ROZKŁAD MATERIAŁU Z FIZYKI - ZAKRES PODSTAWOWY AUTORZY PROGRAMU: MARCIN BRAUN, WERONIKA ŚLIWA NUMER PROGRAMU: FIZP-0-06/2 PROGRAM OBEJMUJE OKRES NAUCZANIA: w kl. I TE, LO i ZSZ LICZBA GODZIN PRZEZNACZONA NA REALIZACJĘ: 30 PODRĘCZNIK: M. Braun, W. Śliwa: Odkryć fizykę. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy. Nowa era ZBIÓR ZADAŃ: B. Mendel, J. Mendel: Zrozumieć fizykę. Zbiór zadań z fizyki dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy. Nowa Era
RAMOWY PROGRAM NAUCZANIA Lp. Dział przeznaczona na realizację I ASTRONOMIA 6 II GRAWITACJA 8 III FIZYKA ATOMOWA 7 IV FIZYKA JĄDROWA 9 Razem 30 ~ 2 ~
PLAN WYNIKOWY REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA Z PRZEDMIOTU FIZYKA KLASA I TE, I LO, I ZSZ ZAKRES PODSTAWOWY ~ 3 ~
I. ASTRONOMIA Z bliska i z daleka. 2 Układ Słoneczny. porównuje rozmiary i odległości we rozwiązuje zadania związane z Wszechświecie (galaktyki, gwiazdy, przedstawianiem obiektów bardzo dużych planety, ciała makroskopowe, organizmy, i bardzo małych w odpowiedniej skali. cząsteczki, atomy, jądra atomowe), posługuje się jednostką odległości rok świetlny. opisuje miejsce Ziemi w Układzie opisuje budowę planet, dzieląc je na Słonecznym, planety skaliste i gazowe olbrzymy, wymienia nazwy i podstawowe własności porównuje wielkość i inne właściwości przynajmniej trzech innych planet, planet, wie, że wokół niektórych innych planet odszukuje i analizuje informacje na też krążą księżyce, a wokół niektórych temat aktualnych poszukiwań życia poza gwiazd planety, Ziemią, wyjaśnia obserwowany na niebie ruch odróżnia pojęcia życie pozaziemskie i planet wśród gwiazd, jako złożenie ruchów cywilizacja pozaziemska, obiegowych: Ziemi i obserwowanej stosuje pojęcia teoria geocentryczna i planety, teoria heliocentryczna. wymienia inne obiekty Układu Słonecznego: planetoidy, planety karłowate.; 3.. 7 ~ 4 ~
i komety. 3 Księżyc. 4 Gwiazdy i galaktyki. 5 6 Powtórzenie wiadomości z działu Astronomia. Sprawdzian wiadomości z działu Astronomia. wyjaśnia, dlaczego zawsze widzimy tę wie, w której fazie Księżyca możemy samą stronę Księżyca, opisuje następstwo faz Księżyca, opisuje warunki panujące na Księżycu, obserwować zaćmienie Słońca, a w której Księżyca, i dlaczego nie następują one w każdej pełni i w każdym nowiu, wyjaśnia mechanizm powstawania faz wyjaśnia, dlaczego typowy mieszkaniec Księżyca, Ziemi częściej obserwuje zaćmienia wyjaśnia mechanizm powstawania Księżyca niż zaćmienia Słońca. zaćmień Słońca i Księżyca. wyjaśnia, na czym polega zjawisko oblicza odległość do gwiazdy (w paralaksy parsekach) na podstawie jej kąta wie, że Słońce jest jedną z gwiazd, a paralaksy, Galaktyka (Droga Mleczna) jedną z wielu posługuje się jednostkami: parsek, rok galaktyk we Wszechświecie, świetlny, jednostka astronomiczna, wie, że gwiazdy świecą własnym wyjaśnia, dlaczego Galaktyka widziana światłem, jest z Ziemi w postaci smugi na nocnym przedstawia za pomocą rysunku zasadę niebie. wyznaczania odległości za pomocą paralaks geo- i heliocentrycznej. ~ 5 ~. 8. 9
II. GRAWITACJA 7 Ruch krzywoliniowy. przedstawia na rysunku wektor prędkości wykonuje doświadczenia wykazujące, w ruchu prostoliniowym i że prędkość w ruchu krzywoliniowym krzywoliniowym, skierowana jest stycznie do toru, opisuje ruch po okręgu, używając pojęć: rozwiązuje proste zadania, wylicza okres, częstotliwość, prędkość w okres, częstotliwość, prędkość w ruchu po ruchu po okręgu. okręgu.. zaznacza na rysunku kierunek i zwrot siły korzystając ze wzoru na siłę dośrodkowej, dośrodkową, oblicza każdą z 8 Siła dośrodkowa. wyjaśnia, jaka siła pełni funkcję siły występujących w tym wzorze wielkości.. 2 dośrodkowej w różnych zjawiskach, oblicza siłę dośrodkową. omawia zjawisko wzajemnego oblicza siłę grawitacji działającą między przyciągania się ciał za pomocą siły dwoma ciałami o danych masach i 9 Grawitacja. Siła grawitacji jako siła dośrodkowa. grawitacji, znajdujących się w różnej odległości od opisuje, jak siła grawitacji zależy od masy siebie, ciał i ich odległości, korzystając ze wzoru na siłę grawitacji,. 3,.5 wyjaśnia, dlaczego w praktyce nie oblicza każdą z występujących w tym obserwujemy oddziaływań grawitacyjnych wzorze wielkości, między ciałami innymi niż ciała niebieskie. opisuje doświadczenie Cavendisha. ~ 6 ~
0 Loty kosmiczne. Trzecie prawo Keplera. 2 Ciężar i nieważkość. podaje ogólne informacje na temat lotów oblicza pierwszą prędkość kosmiczną kosmicznych, wymienia przynajmniej niektóre oblicza prędkość satelity krążącego na zastosowania sztucznych satelitów, omawia zasadę poruszania się sztucznego satelity po orbicie okołoziemskiej, posługuje się pojęciem pierwsza prędkość kosmiczna. ~ 7 ~ dla różnych ciał niebieskich, danej wysokości, przedstawia na rysunku eliptyczną orbitę wyjaśnia, w jaki sposób możliwe jest planety z uwzględnieniem położeniazachowanie stałego położenia satelity Słońca, wie, że okres obiegu planety jest posługuje się III prawem Keplera w jednoznacznie wyznaczony przez średnią zadaniach obliczeniowych. odległość planety od Słońca, stosuje pojęcie satelita geostacjonarny, podaje III prawo Keplera. względem powierzchni Ziemi, wyjaśnia, w jakich warunkach powstają rozwiązuje zadania obliczeniowe przeciążenie, niedociążenie i nieważkość, wyjaśnia przyczynę nieważkości w statku niedociążeniem w układzie odniesienia kosmicznym, wyjaśnia zależność zmiany ciężaru i skierowanym w górę lub w dół. niezmienność masy podczas przeciążenia i związane z przeciążeniem i poruszającym się z przyspieszeniem. 6. 6. 4
niedociążenia. 3 4 Powtórzenie wiadomości z działu Grawitacja. Sprawdzian wiadomości z działu Grawitacja. III. FIZYKA ATOMOWA opisuje przebieg doświadczenia, podczas którego można wyjaśnia, dlaczego zaobserwować efekt fotoelektryczny, założenie o falowej ocenia na podstawie podanej pracy wyjścia dla danego naturze światła nie metalu oraz długości fali lub barwy padającego nań umożliwia wyjaśnienia 5/6 Efekt fotoelektryczny. 2 promieniowania, czy zajdzie efekt fotoelektryczny, efektu fotoelektrycznego, posługuje się pojęciem fotonu oraz zależnością między oblicza energię i jego energią i częstotliwością, prędkość elektronów 2. 6; 2. 4 opisuje widmo fal elektromagnetycznych, szeregując wybitych z danego metalu rodzaje występujących w nim fal zgodnie z niesioną przez przez promieniowanie o nie energią, określonej wartości opisuje bilans energetyczny zjawiska fotoelektrycznego. częstotliwości. wyjaśnia, że wszystkie ciała emitują promieniowanie, odróżnia widma 7 Promieniowanie ciał. opisuje związek pomiędzy promieniowaniem, absorpcyjne od emitowanym przez dane ciało oraz jego temperaturą, emisyjnych i opisuje ich 2. rozróżnia widmo ciągłe i widmo liniowe, różnice. ~ 8 ~
8 Atom wodoru. podaje przykłady ciał emitujących widma ciągłe i widma liniowe, opisuje widmo wodoru. podaje postulaty Bohra, stosuje zależność między promieniem n-tej orbity awcześniejsze teorie nie promieniem pierwszej orbity w atomie wodoru, oblicza prędkość elektronu na danej orbicie. wyjaśnia, dlaczego wystarczały do opisania widma atomu wodoru. 2. 2 wykorzystuje postulaty Bohra i zasadę zachowania oblicza końcową energii do opisu powstawania widma wodoru, prędkość elektronu 9 Jak powstaje widmo wodoru? oblicza energię i długość fali fotonu emitowanego poruszającego się po danej podczas przejścia elektronu między określonymi orbitami. orbicie po pochłonięciu fotonu o podanej energii, 2. 3 2. 5 ocenia obecną rolę teorii Bohra i podaje jej ograniczenia. 20 2 Powtórzenie wiadomości z działu Fizyka atomowa. Sprawdzian wiadomości z działu Fizyka atomowa. ~ 9 ~
IV. FIZYKA JĄDROWA posługuje się pojęciami: atom, wyjaśnia, dlaczego jądro atomowe się pierwiastek chemiczny, jądro nie rozpada, atomowe, izotop, liczba atomowa, wyjaśnia pojęcie antymateria. liczba masowa, 22 Jądro atomowe. podaje skład jądra atomowego na podstawie liczby atomowej i liczby 3. masowej pierwiastka/izotopu, wymienia cząstki, z których są zbudowane atomy. wymienia właściwości promieniowania porównuje przenikliwość znanych alfa, beta (minus) i gamma, rodzajów promieniowania, 23 Promieniowanie jądrowe. charakteryzuje wpływ promieniowania na porównuje szkodliwość różnych źródeł organizmy żywe, promieniowania (znajomość jednostek wymienia i omawia sposoby powstawania dawek nie jest wymagana), promieniowania, opisuje zasadę działania licznika 3. 3; 3. 6; 3. 7; wymienia przynajmniej niektóre Geigera Müllera, zastosowania promieniowania, jeśli to możliwe, wykonuje pomiary za 3. 8 zna sposoby ochrony przed pomocą licznika Geigera Müllera. promieniowaniem. ~ 0 ~
24 25 26 Reakcje jądrowe. Czas połowicznego rozpadu. Energia jądrowa. odróżnia reakcje jądrowe od do opisu reakcji jądrowych stosuje chemicznych, opisuje rozpad alfa, beta (wiadomości o zachowania liczby nukleonów. neutrinach nie są wymagane) oraz sposób powstawania promieniowania gamma, opisuje reakcje jądrowe symbolami. ~ ~ zasadę zachowania ładunku i zasadę posługuje się pojęciami jądro stabilne i rozwiązuje zadania obliczeniowe jądro niestabilne, opisuje rozpad izotopu przedstawiającego zmniejszanie się liczby promieniotwórczego i posługuje się jąder izotopu promieniotwórczego w pojęciem czas połowicznego rozpadu, szkicuje wykres opisujący rozpad promieniotwórczy, wie, że istnieją izotopy o bardzo długim i bardzo krótkim czasie połowicznego rozpadu, rozwiązuje zadania obliczeniowe, w których czas jest wielokrotnością czasu połowicznego rozpadu, opisuje metodę datowania węglem C 4. metodą graficzną, korzystając z wykresu, czasie. podaje warunki zajścia reakcji przedstawia trudności związane z łańcuchowej, kontrolowaniem fuzji termojądrowej, 3. 5. 0; 3. 4 3. 8;
27 Deficyt masy. 28 Wszechświat. opisuje mechanizm rozpadu opisuje działanie elektrowni jądrowej, promieniotwórczego i syntezy przytacza i ocenia argumenty za termojądrowej, wyjaśnia, jakie reakcje zachodzą w elektrowni jądrowej, reaktorze termojądrowym, gwiazdach oraz w bombach jądrowych i termojądrowych, wyjaśnia, dlaczego Słońce świeci, podaje przykłady zastosowań energii jądrowej. wyjaśnia znaczenie wzoru E = mc 2, ~ 2 ~ energetyką jądrową i przeciw niej. posługuje się pojęciami: deficyt masy, podanych reakcjach jądrowych. energia spoczynkowa, energia wiązania, oblicza energię spoczynkową ciała o danej masie oraz deficyt masy podczas reakcji o danej energii, oblicza ilość energii wyzwolonej w wie, że Wszechświat powstał kilkanaście wyjaśnia, że proces rozszerzania miliardów lat temu w Wielkim Wybuchu i Wszechświata przyspiesza i że dziś od tego czasu się rozszerza, wyjaśnia, skąd pochodzi większość pierwiastków, z których zbudowana jest 3. 9; 3. 0 3. 2; 3. jeszcze nie wiemy, dlaczego się tak dzieje..2
materia wokół nas i nasze organizmy, wyjaśnia, że obiekty położone daleko oglądamy takimi, jakimi były w przeszłości. 29 30 Powtórzenie wiadomości z działu Fizyka jądrowa. Sprawdzian wiadomości z działu Fizyka jądrowa. ~ 3 ~