. 14

Przygtwanie strategii chrny dziedzictwa kulturweg wytyczającej główne załżenia kncepcji chrny w Plsce. Wprwadzenie jej d plityk sektrwych we wszystkich dziedzinach i na wszystkich pzimach zarządzania i gspdarwania. Wypracwanie metd zarządzania dziedzictwem kulturwym, w tym w szczególnści biektami z listy światweg dziedzictwa UNESCO i pmnikami histrii raz parkami kulturwymi. Wypracwanie systemu stałeg pdnszenia jakści prac prwadznych w dziedzinie chrny i pieki nad zabytkami. W zakresie systemu finanswania: Stwrzenie stabilneg i przejrzysteg systemu finanswania zasilaneg śrdkami pchdzącymi nie tylk z budżetu, lecz także z dpisów pdatkwych, pdatków płacnych przez użytkwników biektów zabytkwych, w tym z usług turystycznych, z kar za niszczenie i nieprawidłwe użytkwanie zabytków i z innych źródeł. W zakresie dkumentwania, mnitrwania i standaryzacji metd działania: Twrzenie systemu i stale aktualizwanych, elektrnicznych baz infrmacji zasbach i stanie zabytków w Plsce i ich dkumentacji. Stwrzenie warunków d realizacji ustawweg bwiązku dkumentwania wszystkich prac, przy wszystkich grupach i typach biektów zabytkwych. Grmadzenie stale aktualizwanej wiedzy stanie zachwania, pstępach i wynikach prac knserwatrskich i restauratrskich, zagrżeniach, prawidłwści zarządzania i bezpieczeństwie użytkwania biektów zabytkwych raz innych frmach chrny dziedzictwa. Wytwrzenie mechanizmów wiążących naukę z praktyką. Wypracwanie i wprwadzenie szczegółwych zasad chrny dziedzictwa w planach zagspdarwania przestrzenneg. Wypracwanie standardów zagspdarwania i estetyki zabytkwych przestrzeni publicznych. W zakresie kształcenia i edukacji: Utrzymanie i dsknalenie dtychczas wypracwaneg systemu kształcenia w dziedzinie knserwacji i chrny. Zrganizwanie systemu pdnszenia kwalifikacji w każdej grupie zawdwej pracującej na rzecz chrny dziedzictwa kulturweg. Weryfikacja wszystkich dtychczas (drgą pzaakademicką) nabytych uprawnień pprzez stwrzenie systemu akredytacji i uznawalnści wykształcenia. 15

Zrganizwanie systemu pdnszenia kwalifikacji w każdej grupie zawdwej pracującej na rzecz chrny dziedzictwa kulturweg. Kształcenie spłeczeństwa w duchu pszanwania dla autentyzmu raz wartści materialnych i niematerialnych wspólneg, wielkulturweg dziedzictwa. Budwanie klimatu spłeczneg zrzumienia i akceptacji dla idei chrny i dawnści zabytków dczytywanych jak źródł tżsamści, wiedzy i dumy z przeszłści, tradycji, wiedzy spsbie życia i pracy przdków. Upwszechnianie wśród właścicieli i użytkwników biektów zabytkwych znajmści zasad knserwatrskich, zasad etyki i prfilaktyki knserwatrskiej. Twrzenie mechanizmów eknmicznych sprzyjających prawidłwemu traktwaniu biektów zabytkwych. W zakresie współpracy międzynardwej: Wzmcnienie becnści Plski w światwym i eurpejskim śrdwisku działającym na rzecz chrny dziedzictwa kulturweg i prmcja plskich siągnięć w tej dziedzinie. Oparcie działań na pjęciu wspólneg dziedzictwa kultury ludzkści w szczególnści Eurpy wspólneg dziedzictwa kultury, w którym wyzwanie stanwią bszary dwu- lub wielkulturwe. Trska chrnę plskieg dziedzictwa kulturweg za granicą. NARODOWY PROGRAM KULTURY OCHRONA ZABYTKÓW I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA LATA 2004 2013 Nardwy Prgram Kultury Ochrna zabytków i dziedzictwa kulturweg jest dkumentem służącym wdrżeniu Nardwej Strategii Rzwju Kultury w latach 2004 2013 w sferze spuścizny kulturwej Plski. Celem strategicznym prgramu jest intensyfikacja chrny i upwszechniania dziedzictwa kulturweg, w tym szczególnie kmplekswa pprawa stanu zabytków nieruchmych. Celami cząstkwymi prgramu są: pprawa warunków instytucjnalnych, prawnych i rganizacyjnych w sferze dkumentacji i chrny zabytków, kmplekswa rewalryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spłeczne, 16

zwiększenie rli zabytków w rzwju turystyki i przedsiębirczści pprzez twrzenie zintegrwanych nardwych prduktów turystycznych, prmcja plskieg dziedzictwa kulturweg w Plsce i za granicą, w szczególnści za pmcą narzędzi spłeczeństwa infrmacyjneg, rzwój zasbów ludzkich raz pdnszenie świadmści spłecznej w sferze chrny dziedzictwa kulturweg, twrzenie warunków dla rzwju i chrny dziedzictwa kultury ludwej, zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywzem zagranicę. Cele prgramu realizwane będą w ramach 2 prirytetów i 5 działań: Prirytet 1. Aktywne zarządzanie zasbem stanwiącym materialne dziedzictw kulturwe. Działanie 1.1. Wzmcnienie śrdków dkumentacji zabytków raz budwa nwczesnych rzwiązań rganizacyjn-finanswych w sferze chrny zabytków. Działanie 1.2. Kmplekswa rewalryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spłeczne. Działanie 1.3. Zwiększenie rli zabytków w rzwju turystyki i przedsiębirczści przez twrzenie zintegrwanych nardwych prduktów turystycznych. Prirytet 2 Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturweg. Działanie 2.1. Rzwój zasbów ludzkich raz pdnszenie świadmści spłecznej w sferze chrny dziedzictwa kulturweg. Działanie 2.2. Ochrna i zachwanie dziedzictwa kulturweg przed nielegalnym wywzem i przewzem przez granice. 4.2. Relacje gminneg prgramu pieki nad zabytkami z dkumentami wyknanymi na pzimie wjewództwa i pwiatu Na pzimie wjewództwa pracwane zstały trzy strategiczne dkumenty. Są t: Strategia Rzwju Wjewództwa Mazwieckieg d 2020 r. (aktualizacja), Plan Zagspdarwania Przestrzenneg Wjewództwa Mazwieckieg raz Wjewódzki Prgram Opieki nad Zabytkami Wjewództwa na lata 2006 2009. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO 2020 R. (AKTUALIZACJA) 17

Wśród zdiagnzwanych prblemów w dziedzinie kultury i dziedzictwa kulturweg występujących na Mazwszu znalazły się m.in.: spadek liczby instytucji kultury pciągający za sbą zmniejszenie ferty kulturalnej reginu; niepkjący fakt likwidacji znacznej liczby biblitek w wjewództwie; licznie występujące w reginie zabytki znajdują się bardz częst w złym stanie technicznym, zaś zabudwa drewniana ulega pstępującej eliminacji z krajbrazu kulturweg Mazwsza; brak prmcji i mała wiedza dtycząca reginu raz niewystarczająca identyfikacja mieszkańców z Mazwszem. W dpwiedzi na zdiagnzwane na terenie wjewództwa mazwieckieg prblemy największy nacisk płżn na: budwanie trwałeg i stabilneg wizerunku Mazwsza, jak bszaru dużym ptencjale rzwjwym, któreg dynamiczny rzwój party jest na wyskich walrach kulturwych, przyrdniczych raz krajbrazwych raz budwanie pzytywnych skjarzeń związanych z jeg wizerunkiem i prpagwanie prduktów charakterystycznych dla reginu. Realizacji wyżej wymieninych zadań w kntekście pieki nad zabytkami psłużą wyznaczne kierunki działań: Prmcja i zwiększanie atrakcyjnści turystycznej i rekreacyjnej reginu w parciu walry śrdwiska przyrdniczeg i dziedzictwa kulturweg realizwane pprzez: wzmcnienie dtychczaswych kierunków działań samrządu, prpagujących zasby dziedzictwa kulturweg raz rzwój kultury w reginie; rewitalizacja zespłów zabytkwych i wykrzystanie ich d rzwju funkcji turystycznych; wsparcie twrzenia lkalnych parków kulturw-histrycznych wkół istniejących zabytków architektury umżliwiających rzwój funkcji turystycznych. Kształtwanie tżsamści reginu raz krewanie i prmcja jeg prduktu realizwane m.in. pprzez: 18

chrnę i prmcję, którymi pwinny zstać bjęte zespły urbanistyczne i dziedzictw drewniane (w tym miejscwści charakterystycznej unikalnej drewnianej zabudwie letniskwej płżnej wzdłuż tzw. linii twckiej), cenne krajbrazy kulturwe wsi i małych miast; prmcję unikalnych zabytków architektury, miejsc pamięci nardwej raz zamieszkania i pbytu wielkich twórców identyfikujących się z reginem; krewanie reginalnych śrdków tżsamści kulturwej. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Plan zagspdarwania przestrzenneg wjewództwa mazwieckieg jest drugim pdstawwym bk Strategii rzwju wjewództwa mazwieckieg dkumentem wyznaczającym cele i kierunki rzwju reginu w układzie przestrzennym. Uchwalny zstał przez Sejmik Wjewództwa Mazwieckieg w dniu 07.06.2004 r. Jednym z isttnych elementów chrny dziedzictwa kulturweg jest tżsamść reginalna, budwana przez pielęgnwanie i kultywwanie wartści lkalnej kultury materialnej i niematerialnej. Zgdnie z pwyższym wśród celów planu zagspdarwania przestrzenneg wskazan zapewnienie zrównważneg i harmnijneg rzwju wjewództwa pprzez zachwanie właściwych relacji pmiędzy pszczególnymi systemami i elementami zagspdarwania przestrzenneg. Cel ten realizwany będzie m.in. pprzez chrnę dziedzictwa kulturweg, krajbrazu i kształtwania ładu przestrzenneg. WOJEWÓDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2006 2009 (Z DNIA 19 GRUDNIA 2005 R.) W ramach prac nad Wjewódzkim Prgramem Opieki nad Zabytkami sfrmułwan następujący cel strategiczny Utrwalenie dziedzictwa kulturweg reginu w celu budwania tżsamści reginalnej raz prmcji turystycznej Mazwsza w kraju i za granicą w płączeniu z aktywizacją bywatelską i zawdwą spłecznści lkalnych; krewanie turystycznych pasm przyrdnicz kulturwych. Realizacji celu strategiczneg mają służyć pniższe cele peracyjne: Cel I. Zachwanie materialnej i niematerialnej spuścizny histrycznej reginu. Działanie 1. Opieka nad zabytkami nieruchmymi rzpznanie i weryfikacja zasbów śrdwiska kulturweg. 19

Działanie 2. Integracja systemów chrny krajbrazu, przyrdy i dziedzictwa kulturweg. Działanie 3. Ekspnwanie zabytków szczególnej wartści: śrdków krystalizujących reginalny krajbraz kulturwy: ważniejszych stanwisk archelgicznych; zabytków ruchmych zwłaszcza wytwrów sztuki czy rzemisła ludweg. Działanie 4. Zapbieganie degradacji zabytków: wspieranie rewalryzacji biektów zabytkwych i działań służących piece nad zabytkami, pracwanie zasad współpracy samrządów: wjewódzkieg, gminnych i pwiatwych przy realizacji zadań chrny zabytków, zwłaszcza warunków i frm współpracy z właścicielami zabytków; pracwanie zasad pstępwania w sytuacjach kryzyswych zagrżenia materialneg istnienia zabytków i ich wdrażanie; budwanie spłecznej akceptacji dla chrny zabytków; prwadzenie stałej współpracy z WUOZ w zakresie pracwania i mnitrwania listy zabytków zagrżnych w istnieniu. Działanie 5. Kształtwanie pstaw prmujących działania chrniące zabytki pprzez przede wszystkim upwszechnianie standardów wytycznych d prac knserwatrskich, restauratrskich, zabezpieczających, ratwniczych i interwencyjnych. Cel II. Ochrna i kształtwanie krajbrazu kulturweg wsi i miast histrycznych. Działanie 1. Wypracwanie mdelu wdrażania lkalnych prgramów rewitalizacji centrów małych miast histrycznych. Działanie 2. Prmwanie tradycyjnych wzrców lkalnej architektury. Działanie 3. Wspieranie rewitalizacji zespłów ruralistycznych i urbanistycznych. 20

Cel III. Utrwalanie zasbów dziedzictwa kulturweg w świadmści mieszkańców. Działanie 1. Krewanie wybrażeń na temat tżsamści histrycznej i kulturwej Mazwsza, z uwzględnieniem specyfiki lkalnej. Działanie 2. Wykrzystanie tżsamści i wartści dziedzictwa, jak elementu rzwju reginalneg i lkalneg. Działanie 3. Wspieranie działań rganizacji pzarządwych w realizacji zadań związanych z edukacją reginalną. Działanie 4. Wspieranie twórczści artystycznej, ludwej znaczeniu lkalnym, reginalnym i gólnnardwym. Działanie 5. Prmwanie najlepszych rzwiązań w zakresie realizacji prgramów edukacyjnych histrii reginu (np. w frmie knkursów). Cel IV. Prmcja walrów kulturwych Mazwsza z wykrzystaniem nwczesnych technlgii. Działanie 1. Opracwanie i wdrażanie systemu infrmacji najcenniejszych zabytkach reginu, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, jak metrplii znaczeniu eurpejskim. Działanie 2. Wykrzystanie nwczesnych technlgii d zwiększania dstępnści drbku kultury reginalnej. Działanie 3. Prmcja kultury ludwej Mazwsza. Działanie 4. Wykrzystanie tżsamści kulturwej jak elementu marketingweg. Cel V. Zwiększenie dstępnści biektów zabytkwych pprzez ich wykrzystanie dla funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych. Działanie 1. Krewanie pasm (pwiązań) przyrdnicz kulturwych w wjewództwie ze szczególnym uwzględnieniem szlaków nadrzecznych. Działanie 2. Wspieranie działań dtyczących kmercyjneg wykrzystania biektów zabytkwych na cele kulturalne, turystyczne i edukacyjne. 21

Działanie 3. Opracwanie mdelu wykrzystania zadań pieki nad zabytkami dla generwania nwych miejsc pracy. Realizacji wyżej wymieninych celów mają służyć knkretne zadania. Wśród zadań mających bezpśredni wpływ na treść Gminneg Prgramu Opieki nad Zabytkami Gminy Szczutw znalazły się: zadania realizwana na terenie całeg wjewództwa: Opracwanie przy współpracy samrządów gminnych i pwiatwych raz administracji rządwej szczebla wjewódzkieg pełnej bazy danych przestrzennych istniejących biektach zabytkwych kniecznej przy realizacji planów i prgramów w celu zintegrwania w Systemie Infrmacji Przestrzennej. Wspmaganie i prmwanie prac naukwych dtyczących inwentaryzacji i weryfikacji biektów zabytkwych na terenach wjewództwa mazwieckieg. Wspieranie inicjatyw twrzenia bazy bsługi turystyki w bszarach cenneg krajbrazu przyrdniczeg i kulturweg. Wspmaganie rewalryzacji cennych biektów zabytkwych ze szczególnym uwzględnieniem zabytków Warszawy. Uruchmienie i wdrażanie działań zmierzających d uznania za pmnik histrii biektów bądź zespłów zabytkwych krystalizujących reginalny krajbraz kulturwy. Opracwanie listy biektów, które pwinny być wpisane d Międzynardweg Rejestru Dóbr Kultury Objętych Ochrną Specjalną, na wypadek knfliktu zbrjneg. Wsparcie renwacji i rewitalizacji biektów zabytkwych. Opracwanie pradnika dla właścicieli i użytkwników biektów zabytkwych. Stwrzenie rezerwy celwej uruchamianej w sytuacji zagrżenia istnienia biektu zabytkweg, celem draźneg zabezpieczenia przed dewastacją (szczególnie dtyczy zabytków architektury drewnianej). Utrzymanie i pieka nad zabytkami pzstającymi w zasbach wjewództwa. 22

Na pzimie pwiatu pracwane zstały następujące dkumenty planistyczne: Strategia Rzwju spłeczn gspdarczeg pwiatu sierpeckieg raz Plan Rzwju Lkalneg na lata 2007 2013. STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO POWIATU SIERPECKIEGO Wizja Pwiatu Sierpeckieg zstała zdefiniwana w następujący spsób: Pwiat sierpecki twarty na świat i na zmiany; miejscem ludzi spkjnych swją przyszłść, bgatym w inwestycje, z rzwiniętą turystyką, minimalnym bezrbciem, i rzwijającym się rlnictwem; bszar zrównważneg rzwju sprzyjający małej i średniej przedsiębirczści. Misja pwiatu sierpeckieg z klei przyjęła następujące brzmienie: Wszechstrnny rzwój pwiatu sierpeckieg pprzez zwiększenie atrakcyjnści inwestycyjnej gmin w parciu lkalną bazę gspdarczą, edukacyjną i zasby naturalne, zapewniający warunki gdneg życia raz rzwju intelektualneg i materialneg mieszkańcm. Spłecznść współpracująca na rzecz pprawy życia w pwiecie, budująca zdlnść d trwałej knkurencji zewnętrznej, kultywująca tradycje i kulturę reginalną. Na pdstawie wizji i misji wyznaczne zstały bszary strategiczne, są t: gspdarka i infrastruktura, turystyka i rekreacja, usługi spłeczne, rlnictw, leśnictw i chrna śrdwiska. W ramach wybranych bszarów zdefiniwan cele strategiczne d 2012 r. raz spsby realizacji definiwane jak knkretne zadania realizacyjne dla pwiatu sierpeckieg. W ramach bszaru strategiczneg turystyka i rekreacja wyznaczn: Cel strategiczny: Pdniesienie atrakcyjnści turystycznej pwiatu sierpeckieg. Prgramy peracyjne: 1) Prmcja pwiatu sierpeckieg. 2) Rzbudwa infrastruktury turystycznej pwiatu sierpeckieg. 23

W ramach pierwszeg z wymieninych prgramów peracyjnych wyznaczn zadania d realizacji: Stwrzenie pwiatweg systemu infrmacji i prmcji bejmująceg wszystkie gminy pwiatu sierpeckieg. Integracja działań prmcyjnych samrządów lkalnych pwiatu sierpeckieg. Utwrzenie sierpeckieg internetweg centrum infrmacji. Opracwanie i wdrżenie prgramu edukacyjneg Mja mała jczyzna w Eurpie. Inicjwanie działań zmierzających d dnwy wsi raz zachwania dziedzictwa kulturweg Ziemi Sierpeckiej. Opracwanie i wdrżenie pwiatweg prgramu pieki nad zabytkami. Opracwanie raz wdrżenie prgramu pprawy infrastruktury turystycznej nad jezirami Urszulewskim i Szczutwskim. Renwacja biektów zabytkwych na bszarze pwiatu sierpeckieg. Stwrzenie pwiatweg kalendarza stałych imprez kulturalnych, sprtwych, rekreacyjnych i turystycznych. Nawiązanie współpracy międzynardwej z samrządami lkalnymi z krajów Unii Eurpejskiej. Kształtwanie pstaw prturystycznych raz upwszechnianie wiedzy krajznawczej reginie wśród dzieci i młdzieży. Niniejszy Prgram Opieki nad Zabytkami gminy Szczutw jest kmplementarny d celów wskazanych w Strategii rzwju spłeczn gspdarczeg pwiatu sierpeckieg. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU SIERPECKIEGO NA LATA 2007 2013 Pdstawą d sfrmułwania głównych załżeń Planu Rzwju Lkalneg pwiatu i jeg rzwju d 2012 rku były: Strategia Rzwju Spłeczn-Gspdarczeg Pwiatu Sierpeckieg przyjęta Uchwałą Rady Pwiatu nr 88/XV/04 z dnia 28.04.2004 rku. Plan Rzwju Lkalneg 2004-2006 przyjęty Uchwałą Rady Pwiatu nr 114/XIX/04 z dnia 10.09.2004 rku. 24

W ramach wytycznych celów strategicznych pwiat realizuje zadania inwestycyjne zgdne z przyjętymi prgramami peracyjnymi. Wszystkie prjekty inwestycyjne będą realizwane w ramach Reginalneg Prgramu Operacyjneg Wjewództwa Mazwieckieg 2007-2013. Celem Prgramu jest twrzenie warunków wzrstu knkurencyjnści reginów raz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych bszarów, aby sprzyjać długfalwemu rzwjwi gspdarczemu kraju, jeg spójnści eknmicznej, spłecznej i terytrialnej raz integracji z Unią Eurpejską. Realizacja strategiczneg celu sprzyjać będzie wzrstwi gspdarczemu, przekształcenim strukturalnym reginów, wzrstwi urbanizacji, zwiększeniu mbilnści przestrzennej ludnści raz zwiększeniu pzimu wiedzy i dstępu d najnwcześniejszych technlgii spłeczeństwa i pdmitów gspdarczych. 5. Uwarunkwania wewnętrzne chrny dziedzictwa kulturweg 5.1. Relacje gminneg prgramu pieki nad zabytkami z dkumentami wyknanymi na pzimie gminy (analiza dkumentów prgramwych gminy) Prirytety i kierunki działań gminneg prgramu pieki nad zabytkami są spójne z załżeniami innych dkumentów strategicznych bwiązujących na terenie gminy Szczutw. Są t: STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZUTOWO NA LATA 2007-2013 Wśród celów strategicznych gminy wydrębnin: 1. Zapewnienie wyskiej jakści usług publicznych świadcznych przez gminę. 2. Pprawa jakści życia na bszarze gminy. 3. Zwiększenie turystyczneg zaintereswania gminą. 4. Wzrst jakści kapitału ludzkieg i aktywizacja zawdwa mieszkańców gminy. W ramach celu strategiczneg 3 zstały wyszczególnine następujące cele szczegółwe: 25

3.1. Zainicjwanie lkalneg stwarzyszenia na rzecz rzwju turystyki w gminie Szczutw. 3.2. Opracwanie specyfikacji prduktu turystyczneg na terenie gminy. 3.3. Rzbudwa infrastruktury turystycznej. 3.4. Opracwanie i zrealizwanie planu prmcji turystycznej gminy. 3.5. Ochrna i prmcja dziedzictwa przyrdniczeg i kulturweg. Załżenia niniejszeg dkumentu są więc spójne z celem szczegółwym strategii 3.5. Ochrna i prmcja dziedzictwa przyrdniczeg i kulturweg. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SZCZUTOWO Głównymi kierunkami rzwju przestrzenneg i spłeczn gspdarczeg gminy Szczutw są: rlnictw, leśnictw i rekreacja. Główne kierunki rzwju stanwią: W zakresie rlnictwa utrzymanie i wzmcnienie funkcji rlniczej przez przechdzenie na bardziej dchdwe działy prdukcji. Pnadt twrzenie lkalnej bazy dla przerbu i uszlachetniania prdukcji rlnej. W zakresie leśnictwa zwiększanie bszaru lasów i zadrzewień przez szerkie zalesiania nie użytków i najsłabszych gruntów rlnych raz zadrzewianie działek budwlanych i rekreacyjnych na bszarze gminy. W zakresie rekreacji wyznaczanie licznych, nwych terenów dla pbytweg i świąteczneg budwnictwa rekreacyjneg. Rzbudwa bazy bsługwej, rzwój turystyki raz funkcji letniskwej w wielu wsiach. Prirytety i kierunki działań gminneg prgramu pieki nad zabytkami są spójne z kierunkami rzwju w zakresie rekreacji. MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Gmina Szczutw nie psiada Gminneg Ogólneg Planu Zagspdarwania Przestrzenneg. Psiada natmiast miejscwe plany sprządzne dla pjedynczych działek 26

w niektórych miejscwściach gminy Szczutw. Obejmują ne bszary zlkalizwane pza strefami chrny knserwatrskiej. Ustalenia w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg wynikają z zapisów zawartych w studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy i są każdrazw uzgadniane z kierwnikiem Delegatury Wjewódzkieg Urzędu Ochrny Zabytków w Ciechanwie. 5.2. Charakterystyka zasbów i analiza stanu dziedzictwa i krajbrazu kulturweg gminy 5.2.1. Zarys histrii bszaru gminy Pierwsi ludzie na bszarze dzisiejszej gminy Szczutw pjawili się najprawdpdbniej dpier na przełmie IX i VIII tysiąclecia p.n.e., kiedy t dszł d plepszenia warunków klimatycznych przypminających becne. Ustępujący lądlód ukształtwał teren dzisiejszej gminy pzstawiając liczne zastiska wdne i znaczne zabagnienie. Pierwsze wzmianki pisane dtyczące terenów dzisiejszej gminy sięgają pczątków XV wieku, kiedy t 10 stycznia 1415 rku kasztelan Płcki Andrzej z Gulczewa stał się fundatrem kściła w Szczutwie, nadając parafii 4 łany w Bliznie. Histria administracji gminy Szczutw sięga 1864 rku. Mcą ustawy z 2 marca uwłaszczeniu włścian i ustawy samrządwej utwrzna zstaje dść duża na ówczesne czasy gmina Szczutw. Odmienne były jednak granice gminy, bejmujące swim zasięgiem 55 miejscwści. Była t wówczas największa - licząca blisk 6 tys. mieszkańców gmina w pwiecie rypińskim wj. warszawskieg. Refrma administracji z 1938 rku włącza pwiat rypiński (w tym również gminę Szczutw) d wjewództwa pmrskieg, wyłączając z jej terytrium kilka miejscwści (becnie płżnych w gminie Sierpc). P wyzwleniu Szczutwa w dniu 19 stycznia 1945 rku przez szereg lat kształtuje się nwa kncepcja ustrjwa państwa. Pdział terytrialny kraju z 1954 rku dknuje klejnych zmian granic gminy. Gmina jest tym razem należy d wjewództwa warszawskieg, jedncześnie wyłącza się z jej bszaru klejnych 6 miejscwści. W 1975 rku gmina Szczutw staje się częścią utwrzneg wjewództwa płckieg. 27

Od dnia 1 stycznia 1999 rku gmina Szczutw znajduje się w granicach administracyjnych nw pwstałeg wjewództwa mazwieckieg pwiatu sierpeckieg. Dzień 16 listpada 1998 rku Samrząd Gminy ustanwił herb gminy Szczutw. W górnej części herbu widnieje złty półlew (herb fundatra kściła w Szczutwie Andrzeja z Gulczewa herbu Prawdzic, kasztelana płckieg) na zielnym tle (symbl taczających gminę lasów). W dlnej części symbl graficznych charakterystyczny dla gminy ryba 1. 5.2.2. Krajbraz kulturwy Teren gminy Szczutw znajduje się w brębie dwóch dużych jednstek mrflgicznych: Wału człw mrenweg który stanwią pagórki wtpine w bszar wysczyzny mrenwej szerkści 0,5 1,5 km. Wał ten wyniesiny jest 8-15 m pnad znajdującą się w jeg przedplu pwierzchnię sandrwą. Obszary wału człw mrenweg dużych wartściach przyrdnicz krajbrazwych są zdminwane przez gleby lepszych klas bnitacyjnych, pełniących rlę bazy żywieniwej (płudniw zachdnia część gminy). Równiny sandrwej tzw. sandru Skrwy, w brębie, której występują liczne rzmaite frmy dlinne, dliny cieków i zagłębienia bezdpływwe. P wyłączeniu, głównie z racji niekrzystnych warunków gruntw wdnych i klimatycznych terenów dlin i bniżeń, pzstały bszar dznacza się krzystnymi warunkami dla mieszkalnictwa i rekreacji. Obszar gminy Szczutw związany ze zldwaceniem śrdkwplskim charakteryzuje się łagdną rzeźbą terenu. W krajbrazie dminuje jednstajna równina, lub lekk faliste pwierzchnie zredukwanych wysczyzn mrenwych, których wyskść mieści się w granicach 115 134 m npm. w zachdniej części gminy. Mim słabych gruntów dminującą funkcję gminy Szczutw stanwi rlnictw. W ramach dminującej zabudwy zagrdwej wsi występuje nieliczne, z wyjątkiem Szczutwa i Gójska, budwnictw indywidualne - nierlnicze funkcjnują głównie we wsi gminnej Szczutw raz w Gójsku. 1 Źródł: Prgram Ochrny Śrdwiska Gminy Szczutw na lata 2007-2015 28

Gmina Szczutw znajduje się w ciągu przyrdniczych bszarów chrninych, wyznacznych wzdłuż Skrwy Prawej 2. Jedynie niewielki pas terenu na zachdzie gminy rejn wsi Grądy, część Pdlesia i Blinna nie zstały bjęte strefą chrnineg krajbrazu. Rzprządzenie Nr 220 Wjewdy Mazwieckieg z dnia 10 lipca 2001 rku w sprawie wprwadzenia zespłów przyrdnicz krajbrazwych na terenie wjewództwa mazwieckieg kreśla, że w strefę chrnineg krajbrazu na terenie gminy Szczutw wchdzą: Jezir Szczutwskie z pasem przybrzeżnym, Jezir Urszulewski z pasem przybrzeżnym. Na terenie Gminy Szczutw ustanwin 40 użytków eklgicznych tj. terenów zabagninych, płżnych w różnych siedliskach leśnych. Ścisłej chrnie pdlegają zarejestrwane pmniki przyrdy (drzewa) pzstające pd pieką Wjewódzkieg Knserwatra Przyrdy. Na terenie gminy Szczutw występują następujące pmniki przyrdy: Szczechw kln psplity Białasy lipa drbnlistna Karlew 2 jałwce psplite Blizn dąb szypułkwy Wla Stara 2 klny psplite. Ochrną knserwatrską bjęte są także licznie występujące, głównie w dlinach cieków i zbirników wdnych tzw. ciągi eklgiczne raz bszary przyjezirne. Obejmują ne 53,6 ha bszaru. 5.2.3. Zabytki nieruchme Pza biektami wpisanymi d wjewódzkieg rejestru zabytków raz zabytków znajdujących się w gminnej ewidencji na terenie gminy Szczutw zlkalizwany jest cmentarz 2 Rzprządzeniem Nr 17 Wjewda Mazwiecki z dnia 27 lipca 2006 rku w sprawie wprwadzenia bszarów chrnineg krajbrazu wprwadził Obszar Chrnineg Krajbrazu Przyrzecze Skrwy Prawej pwierzchni 33 338 ha na terenie pwiatu sierpeckieg w gminach: Szczutw, Rściszew, Sierpc, Mchw, Brudzeń Duży. 29

ewangelicki w miejscwści Józefw. Aktualnie trwają prace związane z upamiętnieniem tj. wykup gruntów d sób fizycznych raz urządzanie cmentarza z I Wjny Światwej cmentarz wjenneg w miejscwści Blinn. 5.2.4. Zabytki ruchme Na terenie gminy nie występują zabytki ruchme. 5.2.5. Zabytki archelgiczne Na terenie gminy Szczutw zlkalizwanych jest wiele stanwisk archelgicznych. Są t: Lp. Miejscwść Nr stanwiska Typ stanwiska Chrnlgia 1. Szczutw 1/1 ślad sadnictwa Starżytnść 2. Mierzęcin 2/2 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 3. Mierzęcin 2/2 sada Nwżytnść 4. Blizn 3/3 sada Palelit/Mezlit 5. Blizn 3/3 ślad sadnictwa Nelit 6. Blizn 3/3 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 7. Blizn 3/3 sada Średniwiecze 8. Blizn 4/4 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 9. Słupia 5/5 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 10. Słupia 5/5 ślad sadnictwa Średniwiecze 11. Słupia 6/6 ślad sadnictwa Nwżytnść 12. Słupia 7/7 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 13. Słupia 8/8 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 14. Słupia 9/9 ślad sadnictwa Nelit 15. Słupia 9/9 ślad sadnictwa Nwżytnść 16. Słupia 9/9 ślad sadnictwa Starżytnść 17. Słupia 10/10 ślad sadnictwa Średniwiecze 18. Słupia 10/10 ślad sadnictwa Nwżytnść 19. Słupia 10/10 ślad sadnictwa Starżytnść 20. Słupia 11/11 ślad sadnictwa Nwżytnść 21. Szczutw 12/12 ślad sadnictwa Nwżytnść 22. Blizn 13/13 sada Wczesne średniwiecze 23. Blizn 14/14 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 24. Blizn 14/14 ślad sadnictwa Nwżytnść 25. Blizn 15/15 sada Średniwiecze 26. Blizn 15/15 ślad sadnictwa Starżytnść 27. Blizn 16/16 ślad sadnictwa Nwżytnść 28. Blizn 17/17 ślad sadnictwa Okres wpływów rzymskich 29. Blizn 17/17 ślad sadnictwa Średniwiecze 30. Blizn 18/18 ślad sadnictwa Średniwiecze 31. Blizn 18/18 ślad sadnictwa Nwżytnść 32. Blizn 19/19 ślad sadnictwa Średniwiecze 33. Blizn 19/19 ślad sadnictwa Nwżytnść 34. Blizn 19/19 ślad sadnictwa Starżytnść 30

35. Blizn 20/20 ślad sadnictwa Średniwiecze 36. Blizn 21/21 sada Wczesne średniwiecze 37. Blizn 21/21 ślad sadnictwa Starżytnść 38. Słupia 22/22 ślad sadnictwa Starżytnść 39. Szczutw 23/23 cmentarzysk Starżytnść 40. Grzeń 24/24 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 41. Grzeń 24/24 sada Średniwiecze 42. Grzeń 25/25 ślad sadnictwa Średniwiecze 43. Grzeń 26/26 sada Średniwiecze 44. Grzeń 26/26 sada Nwżytnść 45. Grzeń 26/26 ślad sadnictwa Starżytnść 46. Słupia 27/27 ślad sadnictwa Średniwiecze 47. Słupia 28/28 ślad sadnictwa Nwżytnść 48. Słupia 29/29 ślad sadnictwa Średniwiecze 49. Słupia 30/30 ślad sadnictwa Nwżytnść 50. Słupia 31/31 ślad sadnictwa Nwżytnść 51. Dziki Br 32/32 ślad sadnictwa Nwżytnść 52. Dziki Br 33/33 ślad sadnictwa Średniwiecze 53. Grzeń 34/34 ślad sadnictwa Nwżytnść 54. Grzeń 35/35 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 55. Grzeń 36/36 ślad sadnictwa Starżytnść 56. Mierzęcin 37/37 sada Palelit/Mezlit 57. Mierzęcin 37/37 ślad sadnictwa Nwżytnść 58. Mierzęcin 37/37 ślad sadnictwa Starżytnść 59. Mierzęcin 38/38 sada Palelit/Mezlit 60. Mierzęcin 38/38 ślad sadnictwa Nwżytnść 61. Mierzęcin 38/38 ślad sadnictwa Starżytnść 62. Mierzęcin 39/39 ślad sadnictwa Średniwiecze 63. Mierzęcin 39/39 ślad sadnictwa Nwżytnść 64. Mierzęcin 39/39 ślad sadnictwa Starżytnść 65. Mierzęcin 40/40 ślad sadnictwa Nwżytnść 66. Mierzęcin 41/41 sada Średniwiecze 67. Mierzęcin 41/41 ślad sadnictwa Nwżytnść 68. Mierzęcin 42/42 sada Wczesne średniwiecze 69. Słupia 43/43 ślad sadnictwa Średniwiecze 70. Słupia 43/43 ślad sadnictwa Starżytnść 71. Słupia 44/44 ślad sadnictwa Epka brązu 72. Słupia 44/44 ślad sadnictwa Średniwiecze 73. Mierzęcin 45/3 ślad sadnictwa Nwżytnść 74. Mierzęcin 46/9 ślad sadnictwa Nwżytnść 75. Blinn 47/1 ślad sadnictwa Epka brązu 76. Blinn 48/2 ślad sadnictwa Średniwiecze 77. Blinn 48/2 sada Nwżytnść 78. Blinn 49/3 ślad sadnictwa Epka brązu 79. Blinn 50/5 sada Nwżytnść 80. Blinn 50/5 ślad sadnictwa Starżytnść 81. Blinn 51/6 sada Epka brązu 82. Blinn 51/6 sada Okres wpływów rzymskich 83. Blinn 51/6 ślad sadnictwa Średniwiecze 84. Pdlesie 52/7 sada Nelit 85. Pdlesie 52/7 ślad sadnictwa Wczesna epka żelaza 86. Pdlesie 52/7 sada Wczesne średniwiecze 87. Pdlesie 53/8 ślad sadnictwa Epka brązu 88. Pdlesie 53/8 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 31

89. Pdlesie 54/9 sada Palelit/Mezlit 90. Pdlesie 54/9 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 91. Pdlesie 55/10 sada Epka brązu 92. Pdlesie 56/11 ślad sadnictwa Starżytnść 93. Pdlesie 57/12 sada Wczesna epka żelaza 94. Pdlesie 57/12 sada Okres wpływów rzymskich 95. Pdlesie 57/12 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 96. Pdlesie 57/12 ślad sadnictwa Średniwiecze 97. Agnieszkw 58/13 ślad sadnictwa Starżytnść 98. Agnieszkw 59/14 ślad sadnictwa Nwżytnść 99. Agnieszkw 60/15 sada Nwżytnść 100. Agnieszkw 61/16 ślad sadnictwa Nwżytnść 101. Mściska 62/17 sada Nwżytnść 102. Agnieszkw 63/18 ślad sadnictwa Nwżytnść 103. Blinn 64/19 sada Epka brązu 104. Blinn 64/19 ślad sadnictwa Średniwiecze 105. Blinn 65/20 sada Średniwiecze 106. Gójsk 66/21 ślad sadnictwa Nelit 107. Gójsk 66/21 sada Średniwiecze 108. Gójsk 67/22 sada Średniwiecze 109. Gójsk 67/22 sada Nwżytnść 110. Pdlesie 68/23 cmentarzysk Okres wpływów rzymskich 111. Gójsk 69/24 sada Nwżytnść 112. Szczutw 70/1 ślad sadnictwa Nelit 113. Wla Stara 71/2 sada Epka brązu 114. Wla Stara 71/2 cmentarzysk Wczesna epka żelaza 115. Wla Stara 71/2 ślad sadnictwa Średniwiecze 116. Wla Stara 71/2 ślad sadnictwa Starżytnść 117. Wla Stara 72/3 ślad sadnictwa Średniwiecze 118. Wla Stara 72/3 ślad sadnictwa Starżytnść 119. Wla Stara 73/4 ślad sadnictwa Średniwiecze 120. Wla Stara 74/5 sada Średniwiecze 121. Wla Stara 75/6 sada Średniwiecze 122. Wla Stara 76/7 grdzisk Średniwiecze 123. Wla Stara 77/8 ślad sadnictwa Starżytnść 124. Wla Stara 78/9 sada Nelit 125. Wla Stara 79/10 ślad sadnictwa Średniwiecze 126. Wla Stara 79/10 ślad sadnictwa Starżytnść 127. Wla Stara 80/11 ślad sadnictwa Starżytnść 128. Wla Stara 81/12 ślad sadnictwa Średniwiecze 129. Białasy 82/13 cmentarzysk Epka brązu 130. Białasy 82/13 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 131. Białasy 83/14 ślad sadnictwa Starżytnść 132. Białasy 84/15 ślad sadnictwa Średniwiecze 133. Białasy 85/16 ślad sadnictwa Wczesne średniwiecze 134. Białasy 85/16 ślad sadnictwa Średniwiecze 135. Gugły 86/17 ślad sadnictwa Średniwiecze 136. Gugły 86/17 ślad sadnictwa Starżytnść 137. Białasy 87/18 sada Średniwiecze 138. Białasy 88/19 ślad sadnictwa Średniwiecze 139. Białasy 89/20 ślad sadnictwa Palelit/Mezlit 140. Białasy 89/20 sada Wczesne średniwiecze 141. Białasy 89/20 ślad sadnictwa Średniwiecze 142. Wla Stara 90/21 ślad sadnictwa Starżytnść 32