Autorzy: mgr inŝ. Małgorzata Brola inŝ. Jolanta Górska mgr inŝ. Jolanta Przybytniewska Recenzenci: mgr inŝ. Barbara Jaśkiewicz mgr inŝ. Urszula Nowaczyk Opracowanie redakcyjne: mgr Edyta Kozieł 1
Spis treści Wprowadzenie 4 I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 6 1. Opis pracy w zawodzie 6 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego 8 II. Plan nauczania 15 III. Moduły kształcenia w zawodzie 16 1. Podstawy zawodu 16 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska 18 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 22 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie 25 2. Surowce i materiały tapicerskie 28 Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 31 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 35 Zastosowanie drewna i tworzyw drzewnych w tapicerstwie 38 Zastosowanie wyrobów metalowych w tapicerstwie 41 Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych w tapicerstwie 44 Charakteryzowanie materiałów pomocniczych i wykończeniowych 48 3. Organizacja produkcji 53 Ocenianie jakości surowców, materiałów i wyrobów gotowych 55 Magazynowanie oraz transport surowców, półfabrykatów i wyrobów gotowych 59 4. Technologia tapicerstwa 62 Przygotowanie elementów wyrobów tapicerowanych 66 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami 71 rzemieślniczymi 2
Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami przemysłowymi 76 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych specjalistycznych i dekoracyjnych 81 5. Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów 86 Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych 89 Wykonywanie renowacji i rekonstrukcji wyrobów tapicerowanych 93 3
Wprowadzenie Celem kształcenia w zawodzie tapicer jest przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego pracownika gospodarki. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych umiejętności zawodowych oraz kształcenia ustawicznego. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do doskonalenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, Ŝe: preferowane są aktywizujące metody nauczania, proces nauczania-uczenia się jest ukierunkowany na opanowanie przez uczniów umiejętności intelektualnych i praktycznych, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności, poszczególne jednostki moŝna modyfikować, uzupełniać oraz dostosowywać do potrzeb gospodarki oraz lokalnego rynku pracy. Wprowadzenie do praktyki szkolnej modułowego programu nauczania umoŝliwia: opanowanie podstawowych umiejętności zawodowych, przygotowanie do pracy przez realizację zadań w warunkach zbliŝonych do praktyki zawodowej, korelację i integrację treści kształcenia z róŝnych zakresów wiedzy. Układ treści kształcenia w programie umoŝliwia kształtowanie umiejętności zawodowych róŝnymi drogami w zaleŝności od moŝliwości i zainteresowań uczniów. W strukturze programu wyróŝnia się:: załoŝenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. 4
W programie został przyjęty system kodowania modułów i jednostek modułowych zawierający następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy oznaczający grupę modułów: O dla modułu ogólnozawodowego, Z dla modułów zawodowych, cyfra arabska dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej jednostki modułowej wyodrębnionej w module. Przykładowy zapis kodowania modułu: 743 [03].O1 743 [03] symbol cyfrowy zawodu tapicer, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: podstawy zawodu. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 743 [03].O1.01 743 [03] symbol cyfrowy zawodu tapicer, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: podstawy zawodu, 01 -pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska. 5
I. ZałoŜenia programowo - organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie tapicer moŝe podejmować pracę w przedsiębiorstwach i zakładach prowadzących produkcję, naprawy i renowację wyrobów tapicerowanych oraz w zakładach świadczących usługi dekoratorsko-tapicerskie. Absolwent moŝe prowadzić działalność gospodarczą. Zadania zawodowe Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie tapicer powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: tapicerowanie mebli o róŝnym stopniu złoŝoności konstrukcyjnej części tapicerowanych, tapicerowanie wyrobów i elementów wyposaŝenia środków transportu, wykonywanie części tapicerowanych sprzętu sportowego, turystycznego i medycznego, wykonywanie prac dekoratorsko - tapicerskich związanych z wyposaŝeniem wnętrz, naprawa, renowacja i rekonstrukcja części tapicerowanych mebli, środków transportu, sprzętu sportowego, turystycznego i medycznego. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: odczytywać oraz sporządzać szkice i rysunki techniczne z zakresu tapicerstwa, posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną, stosować zasady konstrukcji, funkcjonalności i estetyki wyrobów, charakteryzować oraz rozróŝniać style i typy konstrukcji mebli tapicerowanych, organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, dobierać materiały i półfabrykaty do wykonania określonego typu mebli, sprzętu i wnętrza, oceniać jakość materiałów i półfabrykatów oraz rozpoznawać i eliminować wady, obliczać zapotrzebowanie materiałowe na podstawie konstrukcyjnej i technologicznej dokumentacji wyrobu, 6
przestrzegać zasad składowania oraz warunków magazynowania materiałów i półfabrykatów, dobierać i stosować narzędzia do wykonania określonych operacji technologicznych, obsługiwać maszyny i urządzenia stosowane w tapicerstwie, dokonywać przeglądów i konserwacji maszyn i urządzeń, przygotować materiały i półfabrykaty tapicerskie do montaŝu wyrobów, wykonywać operacje szycia ręcznego i maszynowego, wykonywać i montować części tapicerowane róŝnych typów konstrukcji mebli, wykonywać i montować części tapicerowane wyposaŝenia środków transportu, wykonywać i montować części tapicerowane sprzętu sportowego, turystycznego i medycznego, wykonywać pomocnicze prace stolarskie i ślusarskie w procesie wytwarzania wyrobów tapicerowanych, wykonywać prace dekoratorsko tapicerskie związane z wyposaŝeniem wnętrz, rozpoznawać i eliminować błędy produkcyjne, stosować róŝne metody oceny jakości mebli i innych wyrobów tapicerowanych, dokonywać napraw, renowacji i rekonstrukcji wyrobów, sporządzać kosztorysy prac tapicerskich, stosować zasady pakowania, magazynowania i transportu wyrobów, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, wykorzystywać w sposób racjonalny materiały, narzędzia, maszyny, urządzenia i energię, stosować przepisy kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy, stosować przepisy prawa w zakresie wykonywanych zadań zawodowych, korzystać z literatury technicznej, norm i innych źródeł informacji, udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, prowadzić działalność gospodarczą. 7
2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego Podstawowym celem kształcenia w zawodzie tapicer jest przygotowanie absolwenta szkoły do wytwarzania wyrobów tapicerowanych oraz do kontynuacji kształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych. Proces kształcenia według modułowego programu nauczania moŝe być realizowany w trzyletniej zasadniczej szkole zawodowej. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie oraz ułatwia ewentualną zmianę zawodu. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych dla zawodu stanowiskach pracy. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe zawarte są w jednym module ogólnozawodowym i w czterech modułach zawodowych. Moduł 743[03].O1 Podstawy zawodu składa się z trzech jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, posługiwania się dokumentacją techniczną, charakterystyki narzędzi, maszyn i urządzeń. Moduł 743[03].Z1 Surowce i materiały tapicerskie składa się z siedmiu jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą charakterystyki surowców i materiałów włókienniczych, materiałów i półfabrykatów wyściółkowych, drewna i tworzyw drzewnych, wyrobów metalowych, skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych, materiałów pomocniczych i wykończeniowych stosowanych w tapicerstwie. Moduł 743[03].Z2 Organizacja produkcji składa się z dwóch jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą oceny jakości surowców, materiałów i wyrobów gotowych, magazynowania oraz transportu surowców, półfabrykatów i wyrobów tapicerowanych. Moduł 743[03].Z3 Technologia tapicerstwa składa się z czterech jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą przygotowania elementów wyrobów tapicerowanych, wytwarzania wyrobów tapicerowanych metodami rzemieślniczymi i przemysłowymi oraz wytwarzania wyrobów tapicerowanych specjalistycznych i dekoracyjnych Moduł 743[03].Z4 Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów składa się z dwóch jednostek modułowych. Treści programowe jednostek 8
dotyczą napraw, konserwacji, renowacji i rekonstrukcji wyrobów tapicerowanych. Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol modułu i jednostki modułowej Nazwa modułu i jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 743[03].O1 Podstawy zawodu 180 743[03].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska 36 743[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 54 743[03].O1.03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie 90 743[03].Z1 Surowce i materiały tapicerskie 360 743[03].Z1.01 Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 80 743[03]. Z1.02 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 50 743[03]. Z1.03 Zastosowanie drewna i tworzyw drzewnych w tapicerstwie 60 743[03]. Z1.04 Zastosowanie wyrobów metalowych w tapicerstwie 50 743[03]. Z1.05 Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych w tapicerstwie 76 743[03]. Z1.06 Charakteryzowanie materiałów pomocniczych i wykończeniowych 44 743[03].Z2 Organizacja produkcji 108 743[03].Z2.01 Ocenianie jakości surowców, materiałów i wyrobów gotowych 36 743[03].Z2.02 Magazynowanie oraz transport surowców, półfabrykatów i wyrobów gotowych 72 743[03].Z3 Technologia tapicerstwa 936 743[03].Z3.01 Przygotowanie elementów wyrobów tapicerowanych 270 743[03].Z3.02 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami rzemieślniczymi 296 743[03].Z3.03 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych metodami przemysłowymi 226 743[03].Z3.04 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych specjalistycznych i dekoracyjnych 144 743[03].Z4 Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów 252 743[03].Z4.01 Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych 144 743[03].Z4.02 Wykonywanie renowacji i rekonstrukcji wyrobów tapicerowanych 108 Razem 1836 9
Liczba godzin określona na realizację programów jednostek modułowych dotyczy kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieŝy. Na podstawie wykazu i schematów układu jednostek modułowych w poszczególnych modułach sporządzono dydaktyczną mapę programu. Dydaktyczną mapę programu stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi, określający równieŝ kolejność ich realizacji. Analiza mapy ułatwia planowanie i organizację pracy dydaktyczno-wychowawczej. 10
Dydaktyczna mapa programu 743[03].O1 743[03].O1.01 743[03].O1.02 743[03].O1.03 743[03].Z1 743[03].Z1.01 743[03].Z1.02 743[03].Z1.03 743[03].Z1.04 743[03].Z1.05 743[03].Z1. 06 743[03].Z2 743[03].Z2.01 743[03].Z2.02 743[03].Z3 743[03].Z3. 01 743[03].Z3.02 743[03].Z3.03 743[03].Z3. 04 11
743[03].Z4 743[03].Z4.01 743[03].Z4.02 Zmiana kolejności realizacji modułów i jednostek modułowych powinna być poprzedzona analizą dydaktycznej mapy programu oraz treści programowych jednostek modułowych. Nauczyciele realizujący program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania pakietów edukacyjnych. Nauczyciele kierujący procesem kształtowania umiejętności powinni udzielać pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować tempem pracy uczniów, z uwzględnieniem ich predyspozycji oraz doświadczeń. Ponadto, powinni kształtować zainteresowania zawodem, określać moŝliwości dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności. Powinni równieŝ kształtować poŝądane postawy uczniów jak: rzetelność i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, o porządek na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób, dbałość o racjonalne stosowanie materiałów. Nauczyciele powinni uczestniczyć w organizowaniu bazy technicznodydaktycznej oraz ewaluacji programów nauczania. Wskazane jest opracowywanie przez nauczycieli pakietów edukacyjnych do wspomagania realizacji programów jednostek modułowych. Pakiety edukacyjne stanowiące dydaktyczną obudowę programu powinny być opracowane zgodnie z metodologią kształcenia modułowego. Wskazane jest, aby kształcenie modułowe było realizowane z uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania: sytuacyjnej, projektów, tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych. Prowadzenie zajęć z zastosowaniem aktywizujących metod nauczania wymaga przygotowania takich materiałów, jak: teksty przewodnie do ćwiczeń, instrukcje stanowiskowe, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń. W trakcie realizacji programu naleŝy zwracać uwagę na samokształcenie uczniów, korzystanie z róŝnych źródeł informacji, jak: podręczniki, normy, instrukcje, poradniki, katalogi, pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia naleŝy aktualizować, uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. 12
Istotnym elementem kształcenia zawodowego jest proces sprawdzania i oceniania edukacyjnych osiągnięć uczniów. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumujących. Badania diagnostyczne prowadzone na początku procesu kształcenia mają na celu sprawdzanie poziomu oraz zakresu wiedzy i umiejętności uczniów. Wyniki badań naleŝy wykorzystywać w trakcie procesu kształcenia. Badania kształtujące prowadzone w trakcie realizacji programu mają na celu dostarczanie informacji dotyczących efektywności procesu nauczania - uczenia się. Informacje uzyskiwane w wyniku badań pozwalają na dokonywanie niezbędnych korekt w procesie kształcenia. Badania sumujące powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programów jednostek modułowych. Wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, w jakim stopniu zostały zrealizowane cele kształcenia. Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien być realizowany systematycznie w trakcie realizacji programu. Umiejętności intelektualne mogą być sprawdzane za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych. Umiejętności praktyczne mogą być sprawdzane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań oraz testów praktycznych z zadaniami typu próba pracy. Prowadzenie pomiaru dydaktycznego wymaga określenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięć, arkuszy obserwacji oraz arkuszy oceny postępów uczniów. Środki dydaktyczne niezbędne do realizacji procesu kształcenia zostały zamieszczone w programach poszczególnych jednostek modułowych. Orientacyjna liczba godzin na realizację określona w tabeli wykazu jednostek modułowych moŝe ulegać zmianie w zaleŝności od stosowanych metod nauczania, środków dydaktycznych oraz aktualnych potrzeb edukacyjnych. Programy modułów i jednostek modułowych powinny być realizowane w róŝnych formach organizacyjnych w zaleŝności od treści kształcenia: w pracowniach i warsztatach szkolnych oraz w zakładach produkcyjnych. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów powinny być dostosowane do realizacji treści programowych i metod nauczania. Wskazane jest prowadzenie zajęć w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3 4 osobowe. Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się na odpowiednio wyposaŝonych ćwiczeniowych stanowiskach pracy: w pracowniach i warsztatach szkolnych oraz na stanowiskach pracy w zakładach tapicerskich. 13
Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie według modułowego programu nauczania powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposaŝenie techniczne i dydaktyczne. Realizacja procesu kształcenia w zawodzie wymaga zorganizowania i wyposaŝenia: pracowni rysunku zawodowego, pracowni materiałoznawstwa, pracowni maszyn i urządzeń, pracowni technologii, warsztatów. WyposaŜenie warsztatów szkolnych powinno umoŝliwiać wykonywanie podstawowych operacji technologicznych. Wskazane jest organizowanie praktycznej nauki zawodu w ścisłej współpracy z zakładami wytwarzającymi wyroby tapicerskie. UmoŜliwi to uczniom poznanie współczesnego wyposaŝenia technicznego i organizacji pracy. 14
II. Plan nauczania PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: tapicer 743[03] Podbudowa programowa: gimnazjum Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieŝy Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Semestry I - VI Klasy I III Forma stacjonarna 1. Podstawy zawodu 5 4 69 2. Surowce i materiały tapicerskie 10 8 138 3. Organizacja produkcji 3 2 41 4. Technologia tapicerstwa 26 20 358 5. Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów Forma zaoczna 7 5 96 Razem 51 39 702 15
III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 743[03].O1 Podstawy zawodu 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, określać zagroŝenia związane z prowadzeniem procesów wytwarzania wyrobów tapicerowanych, stosować terminologię dotyczącą surowców, materiałów i procesów technologicznych, posługiwać się dokumentacją techniczną i technologiczną wyrobów, podzespołów i elementów, sporządzać proste projekty wyrobów tapicerowanych, charakteryzować narzędzia, maszyny i urządzenia do produkcji wyrobów tapicerowanych, dokonywać podstawowych regulacji i ustawień maszyn i urządzeń produkcyjnych, czyścić i konserwować narzędzia, maszyny i urządzenia produkcyjne, korzystać z róŝnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 743[03].O1.01 Nazwa jednostki modułowej Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska Orientacyjna liczba godzin na realizację 743[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 54 743[03].O1.03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie 90 Razem 180 36 16
3. Schemat układu jednostek modułowych 743[03].O1 Podstawy zawodu 743[03].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska 743[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 743[03].O1.03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie 4. Literatura Bacia K., Witkowski B.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Warszawa 1986 Bacia K.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1988 Burzyński K.: Konstrukcje wyrobów z drewna. WSiP, Warszawa 1983 Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa. WSiP, Warszawa1996 Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza i naprawy. WSiP, Warszawa 1997 Jurczyk J.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP Warszawa 1990 Jurczyk J.: Technologia tapicerstwa. Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1983 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1996 Praca zbiorowa: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 1999 Praca zbiorowa: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999 Prządka W., Kozak W.: Tapicerstwo. WPLiS, Warszawa 1966 Prządka W.: Technologia meblarstwa. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1994 Prządka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1994 Kodeks pracy Wykaz literatury naleŝy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 17
Jednostka modułowa 743[03].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy, dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, zastosować przepisy zakładowego regulaminu dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej, rozpoznać i przewidzieć zagroŝenia występujące w środowisku pracy, określić zagroŝenia występujące na wydziałach produkcyjnych podczas ręcznej i maszynowej obróbki surowców, półfabrykatów i materiałów pomocniczych, przewidzieć konsekwencje wynikające z naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej, scharakteryzować zabezpieczenia maszyn i urządzeń, zabezpieczyć dostęp do szkodliwych środków chemicznych, zastosować sprzęt i środki ochrony indywidualnej odpowiednio do rodzaju wykonywanej pracy, zastosować procedury postępowania w sytuacji zagroŝenia zdrowia i Ŝycia pracowników, udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, zabezpieczyć miejsce wypadku, zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, zastosować procedury obowiązujące podczas utylizacji odpadów i produktów ubocznych. 2. Materiał nauczania Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpoŝarowa oraz ochrona środowiska. Czynniki środowiska pracy: mikroklimat, skład chemiczny i zanieczyszczenie powietrza, hałas i wibracje. ZagroŜenia związane ze stosowaniem substancji chemicznych. ZagroŜenia związane z uŝytkowaniem maszyn, urządzeń i narzędzi. Sprawność urządzeń i instalacji elektrycznych. Sprzęt oraz środki ochrony indywidualnej. 18
Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń produkcyjnych. Procedury udzielania pierwszej pomocy. Zabezpieczanie miejsca wypadku. Dokumentacja powypadkowa. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń produkcyjnych, magazynowych i biurowych. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy. Utylizacja odpadów i produktów ubocznych. ZagroŜenia poŝarowe, zasady ochrony przeciwpoŝarowej. Zasady gaszenia poŝaru. 3. Ćwiczenia Dobieranie środków ochrony indywidualnej do określonego rodzaju pracy. Określanie potencjalnych zagroŝeń występujących w zakładzie produkcyjnym. Określanie sposobów zabezpieczania maszyn i urządzeń. Wykonywanie sztucznego oddychania z zastosowaniem fantomu, zgodnie z obowiązującymi zasadami. Zakładanie opatrunków osłaniających i unieruchamiających. Określanie sposobu alarmowania straŝy poŝarnej. Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych w zaleŝności od rodzaju poŝaru. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia poŝaru. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie do ćwiczeń. Kodeks Pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska. Ilustracje i fotografie obrazujące zagroŝenia występujące w zakładzie produkcyjnym. Sprzęt i środki do gaszenia poŝaru. Środki do udzielania pierwszej pomocy. OdzieŜ ochronna, sprzęt ochrony indywidualnej. Filmy dydaktyczne: procedury postępowania w razie wypadków przy pracy, zasady udzielania pierwszej pomocy, ochrona środowiska, zagroŝenia poŝarowe, zasady postępowania w przypadku zaistnienia poŝaru oraz awarii technologicznych. Regulaminy i instrukcje dotyczące uŝytkowania maszyn, urządzeń i narzędzi. Zestawy norm. 19
5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki modułowej Program jednostki modułowej zawiera treści dotyczące stosowania zasad bezpieczeństwa pracy, ochrony przeciwpoŝarowej i ochrony środowiska. Umiejętności opanowane przez uczniów podczas realizacji programu jednostki są niezbędne w dalszym procesie kształcenia, szczególnie podczas realizacji programów jednostek modułowych związanych z wytwarzaniem wyrobów. Program jednostki powinien być realizowany z zastosowaniem metod: wykładu informacyjnego, pokazu z instruktaŝem, ćwiczeń praktycznych. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń naleŝy zapoznać uczniów z przepisami prawa i regulaminami obowiązującymi w zakładach tapicerskich, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska. Zajęcia mogą być prowadzone w pracowni technologii lub na terenie zakładu pracy. NaleŜy zwracać uwagę na samodzielne wykonywanie przez uczniów ćwiczeń dotyczących udzielania pierwszej pomocy, szczególnie w sytuacjach zagroŝenia zdrowia i Ŝycia. Realizację programu jednostki modułowej moŝe ułatwić organizowanie zajęć dydaktycznych we współpracy ze straŝą poŝarną i placówkami medycznymi. Zajęcia naleŝy prowadzić w grupie liczącej do 15 osób, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3-4 osobowe. Przed przystąpieniem do zajęć wskazane jest przygotowanie materiałów do ćwiczeń, jak: instrukcje, normy, akty prawne, środki i sprzęt ochrony indywidualnej, podręczny sprzęt gaśniczy. 20
6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące zakresu i poziomu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia programu jednostki modułowej. Umiejętności uczniów mogą być sprawdzane i oceniane za pomocą: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań praktycznych. Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów naleŝy zwracać uwagę na: określanie rodzaju zagroŝenia, zabezpieczanie miejsca zagroŝenia, dobieranie środków ochrony indywidualnej, dobieranie środków i sprzętu gaśniczego, sprawne wykonanie zadań, dobieranie metody udzielania pomocy, wykonywanie sztucznego oddychania, zakładanie opatrunków. Proces oceniania powinien być realizowany według określonych kryteriów oraz zgodnie z obowiązującą skalą ocen. W końcowej ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej naleŝy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 21
Jednostka modułowa 743[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: sporządzić odręczne i techniczne rysunki wyrobów, podzespołów i elementów, odczytać schematy i szkice techniczne dotyczące działania maszyn i urządzeń, posłuŝyć się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną, określić zasady sporządzania dokumentacji technicznej, scharakteryzować rodzaje norm, określić zasady normowania materiałów i czasu pracy, określić zasady obliczania zuŝycia materiałów, określić zapotrzebowanie na materiały podstawowe i pomocnicze, scharakteryzować metody określania czasu pracy, sporządzić kalkulację kosztów materiałowych i kosztów pracy. 2. Materiał nauczania Dokumentacja techniczna i technologiczna wyrobów. Normy materiałowe. Normy czasu pracy. Pracochłonność, koszty zuŝycia materiałów. Elementy kosztów produkcji wyrobów. Koszty usług. Koszty robocizny i utrzymania zakładu. Kalkulacja kosztów wytwarzania wyrobów. 3. Ćwiczenia Obliczanie zapotrzebowania na materiały pokryciowe do wykonania określonego wyrobu tapicerowanego. Obliczanie zapotrzebowania na materiały wyściółkowe do wykonania określonego wyrobu tapicerowanego. Sporządzanie kalkulacji kosztów wytwarzania określonych wyrobów. Sporządzanie kalkulacji kosztów wykonania określonych usług. Obliczanie czasu pracy do wykonania określonej usługi. 4. Środki dydaktyczne Dokumentacja techniczna i technologiczna wyrobów tapicerowanych. Katalogi, prospekty wyrobów tapicerowanych, okuć, akcesoriów. 22
Wzory dokumentów dotyczących pobierania i przekazywania materiałów do magazynu. Schematy procesów technologicznych wyrobów tapicerowanych, elementów tapicerowanych. Schematy organizacyjne stanowisk pracy. Instrukcje obsługi, eksploatacji i konserwacji maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w tapicerstwie. Zestawy norm. Druki i przykłady kalkulacji kosztów wykonania wyrobów i usług. Instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŝarowej. Poradniki, albumy, katalogi, prospekty, informatory. Czasopisma specjalistyczne. Filmy dydaktyczne dotyczące produkcji wyrobów tapicerowanych. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki zawiera treści dotyczące dokumentowania procesu produkcji wyrobów tapicerowanych w zakładzie produkcyjnym i usługowym. Uczniowie powinni opanować umiejętności dokumentowania zuŝycia surowców i materiałów, a takŝe sporządzania prostych projektów wyrobów. Wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. Podczas realizacji programu naleŝy zwracać uwagę na: korzystanie z róŝnych źródeł informacji, sporządzanie schematów działania maszyn i urządzeń, wypełnianie dokumentacji technologicznej, normowanie zuŝycia materiałów oraz określanie nakładu czasu pracy. Wskazane jest prowadzenie zajęć w pracowni technologii w grupie liczącej do 15 osób, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3-4 osobowe. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów wskazane jest stosowanie sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczeń naleŝy prowadzić w trakcie i po ich realizacji. BieŜąca analiza postępów uczniów umoŝliwia korygowanie stosowanych metod nauczania. Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien obejmować: diagnozę poziomu wiedzy i umiejętności uczniów z uwzględnieniem załoŝonych celów kształcenia, 23
identyfikowanie postępów uczniów w procesie nauczania oraz rozpoznawanie trudności w realizacji celów kształcenia, ocenę poziomu wiedzy i umiejętności uczniów po zakończeniu realizacji treści programowych. W procesie oceniania naleŝy zwracać uwagę na: posługiwanie się opisami i instrukcjami technologicznymi wytwarzania wyrobów tapicerowanych, stosowanie norm przedmiotowych i czynnościowych dotyczących wytwarzania wyrobów tapicerowanych, dobieranie surowców podstawowych i materiałów pomocniczych do wykonania elementów wyrobów na podstawie opisów technologicznych i norm przedmiotowych, określanie zuŝycia materiałów na podstawie norm, odczytywanie schematów i szkiców technicznych dotyczących działania maszyn i urządzeń. Podczas oceniania osiągnięć uczniów naleŝy uwzględniać umiejętności operowania wiedzą, stosowanie poprawnej terminologii. W końcowej ocenie pracy uczniów po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej naleŝy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 24
Jednostka modułowa 743[03].O1.03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłuŝyć się obowiązującą terminologią dotyczącą narzędzi, maszyn i urządzeń, scharakteryzować parametry techniczne maszyn, określić zasady eksploatacji maszyn: uŝytkowania, regulacji, konserwacji, scharakteryzować narzędzia stosowane do produkcji wyrobów tapicerowanych, scharakteryzować rodzaje krajarek i innych urządzeń do cięcia materiałów, stosowanych w procesie produkcji wyrobów tapicerowanych, określić podstawowe funkcje maszyn i urządzeń stosowanych w procesach produkcji wyrobów tapicerowanych, scharakteryzować budowę oraz wyjaśnić zasady działania maszyn i urządzeń stosowanych do wytwarzania wyrobów tapicerowanych, dobrać narzędzia, maszyny i urządzenia do poszczególnych operacji technologicznych, określić zasady obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń stosowanych w procesie wytwarzania wyrobów tapicerowanych, posłuŝyć się dokumentacją technologiczną oraz instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń, posłuŝyć się normami, katalogami i innymi źródłami informacji. 2. Materiał nauczania Parametry techniczne maszyn: wymiary gabarytowe, wydajność, moc. Zasady eksploatacji, napraw i konserwacji maszyn i urządzeń. Narzędzia tapicerskie. Maszyny i urządzenia do cięcia materiałów. Urządzenia do naciągania materiałów. Maszyny do szycia i przeszywania. Maszyny do przygotowania i wyrobu mat tapicerskich. Urządzenia do mocowania warstw układów tapicerskich. Urządzenia ściskające i prasy do prac wykończeniowych i montaŝowych. Maszyny i urządzenia do produkcji spręŝyn i formatek spręŝynowych. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące podczas obsługi narzędzi, maszyn i urządzeń tapicerskich. 25
3. Ćwiczenia Rozpoznawanie i charakteryzowanie narzędzi stosowanych do prac tapicerskich. Identyfikowanie maszyn i urządzeń na podstawie plansz, schematów, rysunków. Dobieranie sprzętu ochrony indywidualnej do pracy na określonym stanowisku. Czyszczenie i konserwacja maszyn i urządzeń tapicerskich. Określanie zasad obsługi maszyn i urządzeń do rozkroju materiałów tapicerskich. Charakteryzowanie maszyn i urządzeń do wyrobu mat tapicerskich Charakteryzowanie maszyn i urządzeń do wykonywania formatek spręŝynowych. Ustawianie i regulacja róŝnych typów maszyn szyjących. Wykonywanie podstawowej konserwacji maszyn szyjących. 4. Środki dydaktyczne Instrukcje uŝytkowania, konserwacji i napraw maszyn i urządzeń. Normy i charakterystyki techniczne maszyn. Modele, schematy maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w produkcji tapicerskiej Filmy, przezrocza, plansze ilustrujące pracę i obsługę maszyn i urządzeń. Narzędzia, maszyny i urządzenia do produkcji wyrobów tapicerowanych. Katalogi, prospekty, dokumentacje techniczne maszyn i urządzeń. Zestawy materiałów podstawowych i pomocniczych stosowanych do produkcji wyrobów skórzanych. Zestawy środków konserwujących. Narzędzia do regulacji, ustawiania i podstawowej konserwacji maszyn i urządzeń. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe jednostki modułowej dotyczą rozpoznawania, charakteryzowania oraz obsługi narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w tapicerstwie. Program jednostki powinien być realizowany w pracowni technologii, warsztatach szkolnych, zakładach produkcyjnych, wyposaŝonych w zestawy narzędzi, maszyn i urządzeń oraz inne środki dydaktyczne. NaleŜy przeprowadzić próby pracy na poszczególnych maszynach oraz z zastosowaniem róŝnych narzędzi. Zajęcia powinny odbywać się 26
w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2-4 osobowe. W procesie nauczania naleŝy stosować metody: pokazu z instruktaŝem, ćwiczeń praktycznych. W wyniku realizacji programu uczniowie powinni opanować umiejętności posługiwania się poprawną terminologią dotyczącą narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w procesie produkcji. W trakcie realizacji programu naleŝy zwracać uwagę na przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, szczególnie podczas uŝytkowania narzędzi, maszyn i urządzeń. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań praktycznych. Wiedza niezbędna do realizacji zadań praktycznych powinna być sprawdzana za pomocą testów osiągnięć z zadaniami dotyczącymi narzędzi, maszyn i urządzeń oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujących w tapicerstwie. W trakcie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań naleŝy zwracać uwagę na: organizację stanowiska pracy, sposób zabezpieczenia maszyn i urządzeń, regulację i ustawienie parametrów maszyn, właściwe ułoŝenie materiału do obróbki, jakość wykonania pracy, utrzymanie porządku i czystości na stanowisku pracy. Przed przystąpieniem uczniów do wykonania zadań praktycznych naleŝy sprawdzać znajomość podstaw teoretycznych. Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien być realizowany na podstawie ustalonych kryteriów oraz zgodnie z obowiązującą skalą ocen. W końcowej ocenie pracy uczniów po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej naleŝy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. 27
Moduł 743[03].Z1 Surowce i materiały tapicerskie 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: charakteryzować surowce i materiały tapicerskie, określać metody produkcji surowców oraz materiałów stosowanych do wytwarzania wyrobów tapicerowanych, określać jakość i przeznaczenie surowców i materiałów, klasyfikować surowce i materiały ze względu na jakość i przeznaczenie, określać wymagania techniczne i technologiczne dla materiałów i półfabrykatów, określać przydatność surowców i materiałów do produkcji wyrobów tapicerowanych, określać zasady racjonalnej gospodarki materiałami, określać zasady składowania materiałów i półfabrykatów, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, szczególnie podczas pracy z materiałami łatwopalnymi i toksycznymi. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 743[03].Z1.01 743[03]. Z1.02 743[03]. Z1.03 743[03]. Z1.04 743[03]. Z1.05 743[03]. Z1.06 Orientacyjna Nazwa jednostki modułowej liczba godzin na realizację Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 80 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 50 Zastosowanie drewna i tworzyw drzewnych w tapicerstwie 60 Zastosowanie wyrobów metalowych w tapicerstwie 50 Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych 76 w tapicerstwie Charakteryzowanie materiałów pomocniczych i wykończeniowych 44 Razem 360 28
3. Schemat układu jednostek modułowych 743[03].Z1 Surowce i materiały tapicerskie 743[03].Z1.01 Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 743[03].Z1.02 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 743[03].Z1.03 Zastosowanie drewna i tworzyw drzewnych w tapicerstwie 743[03].Z1.04 Zastosowanie wyrobów metalowych w tapicerstwie 743[03].Z1.05 Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych w tapicerstwie 743[03].Z1.06 Charakteryzowanie materiałów pomocniczych i wykończeniowych 29
4.Literatura Bacia K., Witkowski B.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Warszawa 1986 Bacia K.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1988 Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa. WSiP, Warszawa1996 Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza i naprawy. WSiP, Warszawa 1997 Hillar J., Jarmoszuk S.: Technologia. Ślusarstwo i spawalnictwo. WSiP, Warszawa 1995 Jurczyk J.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1990 Jurczyk J.: Technologia tapicerstwa. Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1983 Lasek W., Persz T.: Technologia wyprawy skór cz. II Wykończanie. WSiP, Warszawa 1985 Morawski E.: Tapicerstwo usługi motoryzacyjne. WKiŁ, Warszawa 1980 Morawski E.: Tapicerstwo samochodowe - usługi. WKiŁ, Warszawa 1980 Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa 1997 PraŜmo J.: Stolarstwo. Technologia. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1995 Prządka W.: Technologia meblarstwa. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1994 Prządka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1994 Schellenberg A. (red.): Encyklopedia techniki. Przemysł lekki. WTN, Warszawa 1986 Szczuka J., śurowski J.: Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego. WSiP, Warszawa 1995 Zbiór norm. Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury naleŝy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 30
Jednostka modułowa 743[03].Z1.01 Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: scharakteryzować surowce włókiennicze pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, rozróŝnić chemiczne surowce włókiennicze, określić metody otrzymywania włókien z surowców naturalnych i chemicznych, rozpoznać oraz dokonać klasyfikacji przędzy i nici, określić metody produkcji tkanin, scharakteryzować sploty tkackie, rozróŝnić rodzaje splotów stosowanych w tkaninach, określić właściwości tkanin stosowanych w tapicerstwie, scharakteryzować nici stosowane do produkcji wyrobów tapicerowanych, scharakteryzować wyroby włókiennicze: laminaty, włókniny, filce, scharakteryzować materiały włókiennicze: dzianiny, plecionki, taśmy, określić zastosowanie wyrobów powroźniczych w tapicerstwie, scharakteryzować rodzaje dywanów, chodników i wykładzin dywanowych, scharakteryzować materiały na firany, kotary, pokrycia ścian, określić wskaźniki jakości materiałów włókienniczych, określić warunki magazynowania wyrobów włókienniczych. 2. Materiał nauczania Surowce i półprodukty włókiennicze. Włókna naturalne roślinne i zwierzęce. Włókna chemicznie modyfikowane. Włókna syntetyczne. Przędza, otrzymywanie, klasyfikacja. Właściwości przędzy. Charakterystyka przędzy do wytwarzania wyrobów włókienniczych tapicerskich. Nici i ich rodzaje. Charakterystyka nici stosowanych w tapicerstwie. Otrzymywanie i klasyfikacja tkanin. Rodzaje i charakterystyka podstawowych splotów tkackich. Właściwości tkanin. 31
Podział tkanin pokryciowych. Charakterystyka tkanin na pokrycia wewnętrzne. Rodzaje, właściwości i zastosowanie tkanin dekoracyjnych. Ocena jakości tkanin. Dzianiny, plecionki, taśmy: metody otrzymywania, właściwości. Wyroby powroźnicze. Charakterystyka włóknin, filców, laminatów. Materiały tapicerskie dekoracyjne: dywany, chodniki, wykładziny dywanowe, materiały na firany, kotary. Zastosowanie wyrobów włókienniczych w tapicerstwie. Zasady magazynowania wyrobów włókienniczych. 3. Ćwiczenia Rozpoznawanie włókien naturalnych i syntetycznych. RozróŜnianie materiałów włókienniczych. Określanie właściwości materiałów włókienniczych oraz ich przydatności do produkcji wyrobów tapicerowanych. Badanie właściwości włókien za pomocą prób: spalania, odporności na odczynniki chemiczne, wytrzymałości na rozerwanie i tarcie, odporności wybarwienia na działanie czynników zewnętrznych. Rozpoznawanie typowych rodzajów przędzy. Określanie rodzajów nici do szycia ręcznego i maszynowego. Określanie rodzajów splotów na podstawie próbek tkanin. Określanie numeracji przędzy i nici. Rozpoznawanie rodzajów tkanin do wewnętrznego pokrywania tapicerki. Rozpoznawanie rodzajów tkanin dekoracyjnych oraz określanie ich właściwości uŝytkowych. Rozpoznawanie rodzajów dzianin dekoracyjnych. Określanie róŝnic w budowie oraz rozciągliwości tkanin i dzianin. Rozpoznawanie wad i uszkodzeń w wyrobach włókienniczych. Określanie warunków magazynowania wyrobów włókienniczych. 4. Środki dydaktyczne Mikroskop. Grubościomierz. Foliogramy i tablice obrazujące budowę i właściwości materiałów włókienniczych. Filmy dydaktyczne dotyczące otrzymywania i produkcji surowców, półproduktów i wyrobów włókienniczych. 32
Próbki róŝnych rodzajów włókien. Próbki przędzy. Nici z oznaczeniem numeracji. Modele podstawowych splotów tkackich. Zestawy próbek materiałów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie. Zestaw norm dotyczących wyrobów włókienniczych. Próbki przędzy. Nici z oznaczeniem numeracji metrycznej i cięŝarowej. Modele podstawowych splotów tkackich. Próbki i katalogi materiałów na wewnętrzne i zewnętrzne pokrycia tapicerki. Próbki materiałów do wykończania części tapicerowanych. Próbki materiałów do prac dekoratorskich. Plansze obrazujące sposoby składowania materiałów tapicerskich w magazynie. Przyrządy do pomiarów i odkształceń trwałych materiałów włóknistych. Próbki materiałów pomocniczych: nici, sznury. Wzory ściegów ręcznych i maszynowych. Wzory przeszyć warstw pokryciowych. Zestaw elementów wykończeniowych wyrobów tapicerowanych: sznury, taśmy ozdobne. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej zawiera treści dotyczące rozpoznawania oraz zakresu stosowania materiałów włókienniczych w produkcji wyrobów tapicerowanych. Podczas realizacji programu wskazane jest stosownie metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu z objaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. Szczególnie zalecane jest stosowanie metody ćwiczeń praktycznych. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni materiałoznawstwa, w pracowni technologii, wyposaŝonych w niezbędne środki dydaktyczne, w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3-4 osobowe. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń naleŝy zapoznać uczniów z zakresem i rodzajem realizowanych zadań. Realizacja ćwiczeń zamieszczonych w programie jednostki umoŝliwia opanowanie podstawowych umiejętności doboru materiałów włókienniczych do produkcji wyrobów tapicerowanych. Opanowanie umiejętności wynikających z realizacji programu jednostki jest niezbędne do realizacji programów jednostek modułowych wyodrębnionych w modułach: 743[03].Z3, 743[03].Z4. 33
W trakcie realizacji programu jednostki naleŝy zwracać uwagę na zagadnienia dotyczące właściwości i sposobu otrzymywania włókien chemicznych. Przed przystąpieniem do zajęć wskazane jest przygotowanie próbek materiałów włókienniczych, instrukcji, norm, katalogów wyrobów włókienniczych, niezbędnych do wykonania ćwiczeń i innych zadań praktycznych. W trakcie realizacji programu wskazana jest organizacja wycieczek do zakładów produkujących wyroby włókiennicze. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Proces sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinien być realizowany zgodnie z kryteriami ustalonymi na początkowych zajęciach. W trakcie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów naleŝy stosować: sprawdziany ustne i pisemne, testy osiągnięć, obserwację pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. W trakcie procesu oceniania osiągnięć uczniów naleŝy brać pod uwagę: organizację stanowiska pracy, stosowanie poprawnej terminologii, poprawność i sprawność wykonania zadań. Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów naleŝy zwracać uwagę na: określanie właściwości oraz zastosowania materiałów włókienniczych, korzystanie z norm, instrukcji i katalogów, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej. Kontrolę poprawności realizacji ćwiczeń naleŝy prowadzić w trakcie i po ich wykonaniu. W trakcie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów naleŝy uwzględniać obowiązującą skalę ocen. 34
Jednostka modułowa 743[03].Z1.02 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: scharakteryzować materiały wyściółkowe włókniste pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, rozróŝnić materiały wyściółkowe włókniste pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, scharakteryzować materiały wyściółkowe sztuczne, określić techniczne i uŝytkowe właściwości materiałów i półfabrykatów wyściółkowych, określić zakres stosowania materiałów i półfabrykatów wyściółkowych, określić wymagania techniczne i technologiczne dla materiałów i półfabrykatów, ocenić jakość materiałów i półfabrykatów wyściółkowych, zmagazynować materiały i półfabrykaty wyściółkowe. 2. Materiał nauczania Klasyfikacja materiałów wyściółkowych. Rodzaje i charakterystyka materiałów wyściółkowych. Właściwości techniczne, uŝytkowe i technologiczne materiałów wyściółkowych. Zastosowanie materiałów wyściółkowych. Półfabrykaty wyściółkowe. Właściwości techniczne, uŝytkowe i technologiczne półfabrykatów wyściółkowych. Podstawowe metody badań właściwości materiałów wyściółkowych. Warunki magazynowania materiałów i półfabrykatów wyściółkowych. 3. Ćwiczenia Rozpoznawanie materiałów wyściółkowych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego na podstawie próbek. Rozpoznawanie materiałów wyściółkowych sztucznych. Rozpoznawanie półfabrykatów wyściółkowych. Dokonywanie organoleptycznej oceny jakości materiałów i półfabrykatów wyściółkowych. Badanie właściwości technicznych materiałów i półfabrykatów wyściółkowych. Określanie technicznych i uŝytkowych właściwości materiałów i półfabrykatów wyściółkowych. 35
4. Środki dydaktyczne Mikroskop. Plansze, filmy, przezrocza i fotografie przedstawiające róŝne rodzaje materiałów wyściółkowych. Próbki materiałów i półfabrykatów wyściółkowych. Plansze obrazujące sposoby składowania materiałów wyściółkowych w magazynie. Plansze i tablice poglądowe. Warstwy tapicerskie o róŝnej budowie. Próbki materiałów i półfabrykatów stosowanych na warstwy wyściełające. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej zawiera tematykę dotyczącą materiałów wyściółkowych stosowanych w produkcji wyrobów tapicerowanych. Umiejętności uzyskane przez uczniów w wyniku realizacji programu jednostki są niezbędne w dalszym procesie kształcenia zawodowego, szczególnie podczas realizacji programu jednostki modułowej 743[03].Z3.01 oraz programów jednostek wyodrębnionych w module 743[03].Z4. Program jednostki powinien być realizowany z zastosowaniem metod: ćwiczeń praktycznych, tekstu przewodniego, pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktaŝem. W tracie realizacji programu naleŝy zwracać uwagę na określanie przydatności materiałów wyściółkowych do produkcji róŝnych typów wyrobów tapicerowanych. Program jednostki powinien być realizowany w pracowni materiałoznawstwa oraz w pracowni technologii, wyposaŝonych w niezbędne środki dydaktyczne. Wskazana jest równieŝ organizacja zajęć w zakładach produkujących wyroby tapicerowane. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń naleŝy zapoznać uczniów z zakresem i rodzajem wykonywanych zadań, z obsługą aparatury oraz z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska. Zajęcia naleŝy prowadzić w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. Przed przystąpieniem do zajęć wskazane jest przygotowanie materiałów, jak: teksty przewodnie, instrukcje, normy, próbki tworzyw sztucznych, katalogi. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposaŝone w niezbędne urządzenia i przyrządy pomiarowe. 36