Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Producent: Dystrybutor: Sód Na 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Pierwiastek stwarzający zagroŝenie: Symbole Zwroty zagroŝenia % wag. Nr CAS Nr WE Nazwa chemiczna ostrzegawcze (R)* sód 100 7440-23-5 231-132-9 F, C 14/15-34 Objaśnienie: T + = bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŝniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F + = skrajnie łatwo palny, F= wysoce łatwo palny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagroŝenia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. ZagroŜenie poŝarowe: ZagroŜenie toksykologiczne: ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC Reaguje gwałtownie z wodą, uwalniając skrajnie łatwo palne gazy. Metal, ciało stałe. Wchodzi w gwałtowną reakcję z wodą, z wydzieleniem wodoru. Powoduje oparzenia. Sód posiada Ŝrące właściwości. Jest przyczyną groźnych, chemicznych oparzeń powierzchni ciała. Stopień bezpośredniego zagroŝenia dla zwierząt lądowych i wodnych duŝy. Następstwa połknięcia: 1. W razie osłabienia i niemiarowości tętna podać podskórnie kofeinę lub kardiamid. 2. Przewieźć do lekarza w pozycji leŝącej, w opatrunkach ochronnych z luźno nałoŝonej gazy. Kontakt ze skórą: 1. Oparzenia skóry natychmiast zmywać obficie wodą, a następnie opatrzyć gazą z maścią borną lub zwilŝoną 6% roztworem taniny. 2. Oparzonej osobie zapewnić leŝenie, spokój i ciepło. Kontakt z oczami: 1. Oczy naleŝy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. 2. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą. Poszkodowanej osobie zapewnić jak najszybciej pomoc okulisty. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU Szczególne zagroŝenia: Sód w warunkach normalnych przechowywany jest w nafcie. Na powietrzu zapala się. W kontakcie z wilgocią wydziela się wodór. Środki gaśnicze: Gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym metale. Zalecenia szczegółowe: StraŜacy powinni być wyposaŝeni w ubrania ognioodporne i niezaleŝne F C
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 aparaty oddechowe. 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Środki ochrony osobistej: W przypadku wydostania się większej ilości sodu do środowiska, skaŝony teren naleŝy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. Sód pokryć proszkiem gaszącym metale. Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych. NaleŜy pamiętać o ograniczonym czasie ochronnego działania filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2). Zalecenia szczegółowe: Zabezpieczyć opakowania (pojemniki) przed wydostaniem się sodu do środowiska. Zabezpieczenie środowiska: Brak zaleceń. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Postępowanie z substancją: Zapobieganie poŝarom/wybuchom: Magazynowanie: Podczas stosowania sodu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z sodem, unikać wdychania produktów reakcji z wilgocią (wodorotlenek sodu), przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŝ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci. Surowo przestrzegać zasad bezpiecznego przechowywania sodu metalicznego. Sód naleŝy przechowywać w miejscu suchym i chłodnym, w temperaturze 8-15ºC i wilgotności 20-60%. Magazyny muszą być wykonane z materiałów niepalnych. Sód metaliczny, ze względu na swoją aktywność, przechowywany jest w nafcie, w atmosferze obojętnej (w bębnach stalowych lub puszkach blaszanych lutowanych spoiwem cynowo-ołowianym) albo w próŝni. W przypadku częściowego opróŝnienia naczynia, pozostałość naleŝy zalać ropą lub olejem mineralnym. Na opakowaniach umieścić napis: Chronić przed wilgocią. Pomieszczenia wyposaŝyć w gaśnice śniegowe i proszkowe. Do gaszenia poŝaru pod Ŝadnym warunkiem nie uŝywać wody. Personel magazynowy wyposaŝyć w niezbędne ochrony osobiste. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Ogólne niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania sodu metalicznego. Sprawna wentylacja i urządzenia odsysające. Osobiste wyposaŝenie ochronne: Drogi oddechowe: Maski ochronne z filtrami pyłów P2. Ręce: Rękawice ochronne, powlekane. Oczy: Okulary ochronne w szczelnej obudowie, maski ochronne. Skóra i ciało: Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 Ogólne środki ochrony: Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z cząsteczkami sodu. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769). NajwyŜsze dopuszczalne stęŝenie w środowisku pracy (NDS): NDS nie ustalono 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa atomowa: 22,99 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach, inne: Sód jest pierwiastkiem chemicznym naleŝącym do grupy I głównej układu okresowego (litowce). W warunkach normalnych jest srebrzystobiałym, miękkim metalem, tracącym połysk na powietrzu wskutek reagowania z parą wodną i tworzenia się warstewki wodorotlenku. W zetknięciu z wodą zapala się. Bardzo aktywny chemicznie. Sód krystalizuje w układzie regularnym. W związkach występuje w stanie utlenienia +1. Zawartość sodu w skorupie ziemskiej wynosi 2,76%. Pary sodu zawierają cząsteczki jednoatomowe. Gęstość: 0,968 g/cm³ (20ºC) Temperatura topnienia: 97,83ºC Temperatura wrzenia: 882,9ºC Temperatura zapłonu: > 115ºC Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Sód wchodzi z wodą w gwałtowną reakcję z wydzieleniem wodoru. Nie rozpuszcza się w benzynie, nafcie i ropie naftowej. Inne: Jest jednym z najsilniej elektrododatnich pierwiastków. Związki sodu są najczęściej bezbarwne lub białe i dobrze rozpuszczają się w wodzie. Wodorotlenek i tlenki sodu są bardzo silnymi zasadami. Sód tworzy tylko nieliczne i niezbyt trwałe związki kompleksowe. Sód występuje w wielu związkach, które jako tańsze niŝ analogiczne związki innych litowców, mają powszechne zastosowanie. Sód metaliczny, ze względu na swoją aktywność, przechowywany jest w nafcie, w atmosferze obojętnej lub w próŝni. Podczas spalania sodu, obok wodoru, w dymie obecny jest tlenek sodu lub gdy środowisko nie zawiera wody nadtlenek sodu. NajwaŜniejszym jego minerałem jest halit NaCl. Sód występuje równieŝ w wodzie morskiej i solankach. Wchodzi w skład wielu krzemianów i glinokrzemianów. Metaliczny sód jest stosowany jako reduktor do otrzymywania innych metali i jako środek suszący. Powszechnie uŝywany jest jako katalizator w procesach polimeryzacyjnych. W postaci stopu z potasem jest czynnikiem chłodniczym w niektórych typach reaktorów jądrowych. Stosowany w wielu syntezach organicznych i
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 nieorganicznych. 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Stabilność i reaktywność: Właściwości korozyjne: Sód reaguje gwałtownie z wodą, przy czym wydziela się wodór i powstaje wodorotlenek sodu. Sód gwałtownie reaguje z kwasami. Brak. 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia człowieka: Wdychanie pyłów, spoŝycie, kontakt ze skórą i z oczami. Informacja ogólna: Sód posiada Ŝrące właściwości. Jest przyczyną groźnych chemicznych oparzeń powierzchni ciała. Działanie miejscowe: Wdychanie dymów: Wdychanie dymów zawierających mikrocząsteczki sodu, tlenku sodu i wodorotlenku sodu, wywołuje trudności w oddychaniu, z kaszlem i bólem w klatce piersiowej. W groźniejszych przypadkach występuje skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). MoŜe wystąpić stan podniecenia oraz dezorientacja, utrata przytomności nawet wówczas, gdy nie pojawiły się trudności w oddychaniu. Połknięcie: Wystąpi uszkodzenie ust, przełyku, organów wewnętrznych. Pojawią się wymioty i dezorientacja. W cięŝkich przypadkach pojawi się szok, zaburzenie widzenia, drŝenie mięśni, utrata przytomności z powodu uszkodzenia organów wewnętrznych. Kontakt ze skórą: Pojawiają się podraŝnienia i zaczerwienienia. W groźniejszych przypadkach powstaje oparzenie chemiczne oraz termiczne, któremu towarzyszy silny ból. Kontakt z oczami: Widoczne podraŝnienie i zaczerwienienie, a w groźniejszych przypadkach powstaje poparzenie chemiczne. MoŜe pojawić się trwałe uszkodzenie oka. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Stopień zagroŝenia wód: duŝy. 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 06 13 99 inne nie wymienione odpady Opakowania wg: rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie. ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opróŝnić całkowicie. 14. INFORMACJE TRANSPORTOWE Numer UN (ONZ): 1428 Klasa ADR/RID/IMO: 4.3 Kod klasyfikacyjny: W2
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 Ilości ograniczone: Grupa pakowania: Numer rozpoznawczy zagroŝenia: Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 4.3: LQ0 I X423 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbol ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym: Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych: F Produkt wysoce łatwopalny C Produkt Ŝrący R 14/15 R 34 S 1/2 S 5* S 8 S 43 Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Reaguje gwałtownie z wodą uwalniając skrajnie łatwo palne gazy. Powoduje oparzenia. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. Przechowywać w... (cieczy wskazanej przez producenta). Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu. W przypadku poŝaru uŝywać... (podać rodzaj sprzętu przeciwpoŝarowego. JeŜeli woda zwiększa zagroŝenie, dodać: nigdy nie uŝywać wody ). S 45 W przypadku awarii lub jeŝeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza jeŝeli to moŝliwe, pokaŝ etykietę. * S5 nie jest wymagane w przypadku zastosowania odpowiedniego bezpiecznego opakowania Kartę wykonano zgodnie z: Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769).
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach, (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206). Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: F C R 14/15 R 34 Normy na sprzęt ochronny: Sód Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt wysoce łatwo palny. Produkt Ŝrący. Znaczenie zwrotów zagroŝenia z punktu 2 Reaguje gwałtownie z wodą uwalniając skrajnie łatwo palne gazy. Powoduje oparzenia. PN-EN 141:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; PN-EN 166:2002 (U) Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; PN-EN 466:1998 OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *