1 S t r o n a CAMINO FRANC ÉS Droga Droga przewodnik Cierpienie Modlitwa 2010
2 S t r o n a Camino de Santiago Przewodnik 2010 Przewodniki po Camino, w zależności od uznania różnych tradycji, jako początek szlaku francuskiego uznają St. Jean Pied de Port, leżące jeszcze we Francji, lub też Roncesvalles, po stronie hiszpaoskiej. Jako, że większośd pielgrzymów optuje za St. Jean Pied de Port, które ongiś leżało w Hiszpanii, od niego rozpoczniemy naszą wędrówkę do Santiago de Compostella. Przed nami 765 km (niektóre przewodniki utrzymują, że aż 818 km!). W przewodniku zrezygnowano z podziałów na etapy, różne u różnych autorów; każdy i tak prędzej czy później będzie musiał iśd własnym tempem i własną drogą. St. Jean Pied de Port to niewielkie miasteczko we francuskim regionie Basków (Pays Basque) nad rzeką Nive, 8 km od granicy hiszpaoskiej. Największą miejscowością w pobliżu jest Bayonne. Jedyny dojazd pociągiem do St. Jean Pied de Port możliwy jest tylko z tej miejscowości. Jak dojechad do St Jean Pied de Port: 1. Z Biarritz (lotnisko we Francji, najbliższe SJPP): autobusem z Biarritz do Bayonne (z centrum miasta lub bezpośrednio z lotniska), później pociągiem z Bayonne do St. Jean Pied de Port. 2. Z Pampeluny: autobusem do Roncesvalles (45 km), autobusy linii La Montañesa odjeżdżają o 10.00 i 18:00 od pn- pt. i o 16.00 sb. Koszt ok. 6 ; nie jeżdżą w niedziele i święta; dalej - taksówką (taksówki czekają na autobus). Natomiast taksówka wprost z Pampeluny kosztuje 68, w niedzielę 85. 3. Z Roncesvalles: taksówką koszt około 30. Częśd pielgrzymów próbuje dojechad autostopem. 4. Z San Sebastian: pociągiem lokalnym Euskotren do Hendaye (już po stronie francuskiej), stamtąd pociągiem do Bayonne a stamtąd następnym do St. Jean Pied de Port. Odcinki podróży są krótkie. 5. Z Bilbao: Autobusem do San Sebastian, a później według opisu. Inna możliwośd autobusem do Pampeluny. 6. Z Hendaye: pociągiem do Bayonne i następnym do St. Jean Pied de Port. 7. Z Barcelony: pociągiem do Bayonne (np. o 10.45), później do St. Jean Pied de Port (cena z Bayonne ok. 9 ). Z St. Jean Pied de Port do Roncesvalles prowadzą dwie drogi: 1. Dłuższa, 25 km, przez Orisson, najczęściej uczęszczana; opisana poniżej. 2. Krótsza, 21 km, nie zalecana przy złej pogodzie, przez Luzaide-Valcarlos (Albergue de Luzaide/Valcarlos, Plaza de Santiago, 24 miejsca, 10 ze śniadaniem. Tel. 948 79 01 89)
3 S t r o n a 1. St. Jean Pied de Port Do Hountto: 5 km 1. L'Esprit du Chemin, rue de la Citadella 40. 18 miejsc, 8, kuchnia. Tel. +33 (0)5 59 37 24 68 2. Albergue Le Chemin vers l'etoile, Rue d'espagne. 20 miejsc, 8, kuchnia. Tel. +33 (0)5 59 37 20 71 3. Albergue Accueil Pelerin, Rue de la Citadelle 55. Municypalne, 24 miejsca, 8, mikrofalówka i maszynka do kawy. Tel. 0033 559 370 509 Miasteczko swoją nazwę zawdzięcza strategicznemu położeniu u stóp gór graniczących z Hiszpanią. Zostało założone w XII w. przez władców Nawarry; pod koniec XVI w. stało się częścią Francji. Swój średniowieczny urok zawdzięcza górującej nad nim twierdzy (zbudowanej w XVII w. przez inżyniera Vaubana w miejscu dawniejszego zamku) i mostom nad rzeką Nive. Ciekawsze zabytki: Puerta de Santiago, przez którą wkraczali pielgrzymi z północy i centrum Europy, zlokalizowana w starej części miasta i ufortyfikowany kościół de Notre Dame du Bout du Pont, gotycki. 2. Hountto (Honto; St Michel) Do Orisson: 2,8 km 1. Albergue Ferme Ithurburia. 20 miejsc, 13, brak kuchni. Tel. +33 (0)5 59 37 11 17 3. Orisson Do Roncesvalles: 17 km Refuge Orisson. 18 miejsc, 30 ze śniadaniem, kuchnia. Tel. 00 33 5 59 49 13 03 4. Roncesvalles Do Burguete/Auritz: 3 km 1. Albergue Itzandegia, Real Colegiata de Roncesvalles. 110 miejsc, 6, brak kuchni. Tel. 948 760000
4 S t r o n a Kościół klasztorny Colegiata de Santa María, czysty przykład gotyku francuskiego w Hiszpanii, zbudowany w latach 1215-21 pod mecenatem króla Navarry Sancho VII, przebudowany w XVII w.; rzeźba Virgen de Roncesvalles. Obok kolegiaty klasztor, na planie kwadratu, z pierwszej połowy XVII w. Ponadto zabytkowa, niewielka gotycka kaplica Santiago (XIII w.) i kaplica Espíritu Santo, jeden z najstarszych zabytków w miejscowości (z XII w.). 5. Burguete/Auritz Do Espinal: 3,3 km Wchodząc, po stromej pochyłości, spostrzegamy czerwone dachy i białe ściany Burguete, położonego na płaskowyżu pisał w powieści z 1926 r. Ernest Hemingway. Burguete jest wioską położoną wzdłuż ulicy San Nicolas, zabudowanej domami z XVIII i XIX w. Kościół San Nicolás de Bari z fasadą renesansową z 1699 r.; wewnątrz wystrój barokowy. 6. Espinal/ Aurizberri Do Biscaretta: 5 km 1. Camping URROBI. 42 miejsca, 8. Tel. 948760200 Wioska ufundowana w 1269 r. przez króla Nawarry Teobalda II. Kościół San Bartolome zbudowany w 1961 r. 7. Biskarreta/ Gerendiain Do Lintzoain: 1,9 km Istniejące od XII w. antyczne Biscaretum dysponowało schroniskiem dla pielgrzymów, po którym nie ma już śladu. Kościół San Pedro zrekonstruowany w XVIII w. z romaoskim portalem z XIII w. 8. Lintzoain Do Zubiri: 7,6 km Centrum geograficzne i administracyjne doliny. Kościół San Saturnino z XIII w, zrekonstruowany w XVI w. dominujący nad miejscowością.
5 S t r o n a 9. Zubiri/Esteribar Do Larrasoana/Larrasoaina: 4,6 km 1. Albergue Zaldiko, Puente la Rabia 1. 24 miejsca, 10, mikrofalówka. Tel. 609 736 420 2. Albergue de Peregrinos de Zubiri, w dawnej szkole. Mucypalne, 52 miejsca, 6, kuchnia. Tel. 628 324 186 Zubiri jest najważniejszą miejscowością doliny Esteribar. Przepływa przez nią rzeka Arga, którą wielokrotnie będzie się przekraczad na dalszych etapach tutaj na drugi brzeg prowadzi średniowieczny most nazywany "de la Rabia" ( Wścieklizny ); według tradycji po przeprowadzeniu zwierząt wokół (?) środkowego przęsła, stawały się one zdrowe. Kościół San Martin, wybudowany na miejscu dawnego, wykorzystywanego jako koszary, który został zburzony podczas walk w 1836. 10. Larrasoaña/Larrasoaina Do Villava: 9 km 1. Albergue de Larrasoaña, C/ San Nicolás. Municypalne, 73 miejsca, 6, kuchnia. Tel. 661 100 774 Jest to jedna z miejscowości powstałych dla potrzeb Camino, w XI w. istniało tu schronisko dla pielgrzymów, założone przy jeszcze starszym klasztorze. W XII w. zaczęli pojawiad się osadnicy, głównie z Francji. Kościół parafialny pod wezwaniem San Nicolás de Bari, kaplice San Blas i Santiago. 11. Villava Do Pamplona: 6,6 km 1. Albergue de la Trinidad de Arre, w dawnej szkole, przed dojściem do Villava. Municypalne, 34 miejsca, 6, kuchnia. Tel. 948 332941
6 S t r o n a Średniowieczny most o sześciu przęsłach nad rzeką Ulzama prowadzi do romaoskiej kaplicy i klasztoru Trinidad de Arre, dawnego schroniska dla pielgrzymów z XI w. Dalej szlak wchodzi do w Villawa, rodzinnego miasta Miguela Induráina, gdzie zobaczyd można oryginalny pomnik tego pięciokrotnego zwycięzcy Tour de France. 12. Pamplona/Iruna Do Cizur Menor: 4,6 km 1. Albergue de Jesús y María, Calle Compañía, blisko katedry. 114 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 662 570 716 2. Albergue Casa Paderborn, Playa de Caparroso 6. 24 miejsca, 5, kuchnia. Tel. 660 631 656 Miasto znane z gonitwy byków z okazji święta San Fermín. Założone przez Rzymian w 74 r. pod nazwą Pompeyo Magno, od IX w. jest stolicą Navarry. Słynna calle Estafeta z doskonałymi barami tapas. Warte obejrzenia place Castillo i San José blisko katedry. Gotycka katedra Santa María, fronton neoklasycystyczny autorstwa Ventury Rodrígueza, wewnątrz grobowiec króla Carlosa III i jego żony Leonory. 13. Cizur Menor 1. Albergue de Cizur Menor. 27 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 618 098 698 2. Albergue Familia Roncal. 52 miejsca, 7, kuchnia. Tel. 948 18 38 85 Do Zariquiegui: 6,6 km Niewielka wioska, romaoski kościół parafialny San Miguel, odrestaurowany w 1989 r. W 1998 r. oddany Kawalerom maltaoskim. 14. Zariquiegui Do Utrega: 6,3 km 1. El albergue de Zariquiegui, C/ San Andrés 16. 16 miejsc, 10 ze śniadaniem, kuchenki mikrofalowe. Tel. 948 35 33 53
7 S t r o n a 15. Uterga W połowie drogi do Utergi Alto del Perdon (515 m npm.) z charakterystyczną rzeźbą blaszanych pielgrzymów. Do Muruzábal: 2,7 km 1. Albergue Camino del Perdón, Calle Mayor 57. 16 miejsc, 10, brak kuchni. Tel. 948 344 598 2. Albergue de peregrinos de Uterga, Calle Mayor s/n. 20 miejsc, 10, kuchnia. Kościół parafialny de la Asunción, otoczony oliwkami, gotycki, na portyku sceny z dzieciostwa Jezusa. 16. Muruzábal Do Obanos: 2 km Kościół parafialny San Esteban z elementami gotyckimi i barokowymi. Pałac w stylu barokowym z XVIII w. rodziny Pérez de Rada obecnie bodega Palacio de Muruzábal. Z Muruzábal Camino idzie prosto - do Obanos, ale można skręcid w lewo do Eunate ok. 2 km. Eunate to stojący samotnie niezwykły romaoski kościół na planie oktagonalnym pod wezwanie św. Maryi z Eunate. Podejrzewa się, że zbudowali go Templariusze, ale nadaje mu się także przeróżne znaczenia mistyczne. 17. Obanos Do Puente la Reina/Gares: 3 km 1. Albergue Usda, San Lorenzo 6. Blisko kościoła, 36 miejsc, 7, kuchnia. Tel. 67656 09 27 Na środku placu Fueros de Obamos, obok kościoła San Juan Bautista, łaczą się szlaki idące z Rocesvalles i Somport (Camino Aragones). Miejscowośd znana z urody jej ulic i domów, różnorodnej architektury z elementami gotyckimi. 18. Puente la Reina/Gares Do Maneru: 5 km 1. Albergue de los Padres Reparadores, Crucifijo 1. 100 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 948 340050 2. Albergue Jakue, Calle Irunbidea s/n. 38 miejsc, 8, kuchnia. Tel. 948 341017 3. Albergue Santiago Apostol, Paraje El Real. 100 miejsc, 8, brak kuchni. Tel. 94834 02 20
8 S t r o n a Miejscowośd swą nazwę zawdzięcza mostowi nad rzeką Arga, ufundowanemu przez królową Doñę Mayor, żonę króla Navarry Sancho III. Most, z sześcioma przęsłami i pięcioma podporami należy do najpiękniejszych na Camino. Kościół św. Jakuba (Iglesia de Santiago) z XII w. 19. Maneru Kościół parafialny San Pedro, neoklasycystyczny z XVIII w. Do Cirauqui: 3 km 20. Cirauqui 1. Albergue Maralotx de Cirauqui, Calle San Román 30. 28 miejsc, 10, brak kuchni. Tel. 678 635 208 Kościół San Román, gotycki z portykiem romaoskim z XIII w. 21. Lorca Do Lorca: 5,3 km Do Villatuerta: 5 km 1. Albergue de Lorca, Calle Mayor 40. 14 miejsc, 7, kuchnia. Tel. 948 54 11 90 2. Albergue la bodega del camino, C/ Placeta 8. 36 miejsc, 8, kuchnia, posiłki. Tel. 948 54 11 62 Kościół Santa Maria z romaoska absydą i gotycka nawą z 1209 r. 22. Villatuerta Do Estella/Lizarra: 4,2 km 1. Albergue de Villatuerta, C/ Rebote 5. 30 miejsc, 10, kuchnia. Tel. 948 53 60 95 Kościół parafialny, przy wejściu do wioski, gotycki, pod wezwaniem San Veremundo, patrona miejscowości.
9 S t r o n a 23. Estella/Lizarra Do Ayegui: 1,5 km 1. Hospital de Peregrinos, C/ La Rúa 50. Municypalne, 104 miejsca, 4, kuchnia. Tel. 948 550200 2. Albergue de ANFAS de Estella, C/ Cordeleros 7. 30 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 680459798 3. Albergue parroquial San Miguel, Mercado Viejo 18. 30 miejsc, donativo, kuchnia. Tel. 948 55 04 31 W 1090 r. decyzją króla Sancho Ramireza miasto zostało włączone do szlaku Camino. Interesujący romaoski kościół San Pedro de la Rúa z XII w. z portykiem wskazującym na artystyczne wpływy arabskie. Pałac królów Nawarry, naprzeciwko kościoła San Pedro, otoczony galerią arkad, na jednej z nich kapitel przedstawiający walkę Roldána i giganta Ferraguta. W pobliżu - muzeum malarza Gustavo de Maeztu. Przy wejściu do miejscowości kościół Santo Sepulcro, romaoski z elementami gotyckimi. 24. Ayegui Do Monasterio de Irache: 1,2 km 1. Albergue San Cipriano de Ayegui, C/ Polideportivo 3. Municypalne, 80 miejsc, 6, brak kuchni, posiłki. Tel. 948 55 43 11 2. Albergue Juvenil Oncineda, C/Monasterio de Irache. 120 miejsc, 12, kuchnia. Tel. 948 55 50 22 25. Monasterio de Irache Do Azqueta: 5 km Klasztor Irache z XI w. znany głównie z kraników umieszczonych w ścianie, z których z jednego płynie woda, a z drugiego wino (działa od 1991 r.; woda płynie zawsze, wino niekoniecznie). Niegdyś działało tu schronisko i uczelnia benedyktynów. W kościele dwa piękne wirydarze, jeden z nich w stylu plateresk, czerpiącym wiele motywów ze sztuki
10 S t r o n a mauretaoskiej. Muzeum wina; polecane jest (za Hemingwayem) różowe nawarrskie rosado. Obok kraników napis: Pielgrzymie, jeśli pragniesz dotrzed do Santiago w pełni sił witalnych, wypij to wspaniałe wino i wznieś toast za szczęście''. ''Zapraszamy chętnie do picia z umiarem, lecz by wino wziąd z sobą, wpierw musisz zapłacid.'' 26. Azqueta Do Villamayor de Monjardin 2 km. Bar, przy którym mieszka Pablo Sanz Zudaire zwany Pawełkiem od Kijów, który od 1986 r. przygotowuje i sprzedaje pielgrzymom kostury z drzewa orzechowego. 27. Villamayor de Monjardin Do Los Arcos: 13,3 km 1. Albergue parroquial Santa Cruz, c/ Santa María. Przy wejściu do wioski, 25 miejsc, donativo, kuchnia. 2. Albergue Hogar Monjardín. Na placu, naprzeciwko kościoła. 25 miejsc, 5, brak kuchni. Tel. 948 53 71 36 Władca Pampeluny, Sancho Garcés, odbił w roku 905 miasto i zamek nazywany San Esteban de Deyo z rąk muzułmaoskiej dynastii Banu Qasi. Zamek zaczął podupadad w XVI w., od kiedy Navarra weszła w skład Kastylii. Kościół San Andrés, romaoski (XII w.) odrestaurowany, z barokowym wejściem z XVIII w.; najcenniejszym skarbem jest srebrny krzyż, którego replika znajduje się w katedrze w Toruniu. 28. Los Arcos Do Sansol: 7 km 1. Albergue Isaac Santiago, C/ San Lázaro s/n. Municypalne, 72 miejsca, 4, kuchnia. Tel. 948 44 10 91 2. Albergue de la Fuente Casa de Austria, Travesía del Estanco 5. 48 miejsc, 6, kuchnia. Tel. 948 640797 3. Casa Alberdi, C/ Hortal 3. 22 miejsca, 8, brak kuchni. Tel. 948640764 Starożytne miasto, które po zawirowaniach historii odrodziło się jako znaczący punkt na drodze św. Jakuba. Kościół Santa María - budowę rozpoczęto w XII w, a zakooczono po licznych przeróbkach w XIX w.; prezentuje style: romaoski, gotycki, plateresk, barok aż do neoklasycystycznego. Figura Santa María de los Arcos, czarna z niebieskimi oczami. Puerta de Castilla dawna miejska brama główna umieszczona w resztkach średniowiecznych murów otaczających miasto. 29. Sansol Do Torres del Rio: 1 km 1. Albergue Arcadi y Nines, C/Taconera 10. 10 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 618 19 75 20 Miejscowośd położona zaledwie kilometr od Torres del Rio. Kościół San Zoilo, barokowy, z XVIII w. Blisko wieży dokonały punkt widokowy na następną miejscowośd.
11 S t r o n a 30. Torres del Rio Do Viana: 10 km 1. Albergue Casa Mariela, Plaza Padre Valeriano Ordóñez 6. 54 miejsca, 7, kuchnia. Tel. 948 64 84 33 2. Albergue casa Mari, Calle Casas nuevas 13. 26 miejsc, 6, kuchnia. Tel. 948648409 Kościół Santo Sepulcro jedna z pereł architektury na Camino, od 1931 r. uznawany za zabytek narodowy Hiszpanii. Romaoski (XII w.), oktagonalny, z ośmioma arkadami. Drewniany ołtarz z rzeźbą Chrystusa ukrzyżowanego. 31. Viana Do Logrono: 10,8 km 1. Albergue Parroquial de Viana, Plaza de los Fueros (koło kościoła Santa María). 15 miejsc, donativo, kuchnia. Tel. 948 64 50 37 2. Alberguería Andrés Muñoz, Calle Ruinas de San Pedro s/n. 54 miejsca, 6, kuchnia. Tel. 948 64 55 30 Miejscowośd założona przez Sancho El Fuerte w 1219 r. Ratusz z fasadą w stylu baroku francuskiego. Kościół Santa María, gotycki z 1250 r. W pobliżu pomnik Cezara Borgii. 32. Logroño Do Navarette: 5,3 km 1. Albergue de Peregrinos de Logroño, Rua Vieja 322, obok kościoła Santa Maria del Palacio i mostu (za mostem nad Ebro w prawo), 88 miejsc, 5, prowadzone przez Associacion Riojana de Amigos del Camino. Tel. 941239201 2. Albergue de Peregrinos Puerta del Revellín, Plaza Martínez Flamarique, 40 miejsc, 10, brak kuchni, możliwośd rezerwacji. Tel. 629170447 3. Albergue parroquial de la iglesia Santiago el Real, Calle Barriocepo, 6 (iglesia de Santiago el Real), czynne w lecie, donativo
12 S t r o n a Stolica regionu La Riocha, założona w 1095 r. W VI w. miasto zostało zniszczone przez wizygockiego króla Leowigilda, w VIII w. zostało zdobyte przez Maurów i nazwane Albaida (tzn. Biała). W latach 1609-1610 toczył się tu największy w historii proces czarownic, obejmujący kilka tysięcy Basków, zakooczony śmiercią kilkunastu osób, którego przebieg przyczynił się do zaprzestania tego typu oskarżeo w Hiszpanii. Konkatedra Santa María de la Redonda z XV w., przekształcona gruntownie w duchu baroku w XVIII w. Ołtarz główny z XVII w., Ukrzyżowanie przypisywane Michałowi Aniołowi. Kościół św. Bartłomieja (Iglesia de San Bartolomé), gotycki, z rzeźbionym portalem z przełomu XIV/XV w. ze scenami z życia patrona, uważany za najpiękniejszy w La Rioja. Kościół św. Jakuba (Iglesia de Santiago el Real), gotycki, z XVI w., z rzeźbą św. Jakuba - jako Santiago Matamoros - na barokowej fasadzie, autorstwa Juana de Roan (1602). Kościół Santa Maria del Palacio, ufundowany przez Alfonsa VII w 1130 r., romaoski, z gotyckimi sklepieniami i hełmem wieży o wysokości 45 m, zwanym "igłą" (la aguja). W centrum miasta fontanna (Fuente de la Gran Vía) z brązowymi postaciami królów związanych z miastem i regionem. Szlak, wychodząc z miasta, wiedzie ponad kilometr przez rejon przemysłowy, w pobliżu przedstawicielstwa Nissana skręca do parku San Miguel i przez tereny zielone idzie dalej, aż do strefy przyrodniczej la Grajera, założonej nad sporym zalewem z 1883 r. z licznymi miejscami do odpoczynku (5,7 km). Kilka kilometrów dalej metalowa siatka, na której pielgrzymi zostawiają krzyże przyniesione ze sobą, lub utworzone z tego, co pod ręką. Nieco dalej, na wzgórzu - ogromny blaszany pomnik byka. Szlak schodzi w dół i po przekroczeniu drogi AP-68, dociera do ruin dawnego szpitala dla pielgrzymów San Juan de Acre, ufundowanego w 1185 r. przez Maríę Ramírez. 33. Navarette Do Ventosa: 6 km 1. El Cantaro, Calle Herrerias 16, 16 miejsc, 10 (40 pokój 2-osobowy), kuchnia, pralnia, suszarnia. Tel. 941441180 2. Albergue Turistico Jacobus, Calle Santiago 1, 11 miejsc, 11, kuchnia, suszarnia. Tel. 659687193 3. Albergue Peregrinos Calle San Juan, 40 miejsc, 5, kuchnia, brak rezerwacji. Tel. 94144 0776
13 S t r o n a Miasteczko położone na wzgórzach Tedeón. XVI-wieczny kościół Wniebowzięcia. Przy wyjściu z miasta cmentarz z XIII-wiecznym romaoskim portalem, gdzie mają znajdowad się oryginalne drzwi z pielgrzymiego szpitala San Juan de Acre. Na murze cmentarza pamiątkowa płyta przypominająca belgijską rowerzystkę, Alice de Graemer, która w czasie pielgrzymki zginęła tam w 1986 r. Przed Ventosą, w Sotés, nieco w bok od szlaku (są wskazówki) - albergue umiejscowione w bodedze: Albergue Bodega Fernando J. Rodríguez, C/ Conde de Garay, 25 Sotés, 18 miejsc, 13 ze śniadaniem. Tel. 670 053 229 34. Ventosa Do Najera: 11,2 km 1. San Saturnino, 26 miejsc, 7, kuchnia, patio, nowe. Na miejscu sklepik m.inn. ze specjalnym Winem Pielgrzyma z niedalekiej winnicy. Niewielka wioska z górującym nad nią kościołem San Saturnino z VII w., poza nabożeostwami zamkniętym. Piękny widok na okolice. W pobliżu winnica Cooperativa Vitivinícola de Sotés. Dalej szlak przechodzi w pobliżu bodegi Vallformosa na płaskowyż San Anton, a później obok przekaźnika telefonii komórkowej na Poyo de Roldán, gdzie miała mied miejsce mityczna walka Rolanda i giganta Ferraguta. 35. Najera Do Azofra: 6,3 km 1. Albergue de Peregrinos La Juderia - Sancho III, Calle San Marcial 6, 10 miejsc, 10. Brak kuchni. Tel. 941361138 2. Albergue Municipal de Peregrinos, Plaza de Santiago, 60 miejsc, donativo, kuchnia, prawdopodobnie darmowy wstęp na basen pod drugiej stronie rzeki Najerilla. Tel. 941360405 Miasteczko położone obok rzymskiego zamku. Sanczo Wielki przekształcił je swego czasu na stolicę Nawarry i poprowadził przez nią szlak św. Jakuba. W mieście klasztor i kościół Santa María la Real założony w 1052 r, obecny stan pochodzi z XV i XVI w. W trzynawowej świątyni liczne tumby królów Navarry, Castilli y León i Diego Lópeza de Haro, założyciela Bilbao. 36. Azofra Do Cirinuela: 10,3 km 1. Albergue Municipal de Peregrinos de Azofra, Calle Las Parras, 7, 60 miejsc, 6, kuchnia. Tel. 941 37 90 49 2. Albergue de peregrinos parroquial Herbet Simón, Calle del Sol (obok kościoła), 16 miejsc, 3, brak kuchni. Tel. 941379057 3. Albergue Roland Kalle (La Fuente), Plaza de España 1, 12 miejsc, bez kuchni, 4. Tel. 941379096
14 S t r o n a Azofra to rolnicza wioska rozciągająca się na żyznych terenach w dolinie rzeki Tuerto. Już w 1168 r. istniał tu szpital i cmentarz dla pielgrzymów. Kościół parafialny z XVII w. nosi wezwanie Nuestra Señora de los Ángeles. Kilka kilometrów od wioski znajduje się klasztor Monasterio de Yuso, w którym przechowuje się pochodzący z X w. rękopis św. Augustyna Glosas Emilianenses, z pierwszym zdaniem napisanym po kastylijsku. Klasztor ten jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na trasie do następnej miejscowości (ok. 10 km) szlak mija źródło rzymskie i kolumnę z XVI w. symbolizującą sprawiedliwośd, a w koocu luksusowy klub golfowy i nowo wybudowane osiedle. 37. Cirueña Do St. Domingo de la Calzada: 6,7 km 1. Albergue Virgen de Guadalupem, Calle Barrio Alto 1, 14 miejsc, 10. Brak kuchni. Tel. 638 92 40 69 2. Albergue privado San Millán, Calle Real 110, brak kuchni, donativo, słabe warunki. Tel. 606 639 849 38. Santo Domingo de la Calzada Do Granon: 7,8 km 1. Casa del Santo, Callie Mayor, 38 bajo. 72 miejsca, donativo, kuchnia. Tel. 941 343390 2. Albergue de peregrinos de la Abadía Cisterciense Nuestra Sra. de la Anunciación, Calle Mayor 29, 33 miejsca, donativo, kuchnia. Prawdopodobnie najstarsze (od 1556 r.) funkcjonujące bez przerwy schronisko na Camino. Proste warunki. Tel. 941340700 Miasteczko zostało założone przez św. Dominika w 1044 r. który budował nie tylko mosty, ale i drogi ułatwiające pielgrzymom wędrówkę, stąd określenie de la Calzada (od dróg). W katedrze, gdzie znajduje się jego grobowiec (w stylu gotyckim), można zobaczyd klatkę z
15 S t r o n a żywym kogutem i kurką, umieszczonymi tam na pamiątkę cudu, jaki miał się wydarzyd za wstawiennictwem świętego. Luksusowy hotel obok katedry - Parador, zachowuje wiele akcentów średniowiecznego schroniska dla pielgrzymów. Wyjście z miasteczka oznakowane muszlami na ulicach za mostem nad rzeką Oja szlak idzie tuż obok drogi asfaltowej w kierunku Grañón. Kilkanaście kilometrów na północ od Santo Domingo znajduje się miejscowośd Haro, która jest stolicą winiarskiej La Riochy. Starówka pełna jest tawern i restauracji, a wiele bodeg organizuje wycieczki po winnicach i degustacje. Lokalne święto wina (Batalla del Vino) odbywa się tam 29 czerwca (świętujący nie tylko piją, ale i oblewają się winem). 39. Grañón Do Redecilla del Camino: 4,3 km 1. Albergue parroquial San Juan Bautista, 16 miejsc, donativo, w dzwonnicy kościoła, kuchnia. Proste warunki. Wielu pielgrzymów podkreśla niezwykłą a nawet magiczną atmosferę tego miejsca. 2. Albergue juvenil de Carrasguedo (przy wyjściu z miasta), 40 miejsc, 6, brak kuchni.tel. 941 746 000 Ostatnie miasteczko w Riocha. Kościół parafialny z XIV w, poświęcony Janowi Chrzcicielowi (San Juan Bautista), kaplica Nuestra Señora de Carrasquedo. 40. Redecilla del Camino Do Castildelgado: 1,9 km Albergues 1. Albergue municipal San Lázaro, Calle Mayor, 24, naprzeciw kościoła. 46 miejsc, donativo, kuchnia. Tel. 947 58 02 83 Kościół Virgen de la Calle ukooczony w XVII i XVIII wieku. Romaoska chrzcielnica z XII w. Przy wejściu do miasta informacja turystyczna, kolumna sprawiedliwości i miejsce na postój - fontanna i ławeczki.
16 S t r o n a 41. Castildelgado 1. Hostal w kierunku drogi do Logroño. Tel. 947 588 063 Do Villoria de la Riocha: 2,1 km Kościół parafialny San Pedro - XVI w., obraz Maryi z Dzieciątkiem z XIII w, płyta nagrobna Francisco Delgado, biskupa Lugo i Jaen oraz arcybiskupa Burgos. Kaplica Santa Maria la Real del Campo. 42. Viloria de la Riocha Do Villamayor del Rio: 3,6 km 1. Acacio & Orietta, Calle Nueva 6, 12 miejsc, 5, kuchnia. Tel. 947585220 2. Roser y Joan, 20 miejsc, 6. Tel. 646 364 037 W tej miejscowości w roku 1020 urodził się Santo Domingo de la Calzada. Za kościołem miejsce na odpoczynek. 43. Villamayor del Río Do Belorado: 5,3 km 1. Albergue San Luis de Francia, Carretera de Quintanilla, 52 miejsca, 7. Tel. 659967967 Przy wejściu park z miejscem do odpoczynku. Kościół de la Virgen de la Calle, z chrzcielnicą z XII w. 44. Belorado Do Tosantos: 5,2 km 1. Albergue A Santiago, Camino Redoña, 98 miejsc, 5-10, kuchnia, wszelkie udogodnienia, basen, nowoczesne. Tel. 677 811 847 2. Refugio Parroquial de Belorado, Barrio de El Corro, 24 miejsca, donativo. Tel. 947 58 00 85 3. Cuatro Cantones, Hipólito López Bernal 10, 60 miejsc, 5, kuchnia i grill, basen, blisko rynku. Tel. 696 427 707 4. Albergue de peregrinos Caminante, Mayor 36, 22 miejsca, 5, brak kuchni, na miejscu menu de peregrinos. Tel. 656 873 927 5. Albergue privado El Corro, C/ Mayor 68, 40 miejsc, 10, kuchnia. Tel. 670 691 173 Przepiękne średniowieczne miasteczko o rzymskich korzeniach położone nad rzeką Tirón. W IX w. było częścią łaocucha granicznych fortec Kastylii. Na wzgórzu pozostałości zamku z X w. W XII w. Alfonso I Aragooski ustanowił dla miejscowości prawa i wioska stała się ważnym średniowiecznym miastem. Kościoły: Santa Maria (interesujące rzeźby, kaplica św. Jakuba), kaplica de Nuestra Señora de Belén z wystrojem średniowiecznego schroniska
17 S t r o n a dla pielgrzymów. Convento de San Francisco z 1250 r. obecnie przekształcone w centrum handlowe. Ciekawy rynek miejski i most skonstruowany jeszcze przez obu lokalnych świętych - Juana de Ortega i Santo Domingo de la Calzada. 45. Tosantos Do Villambista: 2,1 km 1. Albergue Parroquial de Tosantos San Francisco de Asís, C/ Santa Marina (obok szosy do Burgos). 30 miejsc, donativo, kuchnia. Pielgrzymi podkreślają znakomitą atmosferę tego schroniska. Tel. 947 58 00 85 Na wzgórzu nad miejscowością wykuta w skale, niezwykła kaplica Nuestra Señora de la Peña. W środku ołtarz poświęcony Dzieciątku Jezus (ok. XII w.). Kościół parafialny pod wezwaniem świętego Estebana. 46. Villambistia Do Espinosa del Campo: 2 km 1. Albergue de San Roque, Plaza Mayor. 20 miejsc, 6, kuchnia. Tel. 947 58 20 44 XVII - wieczny kościół San Esteban (jedna nawa, w prezbiterium obrazy św. Sebastiana, kilka renesansowych ołtarzy) oraz, z XVIII w. kaplica San Roque (żeby tam dotrzed trzeba przejśd przez mały mostek nad rzeką Ranaza; kilka renesansowych ołtarzy). 47. Espinosa del Camino Do Villafranca Montes de Oca: 3,7 km 1. Albergue La Campana de Espinosa del Camino. 10 miejsc, 12 z kolacją. Brak kuchni. Tel. 678 47 93 61 Kościół de la Assuncion de Nuestra Senora - XVI - wieczny, na kształcie krzyża łacioskiego, zbudowany w stylu renesansowym. W mieście wiele budynków o charakterystycznej dla tego regionu architekturze. Camino zaczyna wspinad się na wzgórza Montes de Oca. Przy trasie ruiny monastyru św. Feliksa z VI w. bodajże najstarszy zabytek na szlaku. 48. Villafranca Montes de Oca Do San Juan de Ortega: 12 km 1. Albergue de Villafranca Montes de Oca, C/ Mayor s/n. 60 miejsc, 6, municypalne, kuchnia. Tel. 947 582 124 2. Albergue San Antón Abad, C/ Hospital 4, przy hotelu o tej samej nazwie (blisko starożytnego schroniska dla pielgrzymów). 18 miejsc, 10, pokój 2-osobowy 40. Kuchnia. Tel. 947 58 21 50
18 S t r o n a Dawne schronisko dla pielgrzymów San Antonio Abad z XIV w., ufundowane przez Juanę Manuelę - królową Kastylii. Kilka kilometrów dalej kaplica Nuestra Señora de Oca. Camino pnie się przez jakiś czas ostro w górę. 49. San Juan de Ortega Do Ages: 3,8 km 1. Albergue de San Juan Ortega. 58 miejsc, 7. Wspólna kolacja z wodnistą zupą czosnkową. Proste warunki. Brak kuchni. Bar obok. Tel. 947 56 04 38 Miejsce pochówku św. Juana de Ortegi urodzonego w 1080 r. w Quintanaortuño, pomocnika św. Dominika w budowie mostów, kościołów i szpitali dla pielgrzymów. Kościół z XII w. (dobudowy i przebudowy z XIII i XV w.) z trzema apsydami i gotyckim baldachimem nad tumbą świętego, z sześcioma kwasorytami przedstawiającymi sceny z jego życia. W okresach równonocy w kościele następuje Cud Światła - o godzinie 17 promieo słoneczny oświetla kaplicę Zwiastowania; w tym momencie Maryja wygląda tak, jakby zwracała się do światła, a nie do anioła Gabriela. Klasztor, w którym mieści się albergue ufundowany został przez Ortegę. Miejscowy proboszcz Jose Maria Alonso Narroquin jest jedną z osób, które przyczyniły się do odrodzenia Camino. Kilka kilometrów za sanktuarium Camino rozdziela się. Mniej uczęszczana droga prowadzi do Burgos przez Santovenia de Oca - do Burgos tą trasą jest 23,7 km. Druga droga prowadzi przeważnie przez tereny związane ze świętym Jakubem - do Burgos 27,6 km. 50. Ages Do Atapuerca: 3,1 km 1. Albergue Privado San Rafael, Calle Paralelo Del Medio 19, przy barze, 48 miejsc, 7. Brak kuchni. Tel. 947430392 2. Casa de acogida de peregrinos Casa Caracol, Calle. La Iglesia 4, 7 miejsc, donativo. Brak kuchni. Tel. 947430413 3. Albergue El Pajar de Agés, C/ Paralela del Medio 12. 38 miejsc, 10 ze sniadaniem. Kuchnia. Tel. 947 400 629
19 S t r o n a Mała wioska podarowana Santa Marii la Real de Najera przez króla Garcia de Navarra w 1052 r. Kościół de Santa Eulalia de Merida (XVI w.). Tradycja mówi, że wnętrzności króla Garcii de Navarra, zabitego przez Fernanda I Kastylijskiego w bitwie pod Atapuercą zostały ukryte pod wielką kamienną płytą w wejściu do kościoła. Kaplica de Nuestra Senora del Rebollar o Robledal (XVIII w.) przy wejściu do wioski, w prezbiterium znajduje się figura Matki Bożej z Dzieciątkiem. 51. Atapuerca Do Villalval: 4,7 km 1. Centro turístico El Peregrino, C/ Carretera nº 105. 36 miejsc, 7, kuchnia. Tel. 661 58 08 82 Miasteczko, a dokładniej pobliskie wykopaliska, wpisane na listę światowego dziedzictwa ludzkości UNESCO, zyskały sławę po odkryciu tutaj ogromnej ilości paleolitycznych szczątków człowieka sprzed 800 tys. lat. Na tym miejscu utworzono skansen archeologiczny. W pobliżu - menhir (między Ages i Atapuercą) i pamiątki po bitwie, jaka tu miała miejsce w 1054 r. między wojskami króla Kastylii Fernando I i jego brata, króla Navarry, Garcíi III, który poległ w walce. Miejsce to upamiętnia obelisk. Kościół San Martin (XV i XVI w.) - kombinacja gotyku i renesansu, góruje nad wioską na niewielkim pagórku. Za miejscowością dosyd ostre podejście na górujące nad wioską wzgórze. Droga do Olmos Atapuerca, gdzie także jest albergue (Albergue de Olmos de Atapuerca, Calle La Iglesia. 32 miejsca, 6. Kuchnia. Tel. 947430444), prowadzi prosto, cały czas asfaltową szosą. Za wapiennymi wzniesieniami za Atapuercą, niedaleko za kamieniołomem z masztem z nadajnikiem, jest możliwośd wyboru jednego z z dwóch szlaków: 1. Południowa droga opracowana i rozwinięta przez Amigos del Camino de Santiago de Burgos unika głównych dróg. Przechodzi ona przez wioski: Villalval (wspaniała rzymska fontanna 30 m od camino), Cardanuela, Orbaneja i Villafria 2. Północna droga, 1,5 km krótsza, biegnie przez pola kukurydzy. Nie ma tam żadnych wiosek. Te dwie drogi spotykają się przed wiaduktem nad autostradą obok koszar wojskowych. Tu znów są dwie opcje: 1. W Villafria trzeba przejśd przez tory kolejowe łączące Madryt i Irun. Dalej idzie się 8 km do centrum Burgos wzdłuż głównej drogi N1. Cały czas idzie się chodnikiem. Należy zwrócid uwagę na istotne skręcenie w prawo przed skrzyżowaniem po około 5 km (wysoki budynek ze znakiem Telefonica); w przeciwnym razie zgubimy żółte strzałki prowadzące przez centrum i do albergue. 2. Aby wybrad alternatywną drogę skręcamy w lewo zaraz po przejściu wiaduktu obok koszar. Mało malownicza i mało interesująca trasa, ale zdecydowanie spokojniejsza.
20 S t r o n a 52. Villalwal Do Cardeñuela-Riopico: 1,5 km Niektóre przewodniki podają, że w miejscowości jest albergue, brak jednak jakichkolwiek danych. 53. Cardeñuela-Riopico Do Orbaneja: 2,1 km Albergue 1. Albergue municipal, Calle Santa Eulalia, 16 miejsc, 3, kuchnia. Tel. 947430911 Wioska położona w dolinie rzeki Pico. Kościół de Santa Eulalia de Merida - renesansowy front, ze wspaniałą pietą i dzwonnicą z ogromnymi dzwonami. 54. Orbaneja Riopico Do Villafria: 5,1 km W wiosce nie ma albergue. Można z niej dostrzec Burgos. Warto zobaczyd kościół San Millan Abad - na wzgórzu, prosta struktura, interesująca rzeźba San Roque ubranego w tradycyjny pielgrzymi strój. W pobliżu znajduje się też kaplica de la Inmacuada. 55. Villafria Do Burgos: 7,4 km Kolejna wioska bez noclegów. Podarowana przez Alfonso IV dla San Pedro de Cardena w 931 r. pod nazwą Villa Frida. Tutaj łączą się dwie drogi: Camino Frances oraz Ruta de Bayona do Burgos. Kościół San Esteban - przebudowany w XVI w., z zachowanym barokowym ołtarzem. Niedaleko kościoła fontanna z ciekawym wykooczeniem w kształcie piramidy. 56. Burgos Do Tardajos: 12 km 1. Albergue Municipal de Burgos, C/ Fernán González 28, nowe, nowoczesne, z tyłu katedry, 145 miejsc, 3, bez kuchni, Internet. Tel. 947 460922
21 S t r o n a 2. Albergue Divina Pastora, C/ Lain Calvo 10, 18 miejsc, donativo, bez kuchni. Tel. 947 20 79 52 3. Casa de Peregrinos Emaús, C/ de San Pedro de Cardeña, przy parafii San José Obrero, 16 miejsc, donativo, brak kuchni. 4. Albergue Juvenil Gil de Siloe, Avda. Cantabria, 121 miejsc, brak kuchni. Tel. 947220362 Jedna z najważniejszych miejscowości na Camino. Burgos zostało założone w 884 r. przez Diego Rodrígueza Porcelos. Jako stolica regionu mocno rozwinęła się w XV i XVI w., za sprawą rozwiniętego handlu wełną. Katedra de Santa Maria - niezwykła budowla gotycka, której budowę rozpoczęto w 1221 r. i kontynuowano przez trzy stulecia. Fundatorem był król Alfonso X i biskup Mauricio. Jest to budowla trzynawowa, z szeregiem interesujących kaplic i przepiękną renesansową kopułą o wysokości 84 m. Do świątyni wiodą cztery bogato rzeźbione wejścia. Wewnątrz grobowiec Cyda. Zabytek znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Hospital de San Juan - zachował się jedynie XV-wieczny front, założony w 1085 r; szczycił się prestiżową apteką, dziś znajduje się tu dom kultury. Hospital del Rey (XII w.), schronisko założone przez Alfonso VIII jako własnośd przełożonych klasztoru w Las Huealgas, jedno z najważniejszych schronisk w dawnych czasach na Camino, dziś mieści się tu uniwersytet. Kościół San Gil z XIII-XV w., interesujący ołtarz datowany na XV i XVI w. Kościół de San Nicolas de Bari (XV w.), ciekawe grobowce, wart zauważenia główny ołtarz, zrobiony z kamienia przez Francisco de Colonia, datowany na XVI w. Łuk triumfalny Arco de Santa Maria z XVI w. swego czasu był jednym z najważniejszych punktów, przez które docierało się do miasta. Kościół de San Lesmes, ołtarz z XVI w. i ciekawe obrazy; znajdują się tam szczątki francuskiego patrona miasta. Capilla de San Amaro (XVII w.), zawiera grobowiec San Amaro - francuskiego pielgrzyma, który pomagał ludziom w Hospital del Rey. Cartuja de Miraflores - XV-wieczny gotycki budynek z pięknymi grobowcami króla Juana II, jego żony Isabeli Portugalskiej i księcia Don Alfonso, wykonane przez Gil de Siloe. Klasztor Cystersów z XII-XIII wieku (Monasterio de las Huelgas), wzniesiony przez króla Alfonso VIII i jego żonę. Piękne krużganki, ołtarze, ryciny, rzeźby i dziedzioce, w kaplicy św. Jakuba rzeźba świętego z mieczem w prawej dłoni. 57. Tardajos Do Rabe de las Calzadas: 2 km 1. Albergue de Tardajos, C/ Asunción. 22 miejsca, donativo, brak kuchni. Tel. 947 45 11 89 Miejscowośd zbudowana przy rzymskiej jeszcze drodze. Kościół de Santa Maria - XIII-XVI w., i starszy św. Magdaleny. Residencia de Ancianos (dawne seminarium ojców Paulinów), kamienny krzyż z XVII w. przed wejściem do miasta, średniowieczny most Puente del Arzobispo, przebudowany w XVII w. W centrum miejsce na odpoczynek.
22 S t r o n a 58. Rabe de las Calzadas Do Hornillos del Camino: 7,7 km 1. Hospital de Peregrinos Santa Marina y Santiago, Plaza Francisco Ribera 6. 58 miejsc, 6, brak kuchni. Tel. 607 664 122 2. Albergue Liberanos Domine, Plaza Francisco Riberas 2. 24 miejsca, 8. Brak kuchni. Tel.695 11 69 01 3. Virgen de la Guia, Calle Caballeros 12, 22 miejsca, 6, brak kuchni. Tel. 947451341 Malutka wioska, w której dominującym budynkiem jest kościół parafialny Santa Maria. Warta zauważenia w zachodniej części miejscowości jest kaplica z interesującym obrazem Nuestra Señora del Monasterio. 59. Hornillos del Camino Do Arroyo San Bol: 5,9 km 1. Albergue de Hornillos, Plaza de la Iglesia. 32 miejsca, 4, kuchnia. Sympatyczne. Tel. 947 47 12 20 Mała wioska ściśle związana z Camino, rozciągająca się wzdłuż jedynej ulicy Calle Real. Gotycki kościół parafialny pod wezwaniem Santa María przy którym znajduje się albergue. Przed wejściem do miejscowości pozostałości malaterii leprozorium San Lázaro. 60. Arroyo San Bol Do Hontanas: 4,7 km Alberge: 1. Albergue Arroyo de San Bol. Właściwie refugio proste schronisko bez wygód. 20 miejsc na materacach, donativo. Poczęstunek. Toaleta na zewnątrz, brak prysznicy. Świece. Rewelacyjna atmosfera. Tel. 699 04 36 04
23 S t r o n a 5 km za Hornillos około 100 m w lewo od Camino. Było to pierwotnie miejsce kolonii trędowatych z XIV w. Refugio położone jest w pobliżu pozostałości po konwencie i szpitalu de San Baudillo, należącego do zakonu San Anton. Leczeni byli w nim pielgrzymi cierpiący z powodu Fuego de San Anton (ognie San Anton), średniowiecznej choroby podobnej do trądu. Budynek był używany w latach 1146 1791. Poniżej refugio źródełko, które ma mied działanie lecznicze. Pielgrzymi, którzy obmyją w nim stopy nie będą mieli później z nimi żadnych problemów na Camino. Ci, którzy to zrobili, twierdzą, że działa. 61. Hontanas Do Castrojeriz: 8,6 km 1. Mesón Albergue El Puntido, Calle La Iglesia 6. 34 miejsca, 5. 25 pokój dwuosobowy. Brak kuchni. Tel. 947 37 85 97 2. Albergue de Hontanas, Calle Real, nº 26. 55 miejsc, 5. Kuchnia. Tel. 947 37 74 36 Leżąca w dolinie wieś słynąca z wielu źródeł i fontann. Budynek "Mesón de los franceses" pozostałośd średniowiecznego szpitala dla pielgrzymów. Kościół de la Inmaculada z XIV w. W połowie drogi między Hontanas a Castrojeriz znajduje się Convento de San Anton - imponujące ruiny klasztoru zakonu San Anton, założonego w XII w; szlak przechodzi pod jednym z łuków kościoła. W pozostałościach konwentu proste refugio bez wygód z kilkunastoma miejscami, donativo. 62. Castrojeriz Do Itero del Castillo: 8,1 km 1. Albergue de Castrojeriz (El Camping), Calle virgen del manzano s/n. 40 miejsc, 6, brak kuchni. Tel. 947 37 72 55 2. Albergue de peregrinos Casa Nostra, Calle Real de Oriente 54. 26 miejsc, 7,5 ze śniadaniem, kuchnia. Tel. 947 37 74 93 3. Refugio Tradicional de Castrojeriz, C/ Cordón. 28 miejsc, donativo, brak kuchni. Tel. 947377113 4. San Esteban, Plaza Mayor. 26 miejsc, donativo, brak kuchni. Tel. 947378546 Miasteczko, założone w czasach rzymskich lub też wizygockich, związane było od zawsze z antyczną twierdzą górującą nad okolicą, która odegrała ważną rolę w historii Castylii. Najstarsza częśd miasta rozciąga się wzdłuż długiego na kilometr fragmentu Camino, przeznaczonego tylko dla pieszych. Colegiata de Santa María del Manzano z 1214 r. ufundowana przez Berenguelę la Grande, królową Castilla y León, jest interesującym przykładem monumentalnej budowli romaoskiej, jej barokowy ołtarz z XVIII w. wykonał Antón Raphael Mengs, na ścianach jedna z najważniejszych w regionie polichromii maryjnych z XII w. Natomiast w kościele Santo Domingo mieści się muzeum parafialne, gdzie można zobaczyd gobeliny z XIV w. Specjalnością kulinarną Castrojeriz są ciastka w kształcie muszli.
24 S t r o n a 63. Itero del Castillo Do Itero de la Vega: 3,4 km 1. Albergue de Itero del Castillo, Plaza del Ayuntamiento. 12 miejsc, donativo, brak kuchni. Tel. 947 37 73 57 Kilometr przed Itero de la Vega, przed długim, romaoskim (z XI w.) mostem nad rzeką Pisuerga znajduje się dosyd duża XIII w. kaplica św. Mikołaja (San Nicolas). Przystosowana przez wolontariuszy z Włoch (Confraternitá di San Jacopo di Perugia) służy jako proste schronienie dla pielgrzymów; brak prądu, toalety i prysznice na zewnątrz. Bardzo nastrojowe. 64. Itero de la Vega Do Boadilla del Camino: 8,1 km 1. Albergue de Itero (Antiguo La Posada), C/ Santa Ana 3. 18 miejsc, 5-7, kuchnia. Tel. 979 15 17 81 2. Albergue Municipal, Plaza de la Iglesia, naprzeciwko huśtawek. 20 miejsc, donativo, brak kuchni. Tel. 979 15 18 26 3. Nowe albergue przy wejściu do wioski. Ok. 30 miejsc, 7, brak kuchni, bar. Zabytki: kościół San Pedro z XVI w., elementy gotyckie, w środku interesujące grobowce, Rollo de Justicia - kolumna sprawiedliwości z XVI w., usytuowana na głównym placu, symbolizowała niezależnośd i jurysdykcję władców Castrojeriz. 65. Boadilla del Camino Do Fromista: 6,6 km 1. Albergue de Boadilla del Camino, Calle escuelas. 12 miejsc, 3, brak kuchni. Tel. 979 81 07 76 2. En el Camino, Plaza El Rollo, wejście przez dom wiejski. 48 miejsc, 5, bar na miejscu, basenik. Znakomite. Tel. 979 81 02 84. 3. Albergue Putzu, Camino de Santiago 9. 16 miejsc, 7, kuchnia
25 S t r o n a Przed wiekami miejscowośd liczyła ponad 1300 mieszkaoców (obecnie 215) i miała trzy kościoły. Na placu za kościołem Santa María (XV-XVI w. chrzcielnica renesansowa) największa w Kastylii kolumna sprawiedliwości z XV w. 66. Fromista Do Poblacion de Campos: 4 km 1. Albergue Canal de Castilla, C/ La Estación. 40 miejsc, 7, brak kuchni (restauracja). Tel. 979 81 01 93 2. Albergue de Frómista, Plaza de San Martín. 56 miejsc, 7. Kuchnia. Tel. 686 579 702 3. Albergue Estrella del Camino, Avenida del ejército español (naprzeciwko centrum medycznego). 34 miejsca, 7, kuchnia. Tel. 979 81 00 5 Małe miasteczko z jednym z najwspanialszych romaoskich kościołów w Hiszpanii - San Martin. Zbudowany w 1066 r., odrestaurowany ok. 1900 r. 315 rzeźbionych figurek (zwierzęta, ludzie, potwory, kwiaty itp.) wokół dachu kościoła. Wewnątrz drewniane statuetki San Martin i Santiago. Inne kościoły: San Pedro z XV w., w części muzeum sztuki religijnej, późnogotycka Nuestra Senora del Castillo. Przy wejściu do miejscowości XVIII w. Canal de Castilla z pięcioma śluzami. 67. Población de Campos Do Revenga de Campos: 3,7 km 1. Albergue de Población de Campos, Paseo del Cementerio. 20 miejsc, 3. Klucze u hostalery nieopodal w informacji turystycznej. Tel. 979 81 10 99 W wiosce zostały ślady Zakonu Maltaoskiego. Zobaczyd można kaplicę de San Miguel z XIII w., romaoską budowlę z gotyckim frontem, kościół parafialny św. Magdaleny z XVI w., trzynawowy, barokowy, zbudowany z kamienia i cegły. Kaplica Nuestra Senora del Soccoro z XIII w. w niej obraz Matki Bożej z XIII w. Albergue lubiane przez pielgrzymów niemieckojęzycznych.
26 S t r o n a Z Poblacion do Villalcazar prowadzą dwie drogi: jedna wzdłuż rzeki, druga wzdłuż głównej drogi. Obydwie są oznakowane. 68. Revenga de Campos Do Villacalcazar de Sirga: 6,3 km W jednym ze szlacheckich domów mieszkał tu niegdyś król Carlos V. Zobaczyd można kościół San Lorenzo z XII w., jednonawowy z ciekawym ołtarzem pochodzącym z XVIII w. Za wioską znajduje się miejsce na odpoczynek. Natomiast przy wejściu do wioski interesująca Area de Interpretacion de la Naturaleza gdzie znaleźd można gatunki roślin charakterystycznych dla Camino. 69. Villarmentero de Campos 1. Albergue de peregrinos privado, Calle Jose Antonio 2, 24 miejsca, 10, kuchnia. Tel. 629178543 Maleoka wioska znana głównie z relikwii św. Marcina z Tours. Kościół pod jego wezwaniem z XV w., jednonawowy, ciekawy ołtarz. Za wioską znajduje się przyjemne miejsce na odpoczynek. 70. Villalcazar de Sirga Do Carrion de los Condes: 5,6 km 1. Albergue Villalcázar de Sirga, Plaza del Peregrino. 20 miejsc, donativo, brak kuchni. Tel. 979 88 80 41 1. Albergue Privado de Villalcázar de Sirga, przy wyjściu z miejscowości. 26 miejsc, 7, Brak kuchni. Miejscowośd popularnie znana jako Villasirga. Swoje istnienie zawdzięcza templariuszom. Głównym zabytkiem jest ich imponujący kościół forteca Santa María de la Blanca (XIII w.). Trzynawowa konstrukcja z wielkim portykiem, wewnątrz obraz Maryi, któremu Alfons X dedykował niektóre swoje pieśni. 71. Carrión de los Condes Do Callzadilla de la Cueza: 17,1 km 1. Monasterio de Santa Clara, Calle de Santa Clara 1. 30 miejsc, 6, kuchnia. Tel. 979 88 08 37 2. Albergue Parroquial de Santa María, blisko kościoła Iglesia de Santa María. 52 miejsca, 5, brak kuchni. Tel. 979 88 07 68 3. Albergue Espíritu Santo, Plaza de San Juan 4. 25 miejsc, 6, brak kuchni. Tel. 979 88 00 52 4. Albergue Juvenil de Carrion de los Condes, Plaza Padre Marcelino. 170 miejsc, cena brak danych, bez kuchni. Tel. 979881063
27 S t r o n a Najważniejsze miasto Camino w Tierra de Campos. Było niegdyś rezydencją królów i stolicą sławnego hrabstwa rządzonego przez rodzinę Beni-Gómez, rywalizującą z Cydem. W średniowieczu liczyło 12 tyś. mieszkaoców (obecnie 2530) miało 12 kościołów i 12 schronisk. Wśród zabytków wyróżniają się: kościół Santa Maria del Camino z XII w., z romaoskim portykiem i gotyckimi rzeźbami, kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła (San Andrés Apóstol), nazywany katedrą miasta, zaprojektowany przez Rodrigo Gil de Hontañón; kościół Santiago z XII w. w którym od 1993 r. mieści się muzeum sakralne na fryzie 24 figury oficjeli oraz dwunastu apostołów i Jezusa Pantokratora, jest to jeden z najbardziej reprezentatywnych przykładów romaoskiej rzeźby; klasztor San Zoilo, założony w XI w. jego kościół ma piękny romaoski portal; klasztor karmelicki Trójcy Świętej (Santísima Trinidad) z kaplicą z dziełami Víctoria de los Ríos. Pięddziesiąt metrów od Plaza Mayor ładne miejsce do odpoczynku - Park El Eden. Za Carrion de los Condes możliwośd wyboru jednej z dwóch dróg: 1. Pierwsza prowadzi do Calzadilla de la Cueza, praktycznie cały czas polną drogą, daleko od drogi N-120 i omija wszystkie wioski. Ważne jest zaopatrzyd się w Carrion w jedzenie i picie, gdyż przez 17 km nie ma żadnego sklepu ani baru. Tą drogą do Sahagun jest 39,5 km. 2. Druga droga prowadzi wzdłuż N-120 przez kolejne wioski: Carrion -> 13km -> Cervatos de la Cueza -> 8km -> San Roman de la Cuba -> 3km -> Pozo de Urama -> 6km -> Villada (większe miasto, refugio, bary, restauracje, hostal, informacja turystyczna) -> 2km -> Pozuelos del Rey -> 6km -> Grajal de Campos -> 5.2km -> Sahagun. Tym szlakiem z Carrion do Sahagun jest 43,2 km.
28 S t r o n a 72. Calzadilla de la Cueza Do Ledigos: 6,7 km 1. Albergue de peregrinos de Calzadilla, na koocu głównej ulicy. 80 miejsc, 6, brak kuchni. Tel. 979883163 Miejscowośd, otoczona przez rzeki Cueza i San Miguel, ma liczne pozostałości rzymskie, zwłaszcza Vía Aquitania istniejącą dużo wcześniej niż powstał Szlak Jakubowy. W kościele parafialnym San Martín interesujący ołtarz z XVI w. pochodzący ze średniowiecznego klasztoru Santa María de la Tiendas - dużego opactwa i szpitala Kawalerów Zakonu Jakubowego (Caballeros de la Orden de Santiago). 73. Ledigos Do Terradillos de los Templarios: 3,5 km 1. El Palomar, C/ Ronda de Abajo. 52 miejsca, 5, kuchnia. Tel. 979 88 36 05 Mała wioska (130 mieszkaoców) z ceglanymi ogrodzeniami. Kościół parafialny poświęcony św. Jakubowi z różnymi przedstawieniami świętego jako pielgrzyma, pogromcy Maurów i apostoła. W okolicy ceglane, okrągłe i prostokątne gołębniki, z których słynie ten rejon. 74. Terradillos de los Templarios Do: Moratinos: 3,1 km 1. Albergue de Terradillo de los Templarios (Jaques de Molay), C/ Iglesia. 50 miejsc, 7, posiłki na miejscu, brak kuchni. Tel. 979 88 36 79 1. Albergue Los Templarios Carretera de Burgos s/n. 52 miejsca, 7. Brak kuchni. Bar na miejscu. Tel. 667 25 22 79 Wioska była własnością templariuszy podległych Villálcazar de Sirga. Legenda głosi, że ostatni książę zakonu ukrył tu gęś znoszącą złote jajka. Kościół San Pedro - skromny, ceglany, jednonawowy, interesujący krucyfiks z XIII w., gotycki obraz Chrystusa na krzyżu datowany na XVI w. 75. Moratinos Do San Nicolas del Real Camino: 2,1 km 1. W kwietniu 2010 r. włoskie stowarzyszenie Confraternity of St. James of Brescia zamierzało otworzyd w wiosce schronisko dla 50 pielgrzymów. O miejscowości wspominano w dokumentach Sahagun już w 955 r. Główna ulica nosi nazwę Calle Real albo też Calzada Francesa (Droga Francuska). Kościół św. Tomasza, ceglany, jednonawowy, z płaskim sufitem i obniżonym sklepieniem nad prezbiterium.
29 S t r o n a 76. San Nicolas del Real Camino Do Sahagun: 6,8 km 1. Alberguería Laganares, plac kościelny. 22 miejsca, 7, posiłki na miejscu, brak kuchni. Tel. 629 181 536 Miasto to stanowi ostatni etap camino w prowincji Palencja. W XII wieku był tu szpital prowadzony przez zakonników z zakonu św. Augustyna częściowo oddany trędowatym. Ceglany kościół San Nicolas Obispo, jednonawowy, barokowy ołtarz główny. Obok kościoła miejsce na odpoczynek. 77. Sahagun Do Calzada del Coto: 4,8 km 1. Albergue de Peregrinos Cluny, Iglesia de la Trinidad. 64 miejsca, 4, municypalne, kuchnia. Tel. 987 78 21 17 1. Albergue Viatoris, Calle Arco Travesía 25. 69 miejsc, 7, kuchnia. Tel. 987 780 975 1. Albergue de las Madres Benedictinas, Monasterio de Santa Cruz. Avenida de los Doctores Bermejo y Calderón 8. 14 miejsc, donativo, u sióstr benedyktynek. Tel. 987 78 00 78 Sahagún to miasto świętych Facundo i Primitivo, rzymskich legionistów, którzy przeszli na chrześcijaostwo i zostali zabici za czasów Dioklecjana. Miasteczko nazywane jest hiszpaoskim Cluny z powodu wpływu, jaki miał ongiś klasztor benedyktynów San Benito; po tamtych czasach pozostał jedynie olbrzymi łuk nad bramą wjazdową oraz dzwonnica. Kościół San Lorenzo (XII-XIII w., trzy nawy, ciekawa kwadratowa wieża); kościół San Tirso (w stylu mudejar, uznawany za pierwowzór dla wszystkich kościołów budowanych w tym stylu w całej okolicy). Kościół La Peregrina z figurą Maryi ubraną w strój pielgrzyma - niezwykły przykład stylu gotyk mudejar (1257 r.). Puente del Canto rzymski, pięcioprzęsłowy most, zbudowany w 1085 r. przez Alfonso VI nad rzeką Cea. W pobliżu (5 km od Sahagun) - Monasterio de San Pedro de las Duenas, założone w 973 r.
30 S t r o n a 78. Calzada del Coto Do Bercianos del Real Camino: 5,5 km 1. Albergue de Calzada del Coto, C/ Real. 24 miejsca, donativo, municypalne, brak kuchni. Tel.987 78 12 33 Miejscowośd wymieniana najstarszych dokumentach (z X w.) klasztoru w Sahagún. W przeszłości znane było pod nazwą Villa Zacarias. Kościół parafialny pod wezwaniem San Esteban z XVII w.; mocna stylizowana wieża, barokowy ołtarz, kilka ciekawych obrazów). 300 metrów przed Calzada do wyboru są dwie drogi łączące się w Mansilla de las Mulas: 1. Real Camino Frances - droga wiedzie żwirową, szeroką na 2 metry ścieżką, z miejscami na postój co kilka kilometrów i niedawno posadzonymi drzewami rosnącymi wzdłuż całej drogi, prowadzi przez: -> 5.1km -> Bercianos de Real Camino -> 7.8km -> El Burgo Ranero -> 12.8km -> Reliegos -> 5.9km -> Mansilla - w sumie 31,6 km. 2. Calzada de los Peregrinos szlak wiedzie po rzymskiej drodze zwanej Via Trajana, jest trochę bardziej wymagający. Na całej trasie jest tylko jedna miejscowośd: po 8 km Calzadilla de los Hermanillos (Albergue de Calzadilla de los Hermanillos, C/ Mayor 28, municypalne, 22 miejsca, donativo, kuchnia. Tel. 987 33 00 23), skąd do Mansilla de las Mullas są 24 km. W sumie trasa ma 32 km. Za Calzadillą przez 24 km nie ma żadnego schronienia, cienia, ani źródła wody. Wyboru trzeba dokonad w miejscu gdzie nowy most przechodzi nad autostradą. Aby podążyd Real Camino nie przekraczamy mostu, ale idziemy wciąż prosto. Przechodząc przez most wybieramy Calzada de los Peregrinos. 79. Bercianos del Real Camino Do El Burgo Ranero: 7,6 km 1. Albergue Parroquial de Bercianos, Calle Santa Rita 11. 45 miejsc, donativo, kuchnia. Tel. 987784008 Kaplica de la Virgen de Parales, zwana popularnie La Perala, kościół del Salvador z XVII w., wieża zawaliła się w 1998 r., nowy kościół jest w trakcie budowy. Półtora kilometra za miejscowością źródło rzymskie. 80. El Burgo Ranero Do Reliegos: 13 km 1. Albergue del Burgo Ranero, Domenico Laffi, Plaza Mayor. 28 miejsc, donativo, kuchnia. Prowadzone przez Asociación del Camino de Santiago de León. Tel. 987 33 00 23