PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIRCZE NA LATA

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIRCZE NA LATA 2014-2020 projekt wersja 4 Białystok, 20 stycznia 2015 r. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Zamawiający: GMINA MIRCZE ul. Kryłowska 20; 22-530 Mircze tel. 84 6519004, fax. 84 6519015 gmina@mircze.pl www.mircze.pl Wykonawca: itwi instytut transferu wiedzy i innowacji INSTYTUT TRANSFERU WIEDZY I INNOWACJI sp. z o.o. ul. Pietrasze 1, 15-131 Białystok tel./ fax. 85 688 59 08, e-mail: biuro@itwi.pl www.itwi.pl Autor opracowania: Dr inż. Helena Rusak Współpraca: Mgr inż. Katarzyna Maria Poskrobko Dr Edyta Sidorczuk- Pietraszko Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Mircze na lata 2014-2020 został opracowany w ramach realizacji projektu Wdrożenie narzędzi zarządzania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej w gminie Mircze współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. 2

Spis treści 1 CHARAKTERYSTYKA GMINY MIRCZE... 5 1.1 Podstawowe informacje o gminie Mircze... 5 1.2 Stan środowiska w gminie Mircze... 10 2 CEL STRATEGICZNY I CELE SZCZEGÓŁOWE... 14 3 WYNIKI BAZOWEJ IDENTYFIKACJI EMISJI... 16 3.1 Źródła danych i metodyka inwentaryzacji emisji... 16 3.2 Inwentaryzacja emisji z budynków mieszkalnych... 17 3.3 Inwentaryzacja emisji w budynkach należących do gminy... 23 3.4 Inwentaryzacja emisji wynikającej ze zużycia energii na oświetlenie drogowe... 31 3.5 Inwentaryzacja emisji w transporcie... 33 3.6 Podsumowanie oszacowania emisji CO 2 w gminie Mircze w 2011 roku... 36 4 INWENTARYZACJA ZASOBÓW ENERGII ODNAWIALNEJ W GMINIE MIRCZE... 38 4.1 Oszacowanie zasobów biomasy w gminie Mircze... 38 4.2 Oszacowanie zasobów energii słonecznej w gminie Mircze... 54 4.3 Oszacowanie zasobów energii wiatru... 55 5 DZIAŁANIA I ZADANIA WYKONANE I ZAPLANOWANE NA OKRES 2015-2020... 57 5.1 Działania inwestycyjne... 57 5.2 Zmiana struktury paliw w systemach grzewczych budynków należących do gminy Mircze... 62 5.3 Działania edukacyjne... 63 5.4 Proponowane działania nie ujęte w celu wskaźnikowym Planu... 65 5.5 Zestawienie planowanych oszczędności i określenie celu wskaźnikowego... 70 6 MONITORING PODJĘTYCH DZIAŁAŃ I ICH EFEKTÓW... 72 7 ASPEKTY ORGANIZACYJNE... 74 7.1 Harmonogram realizacji planu... 74 7.2 Zasoby ludzkie... 74 8 FINANSOWANIE DZIAŁAŃ UJĘTYCH W PLANIE... 76 8.1 Finansowanie ze środków dystrybuowanych centralnie... 76 8.2 Finansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego... 80 Literatura... 84 Spis tabel... 85 Spis rysunków... 88 3

4

1 CHARAKTERYSTYKA GMINY MIRCZE 1.1 Podstawowe informacje o gminie Mircze Gmina Mircze położona jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego w powiecie hrubieszowskim. Graniczy z gminami: od północy - z gminą Hrubieszów, od zachodu - z gminą Werbkowice i Tyszowce (powiat Tomaszów Lubelski), od południa - z gminą Łaszczów i gminą Telatyn (powiat Tomaszów Lubelski), od wschodu - z gminą Dołhobyczów i przez rzekę Bug z Ukrainą. Rysunek 1. Położenie gminy Mircze Źródło: www.mircze.pl Gmina Mircze zajmuje powierzchnię 23488 ha. Jest jedną z największych obszarowo jednostek administracyjnych w województwie. Siedziba gminy Mircze połączona jest dogodnymi szlakami komunikacyjnymi z siedzibą powiatu i większymi ośrodkami miejskimi regionu. Oddalona jest od miasta wojewódzkiego - Lublina o około 150 km, od Hrubieszowa - miasta powiatowego o około 18 km, od Zamościa o około 55 km, od Tomaszowa Lubelskiego o około 40 km. Z Ukrainą ma połączenie przejściami granicznymi w Hrebennem - o znaczeniu międzynarodowym oddalonym o około 65 km, w Zosinie - o znaczeniu międzypaństwowym w odległości około 38 km i w Uśmierzu - o znaczeniu lokalnym oddalonym o około 15 km. Miejscowości w gminie Mircze: Ameryka, Andrzejówka, Borsuk, Dąbrowa, Górka-Zabłocie, Kryłów, Kryłów-Kolonia, Łasków, Małków, Małków Nowy, Małków Kolonia, Marysin, Miętkie, Miętkie-Kolonia, Mircze, 5

Modryniec, Modryń, Modryń-Kolonia, Mołożów, Mołożów-Kolonia, Prehoryłe, Radostów, Rulikówka, Smolików, Stara Wieś, Szychowice, Szychowice Nowe, Tuczępy, Wereszyn, Wiszniów. Obszar gminy położony jest na obszarze dwóch jednostek fizyczno-geograficznych: Kotliny Hrubieszowskiej i Grzędy Sokalskiej, które należą do Wyżyny Wołyńskiej. Położenie na styku dwóch wielkich jednostek fizyczno-geograficznych Europy ma swoje odbicie w bogactwie form terenu, klimacie, urozmaiconym składzie florystycznym i faunistycznym a także w bogactwie historyczno-kulturowym. Przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny rzeki Bug, który w sieci ECONET - Polska ma rangę międzynarodową. Ponadto przebiega tu szereg ważnych ciągów siedliskowych spełniających rolę "korytarzy ekologicznych" dla fauny leśnej - (ciąg kompleksów leśnych łączących się z lasami roztoczańskimi) oraz fauny kserotermofilnej (połączenie z północnymi obszarami regionu) i fauny bagienno-łąkowej i zaroślowej (korytarz ekologiczny rzeki Bug i korytarz rzeki Bukowej). Wschodnia część gminy leży w granicach Dołhobyczowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz łączącego się z nim Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który następnie w gminie Horodło przechodzi w otulinę Strzeleckiego Parku Krajobrazowego i Strzelecki Park Krajobrazowy. Bogactwo przyrodnicze gminy tworzą także obszary włączone do sieci europejskiej Natura 2000: 1. Adelina, PLH060084 (483,7 ha), 2. Dolina Środkowego Bugu, PLB060003 (28096,6 ha), 3. Lasy Dołhobyczowskie PLH060103 (472,9 ha), 4. Lasy Mirczańskie, PLH060104 (153,0 ha), 5. Ostoja Mircze, PL158 (86440,0 ha), 6. Ostoja Tyszowiecka, PLB060011 (11029,4 ha), 7. Zachodniowołyńska Dolina Bugu, PLH060035 (1556,1 ha). Uwarunkowania naturalne, w tym bogactwo przyrodnicze zdecydowały o tym, że gmina ma charakter rolniczy. Pozarolnicza działalność gospodarcza (w tym turystyka i agroturystyka) jest funkcją uzupełniającą. Dominacja funkcji rolniczej wiąże się z występowaniem na obszarze całej gminy wysokiej jakości gleb. W 90 punktowej skali, bonitacja jakości i przydatności rolniczej gleb Gminy Mircze wynosi 75,2 punktu. Wśród gruntów ornych największy procent stanowi kompleks pszenny dobry (28%) i pszenny bardzo dobry (57,7%), a wśród użytków zielonych przeważają użytki średnie (82,8%). Użytki rolne stanowią ok. 80% powierzchni gminy, a lasy 5%. Funkcja turystyczna to natomiast głównie agroturystyka. Bazuje ona na bogactwie przyrodniczym i krajobrazowym, a także licznych zabytkach z XVI, XVII i XIX wieku. 6

Na terenie gminy występują surowce energetyczne oraz surowce do produkcji materiałów budowlanych. Do surowców energetycznych należą karbońskie złoża węgla kamiennego, będące przedłużeniem Zagłębia Lwowsko-Wołyńskiego na terenie Ukrainy. Występują one na głębokości 400-700 m, a miąższość pokładów węgla waha się od 0,10 m do 1,20 m. Słabo rozpoznane są złoża ropy naftowej i gazu ziemnego występujące w utworach dewonu. W dnach dolin w zachodniej i północno-zachodniej części gminy występują niewielkie złoża torfu. Ze względu na małe miąższości nieprzekraczające 1,0 m, eksploatacja ich nie jest nieopłacalna. W przeszłości na niewielką skalę były one eksploatowane w rejonie Kol. Kryłów. Na terenie gminy powszechnie występują surowce skalne do produkcji materiałów budowlanych. Są to surowce węglanowe, ilaste oraz kruszywo naturalne. Surowce węglanowe reprezentowane przez margle kredowe, opoki margliste i kredę piszącą nie były dotychczas przedmiotem zainteresowania górniczego. Na terenie gminy nie prowadzi się przemysłowej eksploatacji surowców mineralnych. 1 Gmina jest położona peryferyjnie, co przekłada się na cały kompleks zjawisk i problemów typowych dla społeczności lokalnych w Polsce Wschodniej: wysokie walory przyrodnicze, dominacja rolnictwa i innych sektorów surowcowych, niska atrakcyjność inwestycyjna i relatywnie niski poziom przedsiębiorczości. Te złożone uwarunkowania sprawiają, że w swojej strategii rozwoju gmina Mircze skupia się na innowacyjnym ich wykorzystaniu. Główne kierunki to: rozwój gospodarczy i wzrost aktywności gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem produkcji rolnej konkurencyjnej na rynkach europejskich, rozwój agroturystyki z wykorzystaniem zachowanych naturalnych walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego, rozwój przedsiębiorczości i handlu, wykorzystującego przygraniczne położenie. Wszystkie te strategiczne kierunki rozwoju zakładają wielokierunkowe wykorzystanie, przy jednoczesnej ochronie, znaczącego potencjału przyrodniczego gminy. Działania z zakresu ochrony środowiska, efektywnego wykorzystania zasobów, w tym efektywności energetycznej i gospodarki niskoemisyjnej stanowią dla gminy Mircze kluczowy, horyzontalny obszar aktywności. Pozwalają one bowiem zachować stanowiący bazę rozwoju społeczno-gospodarczego kapitał naturalny. Warunki klimatyczne są istotne z punktu widzenia zapotrzebowania na energię i paliwa do ogrzewania pomieszczeń. Temperatura zewnętrzna jest bowiem, oprócz właściwości termoizolacyjnych budynków, głównym czynnikiem decydującym o ilości zużywanej energii. 1 Strategia rozwoju lokalnego gminy Mircze na lata 2008-2015, Northern Technologies Oddział w Polsce, Mircze 2007. 7

Gmina Mircze znajduje się w III strefie klimatycznej zimowej (rysunek 2) oraz drugiej strefie klimatycznej letniej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,2 o C. Pozostałe wskaźniki klimatyczne dla gminy Mircze zaprezentowano w tabeli 1. Rysunek 2.Położenie gminy Mircze na tle stref klimatycznych zimowych Źródło: PN-76/B-03420 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza zewnętrznego. Tabela 1. Wskaźniki klimatyczne dla gminy Mircze Wartości Średnie wieloletnie Średnia wieloletnia temperatura powietrza T [ o C] 7,2 Amplituda temperatur skrajnych DT [ o C] 21,9 Suma roczna opadów [mm] 550 Klimat panujący w gminie Mircze należy do grupy klimatów umiarkowanych, przejściowych, ze znacznym wpływem kontynentalizmu. Charakteryzuje się długim, ciepłym latem i długą mroźną zimą. Typowe dla tego obszaru jest także duże nasłonecznienie oraz znaczny udział wiatrów wschodnich. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń (-4,2 o C), a najcieplejszym- lipiec (17,7 C). Średnia roczna temperatura powietrza z wielolecia dla całego powiatu hrubieszowskiego wynosi 7,2 C. Średnie wieloletnie sumy opadów na obszarze powiatu hrubieszowskiego wynoszą około 550 mm/rok. Najbardziej suchymi miesiącami są styczeń i luty, o opadach 25-30 mm. 8

Najwilgotniejszymi miesiącami są lipiec, a na niektórych obszarach czerwiec o średniej sumie opadów - 90 mm/miesiąc. 2 Rysunek 3. Średnia roczna temperatura powietrza dla gminy Mircze Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.imgw.pl/wl/internet/zz/klimat/0502_polska.html Rysunek 4. Rozkład natężenia promieniowania słonecznego na obszarze Polski z uwzględnieniem położenia Mircza Źródło: www.cire.pl 2 www.starostwo.hrubieszow.pl 9

Z punktu widzenia ograniczenia emisji do środowiska w gminie istotne są możliwości pozyskania energii użytecznej z naturalnych zasobów energii odnawialnej. Na rysunku 5 przedstawiono sytuację gminy Mircze na tle kraju w zakresie zasobów energii słonecznej. Gmina Mircze leży na terenie bardzo korzystnym do pozyskiwania energii z urządzeń solarnych. Rysunek 5. Średnie prędkości wiatru na wysokości 30 m z uwzględnieniem położenia gminy Mircze [m/s] Na rysunku 5 pokazano podział kraju na strefy o określonych warunkach anemologicznych. Według przedstawionych danych gmina Mircze znajduje się w strefie niezbyt korzystnej dla lokalizacji siłowni wiatrowych, na obszarach o średniej rocznej prędkości wiatru poniżej 4 m/s. 1.2 Stan środowiska w gminie Mircze Ocena środowiska gminy Mircze w kontekście działań związanych z efektywnością energetyczną i ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych powinna dotyczyć wielu aspektów stanu środowiska, w tym zwłaszcza ochrony: powietrza, gleb, wód. Oceny stanu elementów środowiska naturalnego na obszarze gminy dokonać można na podstawie wyników pomiarów bezpośrednich wykonywanych przez odpowiednie instytucje (inspektoraty ochrony środowiska) oraz na podstawie danych pośrednich wynikających z istnienia na terenie gminy obiektów wpływających na stan środowiska. 10

1.2.1 Stan środowiska w gminie Mircze a wyniki pomiarów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska Obszar województwa lubelskiego podzielony jest na dwie strefy, strefę aglomeracji Lublina oraz strefę lubelską, obejmującą obszar poza aglomeracją miasta Lublina a więc również gminę Mircze. Jak wynika z danych o lokalizacji stanowisk pomiarowych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie przedstawionych na rysunku 6, na obszarze gminy Mircze oraz całego powiatu hrubieszowskiego nie funkcjonują stacje pomiarowe WIOŚ. Rysunek 6. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych funkcjonujących w 2013 r. w województwie lubelskim Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie Lubelskim za rok 2013, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, Lublin, kwiecień 2014. Ponieważ na obszarze gminy Mircze nie są zlokalizowane żadne źródła emisji o szczególnych oddziaływaniach na środowisko, nie ma więc podstaw by przypuszczać, że wartości zanieczyszczeń środowiska na obszarze gminy przewyższają wartości średnie oszacowane przez WIOŚ dla strefy, do której należy gmina Mircze. 11

W raporcie o stanie środowiska w województwie lubelskim przeprowadzono analizę następujących zanieczyszczeń środowiska: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony PM10, pył zawszony PM2,5 benzen, ołów, tlenek węgla, ozon, arsen, kadm, nikiel, benzo(a)piren. W tabeli 2 przedstawiono klasyfikację stref wyznaczonych w województwie lubelskim w odniesieniu do poszczególnych typów zanieczyszczeń. Jak wynika z przedstawionych danych, głównym problemem w strefie lubelskiej w zakresie zanieczyszczeń powietrza jest pył zawieszony PM10. Źródłem tego zanieczyszczania jest głównie spalanie paliw stałych w kotłach nieposiadających urządzeń ochronnych, a więc głównie w kotłach indywidualnych wytwórców ciepła. Tabela 2. Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia klasyfikacja podstawowa Źródło: Ibidem. W gminie Mircze energia cieplna wytwarzana jest praktycznie wyłącznie w indywidualnych źródłach energii cieplnej. Można zatem wnioskować, że stan powietrza na obszarze gminy Mircze nie odbiega od stanu powietrza określonego przez WIOŚ dla strefy lubelskiej. 1.2.2 Identyfikacja czynników i obiektów wpływających na stan środowiska w gminie Główne problemy emisyjne w gminie Mircze obejmują ogrzewanie budynków indywidualnymi źródłami ciepła oraz transport publiczny i prywatny, co generuje głównie 12

emisję dwutlenku węgla, pyłu zawieszonego oraz tlenków azotu. Obiekty wykorzystujące indywidualne źródła ciepła wykorzystują głównie paliwa stałe. Dla indywidualnych gospodarstw domowych strukturę zużycia paliw przedstawia rysunek 7. Rysunek 7. Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w gminie Mircze w 2011 roku 1,57% 2,86% 30,00% %węgla % drewna 65,57% % miału węglowego % gazu p-b Źródło: Projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy Mircze w ciepło, energię elektryczną i paliwo gazowe na lata 2012-2027, załącznik do uchwały nr XXIII/166/2012 Rady Gminy Mircze z dnia 6 listopada 2012 roku w sprawie przyjęcia projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Mircze na lata 2012-2027. Przedstawione dane potwierdzają założenia przedstawione na początku podrozdziału. Wynika to z faktu, że ponad 95% paliwa spalanego przez gospodarstwa domowe są to paliwa stałe, przy czym ponad 65% stanowi węgiel kamienny. 13

2 CEL STRATEGICZNY I CELE SZCZEGÓŁOWE Celem strategicznym planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Mircze na lata 2015-2020 jest ograniczenie emisji (w tym głównie emisji gazów cieplarnianych) do środowiska w gminie Mircze w latach 2015-2020. Realizacja celu głównego będzie możliwa dzięki realizacji następujących celów szczegółowym: ograniczenie zużycia paliw nieodnawialnych dla celów grzewczych i w transporcie, podwyższenie efektywności energetycznej urządzeń i obiektów, wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, ograniczenie zużycia energii elektrycznej. Realizacja wymienionych celów odbywać się będzie poprzez działania, na których realizację gmina ma bezpośredni wpływ, a więc działania podejmowane przez samą gminę lub jednostki od niej zależne, a także poprzez działania podejmowane przez inne podmioty z terenu gminy Mircze. Przeprowadzona analiza wskazuje, że podstawowym problemem w gminie jest niska emisja, emisja z związana ze zużyciem energii elektrycznej oraz wynikająca z wykorzystania środków transportu. Działania zaplanowane w niniejszym opracowaniu będą zatem zmierzały do wskazania sposobów ograniczenia emisji poprzez jej zmniejszenie w sektorze ogrzewania budynków, zmniejszenie zużycia energii elektrycznej oraz modernizację środków transportu. najważniejszym obszarem zużycia energii i związanych z tym emisji do środowiska jest sektor publiczny podlegający bezpośrednio władzom gminnym. Ograniczenie wielkości emisji z tego sektora jest głównym celem niniejszego opracowania. Dlatego główną uwagę skierowano na analizę: ilości energii cieplnej i paliw wykorzystywanych przez budynki gminne, ilości energii elektrycznej zużywanej w budynkach gminnych, ilość energii zużywanej na oświetlenie drogowe w gminie, emisji wynikającej z użytkowania gminnych środków transportu. Analizie poddano przede wszystkim zużycie energii i wielkość emisji z tego typu źródeł. Zaproponowano działania zmierzające do ograniczenia emisji z tego sektora. Kolejne zagadnienie to niska emisja związana z ogrzewaniem budynków indywidualnych oraz emisje z transportu publicznego i indywidualnego. Zagadnienia te włączono w zakres inwentaryzacji stanu aktualnego. Kluczowym zagadnieniem jest wybór roku bazowego. Rok bazowy jest rokiem, w stosunku do którego władze lokalne będą się starały ograniczyć wielkość emisji CO2 do 2020 roku. 14

Według wytycznych do opracowania planów zrównoważonej energii zaleca się, by jako rok bazowy wybrać 1990 rok, gdyż właśnie ten rok stanowi punkt wyjścia dla celów redukcyjnych przyjętych w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE oraz w Protokole z Kioto. Dzięki temu możliwe będzie porównanie rezultatów w zakresie redukcji emisji osiągniętych na szczeblu unijnym oraz lokalnym. W gminie Mircze uzyskanie danych z tak odległego okresu jest praktycznie niemożliwe, gdyż władze lokalne nie dysponują danymi umożliwiającymi sporządzenie inwentaryzacji emisji dla 1990 roku. Wiarygodne dane można zebrać dla obiektów gminnych oraz budynków mieszkalnych z 2011 roku. Jako rok bazowy w poniższej analizie przyjmuje się więc 2011 rok. Celem redukcyjnym wyznaczonym w niniejszym planie objęto te podmioty w gminie Mircze, na które gmina ma realny wpływ i może podjąć działania gwarantujące realizację planu. Dlatego też zaplanowane wskaźniki podejmowanych działań nie obejmują podmiotów gospodarczych ani środków transportu prywatnego. W dokumencie przedstawiono też propozycje działań, które mogłyby być realizowane przez gminę, mieszkańców oraz przedsiębiorstwa w okresie lat 2015-2020 w celu ograniczenia emisji do środowiska, które nie zostały ujęte w docelowych wskaźnikach ograniczenia emisji ze względu na zbyt małą wiarygodność danych, które można było zastosować w oszacowaniach oraz ograniczone możliwości sprawcze gminy. Inwestycyjne działania ograniczające emisję w gminie Mircze realizowane będą pod warunkiem uzyskania przez gminę wsparcia finansowego w funduszy krajowych lub europejskich. 15

3 WYNIKI BAZOWEJ IDENTYFIKACJI EMISJI 3.1 Źródła danych i metodyka inwentaryzacji emisji w gminie Mircze W celu oszacowania wielkości emisji CO 2 w gminie Mircze przyjęto następujące założenia metodologiczne: 1. Zasięg terytorialny: Inwentaryzacja obejmuje obszar gminy Mircze. Do obliczenia emisji przyjęto zużycie energii finalnej w obrębie granic gminy. 2. Zakres inwentaryzacji: Inwentaryzacją objęte zostały emisje CO2 wynikające z zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii cieplnej (na potrzeby ogrzewania i c.w.u), energii paliw (transport), energii elektrycznej, energii gazu (na cele socjalno-bytowe). 3. Wskaźniki emisji: Dla określenia wielkości emisji przyjęto: wskaźniki emisji związanej ze zużyciem paliw na cele grzewcze w gospodarstwach domowych oszacowane dla obszaru gminy na podstawie wyników badań; wskaźniki emisji ze spalania poszczególnych paliw na podstawie danych Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami, wskaźniki emisji związane z wytwarzaniem energii elektrycznej na poziomie całego systemu elektroenergetycznego zgodnie z Polityką energetyczną Polski do 2030 roku, wskaźniki emisji w transporcie na podstawie wytycznych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W inwentaryzacji uwzględniono dane źródłowe za 2011 roku (bazowy) w zakresie: zużycia energii elektrycznej w obiektach gminnych i na terenie całej gminy, zużycia paliw kopalnych (węgiel kamienny, gaz ziemny i olej opałowy) w obiektach gminnych i gospodarstwach domowych, zużycia paliw w środkach transportu należących do Gminy Mircze, zużycia biomasy i energii ze źródeł odnawialnych. Inwentaryzację przeprowadzono w podziale na dwie grupy: obiekty będące w gestii Gminy, obiekty będące własnością innych podmiotów. 16

Dane udostępnione przez Urząd Gminy Mircze: zużycie energii elektrycznej w obiektach użyteczności publicznej (w tym budynki, oświetlenie publiczne itp.), zużycie ciepła sieciowego nie uwzględniano (na terenie Gminy ogrzewanie realizowane jest wyłącznie przy pomocy indywidualnych źródeł ciepła), zużycie paliw na potrzeby ogrzewania budynków gminnych, zużycie paliw przez pojazdy osobowe, dostawcze, autobusy i inne) przez pojazdy należące do gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych, spółek z udziałem gminy itp. Ponadto przeprowadzono oszacowania: zużycia paliw w gospodarstwach domowych na potrzeby ogrzewania budynków oraz inne cele bytowe, na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy Mircze na potrzeby Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w 2012 roku, zużycia paliw w transporcie na podstawie danych dotyczących struktury pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy, struktury pojazdów zarejestrowanych w Polsce (GUS) oraz średnich długości pokonywanych przez pojazdy na ternie gminy i średniego spalania paliw (szacunki na podstawie danych Instytutu Transportu Samochodowego). wielkości produkcji energii ze źródeł odnawialnych oparto na podstawie danych pozyskanych z Urzędu Gminy. Zużycie w rolnictwie i przedsiębiorstwach uwzględniono w badaniach pośrednio: są one częściowo ujęte jako zużycie w gospodarstwach domowych. Na terenie gminy Mircze część gospodarstw domowych prowadzi działalność rolniczą, jednak nie ma wydzielonego licznika energii elektrycznej. W związku z tym zużycie związane z produkcją rolną jest ujęte w ogólnym zużyciu przez gospodarstwa domowe, oszacowanym na podstawie danych PGE Obrót i PGE Dystrybucja na temat energii dostarczonej odbiorcom z grupy taryfowej G. Ponadto zużycie w przedsiębiorstwach uwzględniono w inwentaryzacji emisji ogólnej, bowiem obliczono ją na podstawie ogólnej ilości energii dostarczonej odbiorcom na terenie gminy Mircze w grupach taryfowych G i C. 3.2 Inwentaryzacja emisji z budynków mieszkalnych W gminie Mircze zabudowę mieszkalną stanowią budynki jednorodzinne. Przedstawione poniżej oszacowania wykonane zostały na podstawie danych pozyskanych z badań wykonanych w 2012 roku na reprezentatywnej grupie budynków. Na podstawie danych ankietowych wykonane zostały uogólniające analizy statystyczne. 17

3.2.1 Inwentaryzacja emisji z systemów ciepłowniczych budynków mieszkalnych Wyznacznikiem stanu budynków pod względem ich termoizolacyjności jest okres budowy lub termomodernizacji budynków, gdyż zwykle działania te są wykonywane zgodnie ze standardami obowiązującymi w okresie ich przeprowadzania. Dlatego na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych określono strukturę budynków mieszkalnych według okresu ich powstania lub termomodernizacji i przedstawiono ją na rysunku poniżej. Jeśli budynek budowany był wcześniej, lecz potem termomodernizowany, to jako rok budowy przyjęto rok termomodernizacji, gdyż z punktu widzenia planowania gospodarki energetycznej w gminie istotny jest nie tyle sam rok powstania budynku, co jego standard cieplny. Rysunek 8. Struktura budynków mieszkalnych w gminie Mircze z punktu widzenia okresu ich budowy lub termomodernizacji 0,11 0,15 budynki termomodernizowane do roku 2000 2001-2010 po roku 2010 0,74 Źródło: Projekt założeń.., op.cit. Do obliczenia ilości zużywanej energii w budynkach mieszkalnych przyjęto dane zgodnie z tabelą 3. Tabela 3. Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach w opracowaniu Paliwo Węgiel Drewno Olej opałowy Ekogroszek Gaz propanbutan Jednostka MJ/kg GJ/m 3 MJ/l MJ/kg MJ/kg Wartość opałowa 23 7,8 37 26 46 Źródło: Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2008 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2011, KOBiZE, dane producentów paliw Na podstawie danych z badań ankietowych przeprowadzonych w roku 2012 na potrzeby przygotowania projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz 18

paliwa gazowe dla gminy Mircze, oszacowano strukturę zużycia paliw w gminie Mircze w budynkach mieszkalnych (rysunek 9). Rysunek 9. Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w gminie Mircze 1,57% 2,86% 30,00% %węgla % drewna 65,57% % miału węglowego % gazu p-b Źródło: Projekt założeń op.cit. Jednostkowe zużycie energii paliw w odniesieniu do metra kwadratowego powierzchni ogrzewanej w gminie przedstawione zostało na rysunku 10. Rysunek 10. Zużycie energii paliw w budynkach mieszkalnych w gminie Mircze według wieku budynków [GJ/m 2 /rok] średnio po roku 2010 2001-2010 do roku 2000 1,04 1,06 1,08 1,1 1,12 1,14 1,16 Źródło: Projekt założeń op.cit. 19

Rysunek 11. Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w gminie Mircze [GJ/rok] 1000000 100000 10000 1000 100 10 1 węgiel miał węglowy drewno gaz p-b Serie1 164308 3937,71 75173,71 11026,75 Źródło: Projekt założeń op.cit. W ramach przeprowadzanych w 2012 roku ankiet zapytano respondentów o ich zamierzenia w zakresie modernizacji źródeł ciepła wykorzystywanych w ich budynkach mieszkalnych. Podkreślić należy, że znaczna część urządzeń wytwórczych energii cieplnej została przez właścicieli budynków zainstalowana po 2001 roku lub wymieniona w tym okresie na nowe. Ilość tą oszacowano na około 50%. W związku ze znacznym deklarowanym przez mieszkańców zakresem wykonanych termomodernizacji dotychczas, łącznie zakres wszystkich działań termomodernizacyjnych w gminie może przynieść szacowane zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych jedynie o około 578 GJ/rok, co oznacza zmniejszenie zużycia np. węgla o około 34 tony. Oszacowana wielość możliwych do osiągnięcia oszczędności stanowi zaledwie około 0,23% aktualnego zużycia energii paliw na ogrzewanie budynków mieszkalnych w gminie. 3 Należy dodać, że znacznie większa część potencjalnie osiągniętych korzyści redukcji emisji pochodziłaby z wymiany urządzeń grzewczych, dlatego też szerzej analizuje się wyłącznie to zagadnienie, pomijając termomodernizację budynków w postaci wymiany drzwi, okien oraz ocieplenia ścian i stropów. W tabeli 4 przedstawiona została struktura wiekowa źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych w gminie oraz zamierzenia modernizacyjne właścicieli budynków. Projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy Mircze w ciepło, energię elektryczną i paliwo gazowe na lata 2012-2027, załącznik do uchwały nr XXIII/166/2012 Rady Gminy Mircze z dnia 6 listopada 2012 roku w sprawie przyjęcia projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Mircze na lata 2012-2027. 20

Tabela 4. Zamierzenia inwestycyjne wśród ankietowanych mieszkańców gminy Mircze w odniesieniu do modernizacji kotłów Rok instalacji kotła Źródło: Projekt założeń op.cit. Struktura odpowiedzi [%] zrobiono zrobię nie zrobię 1990-2000 0 0 100 2001-2010 56,67 3,33 40 po 2010 75 25 0 Tabela 5. Zamierzenia inwestycyjne w zakresie modernizacji kotłów wśród ankietowanych mieszkańców gminy Mircze w odniesieniu do powierzchni budynków w całej gminie [m 2 ] Rok instalacji kotła Powierzchnia budynków, w przypadku których udzielono danej odpowiedzi[m2] zrobiono zrobię nie zrobię 1990-2000 0 0 890 2001-2010 2265 160 1848 po 2010 440 200 0 Źródło: Projekt założeń op.cit. Na podstawie powyższych danych oraz oszacowanej struktury zużycia paliw w gminie oceniono, że modernizacja kotłów przez mieszkańców deklarujących takie zamiary dałaby rezultat w ilości zaprezentowanej w tabeli 7, przy założeniu wskaźników emisyjności paliw zamieszczonych w tabeli 6. Tabela 6. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń powietrza przy spalaniu różnych rodzajów paliw [g/gj] Wyszczególnienie Drewno, pelet drzewny Węgiel, ekogroszek, koks Olej opałowy Gaz ziemny Gaz propanbutan SO 2 11 650 75 1 1 100 NO X 85 155 95 60 60 70 Pył TSP 35 160 3 0,5 0,5 50 Inne paliwa CO 2400 4700 6 40 40 3500 CO 2 109760* 94610 76590 55820 64000 75000 Źródło: Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza, Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2003, Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2008 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2011, KOBiZE, Dane producentów paliw. *) W szacowaniu emisji z systemu energetycznego gminy Mircze wielkość emisji CO2 ze spalania biomasy przyjęto jako równą 0. 21

Tabela 7. Potencjalne zmniejszenie emisji przy wymianie źródeł ciepła zgodnie z deklaracjami mieszkańców [kg/rok] Zanieczyszczenia Paliwa SO2 NOx Pył CO CO 2 Drewno 1,1055 8,5425 3,5175 241,2 10653 Węgiel 142,9964 34,09915 35,19912 1033,974 20899,48 Olej opałowy 0 0 0 0 0 Gaz ziemny 0 0 0 0 0 Propan-butan 0,009581 0,57486 0,004791 0,38324 613,184 Inne 0,52595 0,368165 0,262975 18,40825 394,4625 SUMA 144,6375 43,58467 38,98439 1293,966 32560,12 Źródło: Projekt założeń op.cit. Jak wynika z porównania obliczeń zawartych w tabelach, oszacowane na podstawie deklaracji mieszkańców możliwości ograniczenia emisji pochodzącej z budynków mieszkalnych w gminie, są bardzo niskie i stanowią zaledwie około 0,13% emisji bazowej dla CO 2. W związku z tym zaleca się ponowne oszacowanie zainteresowania mieszkańców modernizacją źródeł ciepła w roku 2016. W tabeli 8 zamieszczono oszacowanie łącznej wielkości emisji z systemów grzewczych budynków mieszkalnych w gminie Mircze w 2011 roku. Tabela 8. Oszacowane wartości emisji z indywidualnych systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych w gminie Mircze w roku 2011 [t/rok] Paliwa Zanieczyszczenia Drewno Węgiel, koks Olej opałowy Gaz propanbutan Pelety Miał węglowy Łącznie SO2 0,83 106,80 0 0,01 0 2,56 110,20 NOX 6,39 25,47 0 0,66 0 0,61 33,13 Pył TSP 2,63 26,29 0 0,01 0 0,63 29,56 CO 180,42 772,25 0 0,44 0 18,51 971,62 CO 2 7968,41 15609,34 0 705,71 0 374,07 24657,54 Źródło: Projekt założeń op.cit. Na podstawie oszacowań emisji w gminie Mircze przeprowadzonych dla 2011 roku, na podstawie informacji uzyskanych z przeprowadzonych badań ankietowych oraz oszacowanej wielkości powierzchni w budynkach mieszkalnych w gminie, wyznaczono wskaźnik emisji CO 2 z budynków mieszkalnych w gminie Mircze - 113,31 kg/m 2 /rok. Wykorzystując ten wskaźnik oraz wielkość powierzchni budynków mieszkalnych w gminie Mircze w 2011 roku podawaną przez aktualnie BDL, równą 225448 m 2, obliczono całkowitą roczną emisję CO 2 w gminie pochodzącą ze zużycia paliw w budynkach mieszkalnych, na 25545 ton/rok. 22

3.2.2 Inwentaryzacja emisji w budynkach mieszkalnych pochodzącej ze zużycia energii elektrycznej Na podstawie dokumentu Projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy Mircze w ciepło energię elektryczną oraz paliwa gazowe założono wielkości zużycia energii elektrycznej w budynkach mieszkalnych w gminie Mircze (tabela 9). Tabela 9. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 2011-2027 gminie Mircze (MWh/rok) Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Jednostkowe zużycie energii [kwh/osobę/rok] 705,5 715,2 724,2 732,5 740,2 747,5 754,2 760,7 766,8 772,5 Zużycie w gosp. dom. [MWh/rok]* 5481,0 5552,7 5618,6 5679,6 5736,4 5789,6 5839,5 5886,6 5931,1 5973,4 Zużycie w gosp. dom. [MWh/rok]** 5182,8 5254,4 5320,3 5381,4 5438,2 5491,4 5541,3 5588,4 5632,9 5675,2 *) oszacowanie na podstawie danych BDL **) skorygowane wg danych PGE Źródło: Projekt założeń op.cit. Na podstawie wielkości przedstawionych w tabeli 9 oraz oszacowań zawartych w tabeli 9 oszacowano wielkości wyjściowe emisji wynikających ze zużycia energii elektrycznej w budynkach mieszkalnych w gminie Mircze (tabela 10). Tabela 10. Oszacowanie emisji CO 2 wynikającej ze zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Mircze [t/rok] Lata 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Zużycie [MWh/rok] 4695,6 4707,9 4708,5 4703,3 4693,1 4678,7 4660,2 4638,4 4613,4 4585,5 Źródło: oszacowanie własne Według danych PGE Obrót za 2011 rok, całkowite zużycie energii elektrycznej w gminie Mircze było równe 7,00083 GWh czyli 7000,83 MWh, co oznacza wielkość emisji CO 2 z tytułu zużycia energii elektrycznej gminie w ilości 6342,75 t/rok. 3.3 Inwentaryzacja emisji w budynkach należących do gminy 3.3.1 Inwentaryzacja emisji wynikająca ze zużycia energii elektrycznej Na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Gminy Mircze przeanalizowano zużycie energii elektrycznej w budynkach należących do gminy. Podstawowe dane zawarto w tabeli 11. 23

Tabela 11. Zużycie energii elektrycznej w obiektach gminy Mircze L.p. Nazwa budynku Powierz -chnia [m2] Rodzaj ogrzewania 2011 2012 2013 średnie zużycie kwh/rok kwh/m2 1 Ameryka Świetlica 46,32 elektryczne 728 872 337 645,7 13,9 2 Borsuk - Świetlica 76,88 kominek z 25 nadmuchem 6 603 211,3 2,7 3 Górka Zabłocie kominek z 216 428 Świetlica nadmuchem 287 693,5 469,5 2,2 4 Kryłów - była baza SKR - elektryczne 0 0 0 0,0 0,0 5 Kryłów - Dom 344 Kultury +OSP elektryczne 34462 5632 10484,5 16859,5 49,0 6 Kryłów - Zespół 1646,7 Szkół CO 28430 29807 28365 28867,3 17,5 7 Kryłów Kol. - 60 Świetlica elektryczne 536 494 513 514,3 8,6 8 Łasków - Budynek mieszkalny 100 elektryczne b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 9 Łasków -Świetlica 130 elektryczne 0 0 13 4,3 0,0 10 Małków - była szkoła 828 C.O. b.d. b.d. 24 b.d. b.d. 11 Marysin Kol. - 128 Świetlica elektryczne 0 0 0 0,0 0,0 12 Miętkie - Była 554,75 szkoła elektryczne 660 1412,5 2080,5 1384,3 2,5 13 Miętkie Kol. - OSP 150 elektryczne 8 40,5 22 23,5 0,2 14 Miętkie -Remiza 137,39 elektryczne 200 213 243 218,7 1,6 15 Mircze - OSP i GOK 633,24 elektryczne Zmiana 3969 2742,5 2237,2 3,5 Mircze - Szkoła 16 Podstawowa+ Gimnazjum 1976,47 CO 45580 51247 51990 49605,7 25,1 17 Mircze - Urząd 1036,7 Gminy C.O. olejowe 26595 28918,5 28035 27849,5 26,9 18 Mircze - pom.gosp. 30 Hrubieszowska elektryczne Brak brak Brak b.d. b.d. 19 Mircze - Przepompownia - - 1281 1281,0 b.d. 20 Mircze - Szatnia 138,4 sportowa elektryczne 138,4 3392 1704 1744,8 12,6 Mircze - bud. 21 mieszkalny C.O. b.d. 3042 250,5 1097,5 5,6 Kryłowska 43 196 węglowe 22 Mircze - Budynek magazynowy 432 brak b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Mircze - 23 Oczyszczalnia ścieków - - - - 792 792,0 b.d. 24

24 Modryniec Wsch. - 73,8 Świetlica elektryczne 27 30 63 40,0 0,5 25 Modryniec Zach. - 219,4 świetlica + OSP elektryczne 161 94,5 790,5 348,7 1,6 26 Modryń OSP+ 169 świetlica elektryczne 73 20,5 8 33,8 0,2 27 Modryń -bud. 46,5 świetlicy elektryczne 3 5,5 3,5 4,0 0,1 28 Modryń Kol. - 149,5 blaszana świetlica elektryczne 1628 2082,5 3727,5 2479,3 16,6 29 Modryń Kol. 162,92 świetlica elektryczne 88 605,5 1637 776,8 4,8 30 Mołożów - Budynek 280 szkoły elektryczne 229 160 131 173,3 0,6 31 Mołożów - Dom 437,9 Kultury elektryczne 1056 10933 4905 5631,3 12,9 32 Mołożów Kol. 30 Świetlica elektryczne 52 0 0 17,3 0,6 33 Prehoryłe Świetlica 126,51 elektryczne 1918 1894 815 1542,3 12,2 34 Radostów 211,8 Świetlica elektryczne 76 5 11,5 30,8 0,1 35 Smoligów -Świetlica 72 elektryczne 1637 3455,5 3489,5 2860,7 39,7 36 Stara Wieś - Dom 350 Naucz elektryczne 1502 964 4774,5 2413,5 6,9 37 Stara Wieś 434,6 Remiza+OSP elektryczne 1729 1453,5 1028 1403,5 3,2 38 Stara Wieś 460 Świetlica elektryczne 4863 1937,5 1977,5 2926,0 6,4 39 Szychowice 873 Świetlica elektryczne 0 227 750,5 325,8 0,4 40 Tuczapy - Świetlica 142,5 elektryczne Zmiana 1431 4202 1877,7 13,2 41 Tuczapy - świetlica 276 elektryczne 1542 - - 1542,0 5,6 42 Wereszyn 104 Świetlica elektryczne 36 80 4 40,0 0,4 43 Wiszniów 467 OSP+świetlica elektryczne Zmiana 1088,5 1369,5 819,3 1,8 44 Wiszniów - Szkoła 951,1 Podstawowa CO 12634 13308 14496 13479,3 14,2 45 Wiszniów ZUM 150 elektryczne Zdjęto - 61 61,0 0,4 Źródło: dane Urzędu Gminy Mircze. W roku bazowym 2011 łączne zużycie energii elektrycznej w budynkach należących do gminy Mircze wyniosło 167.044,4 kwh. Wartości całkowitego rocznego zużycia energii oraz ilości energii zużywanej na jednostkę powierzchni obiektów wskazują, że wnikliwej analizie powinny zostać poddane: Kryłów - Dom Kultury +OSP, 25

Kryłów Zespół Szkół, Mircze Szkoła Podstawowa + Gimnazjum, Mircze Urząd Gminy, Modryń Kol. - blaszana świetlica, Smoligów Świetlica. Oszacowania emisji wynikającej ze zużycia energii elektrycznej w budynkach gminy Mircze oszacowano wykorzystując dane o wytwarzaniu energii elektrycznej w roku bazowym 2011 w polskim systemie elektroenergetycznym, ze źródeł odnawialnych (tabela 12). Tabela 12. Udział energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii w całkowitym krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto, według celów określonych w dokumencie Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych [%] Lata Udział energii elektrycznej z OZE [%] 2010 7,53 2011 8,85 2012 10,19 2013 11,13 2014 12,19 Źródło: Raport określający cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w krajowym zużyciu energii elektrycznej na lata 2010-2019, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2011. Na podstawie danych zawartych w Polityce energetycznej Polski do roku 2030 oszacowano wskaźniki emisyjności CO 2 w polskiej elektroenergetyce w poszczególnych latach. Wyniki oszacowania zwarto w tabeli 13. Tabela 13. Oszacowane wskaźnika emisji CO 2 w polskim systemie elektroenergetycznym [kg CO 2 /kwh] Lata Wskaźnik emisji 2011 0,906 2012 0,896 2013 0,885 2014 0,874 2015 0,863 2016 0,852 2017 0,841 2018 0,830 2019 0,819 2020 0,808 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Raport określający cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w krajowym zużyciu energii elektrycznej na lata 2010-2019, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2011. 26

Wartości wskaźników emisyjności z polskiego systemu energetycznego zawarte w tabeli poniżej porównano ze wskaźnikami podawanymi w opracowaniu KOBiZE Referencyjny wskaźnik emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów JI realizowanych w Polsce [13], wskaźnika podawanego w Komunikacie Komisji Wytyczne w sprawie niektórych środków pomocy państwa w kontekście systemu emisji gazów cieplarnianych po roku 2012 [14] oraz wartościami podawanymi w poradniku Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii. Uzyskane wskaźniki (tabela 13) są wartościami pośrednimi między podawanymi w wyżej wymienionych opracowaniach. Na podstawie przedstawionych danych, bez uwzględnienia strat sieciowych, emisja CO 2 związana ze zużyciem energii elektrycznej w obiektach będących własnością gminy Mircze w 2011 roku została oszacowana na około 151342,2 kg/rok (151,34 t/rok). 3.3.2 Inwentaryzacja emisji wynikającej ze zużycia paliw Zużycie paliw w obiektach gminnych w latach 2011-2013 przedstawiono w tabeli 14. W dużej części obiektów ogrzewanie jest elektryczne, a liczniki energii dotyczą ogólnego zużycia, zarówno na cele ogrzewania, jak też oświetlenia i zasilania urządzeń. W związku z tym dla obiektów tych nie ma możliwości określenia zużycia energii na cele grzewcze. Tabela 14. Zużycie paliw w poszczególnych obiektach gminnych w latach 2011-2013 L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 Nazwa budynku Ameryka - Świetlica Borsuk - Świetlica Górka Zabłocie - Świetlica Kryłów - była baza SKR Kryłów - Dom Kultury +OSP Kryłów - Zespół Szkół Kryłów Kol. Świetlica Łasków - Budynek mieszkalny Stan termomodernizacji Powierzchnia ogrzewana Rodzaj ogrzewania Zużycie paliwa na cele grzewcze (rodzaj, ilość [t]) 2011 2012 2013 brak docieplenia 46,32 Elektryczne b.d. b.d. b.d. docieplony, kominek z 76,88 b.d. 2013-2014 nadmuchem b.d. b.d. docieplony, kominek z 216 b.d. 2011 nadmuchem b.d. b.d. brak docieplenia b.d. Elektryczne b.d. b.d. b.d. docieplony, 2009 344 Elektryczne b.d. b.d. b.d. docieplony, 2010 brak docieplenia 1646,7 CO Pelet 61,45t Ekogroszek 34,42 t Pelet 14,55 t 60 Elektryczne b.d. b.d. b.d. brak docieplenia 100 Elektryczne b.d. b.d. b.d. Ekogroszek 42,72 t 27

9 Łasków - Świetlica brak docieplenia, planowany remont 130 Elektryczne b.d. b.d. b.d. brak docieplenia 828 C.O. b.d. b.d. b.d. planowany 128 Elektryczne b.d. b.d. b.d. 10 Małków - była szkoła 11 Marysin Kol. - Świetlica remont 12 Miętkie - Była brak 554,75 Elektryczne szkoła docieplenia b.d. b.d. b.d. 13 Miętkie Kol. - remont 2014 OSP 150 Elektryczne b.d. b.d. b.d. 14 Miętkie -Remiza remont 2014 137,39 Elektryczne b.d. b.d. b.d. 15 Mircze - OSP i remont 2014 GOK 633,24 Elektryczne b.d. b.d. b.d. 16 Mircze - Szkoła Ekogroszek docieplony, Pelet Podstawowa+ 1976,47 CO 43,325t 2009 85,055t Gimnazjum Pelet 15 t 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Mircze - Urząd Gminy Mircze - Pom.gosp.- Hrubieszowska Mircze docieplony - 2010, 2012 brak docieplenia 1036,7 C.O. olejowe 30 Elektryczne b.d. olej opałowy 12300 l olej opalowy 13350 l Przepompow-nia brak - Brak - - - Mircze - Szatnia b.d. b.d. docieplony 138,4 Elektryczne b.d. sportowa Mircze - bud. b.d. b.d. mieszkalny brak C.O. węgiel Kryłowska 43 docieplenia 196 węglowe 31,33 t Mircze - Budynek brak magazynowy docieplenia 432 Brak - - - Mircze - Oczyszczalnia ścieków - - - - - - Modryniec Wsch. - Świetlica Modryniec Zach. - świetlica + OSP Modryń OSP+ świetlica Modryń świetlicy -bud. brak docieplenia, planowany remont 73,8 Elektryczne b.d. remont 2014 219,4 Elektryczne b.d. brak docieplenia, planowany remont brak docieplenia, planowany 169 Elektryczne b.d. 46,5 Elektryczne b.d. b.d. b.d. b.d. Ekogroszek 50,175 Olej opałowy 12750l b.d. b.d. b.d. 28

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 Modryń Kol. - blaszana świetlica Modryń Kol. - świetlica Mołożów - Budynek szkoły Mołożów - Dom Kultury Mołożów Kol. - remont docieplony, 2011 brak docieplenia docieplony 2009 brak Świetlica docieplenia Prehoryłe - docieplony, Świetlica 2013 brak Radostów - docieplenia, Świetlica planowany remont Smoligów - docieplony, Świetlica 2011 Stara Wieś - Dom brak Naucz docieplenia Stara Wieś docieplony, Remiza+OSP 2011 Stara Wieś - docieplony, Świetlica 2011 Szychowice - docieplony Świetlica 2013 Tuczapy - docieplony, Świetlica 2011 brak Tuczapy - docieplenia, świetlica planowany remont brak Wereszyn - docieplenia, Świetlica planowany remont Wiszniów OSP+ docieplony, świetlica 2011 Wiszniów - Szkoła Podstawowa 149,5 elektryczne b.d. remont 2014 162,92 Elektryczne docieplony, 2010, 2012 docieplony, 45 Wiszniów ZUM 2010, 2012 Źródło: Dane Urzędu Gminy Mircze. 280 Elektryczne 437,9 Elektryczne 30 Elektryczne 126,51 Elektryczne 211,8 Elektryczne 72 Elektryczne 350 Elektryczne 434,6 Elektryczne 460 Elektryczne 873 Elektryczne 142,5 Elektryczne 276 Elektryczne 104 Elektryczne 467 Elektryczne 951,1 CO 150 Elektryczne b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Pelet 45,12 t Ekogroszek 17,35 t Pelet 13,78 t Ekogroszek 26,84 t b.d. b.d. b.d. 29

Do oszacowania ilości zużywanej energii w poszczególnych obiektach w gminie Mircze przyjęto wartości opałowe paliw zgodnie z tabelą 15. Tabela 15. Przyjęte do oszacowań wartości opałowe paliw Paliwo Węgiel Pelet Olej opałowy Ekogroszek Gaz propan-butan Jednostka MJ/kg GJ/t MJ/l MJ/kg MJ/kg Wartość 23 18 37 26 46 W tabeli 16 przedstawiono oszacowania średniego rocznego zużycia energii oraz średniego rocznego zużycia energii paliw na metr kwadratowy w obiektach ogrzewanych z wykorzystaniem paliw i indywidualnych źródeł ciepła. Wyjaśnienia wymaga zużycie paliwa w obiekcie pod numerem porządkowym 4. W pozostałych obiektach zużycie paliwa waha się w zakresie 0,68-0,91 GJ/m2/rok, czyli od 189 kwh/m2 do 252,8 kwh/m2. Tabela 16. Oszacowanie średnich wartości zużycia energii w budynkach użytkowanych przez gminę Mircze L. p. Nazwa budynku docieplony, 2010 Stan termomodernizacji Powierzchnia ogrzewana [m2] Średnie roczne zużycie energii [GJ/rok] 1 Kryłów - Zespół Szkół 1646,7 1124,54 0,6829 2 Mircze - Szkoła docieplony, Podstawowa 1976,47 2009 +Gimnazjum 1410,663 0,7137 3 Mircze - Urząd Gminy docieplony - 1036,7 2010, 2012 949,05 0,9154 4 Mircze - bud. mieszkalny brak Kryłowska 43 docieplenia 196 814,58 4,1560 5 Wiszniów - Szkoła docieplony, 951,1 Podstawowa 2010, 2012 736,4667 0,7743 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Mircze. Średnie roczne zużycie energii na m2 powierzchni budynku [GJ/m2/rok] Odpowiadająca oszacowanemu zużyciu energii w budynkach wymienionych w tabeli 16 struktura zużycia paliw w podziale na źródła odnawialne i nieodnawialne przedstawiona została w tabeli 17. 30

Tabela 17. Średnia struktura wykorzystania energii odnawialnej i nieodnawialnej do ogrzewania budynków w latach 2011-2013 L.p. Nazwa budynku Średni udział energii nieodnawialnej [%] Średni udział energii odnawialnej [%] 1 Kryłów - Zespół Szkół 59,45 40,55 2 Mircze - Szkoła Podstawowa+ Gimnazjum 57,44 42,56 3 Mircze - Urząd Gminy 100,00 0,00 4 Mircze - bud. mieszkalny Kryłowska 43 100,00 0,00 5 Wiszniów - Szkoła Podstawowa 52,00 52,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Mircze. Wynikająca ze struktury i ilości zużywanych paliw wielkość emisji do środowiska przedstawiona została w tabeli 18. Tabela 18. Oszacowanie wielkości emisji do powietrza z systemów grzewczych obiektów należących do gminy Mircze w roku bazowym 2011 [t/rok] Wyszczególnienie drewno węgiel, koks olej opałowy gaz propanbutan pelety miał węglowy SUMA SO 2 0,00 0,47 0,03 0,00 0,04 0,00 0,54 NO X 0,00 0,11 0,04 0,00 0,29 0,00 0,45 Pył TSP 0,00 0,12 0,00 0,00 0,12 0,00 0,24 CO 0,00 3,39 0,00 0,00 8,28 0,00 11,67 CO 2 0,00 68,46 34,59 0,00 365,62/0* 0,00 468,66/103,04* *- przyjęto, że dla biomasy emisja tlenków węgla jest równa 0 ze względu na asymilację tych związków w procesach fotosyntezy roślin. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Mircze. Jak wynika z tabeli 14, w szkole w Kryłowie w 2011 roku zużyto na cele grzewcze 61,45 t peletu, natomiast w 2013 roku zużyto 42,72 t ekogroszku. Z tego wynika, że w 2013 roku, w stosunku do 2011 roku nastąpiło zwiększenie emisji CO 2 w budynkach należących do gminy Mircze. Dlatego do wyznaczenia wskaźnika poprawy sytuacji w zakresie emisji przyjęto najgorszą sytuację z odnotowanych w analizowanych latach 2011-2013 i wielkość emisji dwutlenku węgla w wysokości 212,29 t/rok. 3.4 Inwentaryzacja emisji wynikającej ze zużycia energii na oświetlenie drogowe Oświetlenie drogowe jest jednym z głównych odbiorników energii elektrycznej w gminie. Oświetlanie terenu jest jednym z zadań własnych gminy i wpływa bezpośrednio zarówno na 31

komfort życia w gminie jak i na bezpieczeństwo w gminie, w tym na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Opłaty za energię elektryczną zużywaną przez oświetlenie drogowe jest istotnym składnikiem w budżecie gminy. Wynika stąd konieczność dbałości zarówno o stan techniczny, jak i ekonomiczne aspekty funkcjonowania oświetlenia drogowego. Racjonalna gospodarka energetyczna w oświetleniu drogowym wymaga przede wszystkim szczegółowej inwentaryzacji urządzeń oświetlenia, w tym szafek sterowania oświetleniem drogowym, układów sterujących, opraw oświetleniowych oraz źródeł światła. Tam, gdzie nadal stosowane są stare, energochłonne technologie oraz tam, gdzie światła potrzeba dużo np. w przestrzeniach publicznych, nowoczesne technologie oświetleniowe niosą ze sobą wielki potencjał oszczędności. Dla samorządów może to oznaczać znacznie mniejsze wydatki ponoszone na oświetlenie ulic; dla środowiska - mniejszą emisję zanieczyszczeń. Według danych Urzędu Gminy, oświetlenie drogowe w gminie Mircze składa się z 339 opraw oświetleniowych. Oświetlenie jest częściowo zmodernizowane: 37 punktów świetlnych składających się dwóch opraw każdy zostało wykonanych przy pomocy opraw oraz źródeł światła: Philips SGP340FG 1xSON-TPP 70W ( w tym 5 szt. 150W), Philips EPS300 1xSON-TPP70W LO-D/I + GPS309 PCC-R. Pozostała część oświetlenia drogowego w gminie to stare oprawy rtęciowe i sodowe, w przypadku których gmina nie dysponuje danymi na temat typów oraz mocy źródeł światła. Ilość energii elektrycznej zużywanej na oświetlenie drogowe w gminie w roku bazowym 2011 wynosiła około 88,2 MWh. Tabela 19. Oszacowanie zużycia energii na potrzeby oświetlenia drogowego w gminie Mircze w 2011 roku [MWh] Miesiąc STY LUT MAR KWI MAJ CZE LIP SIĘ WRZ PAZ LIS GRU Suma Zużycie energii 17,88 10,03 6,89 6,11 3,61 2,47 2,31 2,75 4,33 7,90 11,67 12,30 88,23 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Mircze. W latach kolejnych zużycie energii na potrzeby oświetlenia drogowego wynosiło odpowiednio: w 2012 roku - 82,7MWh, - w 2013 roku 72,3 MWh. Wobec powyższych danych o zużyciu energii elektrycznej przez oświetlenie drogowe w gminie Mircze, wielkość emisji wynikającą z jego pracy w 2011 r. szacuje się na 79,91 t/rok. 32

3.5 Inwentaryzacja emisji w transporcie 3.5.1 Metodyka oszacowania wartości emisji w roku bazowym Obliczając wielkości emisji oparto się na podziale całości funkcjonujących na obszarze gminy środków transportu na: samochody osobowe, samochody ciężarowe, samochody dostawcze, autobusy, busy. Oszacowanie emisji pochodzącej ze środków transportu w gminie przeprowadzono na podstawie następujących informacji: liczby poszczególnych rodzajów pojazdów w gminie, średniej wielkości emisji na każdy przejechany kilometr dla pojazdów w każdej z wyróżnionych grup, liczby kilometrów przejechanych przez pojazdy poszczególnych grup. Średnie wielkości emisji dla pojazdów poszczególnych grup przyjęto na poziomie wynikającym z metodyki obliczania redukcji emisji opracowanej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie na potrzeby programu priorytetowego GAZELA niskoemisyjny transport miejski 4. Średnie wielkości emisji dla pojazdów poszczególnych grup przyjęto na poziomie: samochody osobowe - 155 g/km; samochody dostawcze (dopuszczalna masa całkowita <3,5 t) - 200 g/km; samochody ciężarowe jednoczłonowe (dopuszczalna masa całkowita >3,5 t - 450 g/km; autobusy 450 g/km; busy 280 g/km. W przypadku samochodów ciężarowych do obliczeń przyjęto wskaźnik średni dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t (samochody dostawcze) i powyżej 3,5 t (samochody ciężarowe jednoczłonowe). 4 Program priorytetowy: GAZELA niskoemisyjny transport miejski. Załącznik nr 2 do Regulaminu I konkursu GIS Część B.1Metodyka, NFOŚiGW, Warszawa 2012. 33

3.5.2 Dane wykorzystane do obliczeń Obliczenia wykonano oddzielnie dla każdej z wyróżnionych w poprzednim podrozdziale kategorii pojazdów i dla każdej z nich zgromadzono odpowiednie dane. Zaprezentowane one zostały w tabelach zamieszczonych poniżej. Wyróżniono pojazdy stanowiące transport zbiorowy, w tym gminny oraz transport prywatny. Tabela 20. Zestawienie danych o pojazdach i ich przebiegach, stanowiących transport publiczny w gminie Mircze 1 Lp. Przewoźnik Trasa Spółdzielnia Pracy Kierowców i Pracowników Samochodowych "Autonaprawa" 2 PKS Hrubieszów 3 PKS Hrubieszów 4 PKS Hrubieszów 5 PKS Hrubieszów Usługi Przewozowe Iwona 6 Hunkiewicz 7 8 9 Usługi Przewozowe Iwona Hunkiewicz Kraw-Bus Komunikacja Prywatna Sprzedaż Art. Spoż.- Przemysłowych Usługi Transportowe Stanisława Szwaczkiewicz Trasa na terenie gminy Długość na terenie gminy [km] Ogółem trasa [km] Tabor Liczba kursów dziennie (tam i z powrotem) Oszacowany przebieg roczny na terenie gminy Mircze Linia 32 Zamość- Wiszniów Tuczapy- Wiszniów 10 54 autobus 2 7300 autobus Hrubieszów Modryń- 90% 29565 -Liski Wereszyn 18 43 bus 10% 5 3285 autobus Hrubieszów Szychowice 90% 1 (dni nauki 2907 -Stara Wieś -Stara wieś 17 33 bus 10% szkolnej) 323 autobus Hrubieszów Modryń- 90% 1 (dni nauki 5130 -Kryłów Kryłów 30 46 bus 10% szkolnej) 570 Hrubieszów autobus - Kryłów- 90% 3100,5 Przewodów Prehoryłe 13 59 bus 10% 1(pn-pt) 344,5 Hrubieszów 17 (6 pn-sb, - 6 pn-pt, 5 w Dołhobyczó Modryń- dni nauki w p. Mircze Wereszyn 14 45 Bus szkolnej) 70672 Hrubieszów - Dołhobyczó w p. Szychowice Cichobórz -Wereszyn 16 45 Bus 4(pn-pt) 16960 Hrubieszów - Dołhobyczó w p. Cichobórz Mircze- Hrubieszów Szychowice -Prehoryłe 14 38 autobus 4 (2-pn-sb, 2-pn-pt) 16324 Mircze- Mordyń 5 17 Bus 4 (pn-pt) 5300 34

10 11 Sprzedaż Art. Spoż.- Przemysłowych Usługi Transportowe Stanisława Szwaczkiewicz PKS Hrubieszów - zlecone przez gminę Mircze 12*) Gmina Mircze Hrubieszów - Dołhobyczó w Dowóz dzieci do Modryń- Wereszyn 12 32 Bus 4 (pn-pt) 12720 przedszkola 106 Bus 25440 Autobusy szkolne autobus 40000 AUTOBUSY suma 104326,5 BUSY suma 135614,5 *) Dane o łącznym przebiegu rocznym dla trzech autobusów będących własnością gminy Mircze wykorzystywanych do dowozu dzieci do placówek oświatowych. Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy Mircze. W dalszej części inwentaryzacji emisji liniowej w gminie Mircze, wykorzystano dane o liczbie indywidualnych środków transportu wykorzystywanych w gminie. Dane zamieszczono w tabeli 21. Tabela 21. Liczba pojazdów zarejestrowanych w gminie Mircze Wyszczególnienie Liczba pojazdów Samochody osobowe 3399 Samochody ciężarowe 333 Autobusy 12 (w tym 3 autobusy szkolne) Dane według stanu na 23.07.2014 Źródło: Centralna Ewidencja Pojazdów. Na podstawie metodyki przyjętej przez Instytut Transportu Samochodowego 5 oszacowano średnie roczne przebiegi pojazdów w 2011 roku na: samochody ciężarowe - 24360 km/rok; samochody osobowe 7993 km/rok; autobusy -25179 km/rok. 5 Prognozy eksperckie zmian aktywności sektora transportu drogowego (w kontekście ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji), Instytut Transportu Samochodowego, Zakład Badań Ekonomicznych, Warszawa, 2012. 35

3.5.3 Oszacowanie emisji oraz wnioski Łączna wielkość emisji według wartości referencyjnych wynosi w gminie Mircze z środków transportu stanowiących własność gminy 18,0 t w 2011 roku. Oszacowana wartość emisji dla pozostałych środków transportu publicznego funkcjonujących na terenie gminy Mircze wynosiła w roku bazowym: autobusy 28,95 t/rok, busy 37,97 t/rok. Daje to łączną ilość zanieczyszczeń na poziomie 66,9 ton/rok. Emisja zanieczyszczeń pochodząca z prywatnych środków transportu, oszacowana na podstawie ilości samochodów danego rodzaju, ich średniego przebiegu rocznego oraz założonych wielkości emisji w g/km, wynosi dla 2011 roku odpowiednio: samochody ciężarowe 2636 t/rok; samochody osobowe 4211 t/rok; autobusy 102 t/rok. Łącznie stanowi to 6949 t/rok. Całkowitą wielkość emisji ze środków transportu w gminie Mircze w roku bazowym 2011 szacuje się na około 7034 t/rok. 3.6 Podsumowanie oszacowania emisji CO2 w gminie Mircze w 2011 roku W tabeli 22 podsumowano oszacowanie emisji CO 2 w gminie Mircze z podziałem na emisję wynikającą ze zużycia energii elektrycznej, ze zużycia paliw na ogrzewanie budynków oraz ze zużycia paliw przez środki transportu. Tabela 22. Podsumowanie oszacowania emisji CO 2 w gminie Mircze w roku bazowym 2011 [t/rok] Źródło emisji Emisja wynikająca ze zużycia energii elektrycznej ogółem, w tym: Emisja wynikająca ze zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych Emisja wynikająca ze zużycia energii elektrycznej w budynkach gminnych Emisja wynikająca ze zużycia energii elektrycznej przez oświetlenie drogowe Emisja wynikająca ze zużycia paliw w gospodarstwach domowych Wielkość emisji 6342,8 4695,6 151,3 79,9 25545,5 36

Emisja wynikająca ze zużycia paliw w budynkach gminnych 212,3 Łączna emisja ze środków transportu, w tym: 8034,3 Emisja wytworzona przez gminne środki transportu 18,0 Emisja wytworzona przez transport zbiorowy inny 66,9 Emisja wytworzona przez samochody osobowe 4211,1 Emisja wytworzona przez samochody ciężarowe 2636,4 Emisja wytworzona przez autobusy 102,0 Oszacowana emisja łączna 40134,9 Źródło: obliczenia własne. Łączną emisję CO 2 w 2011 roku oszacowano na 40134,9 tys. ton. 37

4 INWENTARYZACJA ZASOBÓW ENERGII ODNAWIALNEJ W GMINIE MIRCZE Inwentaryzację potencjału energii ze źródeł odnawialnych przeanalizowano zgodnie z Projektem założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwo gazowe dla gminy Mircze na lata 2012-2027. 4.1 Oszacowanie zasobów biomasy w gminie Mircze 4.1.1 Inwentaryzacja zasobów biomasy drzewnej Zasoby drewna na cele energetyczne z lasów obliczono wykorzystując następujące dane: Z dl zasoby drewna z lasów na cele energetyczne [m 3 /rok] lub [t/rok] A powierzchnia lasów [ha] I przyrost bieżący miąższości [m 3 /ha/rok] F w wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze [%] F e wskaźnik pozyskania drewna na cele energetyczne [%] Tabela 23. Oszacowanie zasobów drewna z lasów na cele energetyczne w gminie Mircze w 2012 roku Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia gruntów A ha Prognozowana powierzchnia leśnych gminy 3029,5 lasów dla gminy Mircze w 2012 roku Przyrost bieżący I M 3 /ha/ro 7,2 dane dla kraju miąższości k Wskaźnik pozyskania F w % 55,0 dane dla kraju drewna na cele gospodarcze Roczne pozyskanie - m 3 1 412 233,0 dane dla województwa drewna lubelskiego Roczne pozyskanie - m 3 206 163,0 dane dla województwa drewna sortymentów lubelskiego S4, M1 i M2 Wskaźnik F e % 14,6 dane dla województwa wykorzystania drewna lubelskiego na cele energetyczne Zasoby drewna z Z dl m 3 /rok 1751,5 Przyjęto gęstość nasypową lasów na cele t/rok 1698,99 drewna na poziomie 0,97 t/m 3, energetyczne przy wilgotności wynoszącej 50% Źródło: Projekt założeń, op.cit. 38

Wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze (F w ) stanowi stosunek rocznego pozyskania drewna do przyrostu bieżącego miąższości. Wskaźnik ten w Polsce za ostatnie 20 lat wynosił 55%. Wskaźnik wykorzystania drewna na cele energetyczne (Fe) ustalono na podstawie procentowego udziału sortymentów drewna wykorzystywanych na cele energetyczne (S4, M1 i M2) w rocznym pozyskaniu drewna. Zasoby drewna odpadowego z przetwórstwa drzewnego Zasoby te ocenione zostały na podstawie wielkości pozyskania drewna z lasów w postaci grubizny oraz drewna dłużycowego, położonych na obszarze województwa. Podstawę oceny stanowiło pozyskanie drewna wielkowymiarowego (ogólnego przeznaczenia i specjalne) oraz średniowymiarowego (do przerobu przemysłowego i dłużycowe). Wskaźnik pozyskania drewna na cele przemysłowe (Fp) obliczono jako procentowy udział wyżej wymienionych klas jakościowo-wymiarowych drewna w stosunku do pozyskania drewna ogółem na terenie województwa. Współczynniki ustalone dla woj. lubelskiego odniesiono do zasobów drzewnych gminy Mircze. Zakłada się, że odpady drzewne (zrzyny, trociny, odłamki, wióry itp.), stanowią średnio 20% masy początkowej przeznaczonej do przerobu. Obliczeń zasobów dokonano wykorzystując informacje o: zasobach drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne [m 3 /rok] lub [t/rok], powierzchni lasów [ha] przyroście bieżącym miąższości [m 3 /ha/rok] wskaźniku pozyskania drewna na cele gospodarcze [%] wskaźniku pozyskania drewna na przemysłowe [%] Tabela 24. Zasoby drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne w gminie Mircze Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia gruntów A ha 3029,5 leśnych gminy Przyrost bieżący I M 3 /ha/rok 7,2 dane dla kraju miąższości Wskaźnik pozyskania F w % 55,0 dane dla kraju drewna na cele gospodarcze Roczne pozyskanie - m 3 1 dane dla województwa lubelskiego 412 233,0 39

drewna Roczne pozyskanie grubizny na cele przemysłowe Wskaźnik pozyskania drewna na cele przemysłowe Zasoby drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne Źródło: Projekt założeń, op.cit. - m 3 1 206 066,0 dane dla województwa lubelskiego F p % 85,4 dane dla województwa lubelskiego Z dt m 3 /rok t/rok 1024,5 307,36 przyjęto gęstość nasypową dla zrębków drzewnych na poziomie 0,3 t/m 3, przy wilgotności wynoszącej 35% Zasoby drewna odpadowego z sadów W celu obliczenia ilości drewna odpadowego z sadów przyjęto średni jednostkowy odpad drzewny na poziomie 0,35 m 3 z hektara rocznie. Wykorzystano informacje o: zasobach drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne [m 3 /rok] lub [t/rok] powierzchni sadów [ha] Powierzchnię sadów w gminie Mircze ustalono na podstawie danych BDL z roku 2005 na 357 ha. Dane późniejsze nie są odnotowywane w BDL. Tabela 25. Oszacowanie zasobów drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia sadów A ha 357,0 Zasoby drewna odpadowego z sadów Z ds m 3 /rok t/rok 124,95 37,48 przyjęto gęstość nasypową dla zrębków drzewnych na poziomie 0,3 t/m 3, przy wilgotności wynoszącej 35% Źródło: Projekt założeń, op.cit. Oszacowane zasoby drewna z sadów są znikome, nie będą więc przedmiotem przetwórstwa i obrotu biomasą, najczęściej są wykorzystywane w obrębie gospodarstwa. Zasoby drewna z zadrzewień Inwentaryzację potencjału drewna z zadrzewień sporządzono w oparciu o zasoby drewna z pielęgnacji drzew przydrożnych wykorzystując informacje o zasobach drewna z zadrzewień [t/rok], długości dróg [km], ilości drewna możliwa do pozyskania z 1 km zadrzewień przydrożnych [t/rok], wskaźniku zadrzewienia dróg 40

Ogólna długość dróg w gminie wynosi 103 km, z czego 61,29 km (59,5%) posiada utwardzoną nawierzchnię 6. Tabela 26. Zasoby drewna z zadrzewień w gminie Mircze Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Długość dróg L Km 103,0 Zasoby drewna z zadrzewień Z dz t/rok m 3 /rok 46,35 154,5 aby otrzymać wynik w m 3 należy przyjąć ciężar objętościowy odpadów z pielęgnacji wynoszący 0,3 t/m 3, przy wilgotności wynoszącej 35% Źródło: Projekt założeń, op.cit. 4.1.2 Oszacowanie zasobów słomy na cele energetyczne Aby ocenić potencjał słomy, którą można pozyskać na cele energetyczne, zbiory słomy w gminie pomniejszono o jej zużycie w rolnictwie na ściółkę i paszę oraz na utrzymanie zrównoważonego bilansu glebowej substancji organicznej w glebie. Do obliczeń wykorzystano formułę: N = P (Z s + Z p + Z n ) [t] gdzie: N nadwyżka słomy do energetycznego wykorzystania [t], P produkcja słomy zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku [t], Z s zapotrzebowanie na słomę ściołową [t], Z p zapotrzebowanie na słomę na pasze [t], Z n zapotrzebowanie na słomę do przyorania [t]. Produkcję słomy na danym obszarze obliczono się w oparciu o wzór: P n i1 AY w zs [t] lub P n i1 A w za [t] gdzie: P produkcja słomy zbóż podstawowych oraz rzepaku [t] A powierzchnia i-tego gatunku rośliny [ha] Y plon ziarna i-tego gatunku rośliny [t/ha] w zs stosunek plonu słomy do plonu ziarna 6 Dane Urzędu Gminy Mircze 41

w za zbiór słomy w stosunku do areału upraw [t/ha] Tabela 27. Powierzchnia zasiewów zbóż oraz produkcja słomy w gminie Mircze Reprezentatywny Współczynnik Produkcja plon ziarna dla województwa plonu słomy do plonu słomy zbóż podstawowych Powierzchnia lubelskiego ziarna i rzepaku Gatunek [ha] [t/ha] w sz [t/rok] pszenica ozima 6930 3,2 0,91 20 180,16 pszenica jara 815,5 3,2 0,94 2 453,02 Żyto 67,74 2,3 1,45 225,91 jęczmień ozimy 54,21 2,9 0,94 147,78 jęczmień jary 1846,33 2,9 0,78 4 176,40 Owies 57,81 2,3 1,05 139,61 pszenżyto ozime 57,28 2,7 1,18 182,49 pszenżyto jare 5,91 2,7 1,18 18,83 mieszanki zbożowe ozime 0 2,6 1,45 0,00 mieszanki zbożowe jare 145,25 2,6 1,05 396,53 rzepak ozimy 200,31 2,3 1 460,71 rzepak jary 0 2,3 1 0,00 Ogółem 10 180,34 - - 28 381,45 Źródło: Projekt założeń, op.cit. Zapotrzebowanie na słomę zużywaną w produkcji zwierzęcej (pasza i ściółka) obliczono na podstawie liczebności pogłowia zwierząt gospodarskich i rocznych normatywów dla poszczególnych gatunków i grup użytkowych wg poniższych wzorów: Z s n i1 q s i i [t] i Z p n i1 q i p i [t] gdzie: Z s - zapotrzebowanie słomy na ściółkę [t], Z p - zapotrzebowanie słomy na paszę [t], q i - pogłowie i-tego gatunku i grupy użytkowej [szt.], s i - normatyw zapotrzebowania słomy na ściółkę i-tego gatunku i grupy użytkowej, p i - normatyw zapotrzebowania słomy na paszę i-tego gatunku i grupy użytkowej. 42

Tabela 28. Zapotrzebowanie słomy na cele rolnicze Bydło Gatunek Liczba [szt.] Normatyw zapotrzebowania słomy na paszę pi Zapotrzebowanie słomy na paszę - Zp Normatyw zapotrzebowania słomy na ściółkę si Zapotrzebowanie słomy na ściółkę - Zs Normatywy produkcji obornika - oi Produkcja obornika Krowy 1071 1,2 1285,2 1 1071 2,5 2677,5 Pozostałe 37 0,6 22,2 0,5 18,5 1,6 59,2 Trzoda chlewna Lochy 74 0 0 0,5 37 0,6 44,4 pozostałe 785 0 0 0,2 157 0,4 314 Owce 17 0,2 3,4 0,2 3,4 0,3 5,1 Konie 98 0,8 78,4 0,9 88,2 1,6 156,8 Ogółem 3584 1389,2 1375,1 3257 Źródło: Projekt założeń, op.cit. Uwzględniono również zużycie słomy niezbędnej do reprodukcji substancji organicznej w glebie, które ustala się na podstawie odrębnych analiz obejmujących strukturę zasiewów, jakość gleb, oraz saldo substancji organicznej. Znając powierzchnię zasiewów poszczególnych grup roślin oraz ilość produkowanego obornika, którą obliczono na podstawie pogłowia zwierząt i odpowiednich normatywów (o i ), określono saldo substancji organicznej według formuły: S n n ri wri diwdi i1 i1 i1 n q o i i [t] gdzie: S - saldo substancji organicznej [t], r i - powierzchnia grup roślin zwiększających zawartość substancji organicznej [ha], d i - powierzchnia grup roślin zmniejszających zawartość substancji organicznej [ha], w ri - współczynnik reprodukcji substancji organicznej dla danej grupy roślin, w di - współczynnik degradacji substancji organicznej dla danej grupy roślin, q i - pogłowie inwentarza żywego w sztukach fizycznych wg gatunków i grup wiekowych [szt.], o i - normatywy produkcji obornika w tonach/rok wg gatunków. 43

Tabela 29. Bilans materii organicznej w glebie w gminie Mircze Gatunek Powierzchnia [ha] Współczynnik reprodukcji i degradacji substancji organicznej w di i w ri Bilans materii organicznej wynikający ze struktury zasiewów[t] pszenica ozima 6930,46-1,5-10 395,69 pszenica jara 815,5-1,5-1 223,25 Żyto 67,74-1,5-101,61 jęczmień ozimy 54,21-1,5-81,32 jęczmień jary 1846,33-1,5-2 769,50 Owies 57,81-1,5-86,72 pszenżyto ozime 57,28-1,5-85,92 pszenżyto jare 5,91-1,5-8,87 mieszanki zbożowe ozime 0-1,5 0,00 mieszanki zbożowe jare 145,25-1,5-217,88 gryka, proso i inne zbożowe 4,25-1,5-6,38 kukurydza na ziarno 8,81-3 -26,43 kukurydza na zielonkę 145,55-3 -436,65 strączkowe jadalne 2927,9 1 2 927,90 Ziemniaki 374,29-4 -1 497,16 buraki cukrowe 1262,05-4 -5 048,20 rzepak ozimy 200,31-1,5-300,47 rzepak jary 0-1,5 0,00 okopowe pastewne 63,47-4 -253,88 warzywa gruntowe 81,44-3 -244,32 Truskawki 7,33-3 -21,99 rośliny zwiększające zawartość substancji organicznej 2927,9 2 927,90 rośliny zmniejszające zawartość substancji organicznej 4 283,94-22 806,21 Ogółem 12 127,99-19 878,31 Źródło: Projekt założeń, op.cit. Dla gminy Mircze saldo substancji organicznej wynosi: S = 2970,90 +(-22806,21) +3257 = -16578,31 [t] W związku ze stwierdzeniem ujemnego salda substancji organicznej obliczono zapotrzebowanie słomy na przyoranie: Z n = 1,54 S = 1,54 16578,31 = 25530,6 [t] gdzie: 44

Z n zapotrzebowanie słomy na przyoranie [t], S saldo substancji organicznej [t]. Przeprowadzone obliczenia pozwoliły na oszacowanie nadwyżki słomy możliwej do przeznaczenia na cele energetyczne: N = P (Z s + Z p + Z n ) = 28 381,45 (1389,2 +1375,1 + 25530,6 ) = 86,55 t/rok Przeprowadzone obliczenia wskazały, że w gminie Mircze praktycznie nie ma nadwyżek słomy, które można wykorzystać dla celów energetycznych. 4.1.3 Oszacowanie zasobów siana do wykorzystania na cele energetyczne Potencjał siana określono jako iloczyn powierzchni łąk, współczynnika ich wykorzystania na cele energetyczne i wielkości plonu: P si = A l w ws Y si [t/rok] gdzie: P si potencjał siana [t/rok] A l powierzchnia łąk trwałych [ha] w ws współczynnik wykorzystania łąk na cele energetyczne [%] Y si plon siana [t/ha/rok] Tabela 30. Oszacowanie potencjału siana na cele energetyczne w gminie Mircze Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia trwałych łąk A l [ha] 2462 Współczynnik wykorzystania łąk na cele energetyczne w ws % 10,2 dane krajowe na podstawie opracowania Wyniki produkcji roślinnej w Polsce 2009 GUS Warszawa Plon siana Y si [t/ha/rok] 4,93 dane krajowe na podstawie opracowania Wyniki produkcji roślinnej w Polsce 2009 GUS Warszawa Potencjał siana P si [t/rok] 1238,04 Źródło: Projekt założeń, op.cit. 45

4.1.4 Inwentaryzacja zasobów biomasy roślin uprawianych na cele energetyczne Potencjał biomasy roślin wieloletnich jest iloczynem powierzchni plantacji i jednostkowej wydajności. Do obliczeń przyjęto wydajność na poziomie 9,3 t/ha (średnia plonów reprezentatywnych wieloletnich roślin energetycznych). W związku z informacją, że na terenie gminy Mircze nie są obecnie prowadzone plantacje wieloletnich roślin energetycznych, jako podstawę do obliczeń przyjęto areał gruntów marginalnych, zalecanych pod te nasadzenia. Najbardziej przydatne do uprawy roślin energetycznych są gleby kompleksów przydatności rolniczej 5, 6, 8, 9 i 3z. Grunty te w pewnym przybliżeniu odpowiadają klasom bonitacyjnym: IVb, V, VI, VIz oraz V i VI trwałych użytków zielonych (TUZ). Przeprowadzono analizę w oparciu o kompleksy przydatności rolniczej. W bilansie uwzględniono ograniczenia wynikające z uwarunkowań organizacyjnych i logistycznych, dlatego założono wykorzystanie jedynie części oszacowanej w ten sposób powierzchni, przyjmując energetyczne zagospodarowanie tych gruntów na poziomie 10% (w re ). Tak więc potencjał roślin energetycznych obliczono za pomocą wzoru: P re = [A re + (A m w re )] Y re [t/rok] gdzie: P re potencjał wieloletnich roślin energetycznych [t/rok] A re powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych [ha] A m powierzchnia marginalnych gruntów rolnych [ha] w re współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę wieloletnich roślin energetycznych Y re przeciętny plon wieloletnich roślin energetycznych [t/ha/rok] 46

Tabela 31. Klasy gleb w gminie Mircze Grunty orne (łącznie z sadami) Użytki zielone Klasa ha Klasa ha klasa I 635 I 6 I II 4133 II 99 II III a 7183 III a 1053 III a III b 1924 III b - III b IV a 1399 IV a 1345 IV a IV b 382 IV b - IV b V 364 V 509 V VI 11 VI 126 VI VI z - VI z Razem 16031 Razem 3138 Źródło: http://www.mircze.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=29&strona=1 Użytki rolne w gminie Mircze to zgodnie z BDL 119.169 ha, natomiast powierzchnia obszarów chronionych w gminie wynosi 4307,5 ha, co stanowi ok. 22,9% powierzchni gminy. Należy liczyć się z ograniczeniami dotyczącymi wprowadzana do uprawy gatunków roślin obcego pochodzenia na obszarach chronionych, a do takich należy większość proponowanych roślin energetycznych. W związku z tym do celów niniejszej inwentaryzacji powierzchnia gruntów rolnych przydatnych do uprawy wieloletnich rośli energetycznych została pomniejszona o 22,9%. Tabela 32. Oszacowanie potencjału wieloletnich roślin energetycznych Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę wieloletnich roślin energetycznych Przeciętny plon wieloletnich roślin energetycznych Powierzchnia marginalnych gruntów rolnych Potencjał wieloletnich roślin energetycznych A re [ha] 0 w re % 10 Y re [t/ha/rok] 9,3 średnia plonów reprezentatywnych wieloletnich roślin energetycznych A m [ha] 1010 Wg klas bonitacyjnych, bez uwzględnienia ograniczeń wynikających z ochrony przyrody P re [t/rok] 939,3 bez uwzględnienia ograniczeń wynikających z ochrony przyrody 47

Powierzchnia marginalnych gruntów rolnych Potencjał wieloletnich roślin energetycznych A m [ha] 778,71 po uwzględnieniu ograniczeń wynikających z ochrony przyrody P re [t/rok] 724,2 po uwzględnieniu ograniczeń wynikających z ochrony przyrody Źródło: Projekt założeń, op.cit. Oprócz biomasy stałej roślin wieloletnich do spalania można przeznaczać ziarno zbóż. Potencjał produkcyjny tych roślin obliczono za pomocą formuły: P z = A m w re Y z [t/rok] gdzie: P z potencjał ziarna roślin jednorocznych uprawianych na cele energetyczne [t/rok] A m powierzchnia marginalnych gruntów ornych [ha] w re współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę jednorocznych roślin energetycznych 5% Y z przeciętny plon ziarna wybranych roślin energetycznych [t/ha/rok] W związku z występowaniem dużego zapotrzebowania na paszę oraz znaczącej powierzchni obszarów chronionych wartość współczynnika wykorzystania gruntów pod uprawę jednorocznych roślin energetycznych przyjęto na poziomie 5%. Tabela 33. Oszacowanie potencjału ziarna roślin jednorocznych uprawianych na cele energetyczne Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę jednorocznych roślin energetycznych Przeciętny plon ziarna wybranych roślin energetycznych Powierzchnia marginalnych gruntów ornych Potencjał jednorocznych roślin energetycznych Źródło: Projekt założeń, op.cit. w re % 5 Yz [t/ha/rok] 2,8 średnia plonów reprezentatywnych jednorocznych roślin energetycznych dla woj. lubelskiego Am [ha] 1010 wg klas bonitacyjnych Pz [t/rok] 141,4 48

4.1.5 Oszacowanie zasobów biomasy do produkcji biogazu Biogaz z oczyszczalni ścieków Wydajność oczyszczalni ścieków w gminie Mircze wynosi 18599 m 3 /rok. Przyjmując przyrost suchej masy osadu nadmiernego na 1 m 3 odprowadzonych ścieków na poziomie 0,3 kg s.m.o./m 3, oraz produkcję biometanu z 1 kg s.m.o. na poziomie 0,3 m 3 otrzymujemy wzór: P bo = V S W CH [m 3 /rok] gdzie: P bo potencjał biometanu z oczyszczalni ścieków [m 3 /rok] V ilość oczyszczanych ścieków w ciągu roku [m 3 /rok] S przyrost suchej masy osadu nadmiernego na m 3 odprowadzanych ścieków (0,3 kg s.m.o./m 3 ) W CH produkcja metanu na kg s.m.o (0,3 m 3 CH 4 /kg s.m.o.) Tabela 34. Oszacowanie potencjału biometanu z oczyszczalni ścieków Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Ilość oczyszczanych ścieków w ciągu roku V [m 3 /rok] 18599 Przyrost suchej masy osadu nadmiernego na m 3 S [kg s.m.o./m 3 ] 0,3 odprowadzanych ścieków Produkcja metanu na kg s.m.o W CH [m 3 CH 4 /kg s.m.o.] 0,3 Potencjał biometanu z oczyszczalni ścieków P bo [m 3 /rok] 1673,91 Źródło: Projekt założeń, op.cit. Biogaz z wysypisk odpadów Na terenie gminy Mircze od 19 lat funkcjonuje wysypisko odpadów, którego szybkość napełniania wynosi ok. 1400 t/rok (2004 2005-2006- ) 7. W związku z tym, że pozyskiwanie biogazu jest zasadne na tych wysypiskach, gdzie deponuje się ponad 10 tys. ton odpadów rocznie, nie zakłada się pozyskiwania biogazu na samym składowisku, co nie wyklucza wykorzystania części odpadów organicznych do produkcji biogazu. Technologia taka, nazywana wspólną fermentacją, pozwala zagospodarować organiczną frakcję odpadów komunalnych, która może być fermentowana łącznie z osadami ściekowymi, odpadami z przemysłu rolno-spożywczego i rolnictwa. Typowo wiejski charakter gminy pozwala przypuszczać, że frakcja biodegradowalna nie stanowi dużej części odpadów deponowanych 7 Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Mircze za lata 2004 2006. 49

na tym składowisku. W związku z powyższym odstąpiono od oszacowania potencjału energii możliwej do pozyskania z odpadów komunalnych. Biogaz rolniczy Największe możliwości pozyskania biogazu rolniczego mają gospodarstwa o koncentracji zwierząt powyżej 100 DJP (duża jednostka przeliczeniowa, dawniej sztuka duża o masie 500 kg). Nie wyklucza to możliwości budowy biogazowni przez grupy producenckie utrzymujące mniejszą liczbę zwierząt w poszczególnych gospodarstwach. Na terenie gminy Mircze nie zinwentaryzowano gospodarstw spełniających powyższe kryteria. Znacząca liczba zwierząt zinwentaryzowana w gminie wskazuje, że na tym terenie możliwe jest rozpatrywanie budowy biogazowni rolniczej w oparciu o ewentualne grupy producenckie, które mogłyby powstać w celu wspólnej budowy i eksploatacji biogazowni. Uzupełnieniem substratów do produkcji biogazu rolniczego oprócz odchodów zwierzęcych może być kiszonka z kukurydzy. Aby oszacować potencjalne zasoby kukurydzy do wykorzystania w biogazowniach przyjęto założenie, że będzie ona uprawiana na 10% zinwentaryzowanej powierzchni gruntów marginalnych. Wydajność jednostkową kukurydzy określono na podstawie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie plonów reprezentatywnych roślin energetycznych z 2009r. Zastosowano następującą formułę: Pk = Am wre Yz 0,3 0,83 575 [m3/rok] gdzie: Pk potencjał biogazu z kukurydzy [m3/rok] Am powierzchnia marginalnych gruntów ornych [ha] wre współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę kukurydzy 10% Yz przeciętny plon zielonki kukurydzy [t/ha/rok] 0,3 zawartość suchej masy w kukurydzy (30%) 0,83 zawartość suchej masy organicznej w stosunku do suchej masy (83% s.m.) 575 średni uzysk biogazu z tony suchej masy organicznej [m 3 /t s.m.o.] 50

Tabela 35. Oszacowanie potencjału biogazu z kukurydzy w gminie Mircze Parametr Oznaczenie Jednostka Wartość Uwagi Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę kukurydzy Przeciętny plon zielonki kukurydzy Powierzchnia marginalnych gruntów ornych Potencjał biogazu z kukurydzy Źródło: Projekt założeń, op.cit. w re % 10 Y z [t/ha/rok] 44,1 plon reprezentatywny A m [ha] wg klas bonitacyjnych 474 P k [m 3 /rok] 299284 Biogaz z przemysłu rolno-spożywczego Nie uzyskano informacji o zakładach wytwarzających odpady organiczne mogące stanowić substrat do produkcji biogazu na obszarze gminy Mircze. 4.1.6 Inwentaryzacja potencjału surowców roślinnych do produkcji biodiesla Do obliczenia potencjału biodiesla zastosowano formułę: B d = A r Y r 0,55 0,31 [t] lub B d = A r Y r 0,55 0,31 0,88 [m 3 ] gdzie: B d potencjał biodiesla [t] lub [m 3 ] A r powierzchnia uprawy rzepaku [ha] Y r plon rzepaku [t/ha] Tabela 36. Oszacowanie potencjału biodiesla z rzepaku Parametr Oznaczen ie Jednostka Wartość Uwagi Powierzchnia uprawy rzepaku A r [ha] 200,31 Plon rzepaku Y r [t/ha] 2,3 plon reprezentatywny Wskaźnik wykorzystania nasion rzepaku na cele - [%] 55 Obliczony na podstawie rocznej produkcji nasion w Polsce oraz zapotrzebowania na biodiesel 51

energetyczne wynikającego z Narodowego Celu Wskaźnikowego Wydajność jednostkowa biodiesla z 1tony nasion rzepaku - [t] 0,31 Gęstość biodiesla - [t/m 3 ] 0,88 Potencjał biodiesla B d [m 3 ] 69,12 [t] 78,55 Źródło: Projekt założeń, op.cit. 4.1.7 Energia zawarta w zinwentaryzowanej biomasie Potencjał energii zawartej w zinwentaryzowanej biomasie jest iloczynem oszacowanej ilości biomasy i jej wartości opałowej. W przypadku, gdy wartość opałowa biomasy wyrażona jest w odniesieniu do suchej masy potencjał energii jest iloczynem tych dwu wartości (jak np. biomasa celowych roślin wieloletnich). Jeżeli dane wyjściowe opisują biomasę w stanie roboczym (tony świeżej masy), jak drewno, słoma i siano, należy przyjąć odpowiednio niższą wartość opałową (jeżeli jest znana) lub posłużyć się wzorem: Q r i Q d i 100 W 2,442 W 100 100 gdzie: Q r i wartość opałowa w stanie roboczym Q d i wartość opałowa w stanie suchym W wilgotność 2,442 ilość energii potrzebna do odparowania 1 kg wody (MJ) W celu oszacowania potencjału technicznego biomasy stałej w jednostkach energetycznych uwzględniono sprawność kotłów na biomasę na poziomie 80%. Aby oszacować ilość energii zawartej w biometanie pozyskanym z oczyszczalni ścieków, pomnożono jego ilość przez jednostkową wartość energetyczną wynoszącą 36 MJ/m 3. Uwzględniono sprawność urządzeń kogeneracyjnych na poziomie 90% (35% sprawność elektryczna i 55% sprawność cieplna). Z uwagi na konieczność dostarczania ciepła do ogrzania komór fermentacyjnych przyjęto, iż 60% wytworzonego ciepła zostanie zużyte w tym celu. W związku z tym dla obliczenia potencjału technicznego biometanu potencjał energetyczny pomniejszono o te wartości. 52

Tabela 37. Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla gminy Mircze Drewno Potencjał Rodzaj biomasy Potencjał techniczny Wartość opałowa energii zawartej w biomasie Potencjał techniczny energii wilgotność MJ/kg t św.m. % t s.m. s.m. GJ GJ z lasów 1698 50 894 18,72 15893,28 12714,60 z przetwórstwa 307,36 35 199,78 18,72 3799,88 2991,90 z sadów 37,48 35 24,36 18,72 456,0192 364,81 Z zadrzewień 46,35 35 30,13 18,72 563,9868 451,19 Słoma 86,55 17 71,84 17,3 1242,83 994,27 Siano 1238,04 16 1039,95 17,1 17783,15 14226,5 Biomasa celowych roślin wieloletnich 724,20 0 724,20 18 13035,60 10428,5 Ziarno zbóż 141,40 12 124,43 18,5 2301,99 1841,59 Biodiesel 78,55 - - 37,27 2927,56 1171,02 Potencjał energii zawartej w Potencjał biogazu Zawartość metanu Potencjał metanu Wartość energetyczna biometanie m 3 /rok % m 3 /rok MJ/ m 3 GJ GJ Potencjał techniczny energii z oczyszczalni ścieków 1673,9 36 60,26 24,10 z wysypisk 0 36 0 0 rolniczy 299284 65 104749 36 3770,98 1508,39 z odpadów rolnospożywczych Biogaz 0 0 0 0 RAZEM 61 836 46716,9 Źródło: Projekt założeń, op.cit. Potencjał energii odnawialnej obliczony dla gminy Mircze wynosi 46716,9 GJ (12,98 GWh). 53

4.2 Oszacowanie zasobów energii słonecznej w gminie Mircze Oszacowania zasobów energii słonecznej na obszarze gminy Mircze dokonano przy założeniu, że energia promieniowania słonecznego na 1 m kwadratowy wynosi rocznie 1200 kwh (rysunek 12). Rysunek 12. Rozkład natężenia promieniowania słonecznego na obszarze Polski Źródło: www.cire.pl Potencjał techniczny energii słonecznej dla poszczególnych gmin obliczono wyłącznie w odniesieniu do przygotowania ciepłej wody użytkowej za pomocą kolektorów słonecznych. Przyjęto przy tym następujące założenia: powierzchnia kolektora przypadająca na jedną osobę wynosi 1,5 m 2 ; wykorzystywanymi kolektorami są kolektory rurowe, których sprawność wynosi 60%; 8 średnia ilość osób w mieszkaniu na terenach wiejskich wynosi 3 osoby (wynik ankiety); odsetek mieszkań nadających się do instalacji kolektorów 80%. 8 A. Głuszek, J. Magiera, Możliwości konwersji energii słonecznej do energii cieplnej w warunkach polskich, Polityka energetyczna, Tom 11, Zeszyt 2, 2008 54

Tabela 38. potencjału technicznego energii słonecznej w gminie Mircze Liczba mieszkań w gminie Natężenie promieniowania kwh/m 2 Ilość mieszkań nadająca się do wykorzystania kolektora Potencjał techniczny [GWh] Potencjał techniczny [GJ] 2316 1200 1853 10,006 36022 Źródło: Projekt założeń, op.cit. 4.3 Oszacowanie zasobów energii wiatru Według danych przedstawionych na rysunku 13 gmina Mircze znajduje się w strefie niezbyt korzystnej dla lokalizacji siłowni wiatrowych. Rysunek 13. Średnie prędkości wiatru na wysokości 30 m [m/s] Teoretyczny potencjał techniczny energii wiatru wyrazić można wzorem: E W = πr 2 pv 3 2 η h i 1000000 [GWh] gdzie: r długość łopaty wirnika [m]; p gęstość powietrza [kg/m 3 ]; v średnia prędkość wiatru [m/s]; η przemiany energii kinetycznej wiatru na energię elektryczną; h liczba godzin pracy siłowni wiatrowej i ilość siłowni wiatrowych możliwa do budowy Do obliczeń przyjęto następujące założenia: 55