1 Raport o schroniskach dla psów i kotów w Polsce 2000/2001 r. Po raz drugi w historii na polecenie Głównego Lekarza Weterynarii ponad stu powiatowych lekarzy weterynarii przeprowadziło kontrole we wszystkich schroniskach dla bezdomnych zwierząt w Polsce. Kontrola oceniała dobrostan zwierząt w schroniskach oraz realizację przepisów ustawy o ochronie zwierząt i rozporządzenia Ministra Rolnictwa dotyczącego schronisk. Pierwszy raport ujawnił wiele nieprawidłowości, związanych nie tylko z naruszeniem aktualnie obowiązujących przepisów weterynaryjnych (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej z dn. 21 stycznia 1999 w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy organizowaniu lub urządzaniu targów, spędów i wystaw zwierząt oraz prowadzeniu schronisk dla zwierząt), ale przede wszystkim przepisów ustawy o ochronie zwierząt zwartych m.in. w art. 4 i 6. Z danych zebranych do drugiego raportu wynika Ŝe: W Polsce w 2000 roku działały 124 schroniska tj. o 2 schroniska więcej niŝ w roku 1999, w tym w 68 schroniskach utrzymywane były dodatkowo koty (w 1999r. - 40). W Polsce jedno schronisko dla bezdomnych zwierząt przypada średnio na cztery powiaty. W 2000 roku zwiększyła się liczba schronisk o populacji powyŝej 300 psów, zmniejszyła się natomiast liczba schronisk o populacji od 50 do 300 psów (zał.1). Istotny jest fakt Ŝe pomimo prawie stałej liczby schronisk zwiększyła się liczba zwierząt. W stosunku do roku 1999 ilość psów w schroniskach wzrosła o 21% i wzrost ma charakter stały (zał.2). Porównując rok 1999, gdy populacja wzrosła o 13% i rok 2000, gdy stwierdzono wzrost o 21 % naleŝy wyciągnąć wniosek o pojawiającym się negatywnym zjawisku, które ma wpływ na wzrost agresji i zagryzanie się zwierząt. Nadmierne zagęszczenie zwierząt ma takŝe wpływ na wzrost liczby zachorowań na choroby zakaźne. Przy ograniczonej moŝliwości sterylizacji i niedostatecznej adopcji, wzrost populacji zwierząt w schroniskach w roku 2000 jest zjawiskiem negatywnym. Systematycznie spada liczba kotów trafiających do schronisk np.: - liczba kotów przyjętych do schroniska w: 1999 18.691 2000 11.392 - liczba kotów na koniec roku: 1999 4.488, 2000 2.512 Z 11.392 kotów przyjętych do schroniska 3.970 trafiło do adopcji, pozostałe zaś padły, zostały poddane eutanazji lub los ich jest nieznany (zał.3). Trudno ocenić czy tak wyraźnie zarysowana tendencja spadku populacji kotów w schroniskach w ostatnich trzech latach będzie miała trwały charakter. Jeśli tendencji tej towarzyszyłby istotny wzrost sterylizacji i adopcji oraz realizacja programu kontrolowanego zasiedlania naturalnych nisz troficznych w aglomeracjach miejskich, moŝna by mieć nadzieję na właściwe uregulowanie problemu bezdomności kotów w Polsce. Ok. 50% psów i 29% kotów trafiających do schronisk zostało oddanych do adopcji, co stanowi spadek procentu adopcji w stosunku do 1999 r. o ok.3 %. Jest to tendencja wysoce niepokojąca. Utrwalenie tej tendencji dramatycznie pogorszy warunki bytowania psów w schronisku ( np. w schronisku Na Paluchu, prowadzonym obecnie przez Urząd Miasta, podczas ostatniej kontroli przebywało około 1000 zwierząt, podczas gdy schronisko to przewidziane jest dla maksymalnie połowy tej liczby zwierząt).
2 Nie dziwi więc, Ŝe odsetek padnięć w schroniskach wyniósł w 2000r dla psów ok.7 % i zwiększył się o ponad 5%. W 60% schronisk dla psów i 47% schronisk utrzymujących dodatkowo koty nie przeprowadza się w ogóle sterylizacji. W 2000 roku w polskich schroniskach poddano sterylizacji jedynie 4.655 psów co stanowi 6,4% i 2.588 kotów co stanowi z 16,3%. Odsetek sterylizacji zestawiony z odsetkiem adopcji (46.4%) wskazuje, Ŝe wykonuje się zbyt mało sterylizacji psów. Zdecydowanie lepsza sytuacja obserwowana jest w schroniskowej populacji kotów, odsetek sterylizacji jest znaczący w odniesieniu do odsetka adopcji (ok.29%) i moŝna przypuszczać, Ŝe waŝy na obserwowanym zmniejszeniu ogólnej populacji kotów. Upadki, nieznany los zwierząt i eutanazja objęły 23.075 psów co stanowi 31% wszystkich psów przyjętych w ciągu roku do schroniska. (ok.32% w poprzednim roku).do najbardziej negatywnych zjawisk naleŝy zwiększenie w 2000 roku odsetka psów, których losów nie udało się ustalić na podstawie dokumentacji prowadzonej w schronisku o ponad 130% w stosunku do poprzedniego roku. Są to ukrywane zwykle przypadki zagryzień, zwiększone na ogół tam gdzie tolerowane jest nadmierne zagęszczenie psów. Upadki, nieznany los zwierząt i eutanazja objęły 9.360 kotów co stanowi 59% wszystkich kotów przyjętych w ciągu roku do schroniska (72% w roku poprzednim). Nie jest to jeszcze stan moŝliwy do zaakceptowania, jednak co pozytywne, dotyczył w 2000 roku znacznie mniejszej liczby kotów niŝ w roku poprzednim. Wzrosła liczba psów i kotów szczepionych w schroniskach przeciw wściekliźnie. Niestety pozostała profilaktyka chorób zakaźnych psów np. szczepienia przeciw nosówce, parwowirozie, leptospirozie, chorobie Rubartha i in., nie jest prowadzona w prawie 40% polskich schronisk. Jako pozytywne zjawisko moŝna równieŝ ocenić wzrost (o ponad 900) ilości szczepionych kotów przeciw wściekliźnie. Szczepienia te objęły 4.139 kotów, czyli ponad 40% populacji, która przeŝyła w warunkach schroniska. Z drugiej jednak strony brak szczepień przeciw wściekliźnie prawie 60% kotów w schroniskach stanowi powaŝne naruszenie prawa. Nienajlepiej naleŝy ocenić profilaktykę najpopularniejszych kocich chorób w schroniskach (białaczka, panleukopenia). W ogóle nie prowadziło profilaktyki tych chorób 46% schronisk. Poprawiło się egzekwowanie warunków weterynaryjnych w schroniskach przez Inspekcję Weterynaryjną. Wzrosła o 12 liczba schronisk posiadających pomieszczenia na kwarantannę a liczba schronisk nie dbających o higienę pomieszczeń spadła z 37 do 5.Nadal nie rozwiązany w większości schronisk pozostaje problem utylizacji zwłok zwierząt. Schroniska o najwyŝszym % adoptowanych psów : - schroniska duŝe : podobnie jak w poprzednim roku największą liczbę psów przekazano do adopcji w Warszawie na Paluchu (prowadzonym jeszcze wówczas przez Fundację Animals) 82.1 % - 1.964 psów, Wrocław 67.7% - 1.938 psów - schronisko prowadzone przez Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami (TOZ w Polsce), Toruń 65.9% - 836 psów schronisko prowadzone przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Zwierząt (OTOZ) i Szczecin 51.8% - 1.061 psów schronisko prowadzone przez Urząd Miasta,
3 - schroniska średnie i małe: Olsztyn 79.5% (355), Konin 74% (295), Chojnice 63.1% (499), Schroniska o najwyŝszym % wysterylizowanych psów : Jędrzejów 94.8% (182 psy), Korabiewice 63.7% (130 psów), Chojnice 23.2% (144 psy), Józefów 22.3% (181 psów), Bydgoszcz 16.8% (440 psów), Toruń 16.3% (193 psy), Zabrze 14.5% (120 psów), Szczecin 12.9% (240 psów), Poznań 10.9% (162 psy), Katowice 10.2% (133 psy). Dodatkowo naleŝy wymienić schroniska, w których wysterylizowano największą ilość kotów : Wrocław 51.1% (212), Ruda Śl. 47.4% (100), Kraków 33.5% (189). Zjawiska negatywne wystąpiły w następujących schroniskach : Schroniska, w których % eutanazji psów jest większy niŝ % adopcji : Białka (IłŜa) 88%, Augustów 83%, Suwałki 67%, Ełk 65%, Bytom 54%, Sokółka 50%. Schroniska o największym % upadków psów: Łódź 20%, Bełchatów 17.3%, Elbląg 16.8%, Sokółka 16.2%, Lubartów 16%, ŁomŜa 14.7%, Radom 12%, Płock 12.4%, Lublin 11.7%, Mielec 10.3%, Białka (IłŜa) 9.1%. Wnioski 1. Zmiana strategii zarządzania schroniskami dla bezdomnych zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem programu sterylizacji oraz prowadzenia profilaktyki chorób zakaźnych. 2. Uzupełnić art. 11 ustawy o ochronie zwierząt o zapis: Wyłapywanie i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom, utrzymywanie schronisk dla bezdomnych zwierząt, naleŝy do zadań własnych gminy. W art. 11a umieścić promowanie działań zmierzających do ograniczania populacji zwierząt bezdomnych, poprzez realizację programu sterylizacji i adopcji. 3. Kontynuować działania skutkujące spełnieniem przez schroniska wymogów ustawy o ochronie zwierząt oraz warunków weterynaryjnych poprzez konsekwentny nadzór Inspekcji Weterynaryjnej. 4. Opracować program systemu międzygminnych schronisk dla bezdomnych zwierząt 5. Egzekwować prowadzenie właściwej ewidencji zwierząt w schroniskach, tak aby wyeliminować zjawisko nieznanego losu zwierząt. 6. Skierować uwagę instytucji prowadzących schroniska na wyposaŝenie schronisk w pomieszczenia do wykonywania zabiegów weterynaryjnych. 7. Korzystać z doświadczeń i pomocy renomowanych stowarzyszeń ochrony zwierząt z krajów europejskich, w zakresie wdraŝania programów edukacji humanitarnej i aktywnego programu adopcji zwierząt ze schronisk przy organizowaniu szkoleń dla kierowników schronisk oraz lekarzy weterynarii pracujących na rzecz schronisk.
4 8. Kontynuować szkolenie kadr Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie ochrony zwierząt. Warszawa 26 marca 2002 roku Załącznik 1 Struktura schronisk Ryc.2. Porównanie liczby schronisk określonej wielkości w Polsce, w 1999 i 2000 roku 50 47 45 42 40 liczba schronisk 35 30 25 20 15 10 5 31 32 16 16 12 13 9 8 7 6 4 3 1999r 2000r 0 do 50 psów 51-100 101-150 151-200 201-300 301-400 pow 400 liczba psów Załącznik 2 Psy ryc. 1. Zwiększająca się liczba psów w schroniskach w Polsce na koniec roku 1998, 1999 i 2000 liczba psów 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 11596 13436 15884 4000 2000 0 1998 1999 2000 rok
5 Tab. 1. Podstawowe dane liczbowe dla schronisk dla psów w Polsce w 2000 roku Ogółem % w stosunku do danych z 1999 r. Liczba schronisk 123 Liczba psów w schroniskach na koniec 1999r. 13.135 100 Liczba psów w schroniskach na koniec 2000r. 15.884 121 Liczba boksów dla psów w schroniskach w 2000r. 4.432 118 Liczba psów przyjętych do schronisk w 2000r. 59.445 108 Liczba psów adoptowanych w 2000r. 33.922 47,9 Liczba schronisk które nie potrafią rozliczyć rocznych stanów zwierząt 66 63,7 Liczba padnięć, eutanazji oraz przypadków nieznanego losu psów w schroniskach 23.486 32,3 Załącznik 3. Koty Ryc.3. Liczba kotów w schroniskach w Polsce na koniec roku 1998, 1999 i 2000 7000 6000 6254 liczba kotów 5000 4000 3000 2000 1000 4488 2512 0 1998r 1999r 2000r rok
6 Tab. 2. Podstawowe dane liczbowe schronisk utrzymujących koty, w Polsce w 2002r. Ogółem % w stosunku do danych z 1999 r Liczba schronisk utrzymujących koty w 2000r. 68 170 4.488 100 Liczba kotów w schroniskach na koniec 1999r. Liczba kotów w schroniskach na koniec 2000r. 2.512 56 Liczba boksów dla kotów w schroniskach w 2000r. 158 59.4 Liczba kotów przyjętych do schronisk w 2000r 11.392 60.9 Liczba kotów adoptowanych w 2000r. 3.970 27,5 Liczba schronisk które nie potrafią rozliczyć rocznych stanów 25 zwierząt Liczba padnięć, eutanazji oraz przypadków nieznanego losu kotów w schroniskach 9.360 72