2. Jak zostać myśliwym?

2. Jak zostać myśliwym? Aby zostać myśliwym, należy: odbyć roczny staż łowiecki, zdać egzaminy łowieckie, uzyskać pozwolenie na broń i członkostwo w PZŁ. To wszystko w jak największym skrócie. Zacznijmy więc od początku: A Staż kandydacki Pierwszym krokiem na drodze do łowiectwa jest odbycie stażu kandydackiego. W zasadzie podczas stażu powinniśmy poznać wszystkie zagadnienia wymagane na egzaminach łowieckich. Ponadto powinniśmy w praktyce nauczyć się budowy urządzeń łowieckich, gospodarowania w łowisku i wielu, wielu jeszcze innych zagadnień. Gdzie odbyć staż kandydacki? Tu do wyboru są dwie drogi: potencjalny kandydat może sam znaleźć koło łowieckie lub ośrodek hodowli zwierzyny, w którym odbędzie staż kandydacki albo zwróci się do Zarządu Okręgowego PZŁ z prośbą o wskazanie miejsca odbycia stażu. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest znalezienie koła łowieckiego, w którym będziemy mogli odbyć staż. W ten sposób uzyskamy w przyszłości możliwość członkostwa w danym kole (przynajmniej teoretycznie), jak i poznamy obwody łowieckie, w których być może będziemy polowali. Dobrze, jeżeli ktoś ma rodzinę lub znajomych wśród braci łowieckiej, gdyż z pewnością uzyska wszelką pomoc w załatwieniu formalności, napisaniu podania, a często także wymaganego poręczenia przez osobę wprowadzającą do koła łowieckiego. 13

Jeżeli jednak nie mamy takich możliwości, pozostaje nam zwrócenie się z prośbą do Zarządu Okręgowego PZŁ o wskazanie miejsca odbycia stażu kandydackiego do PZŁ. W takim wypadku Zarząd Okręgowy powinien skierować kandydata do odbycia stażu w kole łowieckim lub Ośrodku Hodowli Zwierzyny. Ze stażu kandydackiego zwolnione są osoby ze średnim lub wyższym wykształceniem leśnym (lub o specjalności łowieckiej) oraz strażnicy łowieccy legitymujący się przynajmniej 2-letnim okresem zatrudnienia na stanowisku strażnika łowieckiego. Po przyjęciu na staż w kole łowieckim (lub Ośrodku Hodowli Zwierzyny), zarząd koła zgłasza ten fakt do Zarządu Okręgowego PZŁ. Po wpisaniu do rejestru stażystów, kandydat na myśliwego otrzymuje dzienniczek stażysty, w którym odnotowuje przebieg stażu. Szczegółowe zasady odbywania stażu kandydackiego do PZŁ określa uchwała nr 41/2007 Naczelnej Rady Łowieckiej (NRŁ) z dnia 4 września 2007 (zmiana w roku 2009) treść dostępna na stronie internetowej www.pzlow.pl. Jak wygląda staż łowiecki? Zgodnie z powyższą uchwałą kandydat na myśliwego musi zapoznać się z problematyką łowiecką w teorii i w praktyce. W każdym wypadku kandydat odbywa staż pod opieką doświadczonego myśliwego tzw. opiekuna. Najlepiej, jeśli jest to wieloletni myśliwy, który z ochotą przekaże kandydatowi najważniejsze informacje o łowiectwie. Z czym kandydat na myśliwego powinien zapoznać się na stażu i jaką wiedzę powinien zdobyć? Wszystko to reguluje również powyższa uchwała NRŁ (oraz zakres egzaminów łowieckich). A tak to wygląda trochę bardziej szczegółowo: a) zapoznanie się z urządzeniami łowieckimi: Teoretyczne i praktyczne zapoznanie się w łowisku z istniejącymi urządzeniami łowieckimi. Kandydat bierze więc udział w pracach przy budowie i remoncie takich urządzeń oraz dowiaduje się o nich od opiekuna bądź z dostępnych materiałów szkoleniowych: 14

paśniki, paśniki magazyny, ambony, zwyżki (wysiadki), lizawki, podsypy, budki dla kuropatw, dozowniki ziarna, brogi. Ponadto należy wiedzieć, co to takiego: gryzawki, liściarki, snopówki itd. b) zapoznanie się z zasadami zagospodarowania łowisk i ochrony zwierzyny oraz ze środowiskiem jej bytowania, w tym udział w dokarmianiu zwierzyny i innych pracach na terenie łowisk, m.in. akcjach zbierania wnyków, inwentaryzacji zwierzyny, szacowanie szkód: Zagospodarowanie łowisk to m.in. budowa i konserwacja urządzeń łowieckich, zakładanie i uprawa poletek, zalesienia, zadrzewienia, zakładanie remiz i oczek wodnych. Większość obowiązkowej wiedzy poznamy jedynie poprzez aktywny udział w pracach w łowisku. Pewnych czynności wykonywanych w terenie nie zastąpią najlepsze książki i inne źródła wiedzy. Niektóre zagadnienia, jak inwentaryzacja zwierzyny w terenie połączona z wcześniej nabytą wiedzą książkową ułatwi zrozumienie tematu. Warto więc brać udział we wszystkich pracach organizowanych na stażu, gdyż ta wiedza z pewnością zaprocentuje na egzaminach. Czym są w ogóle poletka łowieckie? Są to miejsca upraw rolniczych przeznaczonych dla zwierzyny łownej oraz miejsca dokarmiania zwierzyny. Ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze posunęła się tak daleko, że obecnie niezbędne jest działanie w kierunku zapewnienia zwierzynie chociażby namiastki nienaruszonej przyrody. Poprzez rozwój cywilizacji zanikły naturalne biotopy i brak jest odpowiedniej bazy żerowej niezbędnej dla utrzymania populacji niektórych gatunków zwierzyny. Dlatego też dla zapewnienia chociażby minimalnej struktury roślinnej (żerowej) myśliwi powinni zakładać poletka łowieckie. Na tych poletkach w okresach dostępności naturalnej bazy pokarmowej dla zwierzyny (wiosna, lato, jesień) sadzimy rośliny pastewne z myślą o udostępnieniu ich w okresie zimowym. Poletka łowieckie w okresie wegetacji możemy grodzić w celu zmuszenia 15

zwierzyny do korzystania z naturalnej bazy żerowej i zapewnienia prawidłowego wzrostu sadzonych roślin. Jesienią, a czasem nawet od końca lata, poletka udostępniamy zwierzynie do swobodnego żerowania. W ten sposób zapewniamy populacji niezbędne składniki pokarmowe (niedostępne w łowisku), jak i odciągamy zwierzynę od upraw rolniczych, czym w znaczny sposób zmniejszamy szkody łowieckie w uprawach i płodach rolnych. Jakie poletka występują w łowiskach? poletka produkcyjne poletka zgryzowe (ogryzowe) pasy zaporowe łąki śródleśne A co można uprawiać na poletkach łowieckich? Oczywiście roślinność atrakcyjną dla zwierzyny bytującej w łowisku. Różnie przedstawia się to w różnych miejscach. W jednych łowiskach dominują dziki, w innych sarny, dlatego o tym, co uprawiać, wiedzą najlepiej myśliwi gospodarujący w danym łowisku. Z najbardziej popularnych roślin uprawnych można wymienić: bobik, brachinę, groch, grykę, jarmuż, kapustę pastewną, lędźwian siewny, łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, perko, peluszkę, proso, rzepę pościerniskową, topinambur, saradelę (seradelę), wykę jarą, wykę kosmatą (ozimą). c) zapoznanie się z zasadami gospodarki populacjami zwierząt łownych: Jedno z ważniejszych zagadnień, gdyż jak podaje art. 1 ustawy Prawo łowieckie Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego w rozumieniu ustawy oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Należy nauczyć się właściwie gospodarować populacjami zwierzyny, a więc dbać o nią, dokarmiać, ochraniać, starać się w dro- 16

dze selekcji poprzez właściwie realizowany odstrzał poprawiać strukturę populacji na danym terenie itd. d) szkolenie z zakresu bezpiecznego posługiwania się myśliwską bronią śrutową i kulową oraz zapoznanie z podstawami strzelectwa myśliwskiego: To jest temat rozległy jak leśne ostępy, ale dla wielu właśnie broń jest tą magiczną rzeczą, którą chciałoby się trzymać w dłoniach. Zjawisko pewnie niewytłumaczalne, ale tak już jest i nie należy się zbytnio nad tym zastanawiać. Nie można jednak przy tym zapominać, że broń jest bardzo niebezpieczna, dlatego na szkoleniach i egzaminach kładzie się duży nacisk na wiedzę kandydatów z zasad bezpiecznego posługiwania się nią. To z bronią związane jest bezpieczeństwo na polowaniu. Dlatego warto poświęcić bezpieczeństwu w posługiwaniu się bronią (i wiedzy o niej w ogóle) znaczną uwagę i nawet jeśli uważamy, że wiemy już wszystko, powtórzmy sobie cały materiał jeszcze raz. e) zapoznanie się z podstawami kynologii łowieckiej: Niby prosty temat, ale spróbujmy sobie odpowiedzieć na pytanie, ile znamy ras psów myśliwskich i na jakie grupy pod względem użytkowości w łowiectwie je dzielimy. Ostatnie zmiany w prawie dotyczącym łowiectwa wyraźnie wskazują, że polowanie bez psa jest prawie niemożliwe. Polowania na ptactwo mogą się odbywać tylko z udziałem psów, a marząc o polowaniu na zwierzynę grubą, musimy wcześniej zapewnić sobie możliwość korzystania z pomocy psa posokowca, jeśli zajdzie konieczność dochodzenia postrzałka. Tak więc warto już na stażu pomyśleć o własnym psie, gdyż, jak uważają niektórzy, polowanie bez psa nie jest polowaniem. Dlatego starajmy się zdobyć wszelką wiedzę o psach, pytajmy myśliwych, którzy mają je od lat, bierzmy udział w próbach i konkursach psów ras myśliwskich. Warto też przeglądać wszelkie dostępne źródła wiedzy o kynologii. 17

Psy używane do polowań zostały podzielone na 7 grup według ich użyteczności łowieckiej: 1) dzikarze 2) gończe 3) legawce 4) norowce 5) płochacze 6) posokowce 7) tropowce. Wiele ras można zaliczyć do dwóch lub więcej grup, a powyższy podział nie jest ostateczny i nie wyklucza wszechstronnej użyteczności psa myśliwskiego. Obecnie do polowań nie wolno wykorzystywać chartów oraz ich mieszańców, pomimo oczywistego ich charakteru myśliwskiego i tradycji polowań z chartami (jako ciekawostkę można podać, że charty jako jedyne z psów myśliwskich w pogoni za zwierzyną posługują się wzrokiem, gdy pozostałe psy przede wszystkim węchem). 1) Dzikarze to psy niewielkich ras z wrodzoną (najczęściej) lub nabytą pasją do tropienia, ścigania i osaczania dzików. Odznaczają się niezwykłą ciętością, wytrwałością i zwinnością oraz posiadają doskonały węch. Niewielkie rozmiary ułatwiają gonienie i osaczanie dzików nawet w największych zaroślach i gęstych młodnikach oraz pozwalają łatwiej unikać zranienia przez dziki. 2) Psy gończe, to grupa psów myśliwskich, których głównym zadaniem (i wielką pasją) jest gonienie i jednoczesne głoszenie zwierzyny łownej. W przeciwieństwie do posokowców psy gończe używane są do gonienia i osaczania zwierzyny zdrowej (a nie postrzałków). Odznaczają się doskonałym węchem, wytrwałością i ciętością. Wiele ras psów z grupy posokowców jest jednocześnie doskonałymi gończymi. 3) Psy legawe inaczej legawce to czworonogi, których głównym zadaniem jest wystawianie myśliwemu zwierzyny w polu 18

(przy wykorzystaniu górnego wiatru). Charakteryzują się bardzo dobrym węchem. Potrafią wytropić i wystawić zwierzynę zarówno w łowiskach leśnych, jak i polnych. Sprawdzają się również w polowaniu na ptactwo wodne. Do tego są dobrymi aporterami. 4) Norowce psy małych ras myśliwskich wykorzystywane do pracy w norach lisich, borsuczych itd. Psy te, chociaż niewielkich rozmiarów, odznaczają się wielką ciętością i z wielkim zapałem i odwagą wypędzają z nor często większe i silniejsze od nich drapieżniki. Do pracy w norach są używane głównie teriery i jamniki. 5) Płochacze psy wykorzystywane do wyszukiwania i wypłaszania zwierzyny z jej miejsca zalegania bądź bytowania (legowisk, wysokich i gęstych traw, zarośli, szuwarów itd.). Płochacze są jednocześnie psami aportującymi. 6) Posokowce psy przeznaczone głównie do poszukiwania postrzałków zwierzyny po farbie. Większość z tych psów sprawdza się również jako psy gończe. 7) Tropowce psy myśliwskie obdarzone doskonałym węchem. Ich zadaniem jest tropienie zwierzyny po śladach zapachowych. Do tej grupy zaliczyć można każdą rasę psów myśliwskich, jeżeli tylko pies wykazuje zdolności tropienia zwierzyny. To tylko nieznaczny opis psów ras myśliwskich. Opis całej niezbędnej przyszłemu myśliwemu wiedzy kynologicznej wykracza poza ramy tego wydawnictwa. Koniecznie więc trzeba sięgnąć do innych specjalistycznych, poświęconych wyłącznie psom, książek. f) udział w polowaniach indywidualnych i zbiorowych, przy czym w przypadku polowań zbiorowych stażysta nie może być angażowany wyłącznie do naganki: Biorąc udział w polowaniu, kandydat zapoznaje się z zasadami bezpieczeństwa, organizacją polowań, tradycją i kulturą łowiecką, kynologią itd. Jest to także najlepszy sposób na poznanie, 19

być może, przyszłych towarzyszy łowów oraz łowisk. Na polowaniu indywidualnym nauczymy się takich sposobów polowań jak podchód czy polowanie z zasiadki. Być może nasz opiekun nauczy nas także polowania z wabikiem na lisy czy rogacze. Pamiętajmy jednak, że polowanie to nie tylko strzelanie. Sam strzał jest niejako zwieńczeniem polowania. Cudowne przeżycia daje podglądanie przyrody w czasie oczekiwania na zwierzynę na ambonie czy próba podejścia na właściwą odległość do zwierzyny. W czasie polowań indywidualnych zwracamy zawsze uwagę na to, co dzieje się w łowisku, czy nie ma gdzieś śladów kłusownictwa, czy należy uzupełnić karmę w paśnikach, nie czekając na polecenie łowczego lub pomyśleć o naprawie uszkodzonych urządzeń łowieckich. Z kolei polowania zbiorowe to okazja do poznania tradycji łowieckich. Koniecznie trzeba się zapoznać także ze zbiorem zasad etyki, tradycji i zwyczajów łowieckich, którego opis wykracza poza ramy tej książki, zachowania się na stanowisku, a także doświadczenia na własnej skórze, czym jest udział w nagance. Udział w nagance to nie kara czy wykorzystanie stażysty. To także metoda na zrozumienie organizacji polowań zbiorowych. Po latach, kiedy będziemy musieli sami zorganizować i poprowadzić polowanie zbiorowe, będziemy mieli już doświadczenie i lepsze zrozumienie, jaką rolę pełni naganka. g) przeszkolenie z zakresu postępowania z pozyskaną zwierzyną: Samo polowanie nie kończy się strzałem do zwierzyny. Umiejętne postępowanie z pozyskaną zwierzyną jest bardzo ważne. Nie polujemy po to, aby strzelać do zwierzyny, ale po to, aby pozyskaną zwierzynę właściwie zagospodarować. Jak wiadomo, dziczyzna ma znakomite walory kulinarne, ponadto pozyskana zwierzyna stanowi dużą część przychodów koła, dlatego właśnie nie można dopuścić, aby się marnowała przez nieodpowiednie obchodzenie się z tuszą. 20

Co więc należy zrobić ze strzeloną zwierzyną? Przede wszystkim należy oddać zwierzynie cześć, zgodnie z tradycją włożyć zwierzynie grubej do gęby ostatni kęs, a na ranie wlotowej ułożyć złom. Następnie należy odpowiednio postąpić z tuszą, tak aby nie dopuścić do zabrudzenia lub zepsucia się tuszy. W przypadku zwierzyny drobnej należy np. usunąć mocz (zając, królik) lub usunąć wnętrzności (wykulkować ptactwo). Zwierzyna gruba wymaga bardziej skomplikowanych i staranniejszych zabiegów. Kolejno musimy wytrzebić (usunąć jądra), wypatroszyć, wystudzić tuszę i we właściwy sposób odłączyć trofea (poroże lub oręż). Do obowiązków myśliwego należy również ocena zwierzyny przed odstrzałem, jak i oględziny podczas patroszenia pod kątem występowania chorób. Każdy myśliwy przechodzi szkolenie weterynaryjne, ale warto samemu poznać podstawowe choroby występujące u zwierzyny łownej. Poza wiedzą praktyczną zdobytą podczas stażu i wiedzą teoretyczną uzyskaną na podstawie literatury i prasy łowieckiej należy jeszcze poznać obowiązujące w Polsce prawodawstwo dotyczące łowiectwa. Całoroczny udział w pracach koła powinien pozwolić na podstawowe zapoznanie się z całością pracy myśliwych, teoretycznymi zagadnieniami dotyczącymi łowiectwa i praktycznym wykorzystaniem tej wiedzy, a to powinno skutkować ukończeniem stażu z wynikiem pozytywnym, gdyż tylko taki wynik umożliwia przejście do kolejnego etapu na drodze do łowiectwa, jakim jest kurs szkoleniowy organizowany przez zarządy okręgowe PZŁ. Kurs taki trwa około dwóch miesięcy. Często kurs można rozpocząć jeszcze przed datą zakończenia stażu, ale przystąpienie do egzaminów możliwe jest dopiero po ukończeniu zarówno stażu, jak i kursu szkoleniowego. Podczas kursu kandydaci poznają wszystkie zagadnienia, z których będą egzaminowani. Ramowy program szkolenia kandydatów na 21

myśliwych opracowywany jest przez Naczelną Radę Łowiecką i obejmuje takie zagadnienia jak: przepisy prawa łowieckiego i statut PZŁ; zasady wykonywania polowania oraz znajomość zasad bezpiecznego i skutecznego posługiwania się bronią myśliwską, w tym 2 obowiązkowe treningi strzeleckie, obejmujące strzelania śrutem oraz strzelania kulą (z broni o lufach gładkich i gwintowanych); ochrona środowiska i jego kształtowanie dla bytowania zwierzyny oraz zasady ochrony przyrody i znajomości gatunków prawnie chronionych, a w szczególności tych, które historycznie były gatunkami łownymi; biologia zwierząt łownych; znajomość rodzajów broni i amunicji myśliwskiej, przyrządów optycznych oraz podstawowego wyposażenia myśliwskiego; praw i obowiązków posiadacza myśliwskiej broni palnej, w tym wydawanie i cofanie pozwoleń oraz przepisy karne, obowiązujące w tym zakresie; znajomość podstawowych chorób zwierząt łownych i chorób odzwierzęcych oraz sposobów ich rozpoznawania; znajomość zasad etyki, tradycji oraz języka łowieckiego, a także rozpoznawania podstawowych sygnałów myśliwskich; znajomość zasad obchodzenia się z upolowaną zwierzyną, użytkowania dziczyzny i preparowania trofeów; znajomość zasad prowadzenia gospodarki łowieckiej; pomoc w nagłych wypadkach; kynologia myśliwska. B Egzamin łowiecki Egzamin dla kandydatów na myśliwych (uzyskanie uprawnień podstawowych) odbywa się po teoretycznym szkoleniu w Zarządzie Okręgowym PZŁ. Do egzaminu dopuszczone są osoby, 22