Opracowania sygnalne DZIECI I MŁODZIEŻ W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2009 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 D E M O G R A F I A Liczba ludności województwa śląskiego na koniec 2009 r. wyniosła 4640,7 tys. osób, z czego 27,5% stanowiły dzieci i młodzież do 24 roku życia. Udział tej grupy wiekowej w ludności ogółem systematycznie maleje, w porównaniu z rokiem poprzednim zmniejszył się o 0,7 pkt proc. Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost liczby dzieci poniżej 1 roku życia o 883 w stosunku do 2008 r. Struktura ludności w wieku 0 24 lata 2008 2009 27,7% 16,3% 15,3% 27,3% 17,3% 15,6% 0 4 lata 5 9 10 14 22,7% 17,9% 22,2% 17,6% 15 19 20 24 lata W 2009 r. zawarto 31,2 tys. małżeństw, tj. o 100 więcej niż w roku poprzednim. Kobiety wstępowały w związek małżeński najczęściej w wieku 20-24 lata 35,5% oraz 25-29 lat 37,9%, większość mężczyzn natomiast w wieku 25-29 lat 44,6%. W omawianym roku rozwiodło się 8,7 tys. par małżeńskich. Prawie 41% rozwodów dotyczyło małżeństw bez dzieci, 40,4% małżeństw z 1 dzieckiem, natomiast 15,8%, 2,5% i 0,7% małżeństw posiadających dwoje, troje lub czworo i więcej dzieci. W 2009 r. w województwie śląskim urodziło się 47,9 tys. dzieci, tj. o 1,8% więcej niż w 2008 r. Najwięcej dzieci rodziły matki w wieku 25-29 lat 37,8% oraz 20-24 lata 20,4%. Liczba zgonów w województwie w 2009 r. wyniosła 48,6 tys. Zgony osób w wieku 0-24 lata stanowiły 1,6% ogólnej liczby zgonów, a ich liczba zwiększyła się w skali roku o 8,8%. Liczba zgonów niemowląt wyniosła 344, z tego 59,6% to zgony chłopców.
Struktura zgonów ludności w wieku 0-24 lata 2008 49,0% 2,4% 4,2% 16,7% 27,6% 0 4 lata 5 9 10 14 2009 47,4% 3,4% 3,5% 14,5% 31,3% 15 19 20 24 lata W 2009 r. napływ ludności na pobyt stały wyniósł 45,2 tys. osób, a odpływ 50,0 tys. osób. Saldo migracji na pobyt stały ogółem wyniosło minus 4,8 tys. W przypadku migracji wewnętrznych dzieci i młodzież w wieku 0-24 lata stanowiły 35,7% napływu i odpływu migracyjnego wśród ogólnej liczby migrujących. Dzieci w wieku do 4 lat stanowiły 9,5%, a młodzież w wieku 20-24 lata 12,0% napływu i odpływu ogółem. Migracje zagraniczne na pobyt stały wskazują na przewagę wyjazdów. W 2009 r. liczba emigrantów wyniosła 4,3 tys., natomiast imigrantów 2,7 tys., tym samym saldo migracji zagranicznych wyniosło minus 1,6 tys. osób. Osoby w wieku 0-24 lata stanowiły 23,6% ogólnej liczby emigrantów oraz 44,9% imigrantów. Migracje zagraniczne ludności na pobyt stały według wybranych grup wieku w 2009 r. Ogółem Miasta Wieś ogółem razem razem męźczyźni mężczyźni mężczyźni IMIGRACJA... 2715 1797 918 2196 1393 803 519 404 115 0 4 lata... 567 269 298 529 246 283 38 23 15 5 9... 71 26 45 60 22 38 11 4 7 10 14... 50 28 22 43 23 20 7 5 2 15 19... 67 40 27 52 30 22 15 10 5 20 24 lata... 465 415 50 324 283 41 141 132 9 EMIGRACJA... 4349 1948 2401 3526 1586 1940 823 362 461 0 4 lata... 129 68 61 110 56 54 19 12 7 5 9... 157 78 79 133 65 68 24 13 11 10 14... 178 95 83 161 89 72 17 6 11 15 19... 183 106 77 147 88 59 36 18 18 20 24 lata... 379 141 238 301 101 200 78 40 38 O P I E K A N A D D Z I E Ć M I I M Ł O D Z I E Ż Ą Opiekę nad dziećmi i młodzieżą pozbawionymi całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej sprawują rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo-wychowawcze. W końcu 2009 r. w województwie śląskim funkcjonowały 5373 rodziny zastępcze, w których opieką objętych było 7710 dzieci. Rodziny spokrewnione z dzieckiem stanowiły 79,6% ogółu rodzin zastępczych, w których wychowywało się 70,7% wszystkich dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Rodziny niespokrewnione z dzieckiem stanowiły 17,0% ogólnej liczby rodzin zastępczych, a rodziny zawodowe 3,3%. W końcu 2009 r. we wszystkich rodzinach zastępczych w województwie przebywało 8164 podopiecznych, w tym 454 powyżej 18 roku życia. Wśród wychowanków niepełnoletnich największą grupę stanowiły dzieci w wieku 7-13 lat (43,4%) oraz 14-18 lat (36,3%), a najmniejszą w wieku 0-3 lata (8,1%). Prawie 49% dzieci w rodzinach zastępczych to dziewczęta. - 2 -
Struktura wychowanków całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych według wieku w 2009 r. (stan w dniu 31 XII) 3,7% 14,0% 29,9% 9,2% 7,6% 35,7% 0 3 lata 4 6 7 13 14 16 17 18 pełnoletni kontynuujący naukę W końcu 2009 r. w województwie funkcjonowały 363 placówki wspierające funkcje opiekuńczo- -wychowawcze rodzin. Całodobową opiekę zapewniało 77 placówek, w których przebywało 2327 wychowanków, z czego 53,9% w placówkach socjalizacyjnych. Z 286 placówek wsparcia dziennego korzystało 9836 wychowanków. Struktura całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych w 2009 r. (stan w dniu 31 XII) 36,4% 32,5% 6,5% 24,7% socjalizacyjne rodzinne interwencyjne wielofunkcyjne O Ś W I A T A I W Y C H O W A N I E W 2009 r. funkcjonowały 1652 placówki wychowania przedszkolnego, z tego 1226 przedszkoli, 1 zespół wychowania przedszkolnego, 17 punktów przedszkolnych i 408 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba placówek zwiększyła się o 3,2%, w tym przedszkoli o 2,8%. Większość przedszkoli zlokalizowanych jest w miastach (72,3%). Wychowaniem przedszkolnym objęto 122,1 tys. dzieci, z tego 110,9 tys. uczęszczało do przedszkoli (647 na 1000 dzieci w wieku 3 6 lat). W roku szkolnym 2009/10 w 1254 szkołach podstawowych uczyło się 245,1 tys. dzieci o 2,7% mniej niż w roku szkolnym 2008/09, a w 753 gimnazjach 145,4 tys. dzieci o 4,7% mniej. Liczba absolwentów szkół podstawowych z roku szkolnego 2008/09 wyniosła 45,1 tys. i była niższa o 4,4% w porównaniu z rokiem szkolnym 2007/08, natomiast w gimnazjach 49,5 tys., tj. o 6,3% mniej. W roku szkolnym 2009/10 działały 1453 szkoły ponadgimnazjalne dla dzieci i młodzieży (łącznie z policealnymi), do których uczęszczało 212,9 tys. osób. Edukacja według szczebli kształcenia szkoły 2009/10 Abssolwenci uczniowie 2008/2009 Podstawowe... 1254 245093 45115 Gimnazja... 753 145433 49499 Zasadnicze szkoły zawodowe 198 24714 7467 Licea ogólnokształcące a... 290 69831 25309 Licea profilowane... 176 4884 3653 Technika a... 276 69417 14750 Specjalne szkoły przysposabiające do pracy... 23 1049 169 Artystyczne b... 25 3738 609 Policealne... 465 39300 10984 Wyższe... 45 187236 c 43637 a Łącznie z uzupełniającymi. b Dające uprawnienia zawodowe. c Łącznie z filiami, wydziałami zamiejscowymi i punktami konsultacyjnymi, bez resortu spraw wewnętrznych i administracji. - 3 -
Na uczelniach województwa śląskiego (bez filii uczelni, których główna siedziba znajduje się poza terenem województwa) w roku akademickim 2009/10 kształciło się 178,0 tys. studentów. W wyższych szkołach technicznych studiowało 28,6% studentów, a w ekonomicznych 27,7%. W szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych (bez policealnych) dominuje nauka języka angielskiego jako przedmiotu obowiązkowego. Języka tego uczyło się w szkołach podstawowych prawie 95% uczniów, gimnazjalnych prawie 90%, liceach ogólnokształcących prawie 99%, a w technikach ponad 97%. W roku szkolnym 2009/10 większość szkół podstawowych (95,5%), gimnazjów (84,9%), techników (82,8%) i liceów ogólnokształcących (79,4%) posiadało komputery w swoich placówkach. Liczba uczniów przypadających na 1 komputer przeznaczony do użytku uczniów wyniosła w szkołach podstawowych 13, gimnazjach 12, liceach ogólnokształcących 11, a w technikach 7. O C H R O N A Z D R O W I A W 2009 r. opiekę medyczną nad pacjentami sprawowało 8836 lekarzy specjalistów, spośród których 791 to specjaliści pediatrii, 127 neonatologii, a 29 neurologii dziecięcej. W 2009 r. w 113 szpitalach ogólnych na przyjęcie pacjentów przygotowanych było 25350 łóżek (bez miejsc dla noworodków), w tym dla dzieci i młodzieży do 18 lat 3249, przy czym leczeni w tym wieku stanowili 12,7% wszystkich pacjentów. W oddziałach neonatologicznych było 980 łóżek i 294 inkubatory. Stan zdrowia dzieci i młodzieży ze stwierdzonymi schorzeniami a w 2009 r. Ogółem Z tego w wieku 0 2 3 4 5 9 10 14 15-18 O G Ó Ł E M... 181154 17042 18639 40976 57902 46595 Nowotwory... 761 95 69 158 209 230 Niedokrwistość... 8209 3269 1251 1222 1154 1313 Choroby tarczycy... 3582 112 182 438 1169 1681 Cukrzyca... 1539 50 81 297 534 577 Niedożywienie... 3943 427 488 917 1234 877 Otyłość... 14018 539 1385 3147 4990 3957 Zaburzenia odżywiania... 294 16 102 176 Upośledzenie umysłowe... 3498 192 336 808 1160 1002 Padaczka... 3734 142 301 863 1286 1142 Dziecięce porażenie mózgowe... 1897 156 203 450 549 539 Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka... 36963 638 2360 7939 13735 12291 Choroba nadciśnieniowa... 2803 42 60 236 822 1643 Alergie... 47432 9726 8727 11598 10217 7164 Zniekształcenie kręgosłupa... 53246 292 1940 11609 22431 16974 Choroby układu moczowego... 7127 1136 1237 1766 1575 1413 Wady rozwojowe... 8887 1677 1575 2231 1983 1421 Zaburzenia rozwoju... 8851 1405 1375 2138 2417 1516 Trwałe uszkodzenia narządu ruchu 1820 98 159 408 629 526 Pacjenci z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej... 16366 1113 2009 4262 5153 3829 a Będący pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (rodzinnego). Ź r ó d ł o: dane Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. - 4 -
W 2009 r. dzieciom i młodzieży do lat 18 udzielono 6404,8 tys. porad lekarskich (bez porad w szpitalach ogólnych i medycyny pracy), z tego 4597,3 tys. w podstawowej opiece zdrowotnej i 1807,6 tys. w specjalistycznej opiece zdrowotnej. Struktura specjalistycznych porad lekarskich dla dzieci i młodzieży w wieku 0 18 lat w 2009 r. porady: alergologiczne 18,4% 13,2% 11,3% 11,6% 19,5% 9,8% 5,0% 5,1% dermatologiczne neurologiczne `pediatryczne chirurgiczne chirurgii urazowo-ortopedycznej okulistyczne 6,1% otolaryngologiczne pozostałe Jedną z form udzielania pomocy w ramach ochrony zdrowia jest ratownictwo medyczne. W 2009 r. podczas akcji ratowniczych udzielono pomocy 24,9 tys. osobom w wieku 0 18 lat. W zakresie ratownictwa medycznego pomoc udzielana była również w trybie ambulatoryjnym w szpitalnych oddziałach ratunkowych lub izbach przyjęć. W 2009 r. objętych pomocą zostało 68,6 tys. dzieci i młodzieży w wieku do 18 lat. Osobom w tej grupie wiekowej najczęściej udzielono świadczeń z zakresu chirurgii urazowo-ortopedycznej (34,1 tys. osób) oraz z zakresu pediatrii (14,7 tys. osób). Na koniec 2009 r. w województwie funkcjonowało 55 żłobków oraz 5 oddziałów żłobkowych. Placówki te dysponowały łącznie 3052 miejscami. W 2009 r. opieka w żłobkach i oddziałach żłobkowych obejmowała 5297 dzieci. W końcu 2009 r. na każde 1000 dzieci w wieku do 3 lat do żłobka uczęszczało 22 dzieci. K U L T U R A W województwie śląskim w 2009 r. działało 816 bibliotek publicznych i ich filii, w tym 9 bibliotek publiczno-szkolnych oraz 11 filii bibliotecznych dla dzieci. Dzieci i młodzież w wieku do 24 lat stanowiły 51,4% wszystkich czytelników bibliotek publicznych. W 2009 r. 60 muzeów i oddziałów muzealnych odwiedziło 312,0 tys. młodzieży szkolnej w zorganizowanych grupach. Ponad 22% młodzieży zwiedziło muzea techniki, prawie 20% muzea regionalne, a ponad 15% etnograficzne. W województwie w 2009 r. działalność prowadziło 106 domów kultury, 133 ośrodki kultury, 69 klubów i 79 świetlic. W 2099 zespołach artystycznych działało 20,5 tys. dzieci i młodzieży w wieku poniżej 15 lat (53,6% ogółu wszystkich członków), natomiast w 1444 kołach i klubach w różnych zajęciach tematycznych udział brało 13,2 tys. dzieci i młodzieży w tym wieku. Instytucje kultury zorganizowały 791 kursów o różnej tematyce, w których uczestniczyło 5,2 tys. dzieci i młodzieży poniżej 15 lat. Opracowanie Jan FRYC Skład komputerowy, wykresy Daniela ZIĘTEK Ś l ą s k i O ś r o d e k B a d a ń R e g i o n a l n y c h Katowice, październik 2010-5 -