NP-III.5534.8.2012.AP Kraków, 6 lutego 2012 r. ( ) Widziałem ich:- za kaŝdym z bagnetem szły warty, Małe chłopcy, znędzniałe, wszyscy jak rekruci Z golonymi głowami; - na nogach okuci. Biedne chłopcy! najmłodszy, dziesięć lat, nieboŝe, SkarŜył się, Ŝe łańcucha podźwignąć nie moŝe; I pokazywał nogę skrwawioną i nagą. Policmajster przejeŝdŝa, pyta, czego Ŝądał? Policmajster człek ludzki, sam łańcuch oglądał Dziesięć funtów, zgadza się z przepisaną wagą ( ). Adam Mickiewicz, Dziady cz. III Szanowni Państwo, w związku z 72. rocznicą pierwszej deportacji ok. 220 tysięcy obywateli polskich na Syberię - 10 lutego 1940 r. - pragnąłbym zwrócić uwagę Państwa na projekt edukacyjny Losy Polaków na Syberii będący częścią Małopolskiego Programu Edukacji Patriotycznej i Obywatelskiej. Losy Sybiraków są dramatycznym i waŝkim doświadczeniem w historii naszego narodu a dla wielu polskich rodzin nadal Ŝywym wspomnieniem. Rodziny przez długie lata czekały na swoich bliskich na jakikolwiek znak Ŝycia, na powrót a wreszcie na informację, choćby najgorszą Jak kultywować pamięć o zaginionych, zamordowanych, gdzie zapalić znicze, gdzie się modlić, skoro nie wiadomo, gdzie znajdują się ich groby? Przez dziesiątki lat, w ciągu Ŝycia wielu pokoleń Syberia i Sybiracy stanowiły temat tabu. Tak było podczas zaborów, po wojnie z bolszewikami, w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu. Doświadczenie Sybiru jest obecne w naszej świadomości dzięki świadectwu tych, którzy przeŝyli gehennę sowieckich łagrów i deportacji oraz indywidualnej pamięci rodzin o zesłanych - na przekór kłamstwom i manipulacjom komunistycznej propagandy. Jesteśmy dłuŝnikami wobec Sybiraków - w tym takŝe zesłanych dzieci. Pamięć o nich jest naszą powinnością. Temu ma słuŝyć idea projektu edukacyjnego Losy Polaków na Syberii. Szanowni Państwo, mam nadzieję, Ŝe ze względu na swoje przesłanie projekt ten zainteresuje uczniów i nauczycieli. Pragnę powtórzyć, Ŝe pamięć o Sybirakach jest naszą powinnością. Przywołam raz jeszcze słowa Adama Mickiewicza: Jeśli zapomnę o nich, Ty, BoŜe na niebie, Zapomnij o mnie. Z powaŝaniem Małopolski Kurator Oświaty Aleksander Palczewski
Organizatorzy: Kuratorium Oświaty w Krakowie Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Związek Sybiraków Oddział w Krakowie Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń w Krakowie Współorganizatorzy: Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie VI Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Krakowie Cele: przedstawienie historii 400 lat związków polsko-syberyjskich w szerokim kontekście zesłań Polaków oraz ich dokonań naukowych i cywilizacyjnych na Syberii; uświadomienie przyczyn i skali problemu deportacji i przesiedleń w odniesieniu do róŝnych narodów, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów polskich zesłańców na Syberię w czasie i po II wojnie światowej; ukazanie zagroŝeń, jakie niosą ze sobą ideologia totalitaryzmu, polityka prześladowań i represji wobec innych narodowości; kultywowanie pamięci o losach Polaków na Syberii. Adresaci: uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z województwa małopolskiego; nauczyciele, dyrektorzy wszystkich typów szkół i placówek oświatowych. Termin: luty - czerwiec 2012 r. Program obejmuje: konferencję dla uczniów i nauczycieli (marzec 2012 r.); warsztaty dla uczniów, spotkania z Sybirakami - świadkami historii.(kwiecień-maj 2012 r.); konkurs dla uczniów (marzec - czerwiec 2012 r.); sesję naukowo-edukacyjną dla uczniów i nauczycieli (czerwiec 2012 r.). Tematyka konferencji: 1. Syberia w historii i kulturze narodu polskiego. Zesłania na Sybir w polskiej tradycji historycznej. Polskie dziedzictwo naukowe i cywilizacyjne na Syberii. 2. Dzieje Kościoła katolickiego i nekropolii katolickich za Uralem. 3. Zbrodnie sowieckie w latach 1917-1956. 4. Prezentacja wystawy Polacy na Syberii przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie, Komisję Historyczną Związku Sybiraków Oddział w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. 2
Program warsztatów: 1. Wprowadzenie - Represje sowieckie na obywatelach polskich. 2. Spotkanie z Sybirakami. Relacje osób, które przeŝyły gehennę sowieckich łagrów i deportacji. 3. Prezentacja wystawy Wyszli z ziemi niewoli. W 70. rocznicę układu Sikorski-Majski" przygotowanej przez Centrum Dokumentacji Zsyłek Wypędzeń i Przesiedleń przy współpracy krakowskiego oddziału Związku Sybiraków. 4. Prezentacja filmu Wyszli z ziemi niewoli. 5. Praca z tekstem źródłowym. Tematyka sesji naukowo-edukacyjnej: 1. Dzieci polskie deportowane na Syberię w czasie II wojny światowej. 2. Na tułaczym szlaku z Polski do Polski. Powroty z syberyjskiego wygnania. 3. Sybir i Sybiracy w polskiej literaturze. 4. Zachować dla potomnych. Wywiady z Sybirakami w polskich diasporach w Wielkiej Brytanii i Australii realizacja projektu historyków z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. 5. Prezentacja wybranych prac laureatów konkursu Losy Polaków na Syberii. Konkurs Losy Polaków na Syberii dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych REGULAMIN KONKURSU Losy Polaków na Syberii I. Zasady ogólne. 1. Organizatorem konkursu Losy Polaków na Syberii zwanego dalej Konkursem jest Związek Sybiraków oddział w Krakowie, Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń w Krakowie, VI Liceum Ogólnokształcące w Krakowie. 2. Konkurs został włączony do Małopolskiego Programu Edukacji Patriotycznej i Obywatelskiej. II. Cele Konkursu. 1. Zapoznanie uczniów z tragicznym w dziejach ludzkości problemem przymusowych przesiedleń róŝnych narodów, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów polskich zesłańców na Syberię w czasie i po II wojnie światowej. 2. UwraŜliwienie młodzieŝy na zło i krzywdę wyrządzoną deportowanym. 3. Upowszechnienie problemów dotyczących złoŝonych dziejów polskiej diaspory na Syberii i jej współczesnych związków z Macierzą. 4. Rozwijanie pasji badawczej uczniów. 3
III. Uczestnictwo w Konkursie. 1. Konkurs ma charakter otwarty i skierowany jest do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego. 2. Przystąpienie uczniów do Konkursu jest równoznaczne z akceptacją Regulaminu Konkursu. 3. Laureaci Konkursu otrzymają nagrody ufundowane przez Małopolskiego Kuratora Oświaty i Związek Sybiraków. IV. Przebieg Konkursu. 1. Konkurs przeprowadzany jest w dwóch etapach: 1) szkolnym; 2) wojewódzkim. 2. Konkurs przeprowadzany jest w dwóch kategoriach: 3) gimnazja; 4) szkoły ponadgimnazjalne.. 3. Szkoła zgłasza udział w konkursie poprzez wypełnienie formularza zgłoszeniowego (stanowiącego załącznik nr 1 do niniejszego Regulaminu) i odesłanie go w terminie do 16 marca 2012 r. na adres e-mail: anna.pawlikowska@kuratorium.krakow.pl 4. W etapie szkolnym uczeń przygotowuje pracę przedstawiającą losy Polaków na Syberii. 5. Dopuszczalne są róŝne formy pracy: np. esej, biografia, wywiad, opowiadanie, reportaŝ filmowy lub radiowy, prezentacja multimedialna, komiks historyczny i inne. 6. Praca powinna zawierać metryczkę (stanowiącą załącznik nr 2 do niniejszego Regulaminu). 7. Praca powinna być zapisana na płycie CD lub DVD. Praca pisemna i komiks historyczny powinny być równieŝ w formie wydruku. 8. Szkolna komisja konkursowa, powołana przez Dyrektora szkoły, wyłania nie więcej niŝ 10 prac ze szkoły i przesyła je wraz z protokołem (stanowiącym załącznik nr 3 do niniejszego Regulaminu) w terminie do 21 maja 2012 r. do komisji wojewódzkiej na adres: VI Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Krakowie, ul. Wąska 7, 31-057 Kraków z dopiskiem Konkurs Losy Polaków na Syberii. 9. Komisja wojewódzka ogłasza w kaŝdej z kategorii listę finalistów, tj. listę uczniów, których prace zostały wyłonione w etapie szkolnym konkursu w terminie do 31 maja 2012 r. na stronach: www.kuratorium.krakow.pl oraz www.vilo.krakow.pl 10. Komisja wojewódzka powołana przez Małopolskiego Kuratora Oświaty wyłania w kaŝdej z kategorii spośród finalistów do 10 laureatów, tj. uczniów, których prace uzyskały największą liczbę punktów. 11. Lista laureatów zostanie ogłoszona w terminie do 11 czerwca 2012 r. na stronach: www.kuratorium.krakow.pl oraz www.vilo.krakow.pl 12. Komisja wojewódzka wyłoni dwóch laureatów, którzy zaprezentują swoje prace podczas sesji naukowo-edukacyjnej. 13. Rozstrzygnięcie komisji wojewódzkiej jest ostateczne. V. Zasady oraz procedury oceniania prac. 1. W etapie szkolnym prace uczniów są oceniane przez nauczycieli szkoły. 2. W etapie wojewódzkim prace uczniów są oceniane przez dwóch członków komisji. 4
3. Prace uczniów oceniane są w skali pięciostopniowej (0-5) według następujących kryteriów: 1) wartość merytoryczna i zgodność z tematem (0-5); 2) posługiwanie się materiałem źródłowym i rzeczowym (0-5); 3) umiejętność dokonania analizy, syntezy, oceny (0-5); 4) twórcze podejście do tematu (0-5) VI. Postanowienia końcowe. 1. W sprawach nieuregulowanych niniejszym Regulaminem decyduje Organizator konkursu. 2. Szczegółowych informacji udziela: Anna Pawlikowska-Wójcicka st. wizytator Kuratorium Oświaty w Krakowie tel.: 12/ 630 36 11 e-mail: anna.pawlikowska@kuratorium.krakow.pl VII. Propozycja literatury do wykorzystania - Wydawnictwa Krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków 1. Tak było... : Sybiracy / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1995. KsiąŜka jest rodzajem antologii wspomnień, zawiera 11 fragmentów wspomnień róŝnych autorów (ze zbiorów Komisji Historycznej Związku Sybiraków). 2. Tak było... : Sybiracy, T.2, Dzieciństwo na Syberii / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1996. Wspomnienia trzech autorów (Romuald Bartoszewicz, Marian Gurdak i Eugeniusz Wojnar), którzy wraz z rodzinami byli deportowani w 1940 roku z Kresów Wschodnich. 3. Tak było... : Sybiracy, T.3, Polki na Syberii / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1997. Wspomnienia trzech autorek (Maria Aulich, Michalina Habaj i Wanda "Nowakowska" Drozdowa) obrazują odmienne doświadczenia kaŝdej z nich. 4. Tak było... : Sybiracy, T.4, Eugeniusz Wojtysiak. Opowieści skazańca z Kołomy. / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1997. Relacja obejmuje udział w akcjach zbrojnych i konspiracji AK na Kresach (1939-1949) oraz osiem lat pobytu w więzieniach i łagrach sowieckich do 1956 roku. 5. Tak było... : Sybiracy, T.5, RóŜne losy zesłańców / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział : Towarzystwo Sympatyków Historii, 1999. Wspomnienia trzech autorów: Jerzy Koziński - deportowany jako młody chłopiec (1940-1946). Bohdan Thugutt - Ŝołnierz AK, aresztowany przez NKWD w 1945 r. w Krakowie i wywieziony do ZSRR, gdzie przebywał jako internowany do 1948 r. Konrad Zajączkowski - więzień łagrów, po amnestii w Armii W. Andersa. 5
6. Tak było... : Sybiracy, T.6, Ludwika Kuczewska. Biali niewolnicy. / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2000. Aresztowana w 1939 r. w Wilejce, więziona w łagrach k. Karagandy, uwolniona w 1941 r., była w obw. Aktiubińskim i w Aszchabadzie, od 1943 r. ponownie dwa lata w łagrach, wróciła w końcu 1945 roku. 7. Tak było... : Sybiracy, T.7, Wywiezione do Kazachstanu (1940-1946) / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział : Wydaw. Zakonu Pijarów, 2001. Wspomnienia Wieńczysławy Bystrzyckiej-Kozera, Anny Strzępka i Jadwigi Tuczyńskiej, deportowanych do Kazachstanu 13 kwietnia 1940 roku. 8. Tak było... : Sybiracy, T.8, Wyszli z Andersem / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2002. Wspomnienia dwojga autorów: Bronisława Dowgiałły, oficera WP, więźnia lagrów oraz Janiny Sołeckiej, która z rodziną była wywieziona do Kazachstanu. Oboje zdołali wydostać się z Armią Polską do Iranu w 1942 roku. 9. Tak było... : Sybiracy, T.9, W tundrze, w tajdze i na stepach / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2003. Wspomnienia czterech autorek: Stefanii Borst, Mirosławy Chomów, Wandy Ciuman i Zofii Siuzdak. Były one deportowane do róŝnych części ZSRR i przebywały tam w latach 1940-1947. 10. Tak było... : Sybiracy, T.10, Powrócili / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2003. Wspomnienia trzech autorów: Tadeusza Kaźmierczaka, Jana Kwiatkowskiego i Romana Matejka. KaŜdy z nich był przetrzymywany na terenie ZSRR, w róŝnych miejscach i w róŝnym czasie. Zdołali powrócić i dali świadectwo swoich trudnych losów. 11. Tak było... : Sybiracy, T.11, Na dalekiej północy / [zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2004. Wspomnienia czworga autorów: Zofii Gonet-Grabowskiej, Tadeusza Jankusa, Mariana Lamparta i Wandy Mleczko. Wszyscy byli deportowani 10 lutego 1940 roku do tajgi na północy ZSRR. Ich relacje są przejmującym świadectwem bardzo trudnych losów polskich rodzin na zesłaniu. 12. Tak było... : Sybiracy, T.12, Ratunkiem była nadzieja / aut. wspomnień Eugenia Ileczko-Łudzik [et. al.; zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2005. Relacja ośmiu autorów: Eugenii Ileczko-Łudzik, Janiny Jagielskiej, Ryszarda i Jadwigi Jasiukiewiczów, Jolanty Motus-Koczurowej, Barbary Medvey, Heleny Roszkowskiej, Włodzimierza Towpasza i Leokadi Woźniak-Orlickiej. Ich losy były róŝne - pobyt na deportacji na terenie ZSRR (1940-1946 r,), w wojskowym obozie jenieckim (1939 r.) oraz - juŝ po wojnie - uwięzienie i osadzenie w łagrach, w tym na Kołymie (do 1955 r.). 13. Tak było... : Sybiracy, T.13, Oblicza Syberii / aut. wspomnień Henryk Gilu [et. al.; zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2007. Wspomnienia: Henryk Giluk, Wojenne przeŝycia kresowiaka z województwa wołyńskiego; Stanisława Kaczmarczyk, Wspomnienia syberyjskie; Halina Kopeć, Skazani za polskość; Antonina Korpetta, Zachować od zapomnienia; Antoni Ratyński, W kleszczach bezkresnej 6
tajgi; Zbigniew Roman Szczepański, Jak to na Syberii ładnie; Bronisław Tomczyk, Wspomnienia 14. Tak było... : Sybiracy, T.14, Deportowani na Wschód / aut. wspomnień Aleksander Brzozoń [et. al.; zespół red. Aleksandra Szemioth et. al.] Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 2008. Wspomnienia z deportacji w głąb ZSRR i pobytu w sowieckich łagrach napisane przez pięć osób, które były ofiarami represji na Wschodzie podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Autorami tych dramatycznych relacji są: Aleksander Brzozoń, Maria Jankowska, Zofia Peschel, Edward Wnukowski, Janina Złotnicka. 15. Materiały źródłowe do dziejów sybirackich - Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1995. Kopie dokumentów i fotografii. KsiąŜka jest wyborem oryginalnych dokumentów, dotyczących losów polskich zesłańców w latach 1917-1956, ze zbiorów Komisji Historycznej. 16. "Materiały źródłowe do dziejów sybirackich" Listy z Sybiru - Kraków: Związek Sybiraków, Oddział, 1996. Kopie dokumentów. KsiąŜka jest wyborem oryginalnej korespondencji urzędowej i osobistej dotyczącej losów polskich zesłańców w latach 1939-1962 (ze zbiorów Komisji). 17. Józef Emil Dumański Opowieści Dziadka Jo-Jo - Kraków 1996. KsiąŜka stanowi zbeletryzowane wspomnienia (przeznaczone w zamyśle Autora dla własnych wnuków), które obejmują jego losy od aresztowania na granicy polsko-węgierskiej, poprzez więzienie i łagier sowiecki, z którego dotarł do Armii gen. Andersa, do udziału w walkach w polskim batalionie myśliwskim RAF-u. 18. Antoni Ratyński Sybiracy, zesłańcy carscy... - Kraków 1999. KsiąŜka stanowi zbiór biogramów i fotografii Sybiraków (i ich grobów), zesłanych przez rosyjskich carów w głąb Imperium, którzy swoimi losami związali się z Krakowem. 7
Załącznik nr 1 do Regulaminu FORMULARZ ZGŁOSZENIA Konkurs Losy Polaków na Syberii Nazwa kategorii konkursu: gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna Nazwa i numer szkoły (proszę podkreślić właściwe) Adres szkoły Telefon szkoły (z kierunkowym) E-mail szkoły Imię i nazwisko dyrektora szkoły Imię i nazwisko koordynatora konkursu / opiekuna naukowego Kontakt do koordynatora konkursu/ opiekuna naukowego (tel.; e-mail) Akceptuję Regulamin Konkursu Losy Polaków na Syberii TAK Oświadczenie WyraŜam zgodę na wykorzystanie i przetwarzanie moich danych osobowych przez organizatorów konkursu w celach promocyjnych i informacyjnych Konkursu Losy Polaków na Syberii, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) teraz i w przyszłości. Wiem, Ŝe przysługuje mi prawo wglądu do swoich danych oraz do ich poprawienia, a takŝe ewentualnego usunięcia.. (podpis koordynatora) (podpis dyrektora szkoły) 8
M E T R Y C Z K A P R A C Y Konkurs Losy Polaków na Syberii Załącznik nr 2 do Regulaminu Kategoria pracy: gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna Tytuł pracy: proszę podkreślić właściwe Imię i nazwisko autora pracy: Nazwa, adres, telefon szkoły, klasa: Imię i nazwisko opiekuna naukowego: Telefon kontaktowy (e-mail) do opiekuna naukowego: Forma pracy: (np. biografia, esej, opowiadanie, wywiad, reportaŝ filmowy lub radiowy itp.) Oświadczam, Ŝe zgłoszona do niniejszego konkursu praca jest wynikiem własnej twórczości... (imię i nazwisko uczestnika konkursu) i nie narusza praw autorskich oraz jakichkolwiek innych praw osób trzecich oraz, Ŝe nie została zgłoszona do innych konkursów o podobnej tematyce. WyraŜam zgodę na umieszczenie danych osobowych... (imię i nazwisko uczestnika konkursu) w bazie danych organizatorów konkursu oraz przetwarzanie ich, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) w celu przeprowadzenia konkursu oraz dalszego wykorzystania prac. WyraŜam zgodę na przetwarzanie danych osobowych na zasadach określonych wyŝej. WyraŜam zgodę na wykorzystanie przez organizatorów mojej pracy do celów naukowych i edukacyjnych oraz jej publikacji (nieodpłatnie) we fragmentach lub w całości z zachowaniem praw autorskich.... (miejscowość, data, podpis autora pracy jeŝeli autor jest niepełnoletni równieŝ podpis jego rodziców/opiekunów) 9
Załącznik nr 3 do Regulaminu...... pieczątka szkoły miejscowość, data Protokół z etapu szkolnego Konkursu Losy Polaków na Syberii dla uczniów gimnazjów/ szkół ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2011/2012 Pełna nazwa szkoły:... Telefon... Adres... Powiat... Liczba wszystkich uczniów biorących udział w eliminacjach szkolnych:... Uczniowie, których prace zostały przesłane do Komisji Wojewódzkiej: Lp. Nazwisko ucznia Imię ucznia Klasa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Liczba uzyskanych punktów wg kryteriów (pkt V.3. Regulaminu) 1) 2) 3) 4) Suma punktów Imię i nazwisko opiekuna naukowego Dodatkowe informacje o przebiegu konkursu:......... Podpisy członków Komisji Konkursowej: Przewodniczący... Członkowie:...... Dyrektor szkoły... 10