Spis treści: 1. NIEDZIELA PALMOWA... STR.1 2. WIELKI CZWARTEK... STR. 2 3. WIELKI PIĄTEK... STR. 3 4. WIELKA SOBOTA... STR. 4 5. WIELKA NIEDZIELA... STR. 6 6. PONIEDZIAŁEK WIELKANOCNY... STR. 7 7. ŚWIĄTECZNA PASCHA... STR. 8 Autor numeru: Klub Wydawniczy REDAKTOR przy III LO, 2011 r. 1
To tzw. Niedziela Męki Pańskiej, Niedziela Pasyjna, zwana niekiedy Kwietną lub Wierzbną Obchodzona jest w Polsce od średniowiecza Od 1985 roku zgodnie z wolą papieża Jana Pawła II, w niedzielę palmową obchodzony jest Światowy Dzień Młodzieży - w każdej diecezji młodzież spotyka się ze swoimi biskupami Niedziela palmowa przypada 7 dni przed Wielkanocą i rozpoczyna tzw. Wielki Tydzień Rozpoczyna okres wyciszenia, skupienia, kontemplacji Została ustanowiona na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy Dla uczczenia tego wydarzenia w niedzielę palmową każdy przynosi ze sobą do kościoła palmę, która jest symbolem odradzającego się życia. 2
TRIDUUM PASCHALNE to najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym katolików, którego istotą jest celebracja Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną Mszą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, a kończy drugimi nieszporami po południu Niedzieli Wielkanocnej. Jest to ważne święto ustanowienia sakramentów: Kapłaństwa i Eucharystii W kościołach katedralnych rano ma miejsce uroczysta Msza Święta zwana Krzyżmą Jest ona sprawowana przez biskupa diecezjalnego wraz z prezbiterami (duchownymi mającymi prawo prowadzenia nabożeństw i sprawowania sakramentów) Podczas Krzyżmy poświęcone zostają nowe oleje przeznaczone do namaszczeń: podczas chrztu, bierzmowania, sakramentu kapłaństwa oraz przy namaszczeniu chorych W trakcie tej mszy odbywa się odnowienie przyrzeczeń kapłańskich. W kościołach parafialnych ma miejsce tylko jedna uroczysta msza sprawowana wieczorem - Msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Triduum Paschalne W jej trakcie podczas śpiewu Chwała na wysokości Bogu biją wszystkie dzwony w świątyni Po zakończeniu śpiewu dzwony i organy milkną W czasie Przeistoczenia (przemiany podczas Eucharystii: chleba [hostii] w Ciało, a wina w Krew Jezusa Chrystusa) używane są kołatki W niektórych kościołach odbywa się obrzęd obmycia nóg dwunastu mężczyznom, czyli tzw. Mandatum Podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej konsekruje 3
się taką ilość komunikantów, by wystarczyła na dzień obecny i następny Po zakończeniu Wieczerzy Najświętszy Sakrament przenosi się do kaplicy adoracji, zwanej Ciemnicą (na pamiątkę uwięzienia Jezusa po Ostatniej Wieczerzy) Tam adoruje się go do późnych godzin nocnych i przez cały Wielki Piątek Po zakończeniu liturgii z ołtarza zdejmuje się świece, mszał, krzyż, obrusy, a Tabernakulum zostaje otwarte i puste Wieczną lampkę wygasza się. Wielki Piątek to jeden z dwóch dni w roku obok Wielkiej Soboty, w którym nie sprawuje się ofiary mszy Jest dniem najgłębszej żałoby, dniem skupienia Tego dnia obowiązuje post ścisły Wielkopiątkowa liturgia jest pamiątką męki i śmierci Jezusa Chrystusa zabitego na krzyżu Przed śmiercią był On biczowany, poddany mękom, zmuszony do dźwigania krzyża, ukrzyżowany i wyszydzany Kapłani celebrują Liturgię w czerwonych ornatach Liturgia Słowa Bożego zaczyna się bez pieśni W jej skład wchodzą dwa czytania, psalm (bez organów) oraz opis Męki Pańskiej z Ewangelii św. Jana Po kazaniu następuje Adoracja Krzyża, podczas której kapłani, służba liturgiczna i wierni całują rany Jezusa na krzyżu Po adoracji Najświętszy Sakrament zostaje przyniesiony z Ciemnicy i następuje Komunia święta Po jej zakończeniu Jezus pod postacią eucharystyczną zostaje przeniesiony do Grobu, przy którym zaczyna się adoracja. 4
W Wielką Sobotę czuwa się przy Grobie Pańskim, rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa Istnieje też zwyczaj odwiedzania symbolicznych Grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na cmentarzach Formalnie Wielka Sobota posiada tylko teksty Liturgii Godzin, nie ma natomiast formularza Mszy Świętej, a Liturgia Wigilii Paschalnej należy już do Niedzieli Zmartwychwstania W Polsce i niektórych sąsiednich krajach tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne czyli tzw. święconkę, aby ją poświęcić Liturgia Wigilii Paschalnej jest najważniejszą celebracją w Roku Liturgicznym. Zgodnie z bardzo dawną tradycją noc poprzedzająca Niedzielę Zmartwychwstania powinna być czuwaniem na cześć Pana. Wierni trzymają w rękach zapalone świece. Wszystkie obrzędy Wigilii Paschalnej odbywają się w nocy, ale należy je zakończyć przed świtem niedzieli Kapłani ubierają się w szaty mszalne koloru białego Liturgia Światła Przed kościołem kapłan święci ogień, od którego zapala się paschał symbol Chrystusa Na świecy paschalnej kapłan kreśli krzyż i litery: Α (alfa) i Ω (omega). Oznacza to, że na początku był Bóg i on też przyjdzie na końcu jako miłosierny sędzia Na paschale kapłan zapisuje bieżącą datę, chcąc podkreślić, że Chrystus przechodzi od punktu alfa (od stworzenia świata) do punktu omega (końca świata) historii zbawienia, która przechodzi również przez ten konkretny rok Ponadto kapłan wbija w paschał pięć gwoździ (gron) symbolizujących pięć ran Chrystusa 5
Swoją symbolikę ma również światło świecy paschalnej, rozjaśniające mroki ciemnego kościoła, odwołuje się do Chrystusa, który rozprasza mroki ludzkiego życia, nadając mu sens Następnie diakon (pierwszy z trzech stopni święceń sakramentalnych) lub kapłan, wnosi zapalony paschał do świątyni, zatrzymując się u progu, na środku świątyni i przed ołtarzem głównym, śpiewając Światło Chrystusa. Lud odpowiada wówczas Bogu niech będą dzięki Wszyscy zapalają świece od płomienia paschału, podając sobie światło Następnie kapłan okadza paschał i śpiewa Exsultet uroczyste Orędzie Wielkanocne zaczynające się od słów: Weselcie się już zastępy Aniołów w niebie... Liturgia Słowa W tym dniu przewidziane jest dziewięć czytań biblijnych: siedem starotestamentalnych, epistoła oraz ewangelia, które są przeplatane psalmami responsoryjnymi i modlitwami Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu i modlitwie, kapłan intonuje hymn Chwała na wysokości, w trakcie którego, podobnie jak podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, uderza się we wszystkie dzwony, grają organy (kołatki zastępuje się dzwonkami i gongiem) Po uroczystym hymnie celebrans odmawia kolektę (modlitwę odmawianą przed pierwszym czytaniem w czasie Mszy św.) Następnie lektor odczytuje Epistołę (czytanie z listów Apostolskich) Później śpiewane jest uroczyste Alleluja i psalm responsoryjny Potem kapłan czyta Ewangelię i wygłasza homilię Liturgia Chrzcielna Następuje po homilii, w trakcie której śpiewana jest Litania do Wszystkich Świętych Następnie celebrans błogosławi wodę chrzcielną, zanurzając w niej trzy razy paschał 6
Liturgia Eucharystyczna Jej przebieg jest podobny do Liturgii Eucharystycznych innych niedziel Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem, która jest radosnym ogłoszeniem zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego Ostatnio w niektórych kościołach procesja następuje nie po Wigilii Paschalnej, a przed pierwszą mszą poranną w niedzielę rezurekcją Rozpoczyna się ona przy Grobie Pańskim, przy którym kapłan śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa Po powrocie do kościoła odśpiewuje się hymn Chwała na wysokości Po rozdaniu Komunii wiernym śpiewa się uroczysty Hymn Te Deum - Ciebie, Boga wysławiamy Od tej Niedzieli przy ołtarzu krzyż jest ozdobiony czerwoną stułą, a przez kolejne dni, aż do drugiej Niedzieli Wielkanocnej włącznie w obrzędach zakończenia mówi się: Idźcie w pokoju Chrystusa. Alleluja, alleluja / Bogu niech będą dzięki. Alleluja, alleluja Po powrocie z rezurekcji, w całej Polsce na stole wielkanocnym obok mięs i ciast stawia się koszyk ze święconką Śniadanie wielkanocne rozpoczyna zwyczaj dzielenia się poświęconym jajkiem, podobny w swej formie i symbolice do bożonarodzeniowego łamania się opłatkiem Głównym ciastem wielkanocnym jest babka drożdżowa oraz mazurki 7
Pokarmy wchodzące w skład święconki zawierają : jaja - symboli nowego życia w postaci kolorowych pisanek, kraszanek; baranka - symbolizującego zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa dawniej formowanego z masła lub ciasta, później cukrowego i z chorągiewką z napisem Alleluja lub z czekolady; sól kuchenną - która miała chronić przed zepsuciem, chleb, wędlinę, chrzan, pieprz, ciasta świąteczne Koszyczek z wikliny przystraja się listkami bukszpanu. * LANY PONIEDZIAŁEK * ŚMIGUS-DYNGUS * * OBLEWANKA * POLEWANKA * To drugi dzień świąt Zmartwychwstania Pańskiego Jest dniem kończącym święta wielkanocne Zwyczajowo przeznaczony jest na odwiedzanie rodziny i znajomych, w przeciwieństwie do niedzieli wielkanocnej, którą spędza się w gronie najbliższych W wielu krajach przez długi czas świętowano Wielkanoc przez 3 dni, także w Polsce W poniedziałek wielkanocny panowie oblewali panie, a we wtorek wielkanocny, panie oblewały panów Istotą śmigusa było smaganie rózgami po nogach i udach, zaś dyngusa oblewanie wodą i zbieranie datków stanowiących wielkanocny okup W miastach panowie korzystali ze śmigusa-dyngusa bardzo skromnie, 8
spryskując panny najwyżej wodą różaną Na wsiach w ruch szły wiadra i kubły, a przemoczona odzież i mokre włosy świadczyły o powodzeniu panny Polewanie wodą nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i co rok odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Do dziś zwyczaj kropienia wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek przez gospodarzy jest spotykany we wsiach na południu Polski Tradycją Poniedziałku Wielkanocnego na wsiach jest do dzisiaj w niektórych regionach południowej Polski robienie psikusów sąsiadom (zamieniano bramy, na dachach umieszczano narzędzia rolnicze, chowano wiadra na wodę) W niektórych południowych regionach kraju odbywa się tradycyjna procesja konna, w której bierze udział również ksiądz. Po uroczystej mszy w intencji dobrych urodzajów orszak objeżdża pola, które kapłan poświęca W Krakowie do dzisiejszego dnia zachował się Emaus, odpust przy klasztorze Norbertanek na Salwatorze. Składniki: 250 g cukru 1 kg niekwaśnego, tłustego twarogu (dobrze odciśnięty) 5 żółtek 200 g miękkiego masła 1/4 l śmietanki kremówki (36%) 9
1/2 laski wanilii (ewentualnie aromat lub cukier waniliowy) 200 g bakalii (opcjonalnie); np. migdały, rodzynki, orzechy polewa czekoladowa (do ozdobienia) świeże owoce, np. truskawki (do ozdobienia) bita śmietana (do ozdobienia) Wykonanie: Krok 1. Twaróg przecieramy przez sito lub trzykrotnie mielimy w ma szynce o drobnych oczkach. Krok 2. W garnku ucieramy żółtka z cukrem, dodajemy śmietankę i dalej ucieramy, aż do uzyskania konsystencji kremu. Krok 3. Garnek z żółtkami stawiamy na ogniu i ogrzewamy prawie do zagotowania, cały czas mieszając. Krok 4. W trakcie ogrzewania kremu z żółtek dodajemy miąższ wydrążony z laski wanilii. Krok 5. Zdejmujemy garnek z ognia, dodajemy masło, przetarty ser i ucieramy mikserem. Krok 6. Dodajemy ulubione bakalie, dokładnie mieszamy. Krok 7. Na dnie durszlaka (lub specjalnej dziurkowanej foremki jeśli taką posiadamy) układamy czystą ściereczkę/serwetkę, wlewamy masę i odciskamy. Krok 8. Zawijamy serwetkę, mocno dociskamy z góry (możemy poło żyć deseczkę obciążoną np. słoikiem z miodem, dżemem itp.) i zostawiamy na noc w lodówce. Krok 9. Na drugi dzień wykładamy paschę na talerz, ozdabiamy owocami, bitą śmietaną, czekoladową i całymi bakaliami. http://pozytywnakuchnia.pl/p ascha-wielkanocna/ 10