NASZA GAZETA Bezpłatny Biuletyn Związku Górnośląskiego Nr 2/2011 (23) DO SIEGO 2012 ROKU * II śląska lista przebojów ze zdjęciami - A. Czajkowski * Poświęcenie sztandardu - J. Pytel * I Zjazd Ślązaków - A. Stania * Refleksje - J. Buszman W numerze: KĄCIK POEZJI * Idom świynta * Hej kolynda strona 1
Zainspirowany jubileuszem Marka Niedźwiedzkiego, którego 1500 edycję radiowej Listy przebojów słuchaliśmy kilka miesięcy temu postanowiłem ogłosić notowania naszej, śląskiej listy przebojów w Naszej Gazecie ślad za rozpoczętymi w 2010 roku notowaniami Listy w Śląskich Wiadomościach Elektrycznych. Nie będzie to jednak cotygodniowa lista piosenek, a publikowana raz do roku Lista Przebojów Śląskiej Sceny i Estrady i Nie Tylko. Chcę przypomnieć wydarzenia na deskach scen opery, operetki i estrady śląskiej, których autorami są mieszkańcy Śląska, a ich dzieła są związane z regionem Górnego Śląska, jego kulturą i językiem. Jak się okazuje jest czasem w czym wybierać. Od dziś czekam na propozycje i typy Czytelników do kolejnego notowania listy, a tymczasem samowolnie ogłaszam Śląską Listę Przebojów Naszej Gazety 2011. Tegoroczna lista obfituje w wydarzenia związane bardzo blisko z kulturą i regionem Górnego Śląska. Wiele propozycji dotyczy wydarzeń jakie miały miejsce w Katowicach. Wbrew opinii, o stolicy województwa Śląskiego jako niewiele proponującego z dziedziny teatru, kina, muzyki i innych, Katowice są miejscem, gdzie jak widać dzieje się bardzo wiele. Oto notowania 2011: 10 miejsce: Off Festival Muzyczny OFF Festival Katowice odbył się w katowickiej Dolinie Trzech Stawów - pięknej zielonej oazie w sercu przemysłowego Śląska. Sukces tego wydarzenia był przede wszystkim zasługą jego pomysłodawcy i szefa Artura Rojka, który postawił sobie za cel wspieranie muzyki trudnej, nietuzinkowej, nowej. Na Festiwalu wielu znakomitych wykonawców, w ilości prawie stu, z całego świata miało okazję zaprezentować się w Polsce po raz pierwszy. Na czterech scenach wystąpili m.in. Primal Scream grający album Screamadelica, Gang Of Four, Mogwai, Ariel Pink s Haunted Graffiti, The Jon Spencer Blues Explosion, Low, Deerhoof, Liars, Actress, Meshuggah, Kury grające P.O.L.O.V.I.R.U.S., Czesław Śpiewa / Tesco Value, Abradab grający Kaliber 44 i Lech Janerka Po raz pierwszy w Polsce zagrała też legendarna grupa Public Image Ltd. OFF Festival Katowice 2011 został nominowany do prestiżowych nagród European Festival Awards w dwóch kategoriach: Line Up Of The Year, oraz Best Medium Sized Festival (Najlepszy Festiwal Średniego Rozmiaru). 9: Koncerty Promenadowe: OD BACHA DO BE- ATLESÓW 2011 Całe lato, jak co roku, w Parku Kościuszki w Katowi- strona 2 Śląska Lista Przebojów cach odbywały się słynne już koncerty promenadowe. Każdej niedzieli lipca i sierpnia spacerowicze po Parku mieli okazję posłuchać muzyki w wykonaniu solistów, zespołów i małych orkiestr. W tym roku koncerty uświetnili między innymi muzycy z zespołu Cracovie Ensemble, Todo Art. Trio, duet fletowy Assobio, orkiestry: rozrywkowa z Siemianowic i dęta z Gminy Mełgiew. W sierpniowy koncercie finałowym zobaczyliśmy i usłyszeliśmy Ewę Kuklińską, Adę Gostkowską, Anitę Steciuk, Macieja Damięckiego i Macieja Wilka z towarzyszeniem zespołu muzycznego RETRO BAND Tomasza Bielskiego w programie pt. Piosenki w Starym Kinie. Przez dwa miesiące Park Kościuszki przenikała muzyka I.J. Paderewskiego, N. Paganiniego, B. Bartoka, W. A. Mozarta, G. Rossiniego, G. Verdiego, F. Liszta, K. Kinga i innych. 8: Don Giovanni transmisja na żywo z Metropolitam Opera W październiku, w Centrum Sztuki Filmowej w Katowicach zobaczyliśmy premierę opery Amadeusza Mozarta Don Giovanni. W tytułowej roli wystąpił polski śpiewak operowy, Mariusz Kwiecień. W zasadzie do Śląskiej Listy Przebojów zgłaszamy cały cykl transmisji, jakie są organizowane w dawnym kinie Kosmos. Na stronie internetowej Centrum filmowego znajdujemy program transmisji na cały sezon. Dzięki organizatorom tych imprez, nie ruszając się ze Śląska możemy być świadkami niezapomnianych wydarzeń ze świata opery w słynnej Metropolitan Opera. 7: Letni Festiwal Arcydzieł Kameralistyki VI Letni Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki to z zasady wybitne dzieła w doskonałym wykonaniu, w pięknym wnętrzu i godnej oprawie. W tym roku letnie uczty muzyczne odbyły się m.in. w sali koncertowej Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Pałacu w Pszczynie i Pałacu Kawalera w Świerklańcu. W trakcie trzech weekendów (3, 10, 24 lipca 2011) zostały zaprezentowane dzieła Czajkowskiego, Brahmsa, Wieniawskiego, Szymanowskiego oraz Beethovena w wykonaniu Lasoń Ensemble, Joanny Kreft i Marcina Sikorskiego oraz tria fortepianowego BMF Trio.
6: I Światowy Zjazd Ślązaków W miejscu jakże symbolicznym - sali Sejmu Śląskiego, w Katowicach rozpoczął swoją historię Światowy Zjazd Ślązaków. Piszę tak, bo organizatorzy już planują zorganizowanie kolejnego. Od 16 do 18 września nie tylko w Sali Sejmu rozbrzmiewała śląska mowa polsku, niemiecku, czesku i angielsku. W programie I Światowego Zjazdu znalazły się wydarzenia kulturalne, naukowe, sportowe. Rozpoczęto konferencją Migracje Górnoślązaków w XX wieku, zainicjowano próbę bicia rekordu Guinnessa w grze na cyji (czyli akordeonie), organizowane były także koncerty w katowickim Spodku, Hali sportowej w Siemianowicach i Domu Pieśni i Tańca w Zabrzu. Na boisku przy Stadionie Śląskim rozegrany został mecz piłki nożnej Ślązacy kontra Ślązacy. W ostatnim dzni Zjazdu, w niedzielę uczestnicy Zjazdu spotkali się na uroczystej mszy świętej pod przewodnictwem arcybiskupa Damiana Zimonia. Zjazd był wspaniałą okazją do - nie tylko rodzinnych spotkań ze ślązakami przybyłymi z wielu zakątków Europy i świata. 5: XXVII Muzyczne Święto Kwitnących Azalii W dniach 03 28 maja piękne wnętrza zamku w Mosznej po raz dwudziesty siódmy opanowały dwa żywioły: kwitnące azalie i muzyka. W tegorocznym, co prawda skromniejszym niż w latach poprzednich, Muzycznym Święcie Kwitnących Azalii - Moszna 2011 organizatorzy przewidzieli jak zwykle prawdziwą ucztę dla słuchaczy. Festiwal zainaugurował koncert Mistrza wśród Laureatów - profesora Andrzeja Jasińskiego - wirtuoza fortepianu, który grał utwory Mozarta, Beethovena i Chopina. W Recitalu mistrzowskim zagrały Kaja Danczowska (skrzypce) i Justyna Danczowska (fortepian). Wystąpił kwartet smyczkowy Ars Vivendi, a Waldemar Gromolak i Jerzy Adamowski przedstawili Mistrzowski Recital Gitarowy. Na koniec Muzycznego Święta Romantyczne duety w mistrzowskim wykonaniu wykonali Urszula Kryger i Jadwiga Rappe (mezzosopran) oraz Mariusz Rutkowski (fortepian). 4: Z Górnego Śląska do Fabryki Snów. Wyjątkowy cykl seansów filmowych, których cechą wspólną są postaci reżyserów, scenarzystów, operatorów, kompozytorów muzyki filmowej i aktorów urodzonych na Górnym Śląsku. Cały cykl składa się 36 pokazów filmowych w kinach Gliwic, Katowic i Opola. Są to filmy dotychczas prawie nieznane w Polsce, a w czasach PRL-u nawet zakazane. Celem pomysłodawców jest pokazanie również w tej dziedzinie dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska. Każdy z seansów poprzedza fachowe wprowadzenie popularyzujące nieznany, ale przebogaty dorobek kina niemieckiego. Proponowane pokazy są także dobrą okazją do poznania losów regionu i jego wielokulturowego bogactwa przez pryzmat biografii, historii urodzonych tu osób. Cykl rozpoczął się w lipcu 2011 i potrwa do lipca 2012. Na ekranie kinowym znalazły sie takie oto nazwiska Ślązaków w poszczególnych filmach: Metropolis - Guenter Rittau, (Chorzów) operator filmowy, Faust - Carl Hoffman (Nysa) operator filmowy, Błękitny anioł - Franz Waxman (Chorzów) kompozytor filmowy, Troje przyjaciół - Willy Fritsch (Katowice) aktor filmowy, Serengeti nie może umrzeć - Bernhard Grzimek (Nysa) operator filmowy (o którym czytaliśmy już w Kąciku), Wielka miłość - Michael Jary (Siemianowice Śląskie) kompozytor filmowy, Duchy zamku Spessart - Georg Tomalla (Katowice) aktor filmowy, 1000 oczu doktora Mabuse - Jan Fethke (Opole) scenarzysta i reżyser, Zamek Koenigswald - Horst Bienek (Gliwice) pisarz, scenarzysta i reżyser, Śmierć jest moim rzemiosłem - Teodor Kotulla (Chorzów) reżyser i krytyk, Lilli Marleen - Hanna Schygulla (Chorzów) aktorka filmowa. 3: Ślabikorz niy dlo bajtli, abo lekcyje ślónskij godki W 2011 roku ukazał się następny Śląski elementarz wydany staraniem Wydawnictwa Stowarzyszenia Pro Loquela Silesiana - Towarzystwa Kultywowania i Promowania Śląskiej Mowy. Książka jest zbiorem dowcipnych, ale bardzo interesujących o naukowym wręcz charakterze wykładów wygłoszonych przez Mirosława Syniawę, jakie odbywały się przez cały prawie ubiegły rok w Muzeum Śląskim. Ze wszech miar ciekawa i pouczająca książka, którą poprzedził Ślůnski ślabikorz o którym pisaliśmy w jednym z zeszłorocznych Kącików. Ten poprzedni tak oto zapowiadano w Wikipedii: Ślůnski ślabikorz - Polskie połne mjano projektu: Śląski elementarz - Przez oświatę strona 3
Śląska Lista Przebojów do kultury regionalnej) je starůnek uo napisańy szpecjalnygo porynczńika lo ślůnskich dźeckůw, ze kerygo bydům śe uůne ślůnskij godki uczyć. Liderym we roboće je Pro Loquela Silesiana, wespůłprocuje ś ńům Tôwarzistwo Piastowaniô Ślónskiyj Môwy Danga. Nad cołkům robotům regjyruje profesůr Jolanta Tambor, dyrechtůr Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. 2: Koncert u św. Anny W ramach obchodów 90. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego, Orkiestra Kameralna Miasta Tychy Aukso oraz Deutsche Kammerakademie Neuss pod dyrekcją Marka Mosia zaprezentowała podwójny koncert na skrzypce i wiolonczelę A-mol op. 102 Johannesa Brahmsa i Symfonię Pieśni Żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego. Wystąpili soliści: Anna Noworzyn- Sławińska sopran, Lena Neudauer skrzypce oraz Marcin Zdunik wiolonczela. Usłyszeliśmy koncert na najwyższym poziomie w pięknej scenerii nie tylko kościoła św. Anny ale także wyjątkowego w swej architekturze Nikiszowca. I laureat pierwszego miejsca: Śląskie Sacrum Wystawa przygotowana przez Muzeum Śląskie we współpracy z Muzeum Śląskim w Opawie w ramach wydarzeń kulturalnych towarzyszących Polskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Na wystawie zaprezentowano obiekty sztuki średniowiecznej po raz pierwszy od czasów powojennych obiekty ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach. Ekspozycję znacząco wzbogaciły cenne zabytki z innych muzeów, m.in.: z Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum w Nysie, Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach i Opolu. Zbiory muzealne uzupełniono o obiekty pochodzące ze śląskich kościołów, m.in. św. Bartłomieja w Głogówku i św. Jana Apostoła w Żorach. Zgromadzone na wystawie dawne obiekty kultu i jednocześnie wybitne dzieła gotyckiej sztuki sakralnej dopełnione fotografiami głównie w zakresie architektury, malarstwa ściennego oraz innych obiektów ruchomych, których wypożyczenie - z różnych przyczyn - nie było możliwe. Wystawa pokazała w piękny sposób pojęcie śląskiego sacrum doby średniowiecza i wielkość sztuki sakralnej w okresie gotyku na terenie Górnego Śląska. Poświęcenie sztandaru Bractwa Pielgrzymkowego Takiej uroczystości kosztowska świątynia dawno nie oglądała. Na niedzielnej sumie 23 października we Mszy Świętej dziękczynnej za 14 lat istnienia Bractwa Pielgrzymkowego połączonej z poświęceniem sztandaru Bractwa pojawiło się piętnaście pocztów sztandarowych Związku Górnośląskiego, dwa sztandary Związku Podhalan oraz sztandar Archikonfraternii Literackiej Najświętszej Maryji Panny z Mysłowic Janowa. Obecne były władze samorządowe Mysłowic oraz prezydent Piekar Śląskich. Liczna była reprezentacja wiernych w górnośląskich strojach regionalnych. Już na godzinę przed rozpoczęciem Mszy Świętej na parking przy kosztowskim kościele zjeżdżać zaczęli zaproszeni goście. Pierwsi pojawili się Górale Żywieccy z nowym Prezesem żywieckiego Oddziału Związku Podhalan Stanisławem Lizakiem. Były V-ce Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan Władysław Motyka przywiózł ze sobą kapelana Związku Podhalan, ks. Władysława Zązla, z obecnym V-ce Prezesem Adamem Banasiem przybył z kolei kustosz sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy ks. Franciszek Warzecha. Przybył również z ekipą z dalekiego Łącka Wojciech Bogucki, od paru lat dobry znajomy w Bractwie. Sukcesywnie przybywali również przedstawiciele Kół Związku Górnośląskiego ze swoimi sztandarami; zabrakło jedynie pocztu z Koła Łagiewniki. Przybyli ugoszczeni zostali w salce parafialnej kawa i kołoczem, przy poczęstunku był czas na luźne rozmowy Podhalan i Górnoślązaków. Najświętszą Eucharystię oprócz proboszcza kosztowskiej parafii ks. Andrzeja Słabkowskiego sprawowali: kapelan Związku Górnośląskiego ks. Paweł Buchta, kapelan Związku Podhalan ks. Władysław Zązel oraz kustosz sanktuarium w Rajczy ks. Franciszek Warzecha. Kosztowski proboszcz w homilii nawiązał do słów Roty Ślubowania, którą powtarzają nowo przyjmowani członkowie Bractwa odnosząc je do codziennego życia każdego mieszkańca ziemi górnośląskiej. Owacjami na koniec Mszy Świętej przyjęli wierni w kościele wystąpienie kapelana Związku Podhalan, ks. Władysława Zązla, który rozpoczął od odśpiewania góralskiej piosenki i przyśpiewką góralską swoje wystąpienie zakończył. W Modlitwie Wiernych oprócz Górali, strona 4
mysłowiczan z Koła Brzezinka i Mysłowic Janowa uczestniczyli przedstawiciele z innych regionów Górnego Śląska: Suszca (region pszczyński) i Opola. Na zakończenie Mszy Świętej nastąpiła ceremonia poświęcenia sztandaru oraz ślubowanie nowych członków Bractwa. Poczet sztandarowy nowopoświęconego sztandaru stanowili: Bernard Lipiński (chorąży) oraz Genowefa Lipińska i Łucja Morkisz. Wszyscy (podobnie jak kilkunastu członków Bractwa) ubrani byli w górnośląskie stroje regionalne. Na zakończenie Eucharystii Prezes Bractwa Pielgrzymkowego Jacek Pytel podziękował duchowieństwu, władzom samorządowym z Mysłowic i Piekar i Zarządowi Związku Górnośląskiego oraz delegatom Kół Związku Górnośląskiego i Związku Podhalan. Ceremonię w kościele uświetnił śpiewem chór z miejscowej parafii. Po Eucharystii uczestnicy uroczystości przenieśli się na salę bankietową w hotelu Trojak. Tutaj nastąpiło przekazanie sztandaru przez Prezesa Związku Górnośląskiego Andrzeja Stanię na ręce Jacka Pytla. W drzewce sztandaru wbite zostały przez donatorów gwoździe; przybite zostały również gwoździe z nazwami odwiedzanych najważniejszych sanktuariów. Bardzo wzruszające były wystąpienia zaproszonych gości, szczególnie emocjonalnie wypowiadali się zaprzyjaźnieni od lat z Bractwem Górale Żywieccy i z Łącka. Górale na ręce Jacka Pytla złożyli pamiątki będące podziękowanie za lata wspólnego działania. W trakcie uroczystości przeprowadzono zbiórkę, która zasiliła Papieskie Dzieła Nowego Tysiąclecia. Przez lata pielgrzymowania członkowie stowarzyszenia i osoby spoza Bractwa odwiedzili około stu sanktuariów, w których czczone są ukoronowane koronami papieskimi wizerunki Pana Jezusa, Matki Bożej i Świętych Pańskich. Najbardziej znane to Jasna Góra, Licheń, Kalwaria Zebrzydowska, Zakopane- -Krzeptówki, Kraków-Łagiewniki czy Ludźmierz, ale w tej liczbie są też sanktuaria mało znane poza najbliższym otoczeniem. Któż z nas wiedział o Tursku, Staniątkach, Szczyrzycu, Różanymstoku. Albo leżące niemal za miedzą Bielany czy Stara Wieś. Członkowie Bractwa odwiedzili też dwa sanktuaria poza granicami naszego kraju: w Lewoczy na Słowacji oraz w Ostrej Bramie w Wilnie na Litwie. Łącznie odbyto około dwustu pielgrzymek i wyjazdów. W trakcie pielgrzymek mysłowiczanie zwiedzali również obiekty historyczne (zamki, muzea, Panoramę Racławicką itp.). Bywali zapraszani na uroczystości opłatkowe i swięcone do Oświęcimia i na Ziemię Żywiecką, brali udział w Światowym Zjeździe Górali Polskich oraz na dożynkach w Rajczy. Osobny rozdział stanowił udział w rajdach rodzinnych szlakami Jana Pawła II na Rycerkę Wielką w okolicach Rajczy. Inną formą działalności Bractwa była pomoc przy remontach i rozbudowach pensjonatu Sióstr Boromeuszek w Zakopanem i domu zakonnego Księży Saletynów w Krasowach oraz prace przy budowie postumentu pod figurę M.B Fatimskiej w Krasowach. Od kilku lat członkowie Bractwa bardzo mocno angażują się w życie swoich macierzystych parafii: w Wesołej pomagają przy organizacji i prowadzeniu letnich półkolonii dla dzieci, w Krasowach sprawują opiekę nad Krzyżem Pożarowym na Furmańcu i angażują się w festyn parafialny oraz akcje przy okazji większych świat kościelnych zaś w Kosztowach byli inicjatorami odrodzenia się idei festynów parafialnych. Bractwo wspierało finansowo następujące dzieła: budowę bazyliki licheńskiej, dofinansowanie uroczystości koronacji M.B Saletyńskiej w roku 2007 w parafii w Gdańsku-Sobieszewie oraz zakupu witraża do kaplicy Miłosierdzia Bożego. Zgodnie z Deklaracją Związku Górnośląskiego Bractwo kultywuje kulturę i gwarę górnośląską. Przejawem tego były konkursy gwarowe dla dzieci które zorganizowano wraz z Kołami Związku z terenu Krainy Mysłowickiej. Członkowie Bractwa przychodzą na związkowe uroczystości ubrani w górnośląskie stroje regionalne ale prezentują je również poza naszym regionem i na niektórych pielgrzymkach. W roku 2004 zorganizowana została na terenie parafii Kosztowy, Krasowy i Wesoła wystawa obrazująca historię pielgrzymowania. By poprawić logistykę związaną z organizacją pielgrzymek, czterech członków Bractwa wzięło udział w szkoleniu dla organizatorów turystyki w ramach programu Turystyka wspólna sprawa zdobywając stosowne certyfikaty. Bractwo wydaje bezpłatny biuletyn informacyjny Pielgrzym oraz posiada stronę internetową. Funkcję opiekunów duchownych pełnią księża ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy Saletynów: ks. Mariusz Czachor, ks. Jerzy Makul, obecnie tę funkcję pełni ks. Andrzej Szklarski. Z Bractwem pielgrzymowali również księża z mysłowickich parafii. Dodać należy, że ks. Mariusz Czachor został w roku 2010 uchwałą Zarządu Głównego Związku Górnośląskiego Honorowym Członkiem Związku Górnośląskiego. Imponujący był w czasie tych 14 lat istnienia przyrost liczbowy. Obecnie Bractwo Pielgrzymkowe liczy około 170 członków: największa ich liczba pochodzi z parafii w Wesołej, licznie reprezentowane są parafie w Kosztowach, Krasowach i Mysłowicach. Władze Bractwa tworzą: Jacek Pytel, Anna Król, Irena Pytel, Bronisława Matuszczyk i Halina Dreinert z Kosztów, Jakub Klimek i Danuta Rozmus z Wesołej oraz Irena Długajczyk z Krasów. Bractwo Pielgrzymkowe założone zostało podczas X Pielgrzymki Tatrzańskiej, 18 października w Zakopanem i jako jedyna jednostka organizacyjna Związku Górnośląskiego założona została poza terenem Górnego Śląska. Komitet Założycielski Bractwa Pielgrzymkowego to: Jacek Pytel, Eugenia i Stefan Lasokowie, Agnieszka Machnik, Leokadia Gąsior, Elfryda Bołdys, Anna Sitko, Anna Seweryn (+2008), Irena Stolarz, Helena Moczygęba (+2010), Zofia Smycz, Gabriela Zielniok, Damian Musioł, Jerzy Kuczowicz. strona 5
I ZJAZD ŚLĄZAKÓW Czasy w których żyjemy naznaczone są dużą niepewnością jutra. Kryzys gospodarczy na całym świecie, 1 mld ludzi żyje w krajach zamożnych a prawie 6 mld w krajach trzeciego świata. Nierówności ekonomiczne zawsze rodziły procesy anarchizacyjne. Gdy do tego dodamy kryzys rodziny, niszczenie autorytetów, rosnący egoizm i agresja, niszczenie środowiska naturalnego to możemy się o jutro obawiać. Kilka słów o Związku Górnośląskim. Powstał w 1989 roku jako pierwszy przed Rasiem i Związkiem Górnoślązaków. Bazuje na tradycjach chrześcijańskich a więc i katolickich i protestanckich, na tradycjach powstańczych i przemyśleniach Wojciecha Korfantego. Związek nie dzieli lecz integruje żyjących na Górnym Śląsku nie zależnie jak długo tu żyją. Ludzi dobrej woli zapraszamy do współdziałania dla dobra tej ziemi i ludzi tu żyjących. Wyróżnikiem naszym jest Deklaracja Ideowa, którą znajdziecie państwo pod adresem WWW.zg.org. pl ale też twierdzimy, że niezależnie czy ktoś jest: Polakiem, lązakiem, Żydem, Czechem, Niemcem i mówi o ląsku, że to jest jego Mała Ojczyzna, to ma do tego prawo. Dlatego uważamy, że w spisie każdy może określić swoją narodowość jak serce mu dyktuje i nie możemy naszym członkom i sympatykom sugerować np.?podaj że jesteś ślązakiem.. W kwestii autonomii dla ląska uważamy, że autonomia była potrzebna dla ląska w 1920 roku, kiedy ląsk należał do Niemiec ale nie dziś po 66 latach pokoju w tej części Europy i 7 latach pozostawania Polski Unii Europejskiej. Dziś w regionom w Polsce więc i G. Śląskowi potrzebna jest kontynuacja reformy samorządowej, która jest niedokończona? czyli decentralizacja Finansów publicznych. Mówimy, że gdy decyzje o wydaniu złotówki podejmuje się w gminie, to siła sprawcza złotówki jest czterokrotnie większa niż gdy decyzje takie podejmuje tzw. Centrala w Warszawie. Jest to też najlepsza recepta dla naszego Rządu na kryzys gospodarczy. Dlaczego wiatowy Zjazd lązaków? Bo lązacy udowodnili, że mimo 6 wieków pozostawania poza Polską zachowali wartości, które są fundamentem cywilizacji europejskiej. Są to religijność, rodzinność, pracowitość, poszanowanie drugiego w tym autorytetów, zdyscyplinowanie, odwaga i pragnienie pokoju. To są wartości i trzeba je przypomnieć. A jesteśmy rozsiani po całym świecie. Andrzej Stania - Prezes Związku. strona 6
R E F L E K S J E na początku 2012. roku Czas kryzysu szansą przyspieszenia rozwoju /cytaty pochodzą z dokumentów konstytutywnych i programowych Związku Górnośląskiego/ Na początku Nowego Roku 2012. pełni nadziei po raz dwudziesty trzeci wracamy do przypomnienia, że obrona wartości kulturowych i cywilizacyjnych Górnego Śląska powstałych na gruncie chrześcijańskim, jak również dążność do integracji społeczności regionu wokół jego wartości dawnych i nowych, ciągle a nawet coraz bardziej intensywnie stanowią o naszej działalności. Musimy o tym pamiętać by nie ulec atrakcyjności i pozornie większej skuteczności obcego im populizmu. Przez minione lata ujawniły się wielorakie opcje i postawy jego mieszkańców. Potwierdza to w pełni zasadnicze przesłanie Deklaracji Związku o wielokulturowym obliczu naszej ziemi. Górny Śląsk jest bowiem małą Ojczyzną i tych, którzy mówią o sobie Polacy, i tych, którzy mówią o sobie Ślązacy, i tych którzy mówią o sobie Niemcy, i tych którzy mówią o sobie Morawianie, i tych, którzy są Żydami. Synami i córkami tej Ziemi są zarówno Ci, którzy mieszkają tu od dziada pradziada, jak i Ci, którzy stali się nimi z konieczności lub z wyboru. Gratulujemy Ślązakom Ślązakom uzyskanej możliwości zarejestrowania swojego stowarzyszenia. Mamy nadzieję na współpracę, bo koniecznym jest, by razem podjąć dzieło odtworzenia wszystkich wartości stanowiących o tożsamości regionu wśród regionów naszego kraju. Razem i na równych prawach, a więc uwzględniając racje większości i mniejszości narodowych i wyznaniowych. Trzeba porzucić anachroniczne, wrogie sobie nacjonalizmy, myśleć bardziej o tym, co łączy, a nie co dzieli, zwrócić się ku przyszłości, wyzbyć się dzielących emocji. Dbajmy więc o dobro wspólne jakim jest nasza śląska ziemia. Niech będzie ona szkołą pełnej samorządności. Otwórzmy się na różne, także i nowe wartości. Stańmy się pomostem ku jedności Europy. Bądźmy otwarci i aktywni. Pilnujmy aby każdy miał prawo do swobodnego określania swej tożsamości, bez względu na pozycję społeczną, nawet wtedy kiedy jest arcybiskupem. Próbujący rozgrzewać nacjonalistyczne stosy muszą wiedzieć, że napotkają nasz zdecydowany sprzeciw. Górny Śląsk składa się z trzech członów geograficznych i historycznych: Opolskie, Katowickie i Cieszyńskie. Ta wielorakość to bogactwo; nie zmarnujemy jej przez brak jedności. Nasze działania powinny iść w kierunku budowania więzi regionalnej i odbudowy zdolności asymilacyjnych Górnego Śląska. Nasza rola powinna polegać na wydobywaniu wartości, na łączeniu ludzi, na pośredniczeniu w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych aby stał się miejscem spotkania, dialogu, przepływu dóbr, myśli, idei i wartości. Dzięki regionalnej współpracy ponad granicznej wiemy, że ciągle niedoceniany jest wkład, w odrodzenie się demokracji, naszych braci mieszkających w Republice Czeskiej. Pragnę dlatego, przypomnieć męczeńską śmierć poprzez samospalenie w lutym 1969 roku - Górnoślązaka Jana Zajica. Urodził się 3. lipca 1950. roku w Witkowie koło Opawy czyli w dawnym Księstwie Cieszyńskim, zmarł 25. lutego 1969. roku w Pradze). Jako czeski student dokonał samospalenia protestując przeciw okupacji Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego. Jan Zajic był synem sprzedawcy kosmetyków i nauczycielki. Od 1965. roku uczył się w szkole kolejowej. Pierwotnie zamierzał ukończyć liceum i studiować weterynarię, ale choroba ojca i trudna sytuacja finansowa rodziny zmusiły go do zmiany planów. W czasie nauki interesował się literaturą, poezją i próbował pisać bajki. Po samospaleniu Jana Palacha, Zajíc uczestniczył w głodówce protestacyjnej, która zakończyła się w dniu pogrzebu Palacha. Mniej więcej miesiąc później załamany postępującą tzw. normalizacją i tym, że czyn Palacha nie spowodował trwałych reakcji społecznych postanowił go naśladować. W rocznicę przewrotu komunistycznego z 1948 r. pojechał pociągiem do Pragi wraz ze szkolnym kolegą, Czechosłowacka Służba Bezpieczeństwa wiedziała o jego wyjeździe i z tego powodu Zajic nie zamierzał się nigdzie zatrzymywać. Po przyjeździe do Pragi kupił w drogerii na ulicy Vodičkovej materiały łatwopalne, pożegnał się z kolegą, któremu oddał dowód osobisty, odezwę do narodu czechosłowackiego, list do rodziców i przyjaciela w Pradze. Potem udał się na Plac Wacława. W jego górnej części w przejeździe domu nr 39 oblał się 8. litrami benzyny. Zamierzał wybiec na ulicę, ale to mu udaremniono. Spłonął w głębi przejazdu i zmarł na miejscu. Tragedia rozegrała się w ciągu kwadransa, między 13.30-13.45. Jan Zajic pragnął być pochowany w Pradze, ale na to nie zgodziła się Służba Bezpieczeństwa. Jego zwłoki przewieziono do Witkowa, gdzie 2 marca 1969 roku odbył się pogrzeb, w którym uczestniczyło ok. 10 000 osób. Nagrobek dla niego, podobnie jak dla Jana Palacha, wykonał rzeźbiarz Olbram Zoubek. Po aksamitnej rewolucji przed Muzeum Narodowym wmurowano w bruk pomnik ku czci Palacha i Zajica. W rodzinnym Witkowie Jego imieniem nazwano rynek. W liście, który zostawił dla bliskich napisał, m.in.: Kochana mamusiu, kochany ojcze, miły bracie, droga siostro! Gdy będziecie czytać te linijki będę już martwy, albo prawie martwy. Wiem co wam czynię. Proszę abyście nie mieli mi tego za złe. Nie jesteśmy na świecie niestety sami! Nie robię tak dlatego, że jestem znudzony życiem! Robię to bo cenię życie! Wierzę, że w ten sposób poprawię życie innych! Znam cenę życia! Wiem, że jest ono najcenniejsze! My na Górnym Śląsku znamy cenę życia. Dwadzieścia dwa lata po samospaleniach w Pradze, złożyło je w ofierze Dziewięciu Górników z Wujka. By nie nastąpiła powtórka wydarzeń, na skutek odrodzenia się centralizmu państwowego a przez to państwa totalitarnego, głosimy i realizujemy samorządową wersję zasady pomocniczości: Tyle państwa, ile koniecznie potrzeba. Tyle samorządności, ile można. Związek Górnośląski widzi w regionalizacji państwa skuteczny sposób na wychodzenie naszego kraju z kryzysu gospodarczego i społecznego. Stąd też uważamy, że sprawa regionalizacji nie może być odwlekana. Za najlepszą formę docelowej struktury państwowej uważamy koncepcję regionów autonomicznych. Związek Górnośląski zdecydowanie opowiada się za taką koncepcją z uwzględnieniem woli mieszkańców. Dochodzenie do ostatecznego kształtu ustrojowego Regionu powinno nastąpić na drodze ugody i przyzwolenia wspólnot lokalnych. Nadchodzący Nowy Rok 2012 niech będzie błogosławionym czasem kontynuacji regionalizacji jako drogi przechodzenia Osoby w szersze społeczności przy zachowaniu swej autonomii i tożsamości by nie zagrażało jej zniszczenie przez presję grupy politycznej, kulturalnej, etnicznej czy jakiejkolwiek innej. Życzmy sobie wytrwałości i cierpliwości w realizacji celów Józef Buszman Współzałożyciel i Wiceprezes Związku Górnośląskiego strona 7
kącik poezji HEJ KOLYNDA, KOLYNDA Co to jest kolynda? Jak idzie wyczytać w môndrych książkach abo wysznupać w Internecie, to słowo kolynda aże łod Rzymianôw pochodzi. Calendae - to znaczyło piyrszy dziyń miesiônca. Julik Cezor wtedy łogłosiył że zaczyno sie nowy rok administracyjny. Skuli tego wszyscy skłodali powinszůwania, gyszynki i śpiywali pieśniczki. Moda ta przejyni chrześcijony, bo przeca Godnie Świynta, abo jak wto woli Boże Narodzynie, to po prowdzie tyż poczôntek rachuby nowego czasu. Skuli tego śpiywki kere sie wtedy śpiywo nazywômy kolyndami. Downo, downo tymu kolynda była pieśniôm powitalnôm. Dopiero nieskorzi, jak sie chrześcijaństwo umocniyło, stała sie pieśniôm religijnôm. Ci kerzy kolyndy ukłodali korzystali z Ewangelie Świyntego Mateusza i Świyntego Łukasza a potym z pobożności ludowy. Nojstarszo kolynda polsko jako sie zachowała pochodzi ze 1424 roku i nazywo sie Zdrôw być Krôlu Anielski. Autorôw wiykszości kolynd niy znômy. Ale wiymy, że kômpônuwali je tyż Feliks Nowowiejski, Zyg-munt Noskowski i Witold Lutosławski. My piekorzanie mogymy być w zocy bo Franciszkôn - łojciec Ansgary Malina, kery sie urodziył w Piekarach, a tak dokładni to we Dômbrôwce, tyż kômponuwôł kolyndy. Nojbarzi znano na côłkym świecie kolynda to Cicha noc, kero powstała we 1818 roku. Poskłodôł jôm kapelônek ze organistôm we małym austryjockim miasteczku. Kolynda ta przełożôno na 300 jynzykôw i dialektôw. A kery narôd mo nojwiyncy kolynd? My - Poloki, bo mômy ich do kupy ze pastorałkami koło 500. We Godnie Świynta wszyscy, tak jak kiedyś Rzymiôny sie łodwiedzajôm, darujôm gyszynki i spiywajôm. Ale sôm jedne łodwiedziny zocne, kere sie tyż nazywo kolyndôm. Sôm to łodwiedziny farorza abo kapelônka w chałpach parafian. Tako kolynda jest łod drugigo dnia Świônt Bożego Narodzynio i zaroz po nich. Ale sôm tyż sroge parafie we kerych kolynda jest już we adwyncie. Tako kolynda jest łod dowiyn downa. Idzie wyczytać we Ewangelii Świyntego Łukasza, że Chrystus poleco swojym 72 uczniôm aby szli do kożdego miasta i miejscowości. Kupa lot tymu nazod ło kolyndzie pisoł Mikołaj Rej a i we prawie kanonicznym stoi napisane, że farorz mo odwiedzać familie. Do kolyndy trza sie przyrychtůwać. Dôm na glanc wysprzątać. (Bezto sie godo, jak wto mo richtik porzônek, że mo wysprzôntane jak na kolynda.) W paradny izbie mo być stôł przikryty biołym serwetym a na niym krziżyk, świyczki, Pismo Świynte i świyncôno woda. We kolynda cołko familia mo być w dôma. Wszyjscy łoblecyni we niydzielne łachy. Bajtle, kere chodzôm do szkoły majôm mieć hefty do religie. Ksiônżoszek niy przichodzi sôm. Przichodzôm tyż ministranty i kościelny abo łorganista. Wedle polski i niymiecki tradycje pisze sie na drzwiach chałpy poświyncônôm kredôm litery: C+M+B i rok pański. Niy łoznoczo to, jak godajôm, imiôn trzech krôli: Kacpra, Melchiora i Baltazara abo jak niykerzy błoznujôm i pedzôm Kożdy ministrant buks. Na drzwiach pisze sie skrôt łacińskigo łokreślynio: Christus Mansionem Benedicat co po przełônaczyniu na polski łoznaczo: Chrystus Mieszkanie Błogosławi. Jest to keby we Starym Testamyncie jak znaczôno drzwi krwiôm baranka paschalnego. To takie prziznowanie sie do kogo sie noleży. IDÔM ŚWIYNTA Zaś idôm świynta. Choć sôm co roku, kożdy nerwowo czeko ło zmroku na piyrszo gwiôzdka, co mo zaświycić. Czas wtedy jakoś inaczy leci. A co takigo te świynta majôm, że wszyscy łod downa tak sie starajôm, by była choinka, karp i makôwki, w chałpie porzôndek, na baczność zogôwki? Na co czekômy, tak rok po roku, w grudniowo wilijo po ćmoku? By sie familia przy stole trefiyła, by sie tradycja godnich świônt spełniyła, by z biołym opłatkym sie powinszůwać, by pod choinkôm gyszynki darůwać, by śpiywać kolyndy ło Dzieciôntku, zrodzônym kajś w stajynki kôntku. A może jednak nôm ło to chodzi, że wroz z Dzieciôntkiym nadzieja sie rodzi i twarde serca sie pozmiyniajôm. Wszyscy sie przoć bydôm, jak w wilijo przajôm. Radosnego świyntůwanio Bożego Narodzynio. Na bezrok nadzieje w sercu, zdrowio i niych kożdymu błogosławi nowo narodzone Dzieciôntko. Tego winszuja członkom Zwiônzku Gôrnoślônskigo i wszystkym, kerzy przajôm ślônski godce. Prezeska piekarskigo Koła Zwiônzku Gôrnoślônskigo Helyna Leśniowsko. We świynta i zaroz po nich łodwiedzajôm tyż chałpy kolyndziorze. Sôm to betlyjkorze z betlyjkôm (a betlyjka łod Świyntego Francika mômy już ponad 700 lot), pastuszki z gwiazdôm abo herody. Herody, to było pora synkôw przeblecônych za Heroda, jego marszałka, był tyż anioł, dioboł no i śmiertka. Szkoda, że takich prawdziwych kolyndnikôw ciynżko trefić coby kolynda zaśpiywali i powinszůwanie podzieli. Powinszůwanie miast kolyndnikôw. Życzynia na kożdy dziyń na niydziela, świynto i beztydziyń. Niych zdrowie dopisuje, choroba zaś łomijo na kôncie srogi geltag i jeszcze wiynkszo pynzyjo. Coby przoła wôm familio, sômsiôd i szef byście zowdy mogli na gymbie uśmiych mieć. Coby kożdymu chciało sie chcieć do drugiego dobre serce mieć. I jeszcze, aby wszystkie życzynia mogły spełnić się łod rynki potrzebno jest bez côłki rok łopieka Pônbôczka i Piekarski Paniynki. Wydawca: Związek Górnośląski Katowice ul. Stalmacha 17, tel. 32 251-27-25, e-mail: biuro@zg.org.pl Druk: KAGA-DRUK, ul. Sarmacka 7, Katowice, tel. 32 255-34-18, 32 209-05-48, e-mail: kaga@kaga.x.pl strona 8