Uchwała z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 10/04

Podobne dokumenty
Uchwała z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 124/08

Uchwała z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 19/07

Wyrok z dnia 16 lutego 2001 r., IV CKN 244/00

Wyrok z dnia 25 lutego 2010 r., V CSK 248/09

UCHWAŁA. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) Protokolant Bożena Kowalska

UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Mirosław Bączyk SSN Hubert Wrzeszcz

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CZ 95/16. Dnia 25 stycznia 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 26/05

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 11 października 2001 r., III CZP 45/01

Postanowienie z dnia 29 czerwca 2010 r., III CZP 46/10

Uchwała z dnia 4 kwietnia 2003 r., III CZP 7/03

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Karol Weitz. Protokolant Katarzyna Bartczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada

Wyrok z dnia 1 grudnia 2006 r., I CSK 299/06

Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06

Wyrok z dnia 4 września 2003 r., IV CKN 395/01

Wyrok z dnia 5 maja 2005 r., III CK 520/04

Uchwała z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 118/03

Uchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04

POSTANOWIENIE. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 24 lutego 2005 r., III CZP 86/04

Uchwała z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 64/04

Postanowienie z dnia 18 października 2002 r., V CKN 1830/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 186/12. Dnia 15 lutego 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSN Tadeusz Żyznowski

POSTANOWIENIE. Prezes SN Tadeusz Ereciński

Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06

Uchwała z dnia 7 października 2008 r., III CZP 95/08

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Karol Weitz

Uchwała z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03

Uchwała z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 9/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

Uchwała z dnia 16 marca 2007 r., III CZP 9/07

Wyrok z dnia 18 stycznia 2001 r., V CKN 1840/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Jan Górowski

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CZ 5/12. Dnia 16 lutego 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Protokolant Bożena Kowalska. po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym

Uchwała z dnia 16 października 2008 r., III CZP 99/08

Uchwała z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 3/05

2. [Z]obowiązanie wekslowe może być objęte zapisem na sąd polubowny.

Uchwała z dnia 6 lipca 2005 r., III CZP 40/05

Wyrok z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK 241/06. Artykuł zdanie pierwsze k.s.h. jest przepisem szczególnym w stosunku do art k.s.h.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 164/06

Postanowienie z dnia 14 października 2011 r., III CZP 50/11

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Dnia 10 stycznia 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Uchwała z dnia 7 lipca 2000 r., III CZP 27/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 39/09

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)

Uchwała z dnia 16 października 2008 r., III CZP 90/08

Wyrok z dnia 18 stycznia 2012 r., II CSK 296/11

Postanowienie z dnia 11 września 2003 r., III CZP 49/03

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 10 stycznia 2007 r. III PZP 6/06

Wyrok z dnia 17 września 2004 r., V CK 60/04. W postępowaniu nakazowym sąd z urzędu uwzględnia formalną nieważność weksla.

Wyrok z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 299/06

Wyrok z dnia 26 listopada 2002 r., V CKN 1445/00

Uchwała z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 92/06

UCHWAŁA. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Antoni Górski (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek. Protokolant Bożena Kowalska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 24 lutego 2004 r., III CZP 120/03

Uchwała z dnia 23 lipca 2004 r., III CZP 34/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)

Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 35/09

Wyrok z dnia 14 maja 2010 r., II CSK 505/09

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UCHWAŁA. SSN Władysław Pawlak (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca) Protokolant Bożena Kowalska

Wyrok z dnia 20 marca 2003 r., III CKN 907/00

Uchwała z dnia 4 marca 2005 r., III CZP 95/04

Uchwała z dnia 19 maja 2006 r., III CZP 28/06

Uchwała z dnia 23 lipca 2004 r., III CZP 35/04

Wyrok z dnia 20 lipca 2006 r., V CSK 200/06. Zakończenie stosunku dzierżawy nie powoduje rozwiązania z mocy prawa stosunku poddzierżawy.

Uchwała z dnia 29 października 2004 r., III CZP 58/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 25 października 2006 r., III CZP 67/06

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Władysław Pawlak SSN Karol Weitz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 120/09. Dnia 2 grudnia 2009 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

Uchwała z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08

Wyrok z dnia 24 maja 2002 r., II CKN 892/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk. Protokolant Izabela Czapowska

Uchwała z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 97/07

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt:

Uchwała z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 10/04 Sędzia SN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Banku Pekao S.A. w W. przeciwko Polskim Kolejom Państwowym S.A. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 2 kwietnia 2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 4 grudnia 2003 r.: "Czy w zakresie odnoszącym się do czynności obrotu dewizowego nie wymagających zezwolenia dewizowego, przepisy ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 136, poz. 703 ze zm.) wyłączały zasadę walutowości wynikającą z art. 358 1 k.c.?" podjął uchwałę: Przepisy ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 136, poz. 703 ze zm.) wyłączały zasadę walutowości wynikającą z art. 358 1 k.c., także w zakresie odnoszącym się do czynności obrotu dewizowego niewymagających zezwolenia dewizowego. Uzasadnienie (...) Przedsiębiorstwo państwowe Polskie Koleje Państwowe (poprzednik prawny pozwanej spółki), reprezentowane przez dwóch członków zarządu, poręczyło weksel wystawiony w dniu 16 października 1997 r. przez "K.", spółkę z o.o. w W. Weksel na kwotę 9 980 000 dolarów amerykańskich został wystawiony w Polsce i tu określono miejsce jego płatności. Bezsporne jest, że wystawca weksla nie miał zezwolenia dewizowego, a weksel był wekslem in blanco, wystawionym dla zabezpieczenia zwrotu pożyczki w wysokości 9 880 000 dolarów amerykańskich udzielonej "K." przez BAF Dom Finansowy, S.A. w W. Poręczenie weksla

nastąpiło przed jego wypełnieniem przez złożenie podpisów przez dwóch członków zarządu Polskich Kolei Państwowych, z tym że poręczyciel wiedział, iż po uzupełnieniu weksla zaciągnie zobowiązanie wekslowe w dewizach. W dniu 29 października 1997 r. remitent BAF Dom Finansowy przeniósł w drodze indosu prawa z tego weksla na rzecz PKO S.A. Sąd Okręgowy stwierdził, że zgodnie z art. 358 1 k.c. weksel powinien być wypełniony przez wskazanie sumy wyrażonej w złotych polskich, chyba że wystawca miał zezwolenie dewizowe, a skoro "K." takiego zezwolenia nie miał, zobowiązanie wekslowe wystawcy jest nieważne. Zgodnie jednak z art. 32 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 dalej: "Pr.weksl."), zobowiązanie poręczyciela wekslowego jest ważne, choćby nawet zobowiązanie, za które poręczył było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny, z wyjątkiem wady formalnej, zobowiązanie poręczyciela wekslowego ma bowiem charakter samodzielny i jest abstrakcyjne oraz bezwarunkowe; jest to zobowiązanie wobec wierzyciela z weksla. Uznając zobowiązanie poręczyciela za ważne, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 47 Pr.weksl. wyrokiem z dnia 7 listopada 2002 r. zasądził od PKP S.A., jako poręczyciela, równowartość kwoty oznaczonej na wekslu. Rozpatrując apelację pozwanej, która zarzuciła naruszenie art. 8 i 32 Pr.weksl. oraz art. 358 1 i art. 58 k.c., Sąd Apelacyjny uznał, że rozstrzygnięcie w rozpatrywanej sprawie zależy nie tylko od oceny ważności udzielonego poręczenie w świetle prawa wekslowego, lecz również od oceny, czy było ono ważne ze względu na zasadę walutowości wyrażoną w art. 358 1 k.c. (...) Wskazując, że przepisy prawa dewizowego nie uchylają zasady walutowości sformułowanej w art. 358 1 k.c. oraz że zasada ta ograniczona została, po uchyleniu dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określeniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz.U. Nr 45, poz. 332), tylko do zobowiązań powstałych z innych źródeł niż czynność prawna, Sąd Apelacyjny przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, zagadnienie prawne przedstawione na wstępie. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Przepis art. 358 1 k.c. zawiera jednoznacznie sformułowaną zasadę, z której wynika, że z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażane w pieniądzu

polskim. Uregulowanie to prowadzi do wniosku, że każde zobowiązanie pieniężne powinno być wyrażone w walucie polskiej, z wyjątkiem tych zobowiązań, dla których odmienną regulację wprowadzają ustawy szczególne. Należy zauważyć, że nie ma w tym przepisie jakiegokolwiek ograniczenia dla zakresu dopuszczalnych wyjątków, nie jest więc wykluczone, aby wyjątki od zasady walutowości były ujmowane szeroko. Jak się przyjmuje w literaturze, celem zasady walutowości jest ochrona waluty krajowej i zapewnienie jej w obrocie pierwszeństwa przed innymi walutami. Cel ten jest związany z relacją pomiędzy gospodarką krajową a zagraniczną; im bardziej gospodarka krajowa jest zamknięta, tym surowsza zasada walutowości i mniejszy zakres wyjątków. Gdy natomiast gospodarka coraz ściślej zależy od stosunków z innymi krajami, ochrona krajowej waluty staje się coraz słabsza; nie jest wtedy wykluczona zupełna rezygnacja z zasady walutowości. Ilustracją tych zależności jest regulacja zasady walutowości w Polsce przez ostatnie kilkanaście lat. Podstawowe znaczenie dla określenia wyjątków od zasady walutowości mają przepisy ustawy z dnia 31 grudnia 1994 r. Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 136, poz. 703 ze zm.). W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się zgodnie, że przepisy prawa dewizowego określają wyjątki od zasady walutowości zawartej w art. 358 1 k.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., III CZP 39/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 98 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 671/00, OSNC 2002, nr 12, poz. 158). Zakres tych wyjątków, a także sposób ich ujęcia w prawie dewizowym, uległ jednak znamiennej ewolucji. Jeszcze Prawo dewizowe z dnia 22 listopada 1983 r. (Dz.U. Nr 63, poz. 288) wyrażało zasadę, że dokonywanie obrotu dewizowego wymaga zezwolenia dewizowego z wyjątkami określonymi w przepisach ustawy. Takie uregulowanie korespondowało jednoznacznie z treścią art. 358 1 k.c., gdyż potwierdzało, że zasadą jest wyrażanie zobowiązań w Polsce w złotych polskich, odstępstwo zaś możliwe jest tylko, wtedy gdy przewiduje to wyraźny przepis prawa lub wydane na jego podstawie specjalne zezwolenie dewizowe. Sytuacja uległa radykalnej zmianie na tle ustawy z dnia 15 lutego 1989 r. Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 6, poz. 33 ze zm.). Przepis art. 4 tej ustawy przewidywał, że osoby krajowe i zagraniczne mogą dokonywać obrotu dewizowego, z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w przepisach tej ustawy. Takie brzmienie przepisu, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1990 r., wiązało się z

przywróceniem zasady wolności działalności gospodarczej i otwarciem się polskiej gospodarki na wymianę z innymi krajami. Nastąpiła jednak zasadnicza zmiana jakościowa w określeniu wyjątków od zasady walutowści. Prawo dewizowe dopuściło dokonywanie obrotu dewizowego, czyli możliwość określania zobowiązań zaciąganych na terenie naszego kraju w innej walucie niż złoty polski. Jak trafnie podkreślono w literaturze, taka regulacja doprowadziła do znacznego ograniczenia zasady walutowości, przepis, który określał wyjątki, został bowiem tak skonstruowany, że pozwalał na swobodne ustalanie zobowiązań na terenie Polski także w innych walutach, chyba że dla danego rodzaju zobowiązania wprowadzone zostało ograniczenie. Innymi słowy, tak skonstruowane prawo dewizowe wprowadziło domniemanie, że aby stwierdzić, iż dane zobowiązanie nie może być wyrażone w walucie obcej, trzeba wskazać przepis, z którego taki zakaz wynika. Taka regulacja w istocie wyłączyła, dla zobowiązań objętych Prawem dewizowym, zasadę wynikającą z art. 358 1 k.c. Przepis art. 358 1 k.c. nie ustala granic zasady walutowości (...), zezwala zatem, aby przepis ustawowy wyłączył tę zasadę w stosunku do pewnych zobowiązań. Takie rozumienie związku art. 358 1 k.c. i Prawa dewizowego znajduje potwierdzenie w wykładni celowościowej, przyjęcie bowiem, że zasada wyrażona w art. 358 1 k.c. ma pierwszeństwo przed Prawem dewizowym, prowadziłoby do trudnych do akceptacji wniosków; czynność, dla której Prawo dewizowe nie przewiduje żadnych ograniczeń, jako objęta zasadą walutowości, musiałaby opiewać na walutę krajową. Strona dokonująca takiej czynności byłaby więc w gorszej sytuacji niż wtedy, gdy Prawo dewizowe zakazuje wyrażania zobowiązań w Polsce w innych walutach, zakaz taki może bowiem uchylić zezwolenie dewizowe. Tymczasem w odniesieniu do czynności, które korzystają z ogólnie przyznanego przez Prawo dewizowe wyjątku od zasady walutowości, stosować należałoby, wbrew wyraźnemu brzmieniu Prawa dewizowego, bez żadnej możliwości odstępstw, zasadę walutowości. Podniesione argumenty przemawiają za rozwiązaniem, które znajduje mocne uzasadnienie zarówno w sformułowaniu art. 358 1 k.c., jak i w brzmieniu przepisów ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. Prawo dewizowe. W zakresie zobowiązań objętych prawem dewizowym obowiązuje, wynikająca z art. 4 ust. 2 tej ustawy, zasada swobody w ustalaniu waluty, w jakiej to zobowiązanie zostanie wyrażone, w granicach określonych prawem dewizowym, przepisy prawa

dewizowego, zgodnie z jednoznacznie brzmiącym sformułowaniem art. 358 1 k.c., określają bowiem wyjątek od zasady walutowości. Bez znaczenia jest, że wyjątek ten został zakreślony bardzo szeroko, gdyż od woli ustawodawcy zależy, czy utrzymuje on zasadę walutowości oraz jak określa jej zakres. Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale (art. 390 k.p.c.).