projekt Ustawa z dnia. o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 1. W ustawie z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2001 r., Nr 46 poz. 499 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) W art. 11 dodaje się ust. 1a w następującym brzmieniu: 1a. Stałe zamieszkanie, o którym mowa w ust.1 ustala się w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego. 2) w art. 11 ust. 5 otrzymuje brzmienie: 5. Część A rejestru wyborców obejmuje obywateli polskich. W tej części rejestru wyborców wymienia się nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL, adres zameldowania na pobyt stały, adres stałego zamieszkania, o ile jest inny, niż adres zameldowania na pobyt stały. 3) W art. 12 ust. 2 otrzymuje następujące brzmienie:
2. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały wpisywani są do rejestru, jeżeli złożą w tej sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek zawierający dane, o których mowa w art. 11 ust. 5, wraz ze wskazaniem adresu ostatniego zameldowania na pobyt stały poza obszarem gminy, oraz miejsce ostatniego wpisu do rejestru, o ile nastąpiło wykreślenie z rejestru miejsca zameldowania na pobyt stały. 4) w art. 12 dodaje się ust. 2a w następującym brzmieniu: 2a. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, wniesiony w terminie krótszym niż 30 dni od dnia wyborów, jest rozpatrywany w terminie po dniu przeprowadzenia wyborów. 5) W art. 12 ust. 4 otrzymuje brzmienie: 4. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy pod innym adresem, aniżeli adres ich zameldowania na pobyt stały na obszarze tej gminy, mogą być wpisani są do rejestru wyborców pod adresem stałego zamieszkania, jeżeli złożą w tej sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek zawierający dane, o których mowa w art. 11 ust. 5, wraz ze wskazaniem adresu ostatniego zameldowania na pobyt stały na obszarze gminy, lub ostatniego miejsca stałego zamieszkania, o ile jest inny niż adres zameldowania. 6) w art. 12 dodaje się ust. 4a w następującym brzmieniu: 4a. Wniosek, o którym mowa w ust. 4, wniesiony w terminie krótszym niż 30 dni od dnia wyborów, jest rozpatrywany w terminie po dniu przeprowadzenia wyborów.
7) W art. 12 dodaje się ust. 5 10 w następującym brzmieniu: 5. Wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić tytuł prawny do lokalu, lub inne dokumenty, które uprawdopodabniają zamiar stałego zamieszkiwania na terenie gminy złożenia wniosku. 6. W razie braku dokumentów, o których mowa w ust. 5 wnioskodawca składa oświadczenie, pod rygorem art. 233 kodeksu karnego, w którym podaje termin, od którego stale zamieszkuje pod innym adresem zamieszkania, oraz okoliczności które spowodowały zmianę miejsca stałego zamieszkania. 7. Informacje, o których mowa w ust. 5 i 6, są weryfikowane pod względem ich zgodności ze stanem faktycznym. 8.Niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o umieszczenie w rejestrze wyborców, urząd gminy miejsca złożenia wniosku zawiadamia urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo urząd ostatniego wpisu do rejestru, o wpłynięciu wniosku i dacie jego wpłynięcia. 9. Urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo miejsca ostatniego wpisu do rejestru, po otrzymaniu zawiadomienia o wpłynięciu wniosku, dokonuje wykreślenia wnioskodawcy z rejestru, o czym niezwłocznie powiadamia urząd gminy miejsca złożenia wniosku, czyniąc jednocześnie wzmiankę o nowym adresie stałego zamieszkania zameldowanego na pobyt stały, lub zarejestrowanego. 10. W przypadku, gdy w rejestrze urzędu gminy właściwego ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy, lub miejsce ostatniego wpisu do rejestru, wnioskodawca będzie wykreślony, urząd ten przesyła stosowne powiadomienie do urzędu miejsca złożenia wniosku. 8) Art. 13 otrzymuje brzmienie:
Art. 13. 1. Decyzję o wpisaniu lub odmowie wpisanie do rejestru osoby, o której mowa w art. 12 ust. 2-4 wydaje wójt lub burmistrz (prezydent miasta) w terminie 14 dni od dnia wniesienia wniosku, po przeprowadzeniu postępowania weryfikującego o którym mowa w art. 12 ust. 5-10, w tym po otrzymaniu powiadomienia, o którym mowa w art. 12 ust. 9 i 10, zapewniając niezwłoczne jej doręczenie wnioskodawcy. 9) W art. 13 dodaje się ust. 1a w następującym brzmieniu: 1a. W decyzji o wpisaniu do rejestru poucza się wnioskodawcę, o obowiązywaniu dokonanego wpisu w rejestrze na czas nieokreślony, do czasu złożenia wniosku i wydania decyzji o wpis do rejestru w innym urzędzie gminnym. Art. 2 Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.
U Z A S A D N I E N I E Zasady i sposób prowadzenia rejestru wyborców określają przepisy Rozdziału 4 przedmiotowej ustawy oraz przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w tym rejestrze (Dz.U. Nr 42, poz. 388). Jeszcze w 2004 r. Państwowa Komisja Wyborcza sygnalizowała potrzebę zmian w powyższych aktach normatywnych w zakresie rejestru wyborców, opierając się na stwierdzonych nieprawidłowościach wynikających z dotychczasowej praktyki ich funkcjonowania. Zaleceniem z dnia 6 grudnia 2004 r. skierowanym do wójtów gmin, burmistrzów i prezydentów miast (znak ZPOW-421-7/04), Państwowa Komisja Wyborcza podaje, iż niepokojące są sygnały o przypadkach nadużywania przepisów umożliwiających wpisanie wyborcy do rejestru wyborców na jego wniosek, w trybie art. 12 ust. 2-4 Ordynacji wyborczej, pod wskazanym we wniosku adresem stałego zamieszkania. Głównym dotychczasowym problemem funkcjonowania rejestrów wyborców, było orzekanie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta, decyzją administracyjną, o wpisie do rejestru wyborców, bez jednoczesnego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w kwestii prawdziwości podanych przez wnioskodawcę okoliczności, a także jak należy rozumieć pojęcie stałego zamieszkania, o którym mowa w art. 11 ust. 1 przedmiotowej ustawy. Powyższym zaleceniem PKW rozstrzygnęła, iż stałe zamieszkanie, należy odnieść do miejsca zamieszkania w rozumieniu art. 25 kodeksu cywilnego. A zatem jest to miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Ponadto PKW zaleciła, iż wprawdzie art. 13 ust. 1 Ordynacji wyborczej nie reguluje kwestii prowadzenia postępowania
wyjaśniającego przed wydaniem decyzji o wpisaniu wyborcy do rejestru wyborców, to jednak przeprowadzenie takiego postępowania jest wskazane. Zakres zaś postępowania wyjaśniającego powinien wynikać z okoliczności sprawy. Z powyższego wyraźnie wynika, że przedmiotowa ustawa w dotychczasowym brzmieniu wraz w wydanym na jej podstawie rozporządzeniem nie regulowała właściwie powyższych kwestii pozostawiając urzędom gmin wiele niejasnych przepisów, które starała się doprecyzowywać Państwowa Komisja Wyborcza w swoich uchwałach. Te nieprawidłowości dostrzegła Najwyższa Izba Kontroli, która w sprawozdaniu kontrolnym za rok 2005 stwierdziła, iż w większości kontrolowanych gmin dane zawarte we wnioskach obywateli o wpis do rejestru wyborców nie były weryfikowane. Wójtowie wyjaśniali zaś, że nie ma podstaw prawnych do prowadzenia takich czynności sprawdzających. Stwierdzenie powyższych nieprawidłowości przez Państwową Komisję Wyborczą oraz Najwyższą Izbę Kontroli spowodowało konieczność nowelizacji przedmiotowej ustawy w zakresie przepisów dotyczących rejestrów wyborców, co realizuje niniejszy projekt ustawy. Powyższe zagadnienie uregulowane zostało w art. 11 16 przedmiotowej ustawy. Zasadniczym celem tych przepisów jest sprawowanie kontroli przez gminy nad prawidłowością przeprowadzenia wyborów samorządowych i parlamentarnych, oraz referendum, a zarazem umożliwienie wyborcom oddanie głosu w miejscu ich stałego zamieszkania. Kontrola ta, w intencji projektodawców, ma polegać na rzetelnym prowadzeniu przez gminy rejestru wyborców i realnej weryfikacji procesu wykreślania wyborców z rejestru wyborców w jednej gminie, i wpisywania wyborców w rejestrach innych gmin, w zależności od tego, gdzie znajduje się jego miejsce stałego zamieszkania. Aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości związanych ze stosowaniem reguł ustalania miejsca stałego zamieszkania wyborcy, w art. 11 ust. 1a proponuje się
umieszczenie zapisu, który rozumienie pojęcia miejsca stałego zamieszkiwania nakazuje ustalać zgodnie z normami kodeksu cywilnego, tj. art. 25 28 kodeksu cywilnego. W świetle przepisu art. 25 k. c. miejscem stałego zamieszkania będzie miejscowość, w której dana osoba faktycznie przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jest ono zatem kwestią faktu zamieszkiwania i okoliczności sprawy świadczących, że w miejscu pobytu koncentrują się ważne interesy życiowe, majątkowe i inne danej osoby. W art. 11 ust. 5 proponuje się dodanie do obowiązkowych danych, jakie podaje wnioskodawca, także miejsca ostatniego stałego zameldowania na pobyt stały. Ten element danych jest o tyle istotny, że w miejscu ostatniego zameldowania na pobyt stały wyborcy wpisywani są z urzędu, a zatem w większości przypadków gmina miejsca ostatniego zameldowania na pobyt stały będzie właściwą do wykreślenia wnioskodawcy z rejestru wyborców. W art. 12 ust. 2 oraz art. 12 ust. 4 proponuje się dodanie jako obligatoryjnych danych załączonych do wniosku o wpis do rejestru wyborców, także informacji o gminie właściwej ze względu na ostatni wpis do rejestru, czyli gminie, w której wnioskodawca w momencie złożenia wniosku realnie widnieje w rejestrze wyborców. Ma to na celu umożliwić urzędowi gminy, w której wniosek o wpis został złożony, przesłanie informacji o wpłynięciu wniosku, do gminy, w której ma nastąpić wykreślenie wnioskodawcy z rejestru wyborców. Powyższe zmiany wymagają wprowadzenia adekwatnych zmian w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w tym rejestrze. Proponuje się także umieszczenie w art. 12 ust. 2a i 4a terminu, do jakiego istnieje możliwość rozpatrzenia wniosku o wpis do rejestru, ze skutkiem dla najbliższych wyborów. Termin ten projektodawcy proponują określić jako
nie krócej niż 30 dni przed dniem wyborów. Wnioski składane po tym terminie będą rozpatrywane po przeprowadzeniu najbliższych wyborów. Należy zaznaczyć, iż podobny przepis prawny został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 lutego 2006 r. Sygn. akt K 9/05. Zakwestionowany został art. 6 ust. 1 oraz art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, w zakresie, w jakim pozbawiał czynnego prawa wyborczego oraz biernego prawa wyborczego obywateli polskich, wpisanych do prowadzonego w gminie stałego rejestru wyborców w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed dniem wyborów. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż przepis ten jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 62 i art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 16 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednakże przepis art. 12 ust. 2a i 4a niniejszego projektu ustawy, wprowadzając 30-dniowy termin, nie pozbawia prawa wyboru, ani wybieralności wyborców, jak powyższa zakwestionowana regulacja, a jedynie rozstrzyga o miejscu oddania głosu przez wyborcę. Wprowadzenie 30-dniowego terminu zawieszenia w rozpatrywaniu złożonych w tym terminie wniosków jest uzasadnione ochroną porządku prawnego w państwie. Osoba, która złożyła wniosek o wpis do rejestru musi otrzymać decyzję administracyjną o wpisie do rejestru, a następnie mieć możliwość odwołania się od niej i uzyskania prawomocnego rozstrzygnięcia. Termin, przewidziany przez projektowany art. 13 ust. 1, do wydania powyższej decyzji przez właściwy organ, wynosi 14 dni. Po wydaniu decyzji właściwy organ powinien mieć zapewniony czas na doręczenie decyzji, a strona na zapoznanie się z jej treścią, odwołanie się i uzyskanie prawomocnego rozstrzygnięcia, co do miejsca figurowania w rejestrze wyborców. Wprowadzenie 30-dniowego terminu do złożenia wniosku umożliwi uzyskanie przez wyborcę jednoznacznej i ostatecznej decyzji co do miejsca oddania przez niego głosu. Zapewnienie przez ustawodawcę takiej sytuacji wyborcom stanowi realizację konstytucyjnej zasady państwa prawa.
Wprowadzenie powyższego terminu uniemożliwi także powstawanie sytuacji, w której urząd nie ma czasu na zweryfikowanie danych wynikających ze złożonego przez wyborcę wniosku, co zdarzało się w dotychczasowym stanie prawnym. Doprowadzało to do sytuacji, w której wnioskodawca mógł złożyć wniosek hipotetycznie w ostatni dzień pracy urzędu przed terminem wyborów. Uniemożliwiało to jakąkolwiek weryfikację złożonego wniosku, zaś wyborca mógł potencjalnie złożyć wniosek i być potencjalnie wpisanym do rejestru w kilku gminach, bądź obwodach do głosowania. Aby zapobiec takiej możliwości, która stwarzała furtkę do prób wypaczenia wyniku wyborczego, projektodawcy proponują w art. 12 ust. 5 10 ustalić zasady procedury weryfikacyjnej. Aby ułatwić urzędom gmin weryfikację zamiaru stałego pobytu na terenie gminy, który musi posiadać wnioskodawca, aby uznać, iż ma on stałe zamieszkanie na terenie gminy, proponuje się określenie wymogów, jakie stawiane będą wnioskodawcom w tym zakresie, a mianowicie wymóg wykazania wymienionego zamiaru w postaci tytułu prawnego do lokalu, lub innych dokumentów uprawdopodabniających fakt woli stałego zamieszkiwania na terenie gminy. W razie braku dokumentów, o których mowa w ust. 5 proponuje się, aby wnioskodawca składał oświadczenie, pod rygorem art. 233 kodeksu karnego, w którym podaje termin, od którego stale zamieszkuje pod innym adresem zamieszkania, oraz okoliczności które spowodowały zmianę miejsca stałego zamieszkania. W ust. 7 proponuje się zapisanie obowiązku dodatkowej weryfikacji przez urzędy gmin danych podanych przez wnioskodawców. Procedura weryfikacyjna, według projektodawców posiada jakby dwa etapy: po wstępnym zweryfikowaniu miejsca stałego zamieszkania wnioskodawcy, następuje sprawdzenie, czy wnioskodawca rzeczywiście figuruje w rejestrze wyborców, z którego ma zostać wykreślony. Aby uniemożliwić ewentualność głosowania wyborców w kilku miejscach równocześnie, wymóg sprawdzenia wykreślenia z poprzedniego rejestru wydaje się konieczny. Zatem proponuje się,
aby niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o umieszczenie w rejestrze wyborców, urząd gminy miejsca złożenia wniosku zawiadamiał urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo urząd ostatniego wpisu do rejestru, o wpłynięciu wniosku i dacie jego wpłynięcia. Następnie proponuje się, aby, urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo miejsca ostatniego wpisu do rejestru, po otrzymaniu zawiadomienia o wpłynięciu wniosku, dokonywał wykreślenia wnioskodawcy z rejestru, o czym z kolei niezwłocznie powiadamiał urząd gminy miejsca złożenia wniosku, czyniąc jednocześnie wzmiankę o nowym adresie stałego zamieszkania zameldowanego na pobyt stały, lub zarejestrowanego. Wzmianka ta stałaby się istotna w razie poszukiwania przez wyborcę rejestru wyborców do którego wpisał się, a miejsca właściwej gminy nie zapamiętał, której to sytuacji nie można wykluczyć. W przypadku, gdy w rejestrze urzędu gminy właściwego ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy, lub miejsce ostatniego wpisu do rejestru, wnioskodawca byłby wykreślony, urząd ten przesyłałby stosowne powiadomienie do urzędu miejsca złożenia wniosku, co stanowiłoby przesłankę wydania decyzji odmawiającej wpisu do rejestru. W art. 13 ust. 1 proponuje się wydłużenie dotychczasowego 3-dniowego terminu na wydanie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta decyzji w sprawie wpisu do rejestru, do terminu 14-dniowego, co jest uzasadnione czasem, jaki zajmie przesyłanie korespondencji pomiędzy dwoma gminami. W art. 13 proponuje się dodanie ust. 1a zobowiązującego wydającego decyzję do umieszczenia pouczenia dla wnioskodawcy, o stałym skutku wpisu do rejestru. Ma to zapobiec sytuacji, w której wyborcy błędnie spodziewają się, że wpis następuje jednorazowo, co ma często miejsce w praktyce. Niniejszy projekt nie jest objęty prawem Unii Europejskiej, nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa, ani nie powoduje negatywnych skutków gospodarczych, i społecznych, będzie natomiast skutkował likwidacją zbędnej
biurokracji w urzędach i uproszczeniem dotychczasowych procedur. Niniejszy projekt realizuje wnioski de lege ferenda Najwyższej Izby Kontroli ze sprawozdań kontrolnych z lat 1999 2005 z zakresu administracji publicznej.