NINA ANDRYCZ Dorobek artystyczny Była niekwestionowaną królową polskiej sceny, a teatr był najważniejszą i pierwszą sprawą w jej życiu" - podkreśla Związek Artystów Scen Polskich na swojej stronie internetowej. Andrycz znana była również jako autorka tomików poezji i powieści oraz prywatnie - żona premiera PRL-u, Józefa Cyrankiewicza. Widzowie pamiętają ją głównie jako odtwórczynię ról władczyń, królowych, arystokratek i dam, dlatego określano ją mianem królowej PRL-owskiej sceny
Nina Andrycz (ur. 11 listopada 1912 w Brześciu Litewskim; zm. 31 stycznia 2014 w Warszawie) polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, recytatorka oraz poetka i pisarka. Ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej pod kierownictwem Aleksandra Zelwerowicza (1934 r.). Przez pierwszy sezon występowała w wileńskim Teatrze na Pohulance; tam zagrała m.in. Glorię w "Nigdy nie można przewidzieć" George'a Bernarda Shawa (1934) i Ofelię w "Hamlecie" Williama Szekspira (1934). Wielką przeciwniczką tego, by Nina została aktorką była jej matka. "Mówiła: +Po moim trupie+. I w tym trupie wytrwała aż do mojej matury. Ale ja pojechałam do Warszawy na egzamin i zdałam bez żadnych zastrzeżeń. Miałam tylko straszny kresowy zaśpiew" - wspominała aktorka w "Wysokich Obcasach". Andrycz znana jest również z licznych kreacji w Teatrze Telewizji, gdzie pojawiała się regularnie od końca lat 50., aż do początku lat 70. W kinie grała sporadycznie, m.in. w "Warszawskiej premierze" w reż. Jana Rybkowskiego (1950) i "Kontrakcie" w reż. Krzysztofa Zanussiego (1980). W 2008 roku wystąpiła jako ona sama w "Jeszcze nie wieczór" (reż. Jacek Bławut); w tym samym roku wcieliła się również w postać matki w "Sercu na dłoni" (reż. Krzysztof Zanussi). Artystka powtarzała niejednokrotnie w wywiadach, że role rekompensują jej brak dzieci. "Role to są moje córki - piękne, szalone, mądre, głupie, różne. Kiedy +urodziłam+ Marię Stuart byłam tak zmęczona, że chyba poród fizyczny tyle by mnie nie kosztował" - podkreślała. Przez lata Nina Andrycz jako datę swojego urodzenia podawała 11 listopada 1915 r. W listopadzie 2013 roku "Polityka" opublikowała artykuł, w którym Andrycz przyznaje, że urodziła się wcześniej - 11 listopada 1912 r. - w Brześciu nad Bugiem. Na pomysł, by zmienić datę urodzenia artystki wpadła na początku wojny jej matka. "Przy sympatii AK można było zdobyć papiery, jakie się chciało. Przyniosła nową kenkartę. Domyślała się, że okupacja może potrwać kilka lat i że jak się odejmie te trzy lata, będę lepsza do zamążpójścia" - tłumaczyła w wywiadzie dla "Polityki" Andrycz.
"Okrutna, straszna wojna zabrała urodziwym ludziom młodość, najlepsze lata życia. A kobiety mojego pokolenia miały aż dwie światowe wojny po drodze. Płonęły domy, archiwa, dokumenty (...). W czasach zamętu ujmowały sobie lat kobiety i mężczyźni, zwykłe kobiety i największe aktorki. Od Marleny Dietrich, której to na dobre wyszło, po Ćwiklińską, która najpierw odjęła sobie 12 lat, potem dodała dziesięć. Dlaczego? Bo miały taką okazję. Nie tłumaczę się. Pokazuję, że jestem w towarzystwie doborowym" - opowiadała Andrycz. Jest autorką powieści "My rozdwojeni", utworów poetyckich, zebranych w kilku tomikach m.in. "To teatr" i "Róża dla nikogo" oraz tomu wspomnień "Bez początku, bez końca", w którym opowiada o rozkwicie kariery aktorskiej i małżeństwie z Józefem Cyrankiewiczem. Premier Cyrankiewicz jawi się w tych wspomnieniach jako wspaniały mężczyzna i kochający mąż. Andrycz często podkreślała jednak, że do świata polityki nie chciałaby trafić po raz drugi. "Kiedy skończyło się bywanie w salonach, poczułam się wyzwolona" - podkreślała. "Wyszłam za mąż za lidera niezależnego PPS-u. A potem zobaczyłam jak jest ukatowany przez swoich towarzyszy" - wspominała. W 2013 roku ukazała się książka Andrycz pt. "Patrzę i wspominam". "Pisałam zawsze, od gimnazjum. Wiersze we mnie żyły, mówiłam czasem wierszem - jak się gniewałam albo byłam rozanielona. Kiedy przestałam w czasie wojny grać, a nie grałam przez sześć lat, bez przerwy pisałam. Jak się wojna skończyła okazało się, że mam w biurku pełną szufladę napisanych rzeczy" - opowiadała Andrycz podczas spotkania z czytelnikami w Warszawie w październiku 2013 r. Jak zaznaczyła, bała się pokazać komuś swoją twórczość, ale ostatecznie dała ją do przeczytania Jarosławowi Iwaszkiewiczowi. "On mnie poklepał po ramieniu i powiedział +Są mądre i piękne. Idź do Czytelnika, powołaj się na mnie i niech je wydadzą+. Poradził mi też tytuł +Musi być w nim słowo teatr, żeby wyjaśnić dlaczego w twoim wieku występujesz jako debiutantka ze swoimi wierszami+. I dałam tytuł +To teatr+" - mówiła artystka. Opowiadała także o wielkim sentymencie, jakim darzy Teatr Polski, w którym zaczęła grać już w połowie lat 30. "Zawsze traktowałam ten teatr jak mój dom, szalenie byłam przywiązana do gmachu, do mojej garderoby na pięterku. Przestałam już codziennie grać, bo zdrowie nie
pozwala, ale jeszcze bardzo często miewam wieczory autorskie, na których dużo mówię i mam kontakt z publicznością, więc się nie skarżę" - podsumowała artystka, nagrodzona przez zgromadzonych długimi brawami. Artystka została odznaczona w 1996 roku Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. (źródło - PAP) Spektakle (wybór): 1934 Nigdy nie można przewidzieć jako Gloria 1934 Hamlet jako Ofelia 1935 O Zmartwychwstaniu jako Maria Magdalena 1935 Ptak jako Burmistrzanka 1935 Król Lear jako Regana 1935 Kordian jako Strach / Wioletta 1936 Niedobra miłość jako Mania 1936 Tessa jako Antonina Sanger 1936 Lato w Nohant jako Solange 1937 Cezar i człowiek jako Lukrecja Borgia 1937 Szczygli zaułek jako Blanka 1938 Noc listopadowa jako Joanna 1938 Maskarada jako Aleksandrine 1939 Koleżanki jako Hela 1946 Papuga jako Marta (reżyseria Juliusz Osterwa) 1946 Szkoła obmowy jako Dorymena (reż. Karol Frycz) 1947 Oresteja jako Kasandra (reż. Arnold Szyfman) 1948, wznowienie 1954 Cyd jako Szimena (reż. Edmund Wierciński) 1948 Zakon krzyżowy jako Ryngałła (reż. Janusz Warnecki)
1949 Wieczór Puszkinowski (reż. J. Warnecki) 1949 Ostatnie dni jako Natalia (reż. Józef Wyszomirski) 1950 Tai Yang budzi się jako Tai Yang (reż. zespołowa) 1951 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Aleksander Bardini) 1952 Lalka jako Izabela Łęcka (reż. Bronisław Dąbrowski) 1955 Miesiąc na wsi jako Natalia Pietrowna (reż. Władysław Krzemiński) 1955 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Aleksandrowicz Gąssowski) gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu 1956 Cyd jako Szimena (reż. Ryszard Sobolewski) gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu 1956 Święta Joanna jako Joanna (reż. Bohdan Korzeniewski) 1958 Maria Stuart jako Maria Stuart (reż. Roman Zawistowski) 1960 Don Carlos jako Elżbieta Valois (reż. Władysław Hańcza) 1961 Pożądanie w cieniu wiązów jako Abbie Putnam (reż. R. Zawistowski) 1962 Mariana Pineda jako Mariana Pineda (reż. W. Hańcza) 1963 Borys Godunow jako Maryna (reż. Henryk Szletyński) 1963 Kleopatra jako Kleopatra (reż. Roman Niewiarowicz) 1964 Makbet jako Lady Makbet (reż. Otto Axer) 1964 Pies ogrodnika jako Diana de Belfior (reż. R. Niewiarowicz) 1965 Balladyna jako Balladyna (reż. W. Krzemiński) 1967 Nawrócenie kapitana Brassbound jako Lady Cecylia Waynflete (reż. Andrzej Szafiański) 1968 Wariacje na temat jako Rose (reż. Jan Kulczyński) 1969 Intryga i miłość jako Lady Milford (reż. Wanda Laskowska) 1971 Rzymska wiosna jako Małgorzata Fuller (reż. Jerzy Rakowiecki) 1973 Gwiazda jako Gwiazda (reż. Helmut Kajzar) gościnnie w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie 1973 Moralność pani Dulskiej jako Pani Dulska (reż. Krystyna Meissner) 1976 Maria Stuart jako Elżbieta, królowa Anglii (reż. August Kowalczyk) 1979 Profesja pani Warren jako Pani Warren (reż. K. Meissner) 1980 N. Andrycz przedstawia siebie... (widowisko poetyckie) w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
1981 Karnawał jako Małgorzata (reż. Józef Para) 1983 Maestro jako Ksena (reż. Kazimierz Dejmek) 1985 Biesiada u hrabiny Kotłubaj jako Hrabina Maria Kotłubaj (reż. Romuald Szejd) w Teatrze "Scena Prezentacje" w Warszawie 1986 Baba-Dziwo jako Valida Vrana (reż. Mariusz Dmochowski) 1988 Lokaj jako Starościna (reż. Andrzej Łapicki) 1990 Tango jako Eugenia (reż. K. Dejmek) 1993 Ryszard III jako Małgorzata (reż. Maciej Prus) 1994 Popołudnie kochanków jako Katarzyna II (reż. Jan Bratkowski) 1995 Krzesła jako Ona (Stara; reż. M. Prus) 1997 Cocktail Party Julia (Pani Shuttlethwaite; reż. M. Prus) 1998 Wizyta starszej pani jako Klara Zachanassian (reż. Zdzisław Wardejn) 2000 Lustro jako Aktorka (reż. Tomasz Zygadło) 2001 Królowa i Szekspir jako Elżbieta I, królowa Anglii (reż. Marcel Kochańczyk) w Teatrze na Woli im. Łomnickiego w Warszawie 2011 Polita jako Sarah Bernhardt (reż. Janusz Józefowicz)- Teatr Studio Buffo Warszawa 2012 Mecz małżeński jako Marlene - Teatr na Pohulance Wilno 2013 Włamywacza z lepszego towarzystwa jako Amantka - Teatr na Pohulance Wilno Teatr Telewizji[edytuj edytuj kod] 1958 Dama kameliowa (reż. Adam Hanuszkiewicz) 1959 Pani Bovary (reż. Jerzy Gruza) 1960 Judyta (reż. Stanisław Wohl) 1961 Anna Karenina (reż. A. Hanuszkiewicz) 1962 Pies ogrodnika jako Hrabina Diana de Belfor (reż. Konrad Swinarski) 1963 Panna bez posagu jako Larysa (reż. Jerzy Antczak) 1964 Rosmersholm jako Rebeka West (reż. Henryk Szletyński) 1965 Dym (reż. Bogdan Trukan) 1965 Pierścień wielkiej damy jako Hrabina Maria Harrys (reż. Andrzej Szafiański) 1966 Dzikie palmy (reż. Ludwik René) 1966 Oszukana jako Róża (reż. L. René) 1966 Powrót do Lizbony jako Donna Catherin (reż. B. Turkan) 1967 Miesiąc na wsi jako Natalia (reż. B. Turkan)
1969 Burza jako Katierina (reż. J. Kulczyński) 1969 Wachlarz lady Windermere jako Pani Erlynne (reż. B. Turkan) 1970 Safona jako Safona (reż. Henryk Drygalski) 1973 Dom nad Loarą jako Marie Requier (reż. H. Drygalski) 1976 Terrarium jako Ona (reż. Anna Minkiewicz) 1976 Wiersze (reż. Wojciech Siemion) 1977 Przed burzą jako Lady Astor (reż. Roman Wionczek) 1988 Bez kurtyny (reż. Zdzisław Wardejn) 1991 Pępowina jako Matka (reż. Piotr Szulkin) 1993 Mgła jako Gwiazda (także autorka scenariusza, reż. Mirosław Gronowski) 1995 Siostra jako Dama w czerni (reż. Edward Dziewoński) 1995 Słowik Warszawy jako Patrycja (reż. Ryszard Ber) Filmografia 1939 Uwaga, szpieg (film nieukończony) 1950 Warszawska premiera jako Maria Kalergis 1954 Uczta Baltazara jako Joanna d'ursins 1972 Dary magów jako Perukarka 1980 Kontrakt jako Olga 1995 Horror w Wesołych Bagniskach jako Róża 1997 Sława i chwała jako księżna Anna Bilińska 2001 do 2002 Na dobre i na złe jako Jaszewska 2008 Jeszcze nie wieczór w roli samej siebie 2008 Serce na dłoni jako Matka Konstantego 2009 Aktorzy w roli samej siebie 2013 Zdjęcie od Nasierowskiej, czyli życie wielokrotnie spełnione w roli samej siebie
Odznaczenia i nagrody Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995)[10] Order Sztandaru Pracy I klasy (1959) Order Sztandaru Pracy II klasy (1949)[11] Złoty Krzyż Zasługi (1953) Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[12] Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985) Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2008)[13] Odznaczenie "Zasłużony dla Kultury Narodowej" (1988) Odznaka "Za zasługi dla Warszawy" Nagroda FSRiR w Katowicach (1949) Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Larysy w przedstawieniu Bez posagu w Teatrze Telewizji oraz inne kreacje aktorskie w Teatrze TV i w Teatrze Polskiego Radia (1963) Srebrna Maska (nagroda w plebiscycie czytelników "Expressu Wieczornego" trzykrotnie (1967, 1968, 1970) Zasłużona dla Teatru Polskiego w Warszawie (1976) Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia aktorskie (1977) Nagroda specjalna "Gazety Wyborczej" na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Małgorzaty w przedstawieniu "Ryszard III" Williama Shakespeare'a w Teatrze Polskim w Warszawie (1994) Nagroda publiczności na 35. Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych (1996) Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2002)[14] Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca (grudzień) za książkę Bez początku, bez końca (2003)