JERZY PŁAZA. przykłady ustalania ilości osób podlegających ochronie przed zwolnieniem W R O C Ł A W

JERZY PŁAZA PRAWO ZWIĄZKOWE ujednolicone teksty: - ustawy - aktów wykonawczych do ustawy wybrane orzecznictwo: - Trybunału Konstytucyjnego - Sądu NajwyŜszego - Naczelnego Sądu Administracyjnego wyciągi z innych aktów prawnych wprowadzających zmiany do ustawy oraz dotyczące uprawnień i zadań związków zawodowych przykłady ustalania ilości osób podlegających ochronie przed zwolnieniem W R O C Ł A W 2 0 0 6

PRAWO ZWIĄZKOWE UWAGA! Wszystkie teksty aktów prawnych uwzględniają stan prawny na dzień 2 marca 2006 r. Zmiany wchodzące w Ŝycie od 01.01. i 01.07.2003 r. oraz od 01.01.2004 zaznaczono w tekście ujednoliconym ustawy podkreśloną kursywą a zmiany wchodzące od 23.11.2004 r. (ostatnie) wytłuszczoną podkreśloną kursywą (patrz teŝ zał. 2). USTAWA z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. ( j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.: Nr 100, poz. 1080 i Nr 128, poz. 1405 z 2002 r. Nr 135, poz. 146 i Nr 240, poz. 2052 z 2003 r. Nr 63, poz. 590, Nr 108, poz. 1013 oraz Nr 213, poz. 2081oraz z 2004 r. Nr 240, poz. 2407) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. [Definicja związku zawodowego] 1. Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. 2. Związek zawodowy jest niezaleŝny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji. 3. Organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie związki zawodowe. ORZECZENIA. 1999.12.14 wyrok SN I PKN 457/99 OSNP 2001/10/339 Zgodność działalności związku zawodowego ze statutem nie podlega ocenie sądu pracy. 1999.09.22 wyrok SN I PKN 278/99 OSNP 2001/2/42 Zbiorowy interes pracowników, do reprezentowania którego powołane są związki zawodowe, nie moŝe być utoŝsamiany z własnym interesem prawnym związku zawodowego w rozumieniu art. 189 KPC. Art. 2. [Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych] 1. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeŝeli nie są pracodawcami. 2. Osobom wykonującym pracę nakładczą przysługuje prawo wstępowania do związków zawodowych działających w zakładzie pracy, z którym nawiązały umowę o pracę nakładczą. 3. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawa przynaleŝności i wstępowania do związków zawodowych. 4. Osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynaleŝności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 1). 5. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych w zakładach pracy przysługuje równieŝ osobom skierowanym do tych zakładów w celu odbycia słuŝby zastępczej. 6. Do praw związkowych funkcjonariuszy Policji, StraŜy Granicznej i SłuŜby Więziennej oraz straŝaków Państwowej StraŜy PoŜarnej, a takŝe pracowników NajwyŜszej Izby Kontroli stosuje się odpowiednio przepisy niniejszej ustawy, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z odrębnych ustaw (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 2). 7. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio równieŝ do innych osób, o których mowa w ust. 1-6. ORZECZENIA. 1992.01.10 uchwała SN I PZP 63/91 OSNC 1992/7-8/129 Osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu nie mają prawa tworzenia związków zawodowych. Art. 3. [Zakaz dyskryminacji członków związku] Nikt nie moŝe ponosić ujemnych następstw z powodu przynaleŝności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej. W szczególności nie moŝe to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika. Art. 4. [Reprezentowanie pracowników i ich obrona przez związki zawodowe] Związki zawodowe reprezentują pracowników i inne osoby, o których mowa w art. 2, a takŝe bronią ich god- 2

ności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych. Art. 5. [Reprezentowanie interesów pracowniczych przez związki na forum międzynarodowym] Związki zawodowe mają prawo reprezentowania interesów pracowniczych na forum międzynarodowym. Art. 6. [Współuczestnictwo związków zawodowych w tworzeniu warunków pracy] Związki zawodowe współuczestniczą w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypoczynku. Art. 7. [Reprezentowanie pracowników przez związki zawodowe niezaleŝnie od ich przynaleŝności związkowej] 1. W zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników, niezaleŝnie od ich przynaleŝności związkowej. 2. W sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich członków. Na wniosek pracownika nie zrzeszonego związek zawodowy moŝe podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy. ORZECZENIA. 1999.09.02 wyrok SN I PKN 229/99 OSNP 2000/24/897 Pracodawca jest obowiązany skonsultować zamiar rozwiązania umów o pracę w trybie art. 52 3 KP, bez względu na to czy pracownicy są członkami związku zawodowego, jeŝeli zakładowa organizacja związkowa zawiadomiła go o reprezentowaniu ich praw i interesów (art. 23 2 KP w związku z art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). 1994.12.20 wyrok NSA II SA 1460/94 ONSA 1996/1/20 1. W sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują tylko interesy swoich członków. Obrony wobec pracodawcy praw i interesów pracowników nie zrzeszonych związki zawodowe mogą się podjąć tylko na wniosek pracownika (art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234). 1994.10.11 postanow. NSA II SA 839/94 1. Kierownik urzędu tylko wtedy obowiązany jest zasięgnąć opinii zakładowej organizacji związkowej w przedmiocie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, który nie jest członkiem związku zawodowego z własnej woli lub nie moŝe naleŝeć do związku zawodowego z racji zajmowania kierowniczego stanowiska, gdy urzędnik taki wcześniej zwróci się do związku zawodowego w trybie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) - o ochronę jego praw pracowniczych wobec pracodawcy. 2. W sprawie o rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym zakładowej organizacji związkowej nie słuŝy skarga do sądu administracyjnego na decyzję w tym przedmiocie ani na podstawie art. 197 pkt 1 kpa, ani na podstawie art. 197 pkt 2 kpa. 3. Uprawnienie zakładowej organizacji związkowej do wniesienia skargi do sądu administracyjnego w takiej sprawie, opierać się moŝe natomiast na zasadzie reprezentowania pracownika w postępowaniu sądowym - art. 462 kpc w zw. z art. 393 1 kpc i w zw. z art. 211 kpc. MoŜe ona działać w tym zakresie tylko na rzecz pracownika i tylko wówczas, jeśli w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności wymienione w art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. 1994.06.30 wyrok NSA II SA 800/94 ONSA 1995/3/112 Kierownik urzędu tylko wtedy jest obowiązany zasięgnąć opinii zakładowej organizacji związkowej w przedmiocie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, który nie moŝe naleŝeć do związku zawodowego z racji zajmowania kierowniczego stanowiska, gdy urzędnik taki wcześniej zwróci się do związku zawodowego w trybie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) o ochronę jego praw pracowniczych wobec pracodawcy. Art. 8. [Kontrolowanie przez związki przestrzegania przepisów] 3 Na zasadach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach odrębnych związki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących interesów pracowników, emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 3). ORZECZENIA. 1993.07.16 uchwała SN I PZP 28/93 OSNC 1994/1/2 1. Zawarte w art. 8, 23 ust. 1 i art. 26 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) uprawnienie do kontrolowania przez związki zawodowe przestrzegania prawa pracy oznacza takŝe uprawnienie do kontrolowania wysokości wynagrodzeń pracowników; nie oznacza natomiast uprawnienia do Ŝądania od pracodawcy udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia pracownika bez jego zgody. 2. Ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę moŝe stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Art. 9. [Określanie struktur organizacyjnych związku] Statuty oraz uchwały związkowe określają swobodnie struktury organizacyjne związków zawodowych. Zobowiązania majątkowe mogą podejmować wyłącznie statutowe organy struktur związkowych posiadających osobowość prawną. ORZECZENIA. 1997.10.14 wyrok SN I PKN 325/97 OSNP 1998/16/475 Określenie struktury organizacyjnej związku zawodowego, w tym takŝe ilości członków związku, która pozwala powołać zakładową organizację związkową, jako naleŝące do sfery swobodnego działania związku, następuje w statucie i uchwałach statutowych organów związkowych (art. 9 i 10 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Art. 10. [Zasady członkostwa w związku oraz sprawowania funkcji związkowych] Zasady członkostwa w związku zawodowym oraz sprawowania funkcji związkowych ustalają statuty i uchwały statutowych organów związkowych. ORZECZENIA. 1997.10.14 wyrok SN I PKN 325/97 OSNP 1998/16/475 Określenie struktury organizacyjnej związku zawodowego, w tym takŝe ilości członków związku, która pozwala powołać zakładową organizację związkową, jako naleŝące do sfery swobodnego działania związku, następuje w statucie i uchwałach statutowych organów związkowych (art. 9 i 10 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Art. 11. [Prawo tworzenia zrzeszeń] 1. Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych. 2. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje). 3. Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia i wstępowania do międzynarodowych organizacji pracowników. Rozdział 2 Tworzenie związków zawodowych Art. 12. [Tworzenie związku zawodowego] 1. Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych.

2. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet zało- Ŝycielski w liczbie od 3 do 7 osób. ORZECZENIA. 2005.09.20 uchwała SNIII SZP 1/05 Biul.SN 2005/9/29 Dopuszczalne jest połączenie się dwóch związków zawodowych polegające na tym, Ŝe związek zawodowy przejmujący przejmuje prawa i obowiązki związku zawodowego przejmowanego, po przeprowadzeniu procedury likwidacyjnej prowadzącej do rozwiązania i wykreślenia z rejestru związku przejmowanego. 2005.02.23 wyrok SN II PK 201/04 OSNP 2005/21/333 1. Zamiar utworzenia organizacji związkowej nie usprawiedliwia przerwania wykonywania pracy bez zgody pracodawcy, lecz moŝe być jedną z przesłanek oceny stopnia winy pracowników naruszających podstawowy obowiązek wykonywania pracy (art. 52 1 pkt 1 k.p.). Organizatorzy nielegalnego strajku ponoszą surowszą odpowiedzialność niŝ jego bierni uczestnicy. 1996.01.16 wyrok SN I PRN 85/95 OSNP 1997/1/9 Uwaga: Teza częściowo nieaktualna. W okresie przed rejestracją związku zawodowego organem uprawnionym do reprezentowania nowo powstałego związku zawodowego jest komitet załoŝycielski i tylko jego członkowie korzystają z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianej w art. 32 ust. 1 w związku z ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Ochrona stosunku pracy pracowników wybranych w tym czasie na członków zarządu lub komisji rewizyjnej nowo powstałego związku zawodowego rozpoczyna się od dnia rejestracji związku. Art. 13. [Statut związku zawodowego] Statut związku zawodowego określa w szczególności: 1) nazwę związku, 2) siedzibę związku, 3) terytorialny i podmiotowy zakres działania, 4) cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji, 5) zasady nabywania i utraty członkostwa, 6) prawa i obowiązki członków, 7) strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną, 8) sposób reprezentowania związku oraz osoby upowaŝnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku, 9) organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji, 10) źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich, 11) zasady uchwalania i zmian statutu, 12) sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku. ORZECZENIA. 1996.06.05 postanow. SN I PR 1/96 OSNP 1997/13/243 Związek zawodowy ma swobodę w określaniu swej nazwy, z tym Ŝe przyjęta nazwa powinna dostatecznie identyfikować ten związek w obrocie prawnym i społecznym. 1996.04.17 postanow. SN I PRZN 1/96 OSNP 1997/13/244 Dopuszczalne jest zarejestrowanie związku zawodowego, którego nazwa jest zbliŝona do nazwy innego związku zawodowego, jeŝeli tylko nazwa ta pozwala na identyfikację tego związku. 1996.04.17 postanow. SN I PRZN 2/96 OSNP 1996/21/325 Osoby, które w następstwie wyborów nowych władz, przestały pełnić funkcje przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego związku zawodowego, nie są upowaŝnione do występowania w imieniu tego związku przed sądem, w tym takŝe do wnoszenia skargi o wznowienie postępowania. 1993.03.25 uchwała SN I PZP 73/93 OSNC 1993/10/169 1. Na podstawie rejestracji NiezaleŜnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" osobowość prawną uzyskał tylko ten Związek. Jednostki organizacyjne Związku istniejące w dniu wejścia w Ŝycie zmiany statutu, określającej jednostki mające osobowość prawną (art. 13 pkt 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234), nabyły tę osobowość z tym dniem. 4 2. Jednostki organizacyjne powstające po tej dacie nabywają osobowość prawną z chwilą uzyskania - zgodnie ze statutem Związku - prawa do działania w charakterze statutowych struktur Związku Zawodowego "Solidarność". Art. 14. [Obowiązek rejestracji związku zawodowego] 1. Związek zawodowy podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, zwanym dalej "rejestrem". 2. JeŜeli komitet załoŝycielski nie złoŝy w terminie 30 dni od dnia załoŝenia związku wniosku o rejestrację, uchwała o utworzeniu związku traci moc. 3. Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych. ORZECZENIA. 1998.12.15 postanow. s.apel. I ACa 487/98 OSA 1999/5/25 W rejestrze związków zawodowych wpisuje się organizacje związkowe oraz ich jednostki organizacyjne, ale tylko te, które stosownie do postanowień statutu związku posiadają samodzielną osobowość prawną. 1997.02.13 wyrok SN I PKN 4/97 OSNP 1997/19/375 Członek komitetu załoŝycielskiego związku zawodowego traci ochronę przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy, w razie niezłoŝenia przez ten komitet, w terminie 30 dni od dnia utworzenia związku, wniosku o jego rejestrację (art. 14 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1995 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). To samo dotyczy sytuacji, gdy wniosek został złoŝony, lecz wskutek nieuzupełnienia braków formalnych, został przez Sąd Rejestrowy zwrócony (art. 130 2 KPC). 1996.01.16 wyrok SN I PRN 85/95 OSNP 1997/1/9 Uwaga: Teza częściowo nieaktualna. W okresie przed rejestracją związku zawodowego organem uprawnionym do reprezentowania nowo powstałego związku zawodowego jest komitet załoŝycielski i tylko jego członkowie korzystają z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianej w art. 32 ust. 1 w związku z ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Ochrona stosunku pracy pracowników wybranych w tym czasie na członków zarządu lub komisji rewizyjnej nowo powstałego związku zawodowego rozpoczyna się od dnia rejestracji związku. Art. 15. [Uzyskanie osobowości prawnej] 1. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania. 2. (skreślony). ORZECZENIA. 1998.12.15 postanow. s.apel. I ACa 487/98 OSA 1999/5/25 W rejestrze związków zawodowych wpisuje się organizacje związkowe oraz ich jednostki organizacyjne, ale tylko te, które stosownie do postanowień statutu związku posiadają samodzielną osobowość prawną. 1993.03.25 uchwała SN I PZP 73/93 OSNC 1993/10/169 1. Na podstawie rejestracji NiezaleŜnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" osobowość prawną uzyskał tylko ten Związek. Jednostki organizacyjne Związku istniejące w dniu wejścia w Ŝycie zmiany statutu, określającej jednostki mające osobowość prawną (art. 13 pkt 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234), nabyły tę osobowość z tym dniem. 2. Jednostki organizacyjne powstające po tej dacie nabywają osobowość prawną z chwilą uzyskania - zgodnie ze statutem Związku - prawa do działania w charakterze statutowych struktur Związku Zawodowego "Solidarność". Art. 16. [Dokonywanie zmian w statucie związku] 1. Związek zawodowy zawiadamia niezwłocznie właściwy sąd o zmianie statutu. Zmiana wchodzi w Ŝycie z upływem 14 dni od dnia zawiadomienia, jeŝeli sąd nie zgłosił wcześniej zastrzeŝeń co do jej zgodności z prawem. 2. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, o których mowa w ust. 1, sąd zawiadamia o nich związek zawodowy i wyznacza rozprawę dla ich rozpatrzenia w terminie 30

dni od dnia zawiadomienia przez związek o zmianie statutu. 3. Art. 18 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio. Art. 17. [Wykreślenie związku zawodowego z rejestru] 1. Sąd skreśla związek zawodowy z rejestru, gdy: 1) wskazany w statucie organ podjął uchwałę o rozwiązaniu związku, 2) zakład pracy, w którym dotychczas działał związek zawodowy, został wykreślony z właściwego rejestru z powodu likwidacji lub upadłości tego zakładu albo jego przekształcenia organizacyjno-prawnego, uniemoŝliwiającego kontynuowanie działalności tego związku, 3) liczba członków związku utrzymuje się poniŝej 10 przez okres dłuŝszy niŝ 3 miesiące. 2. Okoliczności wskazane w ust. 1 sąd stwierdza z urzędu lub na wniosek związku zawodowego. 3. (skreślony). ORZECZENIA. 1996.04.24 uchwała SN I PZP 38/95 OSNP 1996/23/353 1. Zakładową organizacją związkową w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) jest tylko taka podstawowa jednostka organizacyjna NiezaleŜnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność", która jako jedyna organizacja tego Związku zakresem swojego działania obejmuje cały zakład pracy (art. 3 k.p.). 2. Związek zawodowy działający w zakładzie pracy nie ma obowiązku zmiany swojej struktury organizacyjnej w przypadku przekształceń zakładu pracy; jednakŝe zakładową organizacją związkową w rozumieniu prawa jest tylko jednostka organizacyjna spełniająca warunek z pkt 1. Art. 18. [Stosowanie przepisów k.p.c. przy rejestracji związku] 1. Sprawy dotyczące rejestracji związków zawodowych są rozpatrywane w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 4). 2. Sprawy, o których mowa w ust. 1, sąd rozpatruje w terminie 14 dni od dnia złoŝenia wniosku. 3. (skreślony). 4. (skreślony). Rozdział 3 Uprawnienia związków zawodowych Art. 19. [Katalog uprawnień organizacji związkowej] 1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080), zwanej dalej "ustawą o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych", ma prawo opiniowania załoŝeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych. Nie dotyczy to załoŝeń projektu budŝetu państwa oraz projektu ustawy budŝetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 5). 2. Organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego kierują załoŝenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii nie krótszy jednak niŝ 30 dni. Termin ten moŝe zostać skrócony do 21 dni ze względu na waŝny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga szczególnego uzasadnienia. Bieg terminu na przedstawienie opinii liczy się od dnia następującego po dniu doręczenia załoŝeń albo projektu wraz z pismem określającym termin przedstawienia opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uwaŝa się za rezygnację z prawa jej wyraŝenia. 2 1. ZałoŜenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego przekazują równieŝ na odpowiedni adres elektroniczny wskazany przez właściwy organ statutowy związku, nie później niŝ w dniu ich doręczenia na piśmie 3. W razie odrzucenia w całości lub w części stanowiska związku, właściwy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie swojego stanowiska. W razie rozbieŝności stanowisk związek moŝe przedstawić swoją opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, senackiej lub samorządu terytorialnego (obowiązuje od 23.11.2004 r. - patrz teŝ zał. nr 2, poz. 5). 4. Związkom zawodowym przysługuje prawo wyraŝania publicznie opinii na temat załoŝeń lub projektów, o których mowa w ust. 1, w środkach masowego przekazu, w tym takŝe w radio i telewizji. ORZECZENIA. 1999.12.17 wyrok NSA II SA 1814/99 LEX nr 46593 Art. 20 ust. 2 ustawy z 1990 r. o pracownikach samorządowych zawiera upowaŝnienie dla Rady Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych. 2 pkt 2 i 3 ust. 3 wydanego na tej podstawie rozporządzenia z 1 lipca 1997 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, zawierającego dla organów samorządu terytorialnego upowaŝnienie do określenia najniŝszego wynagrodzenia zasadniczego w pierwszej kategorii zaszeregowania dla pracowników zatrudnionych w stosownych jednostkach organizacyjnych oraz wartości jednego punktu mającego wpływ na sposób naliczania wynagrodzeń dla pracowników. Uchwała wydana na tej podstawie jest aktem wykonawczym podlegającym zaopiniowaniu przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego. 1995.12.01 wyrok NSA SA/Gd 1949/95 Wokanda 996/10/34 Nie przedstawienie przez związek zawodowy w terminie 30 dni od dnia doręczenia projektu uchwały rady gminy zastrzeŝeń powoduje, iŝ rada gminy nie ma obowiązku przeprowadzania dalszych konsultacji i uzgodnień, o jakich mowa w art. 19 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych. 1995.11.17 wyrok NSA SA/Wr 1843/95 OSP 1997/1/26 Rada gminy nie ma obowiązku zachowania trybu konsultacji przewidzianej w art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), skoro strona nie posiada statusu, o jakim mowa w art. 19 ust. 1 tej ustawy, lecz jest organizacją związkową działającą w ramach art. 26 ustawy o związkach zawodowych. 1995.11.03 wyrok NSA SA/Sz 1845/95 Pr.Gosp. 1996/5/28 Przewidziane w art. 19 ustawy o związkach zawodowych uprawnienie związków do opiniowania aktów wykonawczych do ustaw i odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek organów samorządu terytorialnego przedstawiania projektów aktów lokalnych do zaopiniowania związkom zawodowym odnosi się do spraw przekazywanych przez ustawę do wydania aktu wykonawczego, które odnoszą się do praw i interesów ludzi pracy. 5

1994.06.30 wyrok NSA SA/Gd 2363/93 Wokanda 1994/12/36 Ustalenie wysokości opłaty targowej i sposobu jej poboru nie mieści się bezpośrednio w przedmiocie działalności związku zawodowego i nie wymaga spełnienia obowiązku konsultacji przewidzianego w art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. 1993.06.17 uchwała SN I PZP 2/93 OSNC 1994/1/1 1. Obowiązek zasięgania przez organy samorządu terytorialnego opinii odpowiednich władz statutowych ogólnokrajowych organizacji międzyzwiązkowych lub ogólnokrajowych związków zawodowych reprezentatywnych dla pracowników większości zakładów pracy (art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234) dotyczy załoŝeń lub projektów aktów wykonawczych do ustaw, podejmowanych przez organy samorządu terytorialnego w wykonaniu szczegółowej elegacji ustawowej, jeŝeli treść tych aktów odnosi się wprost do przedmiotu działalności związków zawodowych, określonego w art. 1 ust. 1, 4 i 6 tej ustawy. 2. Władzami statutowymi związku zawodowego "odpowiednimi" w rozumieniu art. 19 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych są te z nich, które na podstawie przepisu statutu lub decyzji właściwych władz związkowych mają uprawnienie do wypowiadania się w imieniu związku zawodowego w tych sprawach. 3. Uchylenie się organu samorządu terytorialnego od zasięgnięcia opinii związku zawodowego o załoŝeniach lub o projekcie aktu wykonawczego do ustawy stanowi naruszenie prawa dające podstawę do podjęcia przez organ nadzoru czynności przewidzianych w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.). 1991.12.19 wyrok NSA SA/Kr 1512/91 Wokanda 1992/5/21 Podjęcie przez radę gminy uchwały, z pominięciem obowiązkowego uprzednio przedłoŝenia projektu uchwały do zaopiniowania związkom zawodowym, w myśl art. 19 ustawy z dnia 25 maja 1991 r. o związkach zawodowych, stanowi raŝące naruszenie prawa, powodujące niewaŝność uchwały. Art. 19 1. [Katalog uprawnień organizacji związkowej - opiniowanie dokumentów Unii Europejskiej] 1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, ma prawo opiniowania dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów, oraz projektów aktów prawnych Unii Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 3). 2. Organy władzy i administracji państwowej kierują dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii. 3. Dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, organy władzy i administracji państwowej przekazują na odpowiedni adres elektroniczny, wskazany przez właściwy organ statutowy związku (obowiązuje od 23.11.2004 r. - patrz teŝ zał. nr 2, poz. 5). Art. 20. [Prawotwórcze uprawnienia organizacji związkowej] 1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno- Gospodarczych, ma prawo występowania z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego. Wnioski dotyczące ustaw związek kieruje do posłów lub organów mających prawo inicjatywy ustawodawczej. W przypadku aktów prawnych niŝszego rzędu wnioski kieruje się do organów uprawnionych do ich wydania (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 3). 2. Organ państwowy, do którego został skierowany wniosek, obowiązany jest w terminie 30 dni przedstawić związkowi zawodowemu swoje stanowisko, a w razie negatywnego stanowiska - takŝe jego uzasadnienie. Art. 21. [Uprawnienia w zakresie prowadzenia rokowań zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy] 1. Na zasadach ustalonych odrębnymi przepisami związkom zawodowym przysługuje prawo prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a takŝe innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 6). 2. W gałęziach pracy nieobjętych układami zbiorowymi regulacja warunków pracy i płacy wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi. Art. 22. (uchylony) Art. 23. [Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy oraz przepisów bhp] 1. Związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą, na zasadach określonych odrębnymi przepisami, w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 7). 2. JeŜeli w sprawach, o których mowa w ust. 1, zdaniem związku zawodowego postępowanie organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości, związek moŝe wystąpić do właściwego organu z Ŝądaniem spowodowania usunięcia we właściwym trybie stwierdzonej nieprawidłowości. ORZECZENIA. 1993.07.16 uchwała SN I PZP 28/93 OSNC 1994/1/2 1. Zawarte w art. 8, 23 ust. 1 i art. 26 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) uprawnienie do kontrolowania przez związki zawodowe przestrzegania prawa pracy oznacza takŝe uprawnienie do kontrolowania wysokości wynagrodzeń pracowników; nie oznacza natomiast uprawnienia do Ŝądania od pracodawcy udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia pracownika bez jego zgody. 2. Ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę moŝe stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Art. 24. [Finanse związku zawodowego] 1. Dochód z działalności gospodarczej prowadzonej przez związki zawodowe słuŝy realizacji ich zadań statutowych i nie moŝe być przeznaczony do podziału pomiędzy ich członków. 2. Związki zawodowe korzystają ze zwolnień podatkowych przewidzianych dla stowarzyszeń. 6

Art. 25. [Urlop bezpłatny oraz zwolnienie ze świadczenia pracy dla osób pełniących z wyboru funkcje związkowe poza zakładem pracy] 1. Pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeŝeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, przysługuje - na wniosek organizacji związkowej - prawo do urlopu bezpłatnego. 1 1. Pracownikowi, który po urlopie bezpłatnym stawi się do pracy w terminie przewidzianym w art. 74 Kodeksu pracy, okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zaleŝą uprawnienia pracownicze (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 8). 1 2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania urlopu bezpłatnego oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi korzystającemu z tego urlopu. 2. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeŝeli czynność ta nie moŝe być wykonana w czasie wolnym od pracy. AKTY WYKONAWCZE. 1/ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy ( patrz teŝ zał. nr 1, poz. 1 ). ORZECZENIA. 2005.01.13 wyrok SN II PK 117/04 OSNP 2005/16/246 Zwolnienie pracownika od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, (art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) następuje według zasad przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281). 2004.10.27 wyrok SN I PK 599/03 OSNP 2005/12/167 1. Prawo do bezpłatnego urlopu do pełnienia etatowej funkcji związkowej poza zakładem pracy przysługuje pracownikowi, który na podstawie wewnętrznych postanowień organizacji związkowej, uchwał jej statutowych organów lub związkowych norm zwyczajowych jest w momencie wyboru świadomy obowiązku realizowania tej funkcji w ramach zatrudnienia pracowniczego. 2. Wygaśnięcie mandatu związkowego powoduje ustanie stosunku pracy z wyboru, lecz w razie wyboru na nową kadencję moŝna z odpowiednim uprzedzeniem Ŝądać udzielenia kolejnego urlopu bezpłatnego bezpośrednio po zakończeniu poprzedniego urlopu, a tym samym pracownik nie musi macierzystemu pracodawcy zgłaszać powrotu do pracy Art. 25 1. [Status zakładowej organizacji związkowej] 1. Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 złonków będących: 1) pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo 2) funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6, pełniącymi słuŝbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji. 7 2. Organizacja, o której mowa w ust. 1, przedstawia co kwartał według stanu na ostatni dzień kwartału w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy albo dowódcy jednostki, o której mowa w ust. 1 pkt. 2, informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, o których mowa w ust. 1 (obowiązuje od 01.01.2003 r. patrz teŝ zał. 2, poz. 1). ORZECZENIA. 2005.01.25 wyrok SN II PK 159/04 OSNP 2005/17/267 Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy określona w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) przysługuje tylko członkom zarządu zakładowej organizacji związkowej, które spełnia kryteria ustanowione w art. 25 1 ust. 1 tej ustawy. 2004.10.13 wyrok SN II PK 41/04 OSNP 2005/8/107 Członek zarządu zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej mniejszą liczbę pracowników od określonej w art. 25 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), od dnia 1 stycznia 2003 r. nie korzysta z ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 tej ustawy. Rozdział 4 Zakładowa organizacja związkowa Art. 26. [Zakres działania zakładowej organizacji związkowej] Do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej naleŝy w szczególności: 1) zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy, 2) zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników, 3) sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy, 5) zajmowanie się warunkami Ŝycia emerytów i rencistów. ORZECZENIA. 1993.07.16 uchwała SN I PZP 28/93 OSNC 1994/1/2 1. Zawarte w art. 8, 23 ust. 1 i art. 26 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) uprawnienie do kontrolowania przez związki zawodowe przestrzegania prawa pracy oznacza takŝe uprawnienie do kontrolowania wysokości wynagrodzeń pracowników; nie oznacza natomiast uprawnienia do Ŝądania od pracodawcy udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia pracownika bez jego zgody. 2. Ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę moŝe stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Art. 26 1. [Obowiązki pracodawców w przypadku stosowania art. 23 1 Kodeksu pracy] 1. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca są obowiązani do poinformowania na piśmie działających u kaŝdego z nich zakładowych organizacji związkowych o przewidywanym terminie tego przejścia, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla swoich pracowników, a takŝe zamierzonych

działaniach dotyczących warunków zatrudnienia tych pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania. 2. Informacje, o których mowa w ust. 1, dotychczasowy i nowy pracodawca są obowiązani przekazać co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części. 3. JeŜeli dotychczasowy lub nowy pracodawca zamierza podjąć działania dotyczące warunków zatrudnienia pracowników, jest obowiązany do podjęcia negocjacji z zakładowymi organizacjami związkowymi w celu zawarcia porozumienia w tym zakresie, w terminie nie dłuŝszym niŝ 30 dni od dnia przekazania informacji o tych działaniach. 4. W razie nie zawarcia porozumienia w terminie, o którym mowa w ust. 3, z powodu niemoŝności uzgodnienia przez strony jego treści, pracodawca samodzielnie podejmuje działania w sprawach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, uwzględniając ustalenia dokonane z zakładowymi organizacjami związkowymi w toku negocjacji nad zawarciem porozumienia. 5. Przepisy ust. 3 i 4 nie mają zastosowania, gdy tryb dokonania działań dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, jakie zamierza podjąć pracodawca, określają odrębne przepisy (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 9). Art. 27. [Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przy wprowadzaniu regulaminów zakładowych] 1. Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podział środków z tego funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności, ustala pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 10). 2. Przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu, o którym mowa w ust. 1, dokonywane jest w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. 3. Regulaminy nagród i premiowania są ustalane i zmieniane w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową; dotyczy to równieŝ zasad podziału środków na wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w państwowej jednostce sfery budŝetowej. 4. skreślony (obowiązuje od 01.01.2003 r. patrz teŝ zał. 2, poz. 1). Art. 28. [ Obowiązki pracodawcy w zakresie przekazywania związkom zawodowym na ich wniosek informacji ] Pracodawca jest obowiązany udzielić na Ŝądanie związku zawodowego informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania. 8 Art. 29. [Uprawnienia organizacji związkowej w razie wystąpienia zagroŝenia dla Ŝycia lub zdrowia pracowników w zakładzie] 1. W razie uzasadnionego podejrzenia, Ŝe w zakładzie pracy występuje zagroŝenie dla Ŝycia lub zdrowia pracowników, zakładowa organizacja związkowa moŝe wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przeprowadzenie odpowiednich badań, zawiadamiając o tym równocześnie właściwego okręgowego inspektora pracy. Pracodawca jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku zawiadomić zakładową organizację związkową o swoim stanowisku. W razie przeprowadzenia badań, pracodawca udostępnia ich wyniki zakładowej organizacji związkowej wraz z informacją o sposobie i terminie usunięcia stwierdzonego zagroŝenia. 2. Zawiadomienie zakładowej organizacji związkowej o odrzuceniu wniosku, o którym mowa w ust. 1, lub nie zajęcie przez pracodawcę stanowiska wobec tego wniosku w terminie 14 dni od dnia jego złoŝenia upowaŝnia zakładową organizację związkową do przeprowadzenia niezbędnych badań na koszt pracodawcy. O zamiarze podjęcia badań, ich zakresie oraz przewidywanych kosztach zakładowa organizacja związkowa zawiadamia pracodawcę na piśmie z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. 3. Pracodawca moŝe w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 2, zwrócić się do właściwego okręgowego inspektora pracy o ustalenie celowości zamierzonych badań lub ich niezbędnego zakresu. Przeprowadzenie badań wbrew stanowisku inspektora pracy zwalnia pracodawcę z obowiązku pokrycia kosztów tych badań. Art. 30. [Wielość organizacji związkowych w jednym zakładzie pracy] 1. W zakładzie pracy, w którym działa więcej niŝ jedna organizacja związkowa, kaŝda z nich broni praw i reprezentuje interesy swych członków. 2. Pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związku, jeŝeli wybrana przez niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na obronę jego praw pracowniczych. 2 1. W indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, pracodawca jest obowiązany zwrócić się do tej organizacji o informację o pracownikach korzystających z jej obrony, zgodnie z przepisami ust. 1 i 2. Nie udzielenie tej informacji w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tych pracowników (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 10).

3. W sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów pracowników organizacje związkowe mogą tworzyć wspólną reprezentację związkową. 4. W sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z organizacjami związkowymi, organizacje te przedstawiają wspólnie uzgodnione stanowisko. Sposób ustalania i przedstawiania tego stanowiska przez kaŝdorazowo wyłanianą do tych spraw wspólną reprezentację związkową określa porozumienie zawarte przez organizacje związkowe. 5. JeŜeli w sprawie ustalenia regulaminu wynagradzania, regulaminów nagród i premiowania, regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów lub regulaminu pracy, a takŝe okresów rozliczeniowych, o których mowa w art. 129 2 i 3 Kodeksu pracy, oraz wykazu prac, o którym mowa w art. 151 7 4 Kodeksu pracy, organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 241 25a Kodeksu pracy nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzję w tych sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 10) (obowiązuje od 01.01.2004 r. patrz teŝ zał. 2, poz. 4). 6. skreślony (obowiązuje od 01.01.2003 r. patrz teŝ zał. 2, poz. 1). ORZECZENIA. 2004.11.24 wyrok SN I PK 91/04 OSNP 2005/19/300 1. Pracodawca, któremu wiadomo, Ŝe działająca u niego zakładowa organizacja związkowa nie reprezentuje pracownika z tytułu jego przynaleŝności do związku zawodowego bądź z tytułu podjęcia się obrony jego praw, nie narusza art. 53 4 k.p. w związku z art. 52 3 k.p. oraz art. 30 ust. 2 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), gdy składa temu pracownikowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę, nie zaŝądawszy wcześniej informacji o pracownikach korzystających z obrony związku zawodowego. 2004.06.22 wyrok SN II PK 2/04 LEX nr 108534 Pracownik, który chce, aby w razie decyzji o jego zwolnieniu konsultowano ją ze związkiem zawodowym, do którego naleŝy, powinien współdziałać w tym zakresie ze swoim pracodawcą. Pracownik taki powinien informować pracodawcę o przynaleŝności związkowej. 2004.06.22 wyrok SN II PK 2/04 M.Prawn. 2004/14/630 Pracownik, który chce, aby w razie decyzji o jego zwolnieniu konsultowano ją ze związkiem zawodowym, do którego naleŝy, powinien współdziałać w tym zakresie ze swoim pracodawcą. Pracownik taki powinien informować pracodawcę o przynaleŝności związkowej. 2004.02.12 wyrok SN I PK 349/03 OSNP 2005/1/4 Regulamin wynagradzania nie moŝe wejść w Ŝycie bez uzgodnienia z organizacją związkową działającą u pracodawcy. JeŜeli u pracodawcy działa więcej niŝ jedna organizacja związkowa, stosuje się art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). Oznacza to, Ŝe jeśli organizacje związkowe przedstawią wspólne, negatywne stanowisko, to regulamin wynagradzania nie moŝe być przez pracodawcę ustalony. 2003.10.23 wyrok SN I PK 428/02 Pr.Pracy 2004/3/37 Procedura konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę przewidziana w art. 38 kp nie obejmuje przewidzianego w art. 30 ust. 2 1 ustawy o związkach zawodowych poprzedzającego ją obowiązku pracodawcy zwrócenia się do zakładowej organizacji związkowej o informację o pracownikach korzystających z jej obrony. 2003.07.25 wyrok SN I PK 305/02 LEX nr 127947 1. Wypowiedzenie uzasadnione nabyciem przez pracownika prawa do emerytury - czy teŝ osiągnięciem wieku emerytalnego, przy spełnieniu pozostałych warunków nabycia prawa do emerytury - nie dyskryminuje tego pracownika. 2. Jednorazowe zwrócenie się pracodawcy do działających u niego zakładowych organizacji związkowych o informację dotyczącą wszystkich zatrudnionych pracowników czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 30 ust. 2 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. 2003.04.16 wyrok SN I PK 99/02 Sł. Pracow. 2004/6/6 Obowiązek konsultacji obejmuje zamiar wypowiedzenia umów o pracę pracownikom reprezentowanym przez związek zawodowy będącym członkami zakładowej organizacji związkowej lub pracownikom, którzy zwrócili się do związku zawodowego, a związek ten wyraził zgodę na obronę ich praw. 2001.11.23 uchwała SN III ZP 16/01 OSNP 2002/12/283 1. Pisemne zwrócenie się przez pracodawcę do wszystkich działających u niego związków zawodowych z zawiadomieniem o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi nie naleŝącemu do Ŝadnego z nich, z podaniem przyczyny tego wypowiedzenia (art. 38 1 KP), bez wcześniejszego lub równoczesnego zwrócenia się o informację, czy pracownik ten korzysta z ich ochrony (art. 30 ust. 2 1 ustawy dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854) wówczas, gdy pracownik nie wybrał organizacji związkowej, która miałaby bronić jego praw, nie narusza przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 1 KP. 2001.03.21 wyrok SN I PKN 320/00 OSNP 2002/24/599 1. Regulamin pracy wydany przez pracodawcę bez wymaganego uzgodnienia z zakładową organizacją związkową nie ma mocy wiąŝącej (art. 104 2 KP i art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). 2. W razie nieprzedstawienia w terminie 30 dni wspólnie uzgodnionego stanowiska przez organizacje związkowe w kwestii zaproponowanego przez pracodawcę terminu prowadzenia negocjacji, moŝe on ustalić regulamin pracy bez uzgodnienia z tymi organizacjami. 2000.07.20 wyrok SN I PKN 748/99 OSNP 2002/3/76 Uwaga: Teza częściowo nieaktualna. Nieudzielenie przez zakładową organizację związkową informacji o pracownikach korzystających z jej obrony (art. 30 ust. 2 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854), zwalnia pracodawcę z obowiązku współdziałania z tą organizacją, takŝe w zakresie uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie stosunku pracy z członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej tej organizacji (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). 1999.09.02 wyrok SN I PKN 229/99 OSNP 2000/24/897 Pracodawca jest obowiązany skonsultować zamiar rozwiązania umów o pracę w trybie art. 52 3 KP, bez względu na to czy pracownicy są członkami związku zawodowego, jeŝeli zakładowa organizacja związkowa zawiadomiła go o reprezentowaniu ich praw i interesów (art. 23 2 KP w związku z art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). 1999.08.19 wyrok SN I PKN 199/99 OSNP 2000/23/851 Przepis art. 30 ust. 2 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji związkowej o informację o pracownikach korzystających z jej obrony, nie ma zastosowania do szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy członków zarządu organizacji zakładowej (art. 32 ust. 1 tej ustawy). 1999.04.21 wyrok SN I PKN 36/99 OSNP 2000/13/507 W celu zadośćuczynienia obowiązkowi prawnemu wynikającemu z art. 38 1 KP w związku z art. 23 2 KP oraz art. 30 ust. 2 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), w kaŝdym przypadku zamierzonego wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nie określony pracodawca powinien o takim zamiarze powiadomić pisemnie organizację związkową, zwracając się równocześnie o informację, czy dany pracownik korzysta z jej obrony stosownie do postanowienia art. 30 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych. 1998.08.06 wyrok SN I PKN 269/98 OSNP 1999/17/550 Naruszenie przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 30 ust. 2 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) stanowi wystarczającą podstawę dla rozwaŝenia przez sąd moŝliwości przyznania pracownikowi odszkodowania określonego w art. 45 2 w związku z art. 56 2 KP (nawet częściowego - art. 8 KP w związku z art. 477 1 2 KPC). 1997.06.02 wyrok SN I PKN 197/97 OSNP 1998/9/270 1. JeŜeli pracodawca przed dokonaniem pracownikowi wypowiedzenia umowy o pracę zwrócił się do wszystkich działających u niego związków zawodowych o wskazanie pracowników reprezentowanych w indywidualnych sprawach pracowniczych i Ŝaden ze związków nie wskazał tego pracownika, to wypowiedzenie umowy o pracę bez konsultacji określonej art. 38 KP nie narusza tego przepisu (art. 30 ust. 21 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). 2. Zarzut naruszenia statutu spółki akcyjnej w zakresie praw i obowiązków stron stosunku pracy moŝe być w kasacji skutecznie zgłoszony tylko w ramach podstawy polegającej na naruszeniu prawa materialnego (art. 9 1 KP). Art. 31. [Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w związku z pełnioną funkcją związkową] 9

1. Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługuje: 1) częściowo jednemu pracownikowi w miesięcznym wymiarze godzin równym liczbie członków zatrudnionych w zakładzie pracy, gdy ich liczba jest mniejsza od 150, 2) jednemu pracownikowi, gdy związek liczy od 150 do 500 członków zatrudnionych w zakładzie pracy, 3) dwom pracownikom, gdy związek liczy od 501 do 1000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy, 4) trzem pracownikom, gdy związek liczy od 1001 do 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy, 5) kolejnemu pracownikowi za kaŝdy rozpoczęty nowy tysiąc, gdy zakładowa organizacja związkowa liczy ponad 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy, 6) w niepełnym wymiarze godzin i wtedy moŝe ono być udzielane większej liczbie pracowników, zgodnie z zasadami zawartymi w punktach poprzedzających. 2. W zaleŝności od wniosku zarządu zakładowej organizacji związkowej zwolnienia od pracy, o których mowa w ust. 1, udzielane są z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bezpłatnie. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania zwolnień od pracy oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi w czasie tych zwolnień. 3. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeŝeli czynność ta nie moŝe być wykonana w czasie wolnym od pracy. ORZECZENIA. 2002.04.04 wyrok SN I PKN 233/01 OSNP 2004/6/96 Pracownik zwolniony w całości lub w części z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) ma obowiązek niezwłocznie i bez uprzedniego wezwania pracodawcy przystąpić do pracy po upływie tej kadencji. Niewykonanie tego obowiązku uprawnia pracodawcę do wyciągnięcia konsekwencji dyscyplinarnych, aŝ do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia włącznie, nie powoduje jednak wygaśnięcia stosunku pracy. 2001.06.06 wyrok SN I PKN 460/00 Prok.i Pr. 2002/12/48 Indywidualne zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, dla załatwienia doraźnych spraw związanych z pełnioną funkcją związkową na podstawie art. 31 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854) nie zaleŝy od uznania pracodawcy, ale od istnienia obiektywnych przesłanek określonych w tym przepisie. 1999.12.14 wyrok SN I PKN 459/99 OSNP 2001/10/340 Nie stanowi naruszenia zasady niezaleŝności związku zawodowego ani przejawu dyskryminacji pracowników ze względu na ich przynaleŝność związkową Ŝądanie przez pracodawcę od zarządu zakładowej organizacji związkowej informacji dotyczących liczby zatrudnionych członków związku zawodowego. 1999.12.07 wyrok SN I PKN 654/99 OSNP 2001/9/302 Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji przysługuje tylko pracownikowi wybranemu do zarządu zakładowej organizacji związkowej. 1999.11.05 wyrok SN I PKN 338/99 OSNP 2001/6/187 Nie jest wymagane wypowiedzenie warunków płacy (art. 42 KP) pracownikom zwolnionym od wykonywania pracy w celu pełnienia z wyboru funkcji w związkach zawodowych, którym wynagrodzenie wypłacane jest w oparciu o przepisy układu zbiorowego pracy, stanowiące średnią zakładową i korzystniejsze od obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, jeŝeli następuje obniŝenie tego wynagrodzenia, jednak nie poniŝej odpowiadającego ekwiwalentowi za urlop. 1999.01.20 uchwała SN III ZP 25/98 OSNP 1999/17/541 10 Pracownik ma obowiązek przystąpienia do pracy w odpowiednim wymiarze takŝe wtedy, gdy zarząd zakładowej organizacji związkowej nie poinformował pracodawcy o zmianie okoliczności uzasadniających udzielenie zwolnienia od pracy (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). 1996.06.05 wyrok SN I PRN 37/96 OSNP 1997/3/36 Spór na tle przewidzianego w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) prawa do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej jest sporem z zakresu prawa pracy (art. 476 1 KPC). Na podstawie tego przepisu pracownik moŝe domagać się przed sądem zobowiązania pracodawcy do zwolnienia go od pracy. AKTY WYKONAWCZE. 1/ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (patrz teŝ zał. nr 1 poz. 1). Art. 32. [Ochrona stosunku pracy działaczy związkowych] 1. Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie moŝe: 1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upowaŝnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, 2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt. 1 - z wyjątkiem, gdy dopuszczają to odrębne przepisy (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 11). 2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłuŝej jednak niŝ rok po jego upływie. 3. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, reprezentatywnej w rozumieniu art. 241 25a Kodeksu pracy, wskazuje pracodawcy pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, w liczbie nie większej niŝ liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy albo liczba pracowników ustalona zgodnie z ust. 4 (patrz teŝ zał. nr 3, poz. 6 i zał. nr 4). 4. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w ust. 3 zrzeszającej do 20 członków ma prawo wskazać pracodawcy 2 pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, a w przypadku organizacji zrzeszającej więcej niŝ 20 członków będących pracownikami ma prawo wskazać, jako podlegających tej ochronie, 2 pracowników oraz dodatkowo: 1) po jednym pracowniku na kaŝde rozpoczęte 10 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 21 do 50 tych członków, 2) po jednym pracowniku na kaŝde rozpoczęte 20 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 51 do 150 tych członków, 3) po jednym pracowniku na kaŝde rozpoczęte 30 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 151 do 300 tych członków,