Instytut Kultury Spotkania i Dialogu 24 kwietnia 2014 setna rocznica urodzin Jana Karskiego ROK 2014 najważniejsze wydarzenia: IV Kieleckie Spotkania Chrześcijańsko-Żydowskie 68. rocznica pogromu kieleckiego Sukkot Shalom Izraelczycy po raz trzeci świętują w Kielcach Festiwal Wolność i Pokój edycja druga Powołanie Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu 9
Stowarzyszenie im. Jana Karskiego w marcu 2015 roku rozpocznie jedenasty rok swojej działalności. Nasze projekty realizowaliśmy dotąd chyba we wszystkich kieleckich placówkach kultury, w wielu szkołach, świątyniach, w przestrzeni publicznej Kielc i województwa. Od 1 1 listopada 2014 roku mamy wreszcie własną siedzibę, w której zainaugurowaliśmy działalność Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. Dzięki zawartej z Prezydentem Kielc Wojciechem Lubawskim umowie najmu stały się nią pomieszczenia znajdujące się na parterze kamienicy przy ulicy Planty 7, do niedawna zajmowane przez Galerię Fotografii BWA (więcej o Instytucie i planach związanych z jego działalnością na końcu broszurki). Decyzją Sejmu rok 2014 poświęcony był Janowi Karskiemu. W związku z setną rocznicą urodzin naszego patrona w grudniu 2013 roku ogłosiliśmy konkurs literacki dla uczniów pt. Ławeczka Karskiego. Jego uroczysty finał odbył się we wrześniu 2014, zaś zbiór wyróżnionych w rywalizacji prac, przygo- 2 towanych pod kierunkiem znanej kieleckiej dziennikarki Jadwigi Karolczak, opublikowaliśmy w okolicznościowej książeczce. W maju wspólnie z Teatrem im. S. Żeromskiego zaprezentowaliśmy kielczanom spektakl Przyjechałem do ciotki Zofii w wykonaniu amerykańskich artystów. Jego scenariusz powstał na podstawie biografii patrona Stowarzyszenia. Natomiast w dniu setnej rocznicy urodzin Jana Karskiego w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej zorganizowaliśmy pokaz poświęconych mu filmów: Moja misja i Człowiek, który chciał zatrzymać Holocaust. 3 1. Kaya Mirecka-Ploss, przyjaciółka Jana Karskiego, przy jego kieleckim pomniku. 2. Wręczenie nagród laureatkom konkursu literackiego Ławeczka Karskiego. 3. Sebastian Ryś przedstawia monodram poświęcony Janowi Karskiemu.
Kalendarium wydarzeń zorganizowanych przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego w roku 2014 Styczeń 14 :: II Bliskie Spotkania chrześcijańsko-żydowskie w synagodze im. Nożyków w Warszawie. Historycznym punktem wydarzenia był występ chóru parafii prawosławnej pw. św. Mikołaja w Kielcach pod batutą Rafała Bazanka, który zaśpiewał psalmy w języku staro-cerkiewno-słowiańskim. W ramach spotkania głos zabrali dwaj współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów: prof. Stanisław Krajewski przedstawił wystąpienie pt. Za co jestem wdzięczny chrześcijanom, a Bogdan Białek Za co jestem wdzięczny Żydom. Gościem specjalnym wieczoru był pisarz Józef Hen. 17 :: Nabożeństwo biblijne z okazji XVII Dnia Judaizmu w Kościele Katolickim. Kościół pw. św. Franciszka w Kielcach. 1
27 :: Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu. Spotkanie modlitewne pod Menorą oraz projekcje filmów dokumentalnych pokazano Wyrzutki w reżyserii Tomasza Wiśniewskiego i Sławomira Grünberga, a także Nie wolno się brzydko bawić Urszuli Sochackiej. Marzec 18 :: III Bliskie Spotkania chrześcijańsko-żydowskie w kościele pw. św. Alberta Chmielowskiego i św. Andrzeja Apostoła w Warszawie. Głównym punktem wydarzenia było wręczenie przyznawanego przez Polską Radę Chrześcijan i Żydów tytułu Człowiek Pojednania rabinowi Boazowi Pashowi. KwIecIeń 2 :: Katolicka Agencja Informacyjna opublikowała rozmowę z Bogdanem Białkiem pt. chrześcijan i Żydów łączy więź szczególna i niepowtarzalna, przeprowadzoną przez Andrzeja Piskulaka. 30 maja wywiad przedrukował tygodnik France Catholique największe katolickie pismo we Francji. 2
4 10 :: IV Kieleckie Spotkania chrześcijańsko-żydowskie: wernisaże wystaw fotograficznych Przybyli, odeszli są: Żydzi polscy oraz Kolory prawosławia ; O Duszo wszelka koncert w wykonaniu Chóru Towarzystwa Przyjaciół Bielin Sabbaton, Anny Hajduk solistki chóru synagogi warszawskiej Szir Awiw i Włodzimierza Kiniorskiego. Wręczenie Nagrody im. Hany Goldszajd i Dawidka Rubinowicza Barbarze Tkacz, nauczycielce z Woli Jachowej, i Nagrody Menora Przyjaźni Stowarzyszenia im. Jana Karskiego oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, którą otrzymali profesor Stanisław Meducki i redaktor Jerzy Daniel; Od lewej: Stanisław Meducki, Bohdan Gumowski, Jerzy Daniel, Bogdan Białek czy chrześcijaństwo jest religią pokoju? debata z udziałem Tomasza Terlikowskiego, ks. Jacka Prusaka SJ, Zbigniewa Nosowskiego, Krzysztofa Dorosza i Janusza Poniewierskiego; Pokój. Jak to się robi? debata z udziałem szajcha Andrzeja Ahmeda Saramowicza, ks. Jana Oleszko SAC i rabina Symchy Kellera; Symcha Keller i przyjaciele koncert w wykonaniu rabina Symchy Kellera i jego przyjaciół z Gminy Żydowskiej w Łodzi; 3
Usłysz Panie moje słowa drugie świętokrzyskie spotkanie psalmiczne z udziałem rabina Stasa Wojciechowicza i ks. Grzegorza Michalczyka; Legendy zachwycenia rzecz o chasydach warsztaty przeprowadzone przez Piotra Kostuchowskiego; Kościół w piekle projekcja filmu z udziałem reżysera i prezesa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce Artura Hofmana; wieczór Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce: a skrzypki w uszach grają program poetycko-muzyczny w wykonaniu artystów Teatru Żydowskiego w Warszawie; spotkanie autorskie z pisarką anką Grupińską. IV Spotkania chrześcijańsko-żydowskie odbyły się również w Pińczowie i Bodzentynie, w dniach 8 12 kwietnia. Złożyły się na nie: projekcja filmów Wyrzutki i Nie wolno się brzydko bawić, program A skrzypki w uszach grają, spotkanie z Anką Grupińską, warsztaty Legendy zachwycenia oraz spotkania z Dziećmi Holocaustu. MaJ 5 :: I Bliskie Spotkanie chrześcijan i Żydów w Krakowie pod hasłem Tikkun olam i Ewangelia Błogosławieństw Żydów i chrześcijan powinności wobec świata. Prelegentami debaty w kościele św. Katarzyny w Krakowie byli biskup krakowski Grzegorz Ryś oraz prof. Stanisław Krajewski, filozof i działacz społeczności żydowskiej. 15 :: Przyjechałem do ciotki zofii w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach wystawiony został spektakl w wykonaniu Teatru Crossroads Uniwersytetu Stanu Indiana. Przyjechałem do ciotki Zofii to przedstawienie oparte na biografii Jana Karskiego, zaś jego tytuł nawiązuje do tajnego hasła, któ- 4
rym emisariusz posługiwał się podczas swojej ostatniej misji w czasie wojny. Sztuka autorstwa Arthura Feinsoda, w reżyserii Dale a McFaddena pokazywana była w ramach Dni Jana Karskiego, organizowanych przez Muzeum Historii Polski, które zaprosiło do Polski amerykański teatr. Spektakl zaprezentowany został w Kielcach przy współudziale Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, Teatru im. Stefana Żeromskiego oraz wsparciu Prezydenta Kielc. 10 24 :: wizyta Bogdana Białka w Izraelu. Wyjazd odbył się na zaproszenie Instytutu Polskiego w Tel Awiwie. W jego trakcie prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego prowadził wykłady poświęcone relacjom polsko-żydowskim dla studentów izraelskich, spotkał się z burmistrzem Ramli partnerskiego miasta Kielc oraz z członkami Stowarzyszenia Kieleckich Żydów w Izraelu. LIPIec 4 :: Obchody 68. rocznicy pogromu kieleckiego. Złożyły się na nie modlitwy chrześcijan i Żydów nad grobem ofiar tragedii z 1946 roku, wędrówka śladami kieleckich Żydów oraz uroczystość przed kamienicą, w której doszło do pogromu. Podczas uroczystości wręczyliśmy wyróżnienia Stowarzyszenia im. Jana Karskiego Vir Bonus oraz Femina Bona. Otrzy- 5
mali je: Stanisław Krajewski, współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, Monika Krajewska, działaczka społeczności żydowskiej oraz Andrzej Dąbrowski, dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach. wrzesień 17 :: Finał konkursu literackiego Ławeczka Karskiego. Do udziału w nim w grudniu 2013 roku zaprosiliśmy uczniów kieleckich szkół ponadgimnazjalnych. W pierwszym etapie, zakończonym w lutym 2014 roku, nadsyłali oni swoje prace literackie poświęcone Kielcom. Uczestnikom rywalizacji nie narzucaliśmy ani formy, ani konkretnego tematu. W drugim etapie konkursu kilkunastu autorów najlepszych prac wzięło udział w warsztatach reporterskich, które poprowadziła nestorka kieleckiego dziennikarstwa Jadwiga Karolczak. Ich rezultatem są cztery reportaże związane z Ławeczką Karskiego. Laureatkami konkursu zostały: Barbara Gajos (VI LO), Zuzanna Śmiech (LO im. Świętej Jadwigi), Natalia Sikora (I LO) i Sara Terelak (VI LO). W uroczystości wręczenia nagród uczestniczyła Kaya Mirecka-Ploss, przyjaciółka i towarzyszka ostatnich lat życia Jana Karskiego. Oprawę artystyczną wręczenia nagród stanowił występ Sebastiana Rysia, który przedstawił poświęcony Janowi Karskiemu monodram pt. Zupa rybna w Odessie. 24 :: Święty Dominik w III rp spotkanie z prowincjałem polskich dominikanów o. Pawłem Kozackim (cykl Autostrady i ścieżki wiary ). 26 :: Sufizm, rumi i wolność duszy spotkanie z Kabirem Edmundem Helminskim, szajchem bractwa Mawlewi. 6
PaźDzIerNIK 8 11 :: Święto Sukkot w Kielcach. Przez cztery dni młodzi Izraelczycy spotykali się z uczniami w kieleckich szkołach oraz z kielczanami w Galerii Korona. Spotkania odbywały się w nawiązującym do żydowskiej tradycji obchodów święta Sukkot symbolicznym namiocie. Goście z Jerozolimy opowiadali w nim o mieszkających w Izraelu kieleckich Żydach oraz o zwyczajach i tradycjach żydowskich. Zwieńczeniem obchodów był koncert pieśni żydowskich w wykonaniu Beaty Czerneckiej i towarzyszących jej artystów z krakowskiej Piwnicy pod Baranami. 20 :: zaskoczony wiarą. Między Jerychem a Jerozolimą spotkanie z o. Maciejem Biskupem, przeorem klasztoru Dominikanów w Szczecinie (cykl Autostrady i ścieżki wiary ). LIStOPaD 11 19 :: II edycja Festiwalu wolność i Pokój: koncert pieśni Bułata Okudżawy w wykonaniu Anatola Borowika; Gałązka rozmarynu. Nocne Polaków rozmowy spotkanie z udziałem Leszka Mazana krakowskiego publicysty; Wojciecha Lubawskiego prezydenta Kielc, autora książki Małgorzata idzie na wojnę; Bogdana Białka prezesa Stowa- 7
rzyszenia im. Jana Karskiego oraz artystów kieleckich: Andrzeja Cempury, Mirosława Bielińskiego i Pawła Piotrkowskiego; projekcja polskiego filmu dokumentalnego z 1935 roku poświęconego Józefowi Piłsudskiemu pt. Sztandar wolności w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego; spotkanie pt. Miriam Guterman w naszych wspomnieniach ; abc judaizmu spotkanie z rabinem Stasem Wojciechowiczem; Papież Franciszek dlaczego jest niezrozumiany w Polsce spotkanie z dominikaninem o. Tomaszem Dostatnim. GrUDzIeń: 11 :: In umbra Fidei spojrzenie na Matkę Pana spotkanie z ks. Grzegorzem Michalczykiem, Krajowym Duszpasterzem Środowisk Twórczych (cykl Autostrady i ścieżki wiary ). 14 :: Nakładem Stowarzyszenia ukazała się książka Stanisława Żaka pt. Stan wojenny i po nim. Spotkanie poświęcone promocji książki odbyło się w 33. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, podczas którego autor książki przez blisko rok więziony był przez ówczesne władze. 18 :: Noc zaślubin rumiego wieczór z poezją i muzyką. Rumi był trzynastowiecznym perskim poetą, mistykiem i teologiem islamskim. 8
Stowarzyszenie im. Jana Karskiego Instytut Kultury Spotkania i Dialogu Od 1 listopada siedzibą Stowarzyszenia jest lokal przy ulicy Planty 7 w Kielcach. Budynek ten w znaczący sposób wiąże się z najnowszymi dziejami polsko-żydowskimi. Przed II wojną światową w zajmowanych przez nas obecnie pomieszczeniach mieścił się żydowski sklep, zaś w roku 1946 doszło do pogromu żydowskich mieszkańców kamienicy. Obiekt był w kiepskim stanie technicznym, lecz dzięki zaangażowaniu władz miejskich możliwe stało się doprowadzenie go do stanu pozwalającego na prowadzenie bieżącej działalności Stowarzyszenia. Ze środków komunalnych zainstalowano nowe sanitariaty, założono system wentylacji, wymieniono okna oraz pomalowano ściany. Korzystając z okazji, wyrażamy naszą wdzięczność władzom miasta. Plany W pomieszczeniach lokalu zamierzamy na stałe stworzyć: Salę ekumeniczną, w której wierzący i niewierzący będą mogli oddać się kontemplacji i modlitwie. Towarzyszyć im będzie przesłanie z Księgi Izajasza Dom mój będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów w językach: polskim, angielskim, hebrajskim, greckim i łacińskim; Salę pamięci rodzin Kotlickich i Goldszajdów prezentowana będzie w niej historia Żydów kieleckich przed II wojną światową, świadectwa życia, radości i smutków. Na ekspozycję złożą się fotografie i listy Hany Goldszajd; Memoriał poświęcony zamordowanym w 1943 roku dzieciom żydowskim z kieleckiego getta; Komórkę pamięci Miriam Guterman. Będzie to sala upamiętniająca dzieje kieleckich Żydów w czasie II wojny światowej i po 1945 roku; Małe Kino od lutego cotygodniowe projekcje. Zmiany 25 listopada w nowej siedzibie Stowarzyszenia odbyło się walne zebranie członków Stowarzyszenia. Podjęto decyzje: o powołaniu nowego Zarządu w składzie: prezes Bogdan Białek, wiceprezes Bohdan Gumowski i skarbnik Andrzej Rogala; o utworzeniu Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu; poprzez działalność Instytutu Stowarzyszenie będzie zmierzać do budowania mostów pomiędzy uczestnikami dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego.
Szanowni Państwo, będziemy bardzo wdzięczni wszelkim osobom i instytucjom, które zechcą udzielić nam jakiegokolwiek wsparcia w rozwijaniu działalności i realizacji celów Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu. Jesteśmy głęboko przekonani, że praca Instytutu dobrze przysłuży się mieszkańcom Kielc oraz kształtowaniu pozytywnego wizerunku naszego miasta jako miejsca dialogu, współpracy i pojednania. 4 lipca 2014 68. rocznica pogromu kieleckiego. Ulica Planty 7 miejsce tragicznych zdarzeń z 1946 roku. Przed budynkiem ustawiliśmy 42 krzesła z imionami i nazwiskami ofiar, na których następnie kieleccy uczniowie zapalili znicze. Za krzesłami widoczne jest wejście do lokalu na parterze. To właśnie w nim od listopada mieści się siedziba Instytutu Kultury Spotkania i Dialogu. Stowarzyszenie im. Jana Karskiego Instytut Kultury Spotkania i Dialogu ul. Planty 7, 25-508 Kielce, telefon: 41 201 02 38, e-mail: biuro@jankarski.org.pl; www.jankarski.org.pl Konto bankowe: Bank PKO BP II Oddział Kielce nr konta: 31 1020 2629 0000 9802 0157 6909 Dla przelewów zagranicznych: PL31 1020 2629 0000 9802 0157 6909 Swift Code: BPKOPLPW 12 ISBN 83-923016-8-4