LUSTRA zakres podstawowy i rozszerzony liceum i technikum ZGODNY Z WYMAGANIAMI od 2015
Autorzy: Witold Bobiński, Anna Janus-Sitarz, Maciej Pabisek dr hb. Anny Cegieły, dr hab. Małgorzaty Święcickiej, dr. Piotra Zbróga Zakres kształcenia: podstawowy i rozszerzony. Etap edukacyjny: IV. Typ szkoły: szkoły ponadgimnazjalne. Publikacja powstała na podstawie podręcznika o numerze ewidencyjnym w wykazie: 704/5/2014/2015 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydanie II zmienione (2015) ISBN 978-83-02-14473-8 Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Anna Rossa (redaktor koordynator), Renata Faron-Radzka, Renata Krymska (współpraca redakcyjna) Redakcja językowa: Anna Wlaźnik Redakcja techniczna: Iwona Białkowska Projekt okładki: Katarzyna Trzeszczkowska Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Katarzyna Trzeszczkowska Fotoedycja: Natalia Marszałek Skład i łamanie: Shift_Enter, Iwona Białkowska Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple ios wymaga zainstalowania bezpłatnego programu ibooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play). Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: 22 576 25 00 Infolinia: 801 220 555 www.wsip.pl Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki
spis treści Jak korzystać z podręcznika 8 LITERATURA I KULTURA 1939 1989 10 PIERWSZE SPOJRZENIE Oś czasu 12 Życie literackie w latach 1939 1989 14 Realizm socjalistyczny (socrealizm) 17 DZIEŁA I ARCYDZIEŁA ZWIERCIADŁA RZECZYWISTOŚCI Wybór poezji 20 Noc 20 Ten czas *** [Niebo złote ci otworzę ] 21 22 23 Tadeusz Borowski Pieśń 25 Tadeusz Gajcy (fragmenty) 26 Tadeusz Różewicz 27 Bronisław Wojciech Linke 28 Pamięć o powstaniu warszawskim 29 Film polski wobec II wojny światowej 30 Opowiadania 32 Zbigniew Herbert U wrót doliny 36 Andrzej Wróblewski 38 Andrzej Bart (fragmenty) 39 Zapiski sowieckie 40 Philip G. Zimbardo e (fragmenty) 46 Jarosław Marek Rymkiewicz Kinderszenen (fragmenty) 48 Dziennik 50 Miron Białoszewski (fragmenty) 60 Michał Paweł Markowski (fragmenty) 62 64 Jan Błoński (fragmenty) 67 Joanna Szczęsna 70 Spis treści 3
spis treści 72 Stanisław Barańczak 75 Ryszard Krynicki 76 Stanisław Lem (fragmenty) 78 Janusz Rudnicki Trzy razy tak! (fragmenty) 80 Sztuka interpretacji film 82 86 86 88 89 90 91 Wyznanie 92 Poznawanie Miłosza 98 Czesław Miłosz (fragmenty) 100 Bartek Chaciński (fragmenty) 102 104 104 *** [rzeczywistość ] 105 106 107 108 (fragment) 109 Tadeusz Różewicz Kartoteka (fragmenty) 112 Tadeusz Różewicz (fragmenty) 114 Étienne-Jules Marey 116 Radosław Gryta 117 Wybór poezji 118 118 119 Tren Fortynbrasa 120 121 122 123 125 Tukidydes (fragmenty) 128 Adad Hannah Podatek 130 Dariusz Dziurzyński 131 4 Spis treści
Miron Białoszewski Wybór poezji 132 Szare eminencje zachwytu 132 Podłogo, błogosław! 133 Liryka śpiącego Tłumaczenie się z twórczości Niedopisanie Wywód jestem u *** [Być sobie jednym ] Taniec na błędach ubezdźwięcznionych Pociągola 134 *** [Ma się być świadectwem ] 18 maja 135 Wywiad 136 Stanisław Burkot Kubistyczna poezja czy mitologizacja zwykłych rzeczy? (fragmenty) 142 Ryszard Krynicki Co chce stuk-puk Nic się nie stało Bezpłatne 144 Ryszard Krynicki Więcej czadu 145 Wisława Szymborska Wybór poezji 146 Terrorysta, on patrzy 146 Cień 147 Kot w pustym mieszkaniu Liczba Pi Dwie małpy Bruegla 148 Niektórzy lubią poezję Portret kobiecy 149 Wypadek drogowy 150 Stefan Chwin Uśmiech Szymborskiej i duch Darwina (fragmenty) 152 Pieter Bruegel Dwie małpy 154 Tadeusz Dąbrowski Wirus 155 Ewa Lipska Naciśnij Enter 155 Adam Zagajewski Wybór poezji 156 Płótno 156 Senza flash 157 List od czytelnika Wspomnienia Wczesne godziny Czytając Miłosza 158 Zwyczajne życie Obrona poezji, etc. Spróbuj opiewać okaleczony świat 159 Równowaga 160 Czesław Niemen Dziwny jest ten świat 164 Stanisław Barańczak Czas skończyć z takimi 4.3.80: Może jednak Południe 165 Stanisław Barańczak Serenada szeptana do ucha przy wtórze szmeru klimatyzatora 166 Jan Twardowski *** [Żebym nie zasłaniał...] Sprawiedliwość 167 Tadeusz Sobolewski Piękno i groza zawsze razem 168 Jak patrzeć na obrazy współczesne? 170 Friedrich Dürrenmatt Wizyta starszej pani (fragmenty) 172 Wizyta starszej pani na plakatach teatralnych 177 O dramacie i teatrze w internecie i czasopismach papierowych 178 JĘZYK LUSTREM KULTURY Uważne czytanie 180 Leopold Tyrmand Dziennik 1954 (fragmenty) 180 Spis treści 5
spis treści Innowacje językowe 183 Nowomowa 186 Etyka słowa 192 NIE TYLKO DO LEKCJI Głosy o epoce 194 Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński Kłopoty z realizmem (fragmenty) 194 Tadeusz Lubelski Filmowa mowa ezopowa (fragmenty) 195 Literatura i kultura 1939 1989 (mapa myśli) 188 Mój projekt 200 Umiem poznaję więcej 201 Wypowiedzi pisemne. Testy 202 Wypowiedzi pisemne. Rozprawka 209 Wypowiedzi pisemne. Interpretacja porównawcza utworów literackich 214 Wypowiedź ustna 218 Warto poznać 221 Antologia wybranych tekstów 223 LITERATURA I KULTURA PO 1989 226 PIERWSZE SPOJRZENIE: Oś czasu 228 Przełom w literaturze 230 Nagrody literackie w Polsce 233 Wiesław Myśliwski Traktat o łuskaniu fasoli 234 Józef Tischner Myślenie według wartości (fragmenty) 237 Zbigniew Herbert Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy 238 Marek Bieńczyk Terminal (fragmenty) 240 Jan Paweł II Małżeństwo i rodzina we wspólnocie Kościoła (fragmenty) 244 Yousry Nasrallah Opowiadaj, Szeherezado 246 Natasza Goerke Fractale (fragmenty) 247 Stefan Chwin Hanemann 248 Andrzej Stasiuk Karpaty (fragmenty) 252 Olga Tokarczuk Dom dzienny, dom nocny (fragmenty) 254 Sztuki plastyczne XXI w. 256 Marcin Świetlicki Wybór poezji 258 Dla Jana Polkowskiego 258 Świerszcze Słonidarność...ska 259 Chcenie Druga komunia 260 6 Spis treści
Jan Polkowski Przesłanie pana X 262 Liberatura 263 Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Piosenka o zależnościach i uzależnieniach (fragmenty) 264 Jan Lipszyc list do boga (fragmenty) 265 Andrzej Sapkowski Mniejsze zło (fragmenty) 266 Jacek Dukaj Perfekcyjna niedoskonałość (fragmenty) 267 Tadeusz Słobodzianek Nasza klasa (fragmenty) 270 Leszek Kołakowski O stereotypach narodowych (fragmenty) 275 Julia Hartwig Spotkanie 276 Teatr XXI w. 277 Współczesna literatura na świecie 278 JĘZYK LUSTREM KULTURY Uważne czytanie 282 Jerzy Jarzębski Wartościowania w sieci kultury (fragmenty) 285 Język komunikacji internetowej 285 Gatunki internetowe 289 NIE TYLKO DO LEKCJI Głosy o epoce 290 Tadeusz Sobolewski Diabeł mediów 290 Maryla Hopfinger Literatura i media. Po 1989 roku (fragmenty) 292 Hanna Gosk Nowe dwudziestolecie (1989 2009). Wstęp (fragmenty) 293 Literatura i kultura po 1989 (mapa myśli) 295 Mój projekt 296 Umiem poznaję więcej 297 Wypowiedzi pisemne. Testy 300 Wypowiedzi pisemne. Interpretacja tekstu poetyckiego 306 Wypowiedzi pisemne. Wypowiedź argumentacyjna 312 Wypowiedź ustna 316 Ćwiczenia 318 Warto poznać 322 Antologia wybranych tekstów 324 Słownik pojęć i terminów 327 Indeks pojęć i terminów 332 Indeks autorów oraz utworów, dzieł plastycznych i filmowych 333 Spis treści 7
Jak korzystać z podręcznika Podręcznik został podzielony na rozdziały według epok literackich. W każdym rozdziale znajdują się trzy bloki: DZIEŁA I ARCYDZIEŁA JĘZYK NIE TYLKO ZWIERCIADŁA RZECZYWISTOŚCI LUSTREM KULTURY DO LEKCJI 1. PIERWSZE SPOJRZENIE 2. 3. literacko-kulturowy językowy powtórkowo-ćwiczeniowy Teksty z epoki będące punktem wyjścia do analizy różnorodnych kontekstów, w tym dialogu sztuk Zanim przeczytasz, czyli informacje wprowadzające w tematykę dzieła i zadania zachęcające do lektury Biogramy zawierające informacje na temat autorów analizowanych dzieł 8 Jak korzystać z podręcznika
Atrakcyjne infografiki przybliżające wybrane zagadnienia Definicje ważnych pojęć i terminów Różnorodne konteksty, które pozwalają ukazać sposób wykorzystania danego motywu w kulturze Pytania i polecenia do analizowanych tekstów kultury Informacje ułatwiające ipogłębiające interpretację tekstu CZŁOWIEK I EPOKA W LUSTRZE LITERATURY Pytania, polecenia i konteksty dotyczące tekstów z epoki W zadaniach, których treść wymaga uzupełnień, znajdziesz zaciemnione miejsca pamiętaj, by odpowiedzi pisemnych udzielać poza podręcznikiem R Treści zakresu rozszerzonego a j s. xxx Odniesienia do treści z nauki o języku T P Ćwiczenia rozwijające umiejętność pracy z tekstem Ćwiczenia kształcące umiejętność tworzenia wypowiedzi pisemnej U Ćwiczenia kształcące umiejętność formułowania i wygłaszania wypowiedzi ustnej 9
PIERWSZE SPOJRZENIE 1. LITERATURA 2. 3. 10 Literatura i kultura 1939 1989
I KULTURA 1. Dziewczyna siedząca Numer: 80, 1958, projekt Henryk Jędrasiak 2. Jan Lenica, plakat teatralny do Małej apokalipsy według Tadeusza Konwickiego, Teatr Wielki, 1965 3. Krzesło muszelka, prototyp, 1956, projekt Teresa Kruszewska, Spółdzielnia Artystów ŁAD (wytwórnia), Muzeum Narodowe, Warszawa 4. Osiedle Torwar, 1971 1973, projekt Jan Zdanowicz i Jerzy Baumiller 4