Strona 6 Układanie kamienia 169 naturalnego bez przebarwień 6.1 Konstrukcja na bazie jastrychu drenażowego 173 Praca z zaprawą drenażową 6.2 Układanie metodą 181 cienko- i średniowarstwową 167
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6 Podstawy Metody układania Nowe technologie obróbki i cięcia umożliwiają obecnie produkcję płyt z kamienia naturalnego w prawie wszystkich wielkościach i grubościach, z zachowaniem wysokiej dokładności wymiarów. Dawniej duże różnice w grubościach płyt (np. przecieranych na trakach bądź łupanych) mogły być wyrównywane tylko stosowaną do układania metodą grubowarstwową. Dzięki wprowadzeniu kalibrowanych płyt kamiennych (dokładnie docięte formaty, jednakowa grubość) możliwe jest układanie płyt metodą cienkowarstwową. Ze względu na swoją wrażliwość, kamień naturalny stawia przed układającym i wybraną przez niego metodą układania szczególne wymagania. Zastosowanie wewnętrzne kamienia naturalnego. Kamień naturalny w zastosowaniu zewnętrznym. 169
6 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Podstawy Ze względu na swój skład mineralny, kamienie naturalne wykazują różne wrażliwości. Wilgotność (wilgotność zaprawy), płyny, kwasy i zasady to podstawowe czynniki, które mogą prowadzić do zmian strukturalnych i kolorystycznych w kamieniu. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby już przy układaniu nie doszło do powstania uszkodzeń, takich jak odkształcenia czy przebarwienia. Z tego powodu zaprawa do kamienia naturalnego zawsze powinna być zaprawą szybkowiążącą (wysokokrystaliczne wiązanie wody), zawierać tras i w zależności od rodzaju kamienia (materiały transparentne), zawierać biały cement. Zdjęcie mikroskopem elektronowym: duże pory świadczą o tym, że kamień naturalny ma tendencję do absorbowania wody i, w zależności od jego składu, niektóre materiały mogą ulegać zmianom. Przebarwienia powstałe na skutek przenikania wilgoci przez fugę. Żółte przebarwienia na kamieniu naturalnym wywołane dużą wilgotnością zaprawy grubowarstwowej. Grubości płyt Grubość płyt jest zależna od rodzaju obciążenia, wytrzymałości kamienia, formatu płyty, techniki układania i rodzaju podłoża. Rozróżnia się płyty do zastosowania zewnętrznego i wewnętrznego. 170
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6 Podstawy Zastosowania wewnętrzne: Płyty z kamienia naturalnego o długości krawędzi do 40 cm muszą mieć grubość przynajmniej 7 mm. Elementy dekoracyjne z kamienia naturalnego min. 10 mm grubości. Specjalne płyty kamienne Solnhoffen, do układania na podłogach, o długości krawędzi bocznej do 35 cm muszą mieć grubość 10 mm, a przy krawędzi bocznej ponad 35 cm, minimum 15 mm grubości. W zależności od obciążeń, zwłaszcza użytkowych (nie mylić z punktowym obciążeniem statycznym), grubości płyt muszą być ustalone zgodnie z odpowiednią metodą pomiarową, określoną w niemieckich Informacjach techniczno-budowlanych DNV (Niemiecki Związek Rzemiosła Kamienia Naturalnego) 1.4 " Płyty z kamienia naturalnego. Okładziny posadzkowe na zewnątrz". Praktyka pokazuje, że ze względu na nieprzewidziane obciążenia użytkowe i mikronaprężenia występujące w kamieniach, zwłaszcza w przypadku okładzin podłogowych, zaleca się stosowanie większych grubości niż przepisowe grubości minimalne. Wskaźniki wytrzymałości na ściskanie i wytrzymałości na zginanie kamieni naturalnych. Grupy kamieni 1993 wytrzymałość na ściskanie suchego kamienia DIN 52105 N/mm 2 A. Skały magmowe 1. granit, sjenit 2. dioryt, gabro 3. porfiryt kwarcowy, keratofir, porfiryt, andezyt 4. bazalt, melafir, tefryt 5. dizbaz 90 270 120 300 120 300 250 400 80 250 180 250 1993 wytrzymałość na zginanie DIN 52112 N/mm 2 5 22 10 20 7 20 13 25 15 25 B. Skały osadowe 6. kamienie krzemowe a) kwarc żyłowy, kwarcyt, szarogłaz b) piaskowce kwarcytowe c) pozostałe piaskowce kwarcowe 7. wapienie a) twarde wapienie i dolomity (łącznie z marmurami) b) pozostałe wapienie łącznie z konglomeratami wapiennymi c) trawertyn 8. tuf wulkaniczny C. Skały metamorficzne 9. a) gnejs, granulit b) amfibolit c) serpentyn d) łupek dachowy 150 300 120 200 20 180 75 240 20 160 20 100 20 30 100 280 170 280 140 250 11 25 1 15 12 20 3 21 2 15 2 13 0,5 6 5 25 40 80 171
6 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Podstawy Porównanie różnych technik montażu Układanie metodą grubowarstwową Zalety duże formaty płyt prace wykonywane przez jedną firmę Wady nieodpowiednia dla dużych powierzchni duże ryzyko powstawania przebarwień gorsza otulina ogrzewania podłogowego konieczność pozostawienia niezaspoinowanej powierzchni na długi czas limitowana małym natężeniem ruchu (przy układaniu na warstwie ocieplenia)* 1 nie nadaje się do zastosowania na jastrychu anhydrytowym Układanie metodą cienkowarstwową i średniowarstwową Zalety niskie ryzyko powstawania przebarwień odpowiednia dla dużych powierzchni krótki czas schnięcia możliwość szybkiego spoinowania metoda średniowarstwowa pozwala na wyrównywanie różnic grubości Wady dwa cykle robocze (1. jastrych / 2. układanie) tylko płyty kalibrowane (wzgl. niewielka tolerancja) konieczność wcześniejszego zniwelowania większych nierówności podłoża Wilgotność podłoży przy układaniu metodą cienko- i grubowarstwową oraz średniowarstwową (bez ogrzewania podłogowego) wg metody CM Rodzaj okładziny Okładziny kamienne i ceramiczne na zaprawie cienkowarstwowej Okładziny kamienne i ceramiczne na podłożu z zaprawy, z warstwą oddzielającą Okładziny kamienne i ceramiczne na zaprawie grubowarstwowej Wilgotność jastrychu cementowego 2,0 CM- % 2,0 CM- % 3,0 CM- % Wilgotność jastrychu anhydrytowego 0,5 CM- %* 2 0,5 CM- % nie stosować* 3 Uwagi: konstrukcje na bazie jastrychu drenażowego: patrz rozdział 6.1 * 1 Dla wysoko obciążonych okładzin ( obciążenie ruchem powyżej 1,5 kn/m 2 oraz ruchem kołowym) oblicza się wymaganą grubość jastrychu. Zaprawa do układania płyt z kamienia naturalnego (zaprawa grubowarstwowa) nie może zastąpić jastrychu jako warstwy oddzielającej obciążenia, zgodnie z normą DIN 18195 (DNV Niemiecki Związek Rzemiosła Kamienia Naturalnego, poz. 2.1, 5.1). * 2 Prosimy przestrzegać informacji podanych w rozdziale 7 "Prace okładzinowe na jastrychach" i dotyczących jastrychów anhydrytowych. * 3 Gruntowanie tylko preparatami odcinającymi wilgoć (Sopro EPG 522) 172
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.1 Konstrukcja na bazie jastrychu drenażowego Podstawy Informacje techniczno-budowlane. DNV (Niemiecki Związek Rzemiosła Kamienia Naturalnego) 1.3 "Płyty z kamienia naturalnego. Stopnice kamienne i okładziny schodów na zewnątrz". Informacje techniczno-budowlane. DNV (Niemiecki Związek Rzemiosła Kamienia Naturalnego) 1.4 "Płyty z kamienia naturalnego. Okładziny posadzkowe na zewnątrz". Instrukcja ZDB. Okładziny zewnętrzne. Konstrukcje okładzinowe z płytek i płyt na zewnątrz. Aby zabezpieczyć okładziny zewnętrzne przed zawilgoceniem i uszkodzeniami wywołanymi oddziaływaniem mrozu zalecamy, zgodnie ze wskazanym zbiorem niemieckich przepisów, układanie ich na zaprawie jednofrakcyjnej. Szybkie odwodnienie konstrukcji minimalizuje wykwity i przebarwienia na okładzinie. Godnym polecenia jest zastosowanie zaprawy drenażowej Sopro DM 610. Dzięki specjalnemu, jednolitemu uziarnieniu kruszywa, zaprawa posiada bardzo wysoką wodoprzepuszczalność, która umożliwia szybki odpływ wody do powierzchni uszczelnienia (np. Sopro DSF 523), a dzięki odpowiednio porowatej strukturze zapewnia odporność na mróz. Dla podłoża w obszarze zewnętrznym należy zaprojektować i wykonać spadek 1,5-3%. Przy projektowaniu tarasów i balkonów o dużych powierzchniach zaprawę drenażową Sopro DM 610 stosować w kombinacji z matą drenażową Sopro DRM 653. Właściwy efekt drenażowy można uzyskać stosując odpowiednią, minimalną grubość warstwy zaprawy Sopro DM 610. Większe grubości warstwy (60 mm i więcej), wykonanej przy użyciu zaprawy drenażowej nie stanowią problemu. Z powodu braku drobnych frakcji kruszywa i niemal zerowego podciągania kapilarnego nie dochodzi do powstania skurczu i deformacji powierzchni. Zaprawa drenażowa Sopro DM 610 może być stosowana jako zaprawa do układania płyt lub przy odpowiedniej grubości warstwy, do wykonania warstwy przenoszącej obciążenia (jastrych o grubości co najmniej 50 mm*) na warstwie rozdzielającej, jako jastrych pływający lub związany z podłożem. * w zależności od stopnia obciążenia ruchem należy zwiększyć grubość. 173
6.1 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Konstrukcja na bazie jastrychu drenażowego System drenażowy w obszarach zewnętrznych F 3 2 4 Zaprawa drenażowa Sopro DM 610 z matą drenażową na uszczelnieniu zespolonym (konstrukcja jastrychu drenażowego). 6 1 5 B 1 zaprawa uszczelniająca Sopro DSF 523 2 fuga elastyczna Sopro FL 3 zaprawa drenażowa Sopro DM 610 4 warstwa kontaktowa Sopro HSF 748 5 ukształtowanie spadku Sopro AMT 468 6 mata drenażowa Sopro DRM 653 B beton F płytka Rozwinięcie maty drenażowej na uszczelnieniu zespolonym pod układany kamień naturalny na zaprawie drenażowej. 174
Sopro Bauchemie GmbH Jakość potwierdzona badaniami Sopro Bauchemie GmbH Jakość potwierdzona badaniami Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.1 Konstrukcja na bazie jastrychu drenażowego Zalecenia 1. warstwa uszczelnienia 2. warstwa uszczelnienia Sopro TDS 823 Szybkowiążąca, dwuskładnikowa, elastyczna, cementowa, zaprawa uszczelniająca Sopro DSF 523 Cementowa zaprawa uszczelniająca, elastyczna, jednoskładnikowa Sopro DRM 653 Mata drenażowa Mata drenażowa Układanie metodą mokre na mokre Układanie na warstwie nośnej Zaprawa drenażowa Sopro DM 610 Zaprawa drenażowa Sopro DM 610 Zaprawa drenażowa Warstwa kontaktowa (nanoszona na podłoże; ewentualnie spód płyty) Kamień naturalny Sopro HSF 748 Podkład przyczepny elastyczny Sopro No.1 997 Wysokoelastyczna, szybkowiążąca zaprawa klejowa biała Sopro megaflex S2 turbo Wysokoelastyczna dwuskładnikowa zaprawa klejowa szybkowiążąca S2 Sopro FL Fuga szeroka elastyczna z trasem 2-20 mm Sopro MarmorSilicon Fuga silikonowa do kamieni naturalnych 175
6.1 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Praca z zaprawą drenażową Zastosowanie: jako jastrych pod okładzinę 1 Mieszanie zaprawy betoniarką przeciwbieżną lub pompą do jastrychu. 2 Mocowanie prowadnic. 3 Tworzenie warstwy rozkładającej obciążenia przy użyciu zaprawy drenażowej Sopro DM 610. 4 Związana konstrukcja z jastrychu drenażowego, o otwartej wodoprzepuszczalnej strukturze. 5 Naniesienie zaprawy cienkowarstwowej na spód płytki. 6 Układanie płytek na jastrychu drenażowym 176
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.1 Praca z zaprawą drenażową Sposób wykonania: metoda grubowarstwowa 1 Mieszanie zaprawy drenażowej Sopro DM 610 w betoniarce wolnospadowej. 2 Przygotowanie zaprawy drenażowej Sopro DM 610 do układania płyt metodą "świeżo na świeżo". 3 Naniesienie zaprawy kontaktowej (Sopro HSF 748) na spód płyty z kamienia naturalnego. 4 Ułożenie płyty kamiennej na warstwie drenażowej zaprawy grubowarstwowej, dociśnięcie gumowym młotkiem. 5 Rozkładanie zaprawy drenażowej Sopro DM 610 pod kamień naturalny układany metodą grubowarstwową. 6 Maszynowe układanie płyt metodą grubowarstwową. Zaprawa kontaktowa Sopro HSF 748 została wcześniej naniesiona na spód płyty. 177
6.1 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Praca z zaprawą drenażową Również w obszarze biegu schodów i na podestach wciąż spotyka się przebarwienia okładzin z kamienia naturalnego oraz wykwity z powodu przenikania wody. Także w tym przypadku zasadne jest układanie okładzin schodów na zaprawie o właściwościach drenażowych (Sopro DM 610). Spoczniki, stopnice jak i podstopnice schodów powinny być odwodnione nie tylko w biegu schodów, lecz także dodatkowo przez możliwość odpowiedniego odprowadzenia wody. 1 4 2 3 N 1 ukształtowanie spadku szpachlą Sopro AMT 468 2 uszczelnienie zespolone Sopro DSF 523 3 zaprawa o właściwościach drenażowych Sopro DM 610 4 zaprawa kontaktowa np. Sopro No.1 997 / Sopro HSF 748 N okładzina z kamienia naturalnego Oddziałująca na okładzinę woda przesącza się przez zaprawę drenażową na uszczelnienie. Ważne: Na najniższym stopniu musi być zaplanowana możliwość odpływu wody (warstwa żwiru itp.) 178
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.1 Praca z zaprawą drenażową Aby zapobiec wypływaniu wody z zaprawy drenażowej na boki w biegu schodów i powstawaniu zabrudzeń, przed pracami uszczelniającymi, na krawędziach, należy nakleić odpowiedniej wysokości pasy styroduru (zawsze ok. cm mniej niż grubość użytej następnie zaprawy do układania). Po stwardnieniu, pasmo zostaje obrobione uszczelnieniem zespolonym (Sopro DSF 523). Nagromadzona woda nie wypływa na boki i spływa zaprawą drenażową do warstwy odwadniającej. 1 1 uszczelnienie zespolone Sopro DSF 423 2 zaprawa o właściwościach drenażowych Sopro DM 610 3 zaprawa kontaktowa Sopro HSF 748 N okładzina z kamienia naturalnego P tynk z siatką zbrojącą TL bieg schodów ST pasy styroduru TL ST Bieg schodów z bocznym wyrobieniem kantów. Woda wypływająca na boczne powierzchnie schodów powoduje uszkodzenia i nieestetyczne zabrudzenia. N 3 2 3 1 P ST Przekrój warstw. 179
6.1 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Praca z zaprawą drenażową Układanie kamienia naturalnego na schodach metodą mokre na mokre 1 Wyprowadzenie spadku na stopniach przy pomocy zaprawy wyrównawczej z trasem Sopro AMT 468. 2 Naniesienie podkładu przyczepnego elastycznego z trasem Sopro HSF 748 na uszczelnienie zespolone jako warstwy kontaktowej dla zaprawy drenażowej Sopro DM 610. 3 Przygotowanie okładziny do osadzenia poprzez naniesienie na jej spodnią stronę podkładu przyczepnego Sopro HSF 748. 4 Osadzenie podstopnicy na zaprawie drenażowej Sopro DM 610. 5 Warstwa zaprawy drenażowej przygotowana do osadzenia stopnicy. 6 Gotowy stopień, ułożony na zaprawie drenażowej Sopro DM 610. 180
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.2 Układanie metodą cienko- i średniowarstwową Równolegle z wykonywanym tradycyjnie montażem kamienia naturalnego metodą grubowarstwową, coraz częściej stosuje się, wywodzącą się z układania ceramiki, metodę cienko- i średniowarstwową (DIN 18157). Umożliwiają to między innymi obecne technologie obróbki płytek z kamienia naturalnego. Chociaż między samym procesem układania oraz spoinowania kamienia naturalnego i ceramiki nie ma zasadniczych różnic, to należy zwrócić szczególną uwagę na dobór zapraw do układania i spoinowania. Pozwoli to uniknąć powstawania wykwitów, przebarwień, różnic tonalnych oraz uszkodzeń w warstwie wiążącej. Również ważny jest dobór odpowiedniego silikonu do kamienia naturalnego. Grubość zaprawy przy metodzie cienkowarstwowej wynosi 2-5 mm, przy metodzie średniowarstwowej ok. 5 20 mm. Układanie metodą średniowarstwową wykonuje się wtedy, gdy różnice grubości płyt są stosunkowo niewielkie, istnieje konieczność skorygowania niewielkich nierówności podłoża, a formaty płyt są relatywnie duże. 4 3 N 2 1 U 1 preparat gruntujący Sopro GD 749 2 zaprawa cienkowarstwowa: kamień naturalny wrażliwy na przebarwienia = elastyczna zaprawa klejowa do kamieni naturalnych Sopro No.1 997 (do powierzchni poziomych i pionowych) zaprawa średniowarstwowa: kamień naturalny wrażliwy na przebarwienia = zaprawa średnio- i grubowarstwowa biała szybkowiążąca Sopro MDM 885 kamień naturalny o mniejszej wrażliwości na przebarwienia = zaprawa klejowa elastyczna z trasem Sopro TR 414 3 fuga perłowa do kamieni naturalnych Sopro Brillant lub Sopro DF 10 (opcjonalnie, przy dużych obciążeniach: fuga wąska 2-8 mm - wysokowytrzymała SoproDur HF 8) 4 fuga silikonowa do kamieni naturalnych Sopro MarmorSilicon N okładzina kamienna U podłoże: beton / jastrych cementowy 181
6.2 Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień Układanie metodą cienkowarstwową Preparat gruntujący Zalecenia Układanie na zaprawie cienkowarstwowej Sopro GD 749 Podkład gruntujący do podłoży chłonnych Warstwa kontaktowa Warstwa grzebieniowa Sopro No.1 997 Wysokoelastyczna, szybkowiążąca zaprawa klejowa biała Spoinowanie Kamień naturalny Sopro Brillant Fuga perłowa 1-10 mm Sopro DF 10 Dekoracyjna fuga elastyczna 1 10 mm Sopro MarmorSilicon Fuga silikonowa do kamieni naturalnych 182
Układanie kamienia naturalnego bez przebarwień 6.2 Układanie metodą średniowarstwową Preparat gruntujący Zalecenia Układanie metodą średniowarstwową Warstwa kontaktowa Sopro GD 749 Podkład gruntujący do podłoży chłonnych Warstwa grzebieniowa Sopro TR 414 Elastyczna, zawierająca tras, zaprawa średniowarstwowa do kamieni naturalnych o mniejszej wrażliwości na przebarwienia Fugowanie Sopro MDM 888 Zaprawa średnio i grubowarstwowa z trasem Sopro MDM 885 Zaprawa średnio i grubowarstwowa biała Sopro Brillant Fuga perłowa 1-10 mm Sopro DF 10 Dekoracyjna fuga elastyczna 1 10 mm Kamień naturalny SoproDur HF 8 Fuga wąska 2-8 mm - wysokowytrzymała Sopro MarmorSilicon Fuga silikonowa do kamieni naturalnych 183
Notatki