INSTRUKCJA organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w ELEKTROCIEPŁOWNI BIAŁYSTOK S.A.

NUMER INSTRUKCJI: IP 3.1/1 NUMER EGZEMPLARZA: INSTRUKCJA organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w ELEKTROCIEPŁOWNI BIAŁYSTOK S.A. Sprawdzono na zgodność z Systemem Zarządzania Jakością, Środowiskiem i Bezpieczeństwem Pracy: Data Stanowisko Podpis Specjalista ds. Systemów Zarządzania Specjalista ds. Ochrony Środowiska Specjalista ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy OPRACOWAŁ SPRAWDZIŁ ZATWIERDZIŁ Data 24.09.2013r. Nazwisko Jerzy Dębkowski Halina Mroczkowska Sławomir Nowacki Jan Orzechowski Stanisław Puziuk Antoni Sokół Andrzej Wysocki Andrzej Schroeder Podpis

Spis treści 1. Postanowienia wstępne...4 1.1 Cel instrukcji...4 1.2 Zakres stosowania instrukcji...4 1.3 Odpowiedzialność...4 1.4 Określenia użyte w instrukcji...4 2. Ogólne zasady bezpieczeństwa...8 2.1 Zasady ogólne wykonywania prac na terenie Elektrociepłowni...8 2.2 Obowiązki pracowników...11 2.3 Odpowiedzialność za stan BHP...13 2.4 Czynniki szkodliwe i zagrożenia w środowisku pracy....14 3. Zasady wykonywania prac eksploatacyjnych przy urządzeniach energetycznych w Elektrociepłowni Białystok S.A...16 3.1 Zasady ogólne wykonywania prac eksploatacyjnych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych....16 3.2 Zasady wykonywania prac w kotłach lub zbiornikach...20 3.3 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach dostarczania paliw...21 3.4 Zasady wykonywania prac przy instalacjach cieplnych...22 3.5 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach gazowych...24 3.6 Zasady wykonywania prac w strefie generatorów elektrycznych chłodzonych wodorem...24 3.7 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych....25 3.8 Zasady wykonywania prac w przemysłowych systemach informatycznych....29 4. Zasady organizacji prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego w Elektrociepłowni Białystok S.A....30 4.1 Prace eksploatacyjne przy urządzeniach energetycznych szczególnie niebezpieczne...30 4.2 Podział prac i formy wydawania poleceń pisemnych na prace...31 Str.2/60

4.3 Organizacja prac wykonywanych na polecenia pisemne i obowiązki osób w zakresie organizacji bezpiecznej pracy...31 4.4 Polecenie pisemne wykonania pracy przepisy szczegółowe...36 4.5 Przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie do pracy na polecenie....38 4.6 Wykonywanie i zakończenie pracy na polecenie...41 5. Zasady organizacji pracy dla firm obcych na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A...44 5.1 Ogólne zasady...44 5.2 Wydawanie upoważnień w Elektrociepłowni Białystok S.A...45 6. Wykazy...48 6.1 Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których eksploatacji wymagane jest posiadanie świadectwa kwalifikacji...48 6.2 Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych...50 6.3 Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w Elektrociepłowni Białystok S.A...53 6.4 Wykaz rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, wykonywanych w Elektrowniach i Elektrociepłowniach...55 7. Wykaz aktów prawnych, które stanowiły podstawę do napisania instrukcji56 8. Dokumenty związane:...58 9. Załączniki:...60 Str.3/60

1. Postanowienia wstępne 1.1. Cel instrukcji. Celem instrukcji jest określenie zasad organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w Elektrociepłowni Białystok S.A. Instrukcja zawiera także inne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy mogące mieć zastosowanie w Elektrociepłowni Białystok S.A. 1.2. Zakres stosowania instrukcji Zasady określone w niniejszej instrukcji obowiązują wszystkie podmioty gospodarcze, z którymi zawarto umowy na wykonanie prac eksploatacyjnych lub remontowych w ECB S.A. oraz osób, które wykonują prace na pozostałych urządzeniach, instalacjach technicznych, obiektach, terenach i w pomieszczeniach, których właścicielem bądź użytkownikiem jest Elektrociepłownia Białystok S.A. Ponadto postanowienia instrukcji mają zastosowanie przy pracach pomiarowobadawczych wykonywanych na urządzeniach i instalacjach energetycznych będących w eksploatacji oraz wykonywanych w polach probierczych przyłączonych do tych instalacji. 1.3. Odpowiedzialność Za stosowanie zasad zawartych w tej instrukcji odpowiadają osoby organizujące lub nadzorujące prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych prowadzone na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. 1.4 Określenia użyte w instrukcji 1.4.1 Miejsce pracy - odpowiednio przygotowane i oznaczone stanowisko pracy lub określona strefa pracy przygotowana w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. Miejsce pracy miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku wykonywaniem pracy. 1.4.2 Stanowisko pracy przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Str.4/60

1.4.3 Strefa pracy stanowisko lub miejsce pracy odpowiednio przygotowane w zakresie niezbędnym do bezpiecznego wykonywania prac eksploatacyjnych. 1.4.4 Prace eksploatacyjne prace wykonywane przy urządzeniach energetycznych w zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowych. 1.4.5 Prowadzący eksploatację - jednostkę organizacyjną, osobę prawną lub osobę fizyczną, zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej na piśmie umowy, urządzeń energetycznych. 1.4.6 Urządzenia energetyczne urządzenia techniczne stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii. Urządzenia, instalacje i sieci w rozumieniu prawa energetycznego, stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii. 1.4.7 Instalacja energetyczna urządzenia energetyczne z układami połączeń między nimi. 1.4.8 Sieć cieplna urządzenia i instalacje służące do przesyłania i dystrybucji ciepła z układami połączeń między nimi. 1.4.9 Instalacja gazowa urządzenia gazowe z układami połączeń między nimi, zasilane z sieci gazowej, znajdującej się na terenie i w obiekcie odbiorcy. 1.4.10 Pomieszczenie lub teren ruchu energetycznego odpowiednio wydzielone pomieszczenie lub teren bądź część pomieszczenia lub terenu albo przestrzeni w budynkach lub poza budynkami, w których zainstalowane są urządzenia energetyczne, dostępne tylko dla upoważnionych osób. 1.4.10 Instrukcja eksploatacji zatwierdzoną przez prowadzącego eksploatację pracodawcę instrukcję określającą procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowaną na podstawie odrębnych przepisów, Polskich Norm oraz dokumentacji producenta. 1.4.11 Świadectwo kwalifikacyjne świadectwo stwierdzające spełnienie przez daną osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym, montażu dla określonych rodzajów urządzeń i instalacji energetycznych, uzyskane w trybie i na Str.5/60

zasadach określonych w odrębnych przepisach. 1.4.11 Osoba uprawniona osobę posiadającą kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego 1.4.12 Osoba upoważniona osobę wyznaczoną przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub prac eksploatacyjnych. 1.4.13 Zespół osób grupa osób, w skład której wchodzą co najmniej dwie osoby wykonujące pracę. 1.4.14 Osoba niekwalifikowana osoba, która nie posiada ważnego świadectwa kwalifikacyjnego. Osoba ta nie może wykonywać prac eksploatacyjnych, może natomiast wykonywać prace na urządzeniach i instalacjach energetycznych nieczynnych. 1.4.15 Osoby postronne osoby nie wchodzące w skład zespołu wykonującego pracę i nie będące osobami funkcyjnymi związanymi z organizacją określonej pracy. 1.4.16 Poleceniodawca osoba upoważniona pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. 1.4.17 Koordynujący wyznaczona przez poleceniodawcę pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. W obszarze urządzeń będących w operatywnym kierownictwie Elektrociepłowni Białystok S.A. koordynującym jest Dyżurny Inżynier Ruchu. 1.4.18 Dopuszczający wyznaczona przez poleceniodawcę osoba posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniona pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy. 1.4.19 Nadzorujący wyznaczona przez poleceniodawcę osoba posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wykonująca wyłącznie czynności nadzoru. 1.4.20 Kierujący zespołem osób wyznaczona przez poleceniodawcę osoba posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji. 1.4.21 Koordynator ds. BHP w rozumieniu art.208 Kodeksu pracy, osoba Str.6/60

wyznaczona przez poleceniodawcę lub prowadzącego umowę, która sprawuje nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich osób pracujących w tym samym miejscu (w przypadku gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców). 1.4.22 Urządzenia i instalacje energetyczne nieczynne urządzenia i instalacje energetyczne, do których za pomocą istniejących łączników i armatury nie ma możliwości podania czynników stwarzających zagrożenie. 1.4.23 Urządzenie powszechnego użytku urządzenie energetyczne przeznaczone do indywidualnych potrzeb ludności lub używane w gospodarstwach domowych. 1.4.24 Zbiorniki zbiorniki, kanały, studnie, studzienki kanalizacyjne, wnętrza urządzeń technicznych i inne zamknięte przestrzenie, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione. 1.4.25 Uziemiacz przenośny zespół składający się z jednego lub wielu zacisków fazowych, zacisku uziomowego oraz przewodu lub przewodów łączących te zaciski [13]. 1.4.26 Uziemiacz przenośny lekki uziemiacz przenośny wielozaciskowy, którego przewód uziemiający ma przekrój mniejszy niż przewód zwierający, przeznaczony do stosowania w liniach i stacjach (rozdzielniach) sieci elektroenergetycznych o napięciu znamionowym niższym niż 110 kv [13]. 1.4.27 Zwieracz urządzenie przenośne zwierające wszystkie fazy urządzenia elektroenergetycznego wraz z przewodem ochronnym i neutralnym, dostosowane do mocy zwarcia urządzenia elektroenergetycznego, mające zastosowanie w liniach i instalacjach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv. 1.4.28 Zwieracz lekki urządzenie przenośne zwierające wszystkie fazy urządzenia elektroenergetycznego wraz z przewodem ochronnym i neutralnym, dostosowane do zastosowanych czynnych zabezpieczeń. Zwieracz lekki może mieć zastosowanie, np. w instalacjach elektroenergetycznych oraz w przyłączach o napięciu znamionowym do 1 kv jako zabezpieczenie przed pojawieniem się napięcia od strony instalacji odbiorczej. 1.4.29 Uziemnik aparat z napędem ręcznym lub maszynowym, przeznaczony do uziemiania obwodów elektroenergetycznych. 1.4.30 Przemysłowe systemy informatyczne wszystkie zainstalowane w Elektrociepłowni Białystok S.A. komputerowe lub sterownikowe systemy wspomagania i prowadzenia procesów technologicznych. Str.7/60

2. Ogólne zasady bezpieczeństwa 2.1 Zasady ogólne wykonywania prac na terenie Elektrociepłowni 1.1.1 Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami i instalacjami energetycznymi oraz urządzenia i instalacje energetyczne powinny być oznakowane zgodnie z odrębnymi przepisami. 1.1.2 Trasy ruchu kołowego, przejścia dla pieszych oraz drogi pożarowe na terenie zakładu są oznakowane i zabezpieczone. Na terenie zakładu należy przestrzegać zasad ruchu drogowego oraz oznaczeń. 1.1.3 Urządzenia i instalacje energetyczne stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed dostępem osób nieupoważnionych. W celu uniemożliwienia wejścia do tych pomieszczeń osobom nieupoważnionym i przypadkowym, należy każdorazowo zamykać drzwi i sprawdzać, czy są prawidłowo zamknięte po wejściu i po wyjściu z tych pomieszczeń. 1.1.4 Drzwi od pomieszczeń z dwoma lub większą ilością wejść tzw. przechodnich, wyposażono w zamki umożliwiające otwarcie z zewnątrz kluczem, zaś od wewnątrz przez nacisk na klamkę zamka. Pomieszczenia jednodrzwiowe mogą być zamykane na kłódki typu energetycznego. 1.1.5 Otwarte kanały, studzienki, zbiorniki, wykopy lub inne podobne wgłębienia w miejscach dostępnych dla ludzi na terenie zakładu pracy są oznakowane znakami ostrzegawczymi w sposób widoczny, a miejsca szczególnie niebezpieczne ogrodzone. 1.1.6 Powyższe znaki ostrzegawcze i ogrodzenia powinny być od zmierzchu do świtu i w razie ograniczonej widoczności oświetlone lampami ostrzegawczymi. 1.1.7 Otwarte kanały i zbiorniki wodne powinny być wyposażone w odpowiedni sprzęt i urządzenia ratunkowe (koła ratunkowe, klamry i poręcze chwytowe, zejścia) w miejscach wymagających takich zabezpieczeń. 1.1.8 Komory naziemne, węzły cieplne, przepompownie powinny być zabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych. 1.1.9 Włazy do komór podziemnych powinny być zakryte pokrywami. Pokrywy włazowe do komór i kanałów po otwarciu powinny być wyposażone w zabezpieczenie uniemożliwiające samoczynne lub przypadkowe ich zamknięcie. Str.8/60

1.1.10 Wejścia do komór, kanałów i węzłów nie powinny być zastawione przedmiotami utrudniającymi swobodny dostęp do nich lub ograniczającymi swobodę ruchów w tych miejscach. 1.1.11 Urządzenia i instalacje pracujące z czynnikiem o temperaturze wyższej niż 60 0C powinny być wyposażone w izolację termiczną tak zaprojektowaną i utrzymaną, aby temperatura zewnętrzna na jej powierzchni w miejscach dostępnych nie przekraczała 60 0 C. 1.1.12 Narzędzia pracy i sprzęt ochronny należy przechowywać w miejscach wyznaczonych, w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej sprawności. 1) sprzęt ochronny powinien być ewidencjonowany i okresowo kontrolowany. 2) narzędzia pracy i sprzęt ochronny powinny być poddawane okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub w dokumentacji producenta. 3) ewidencja sprzętu ochronnego powinna zawierać terminy lub czasookresy następnych prób tego sprzętu. 4) sprzęt ochronny powinien być oznakowany w sposób trwały przez podanie numeru ewidencyjnego, daty następnej próby okresowej oraz cechy przeznaczenia np. napięcia roboczego. 5) zabronione jest używanie narzędzi i sprzętu ochronnego, które nie są oznakowane. 6) osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, stosowanie, przechowywanie i ewidencję sprzętu ochronnego oraz środków ochrony indywidualnej. 7) stan techniczny narzędzi pracy i sprzętu ochronnego należy sprawdzać bezpośrednio przed jego użyciem. 8) narzędzia pracy i sprzęt ochronny, niesprawne lub które utraciły ważność próby okresowej, powinny być niezwłocznie wycofane z użycia. 9) zabrania się używania uszkodzonych lub niesprawnych narzędzi pracy i sprzętu ochronnego. 1.1.13 Sprzęt ochronny powinien posiadać oznaczenie CE i deklaracje zgodności z Normami. 1.1.14 Na powierzchniach wzniesionych na wysokości powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać ludzie, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy Str.9/60

poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Wymagania te nie dotyczą ramp przeładunkowych [11]. 1.1.15 Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie w/w balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. 1.1.16 Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności: 1) zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy, 2) zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia, 3) przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru technicznego przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia. 1.1.17 Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi, a także podczas wykonywania prac na galeriach, pomostach, podestach i innych podwyższeniach na wysokości ponad 2 m, jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylania się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy w szczególności: 1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidzianą zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa, 2) zapewnić stosowanie przez osoby pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu na słupach, masztach itp.), 3) zapewnić stosowanie przez osoby pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości. Str.10/60

2.2 Obowiązki pracowników. Obowiązki ogólne pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy są wymienione w Kodeksie pracy, w artykule 211, Regulaminie pracy dla pracowników Elektrociepłowni Białystok S.A. oraz w instrukcjach stanowiskowych. Każdy pracownik obowiązany jest znać zasady i przepisy bezpieczeństwa pracy oraz obowiązany jest je przestrzegać. 2.2.1 Pracownik obowiązany jest: 1) poruszając się pieszo, korzystać z wydzielonych dróg dla ruchu pieszego, 2) w razie braku drogi dla pieszych, poruszać się przy krawężniku po lewej stronie jezdni, 3) nosić przedmioty i narzędzia tak, by nie przeszkadzały innym użytkownikom drogi, 4) wchodząc na drogę upewnić się, czy po drodze nie porusza się pojazd, 5) używać kasków ochronnych w halach produkcyjnych, na otwartej przestrzeni w obrębie urządzeń, podczas obsługi urządzeń transportu pionowego, 6) nie przechodzić pod zawieszonym na dźwignicy przedmiotem, 7) nie tarasować i nie zaśmiecać dróg transportowych, 8) zachować szczególną ostrożność przy chodzeniu po schodach, pochylniach i pomostach, 9) nie wchodzić, bez polecenia przełożonego, do zbiorników lub kanałów niewentylowanych, 10) nie wchodzić do pomieszczeń o szczególnym zagrożeniu odpowiednio oznakowanych, 11) przy wykonywaniu prac na wysokości używać odpowiednio dobranej drabiny, rusztowań i szelek bezpieczeństwa, 12) zachować szczególną ostrożność przy przekraczaniu torów kolejowych, nie przechodzić między i pod pojazdami szynowymi. 2.2.2 Przed rozpoczęciem pracy pracownik obowiązany jest: 1) zapoznać się z instrukcją stanowiskową i instrukcją eksploatacji, ryzykiem zawodowym, aspektami środowiskowymi związanymi z wykonywaną pracą, 2) ubrać się we właściwą odzież roboczą i ochronną oraz właściwe ochrony Str.11/60

indywidualne, 3) sprawdzić stan wyposażenia technicznego stanowiska pracy, stan narzędzi i zabezpieczeń, 4) w razie stwierdzenia zagrożeń, zawiadomić swego przełożonego i powstrzymać się od wykonywania pracy. 2.2.3 W czasie wykonywania pracy pracownik jest obowiązany: 1) utrzymywać w porządku i czystości stanowisko robocze, a zwłaszcza dbać o stan narzędzi pracy, 2) przestrzegać obowiązujących instrukcji bhp oraz instrukcji technologicznych, a także poleceń i wskazówek przełożonych, 3) nie naprawiać samodzielnie maszyn i urządzeń; niedopuszczalne jest zwłaszcza zdejmowanie lub naprawianie samemu osłon i urządzeń zabezpieczających, 4) nie dopuszczać, bez wiedzy przełożonego, do pracy na swoim stanowisku osób postronnych, 5) nie przeszkadzać w pracy innym, unikać zbędnych rozmów, kłótni, żartów, popychania, itp., 6) nie dotykać części maszyn będących w ruchu, nie czyścić, nie smarować przed zatrzymaniem, nie zbliżać się do nieosłoniętych urządzeń elektrycznych, 7) używać wymaganych ochron osobistych właściwych dla danego rodzaju pracy, 8) w razie konieczności opuszczenia stanowiska pracy, zatrzymać obsługiwane maszyny i wszelkie inne urządzenia mogące spowodować zagrożenie, z wyjątkiem urządzeń pracujących bezprzerwowo (np. urządzenia technologiczne bloku, układy wentylacyjne), 9) w razie przerwy w dopływie energii, wyłączyć obsługiwane maszyny i urządzenia, 10) podczas pracy biurowej bądź korzystania z jadalni obowiązany jest zachować ostrożność od urządzeń technicznych powszechnego użytku (klimatyzator, lodówka, czajnik elektryczny, kuchenka mikrofalowa, radio, suszarka do rąk, itp.) Każdorazowo winien dokonywać kontroli wzrokowej urządzeń, z których korzysta. W przypadku widocznych uszkodzeń zgłaszać usterkę przełożonym. 2.2.4 Po skończeniu pracy pracownik obowiązany jest: 1) zatrzymać wszystkie obsługiwane maszyny i urządzenia, bądź przekazać je w ruchu zmiennikowi, 2) dokładnie oczyścić stanowisko robocze, 3) ułożyć narzędzia i przyrządy w miejscu do tego przeznaczonym. Str.12/60

2.2.5 Zachowanie się pracownika w szczególnych okolicznościach. Szczególne okoliczności to między innymi awaria, wypadek przy pracy, pożar, katastrofa budowlana, katastrofa ekologiczna, itp. W takich okolicznościach pracownik zatrzymuje urządzenie, przerywa pracę, natychmiast powiadamia o zagrożeniu przełożonego, bądź uzgadnia z przełożonym sposób postępowania. Pracownik obowiązany jest: a) podczas awarii - oczekiwać na decyzję przełożonego i naprawę urządzenia przez uprawnioną brygadę, b) po wypadku udzielić pomocy poszkodowanemu, zabezpieczyć miejsce wypadku, powiadomić o wypadku Dyżurnego Inżyniera Ruchu i przełożonego, c) podczas pożaru uruchomić system alarmowy, przystąpić do gaszenia środkami podręcznymi, powiadomić Dyżurnego Inżyniera Ruchu, podporządkować się poleceniom prowadzącego akcję ratunkową. 2.2.6 Powyższe obowiązki wymienione w punktach 2.2.1-2.2.6 dotyczą wszystkich wykonujących prace na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. 2.3 Odpowiedzialność za stan BHP 2.3.1 Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w stosunku do swoich pracowników (art. 207 K.P.). Odpowiedzialność ponoszą również, odpowiednio do zakresu czynności, osoby kierujące pracownikami zgodnie z art. 212 Kodeksu Pracy. 2.3.2 W przypadku gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek (art. 208 K.P.): 1) współpracować ze sobą, 2) wyznaczyć koordynatora 3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników, 4) informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

5) Wyznaczenie koordynatora, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. Uwaga: Powołanie koordynatora w niczym nie zmienia ustawowej odpowiedzialności każdego indywidualnego pracodawcy za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w jego zakładzie i nie ogranicza, ani nie zmniejsza odpowiedzialności za szkody spowodowane niedopełnieniem obowiązków w tym zakresie. Celem powołania koordynatora jest jedynie zapewnienie, by działania pracowników kilku firm w jednym miejscu wykonywania robót nie były ze sobą sprzeczne lub wzajemnie się wykluczające, lecz skoordynowane i wzajemnie harmonijne. 2.3.3 Obowiązki koordynatora: 1) ustalenie harmonogramu prac uwzględniającego zadania wszystkich zespołów realizujących prace, 2) zapewnienie współpracy osób kierujących pracami zespołów i osób nadzorujących te prace, 3) ustalenie sposobu łączności i sposobu alarmowania w sytuacji zaistnienia zagrożenia lub awarii. 2.4 Czynniki szkodliwe i zagrożenia w środowisku pracy. 2.4.1 W Elektrociepłowni Białystok S.A. w środowisku pracy występują substancje szkodliwe takie jak: a) pył węglowy, popiołowy i drzewny, węglan wapnia, b) tlenek węgla, c) opary kwasu solnego, d) opary wodorotlenku sodu, e) tlenki pierwiastków: azotu, miedzi, chromu, manganu, żelaza i pyły w procesie spawania, f) opary farb i rozpuszczalników, g) promieniowanie jonizujące, Ponadto występuje mikroklimat gorący, nadmierny hałas (powyżej 80 db), pola elektromagnetyczne, drgania oraz substancje alergizujące. Czynniki występują w ilościach, niższych od wartości NDN-ów bądź NDS-ów. Str.14/60

2.4.2 Zagrożenia wypadkowe stwarzają: a) maszyny i urządzenia techniczne, b) czynniki energetyczne o wysokiej temperaturze i ciśnieniu, c) urządzenia elektryczne pod napięciem, d) prace na wysokości, e) urządzenia transportowe, f) schody, g) nierówny i śliski teren, h) gorące powierzchnie. Str.15/60

3. Zasady wykonywania prac eksploatacyjnych przy urządzeniach energetycznych w Elektrociepłowni Białystok S.A. 3.1 Zasady ogólne wykonywania prac eksploatacyjnych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. 3.1.1 Prace eksploatacyjne mogą jedynie wykonywać osoby uprawnione i upoważnione. 3.1.2 Osoby sprawujące dozór nad eksploatacją urządzeń energetycznych oraz osoby zatrudnione przy eksploatacji urządzeń energetycznych muszą spełniać wymagania kwalifikacyjne w zakresie gospodarki energetycznej Rozporządzenie Min. Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28.04.2003 r. (Dz. U. nr 89 poz. 828 z późn zm.). 3.1.3 Prace eksploatacyjne należy prowadzić zgodnie instrukcjami eksploatacji zawierającymi w szczególności: 1) charakterystykę urządzeń energetycznych, 2) opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań; 3) zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem; 4) opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia; 5) zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia; 6) wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów; 7) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia; 8) identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego; 9) organizację prac eksploatacyjnych; 10) wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, zwanych dalej środkami ochronnymi. Str.16/60

3.1.4 Instrukcje na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. są aktualizowane według procedury PS-0.5 Nadzorowanie instrukcji. 3.1.5 Zabronione jest używanie urządzeń energetycznych bez przewidzianych dla nich urządzeń ochronnych w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 3.1.6 Prace eksploatacyjne wewnątrz urządzeń energetycznych należy wykonywać zgodnie z odpowiednimi wymaganiami dla prac w zbiornikach, kanałach, urządzeniach technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, określonych w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy. 3.1.7 Jeżeli w zamkniętym wnętrzu urządzenia energetycznego mogą gromadzić się lub występować pary cieczy lub gazy stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa, przed każdym wejściem do zamkniętego wnętrza tego urządzenia należy: 1) dokonać pomiaru stężenia par cieczy lub gazów w tym wnętrzu; 2) sprawdzić, czy stężenie par cieczy lub gazów nie przekracza: a) dopuszczalnych wartości określonych w przepisach dotyczących najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy lub b) wartości określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów 3) doprowadzić do obniżenia stężenia par cieczy lub gazów co najmniej do dopuszczalnego poziomu, w przypadku gdy stężenie przekracza dopuszczalne wartości. 3.1.8 Jeżeli nie jest możliwe obniżenie stężenia par cieczy lub gazów poniżej wartości, których mowa w punkcie 3.1.7, podpunkt 3, rozpoczęcie i prowadzenie prac eksploatacyjnych jest dopuszczalne po zapewnieniu odpowiednich środków ochronnych, zawartych w instrukcji prowadzenia tych prac. 3.1.9 Czynności oraz wyniki pomiarów, o których mowa w punkcie 3.1.7, należy rejestrować. (np. obsługa biomasy po dokonaniu obchodu wpisuje w dziennik operacyjny stężenia, ale co z innymi?, przy poleceniach pisemnych też proste- należy dodać specjalną rubrykę!). 3.1.10 Prace w strefach zagrożenia wybuchem lub pożarowo-niebezpiecznych 1) prace eksploatacyjne, przy wykonywaniu których jest możliwe gromadzenie się lub występowanie pyłów, gazów, par cieczy lub mgieł stwarzających zagrożenie powstania pożaru lub wybuchu, należy prowadzić po usunięciu tego zagrożenia lub zastosowania środków ochronnych zgodnie instrukcjami wykonywania tych prac: a) Instrukcją IP-11.2/3 Dokument zabezpieczenia miejsc przed wybuchem na terenie maszynowni Str.17/60

b) Instrukcją IP-12.2 /5 Dokument zabezpieczenia miejsc pracy w obiektach nawęglania c) Instrukcją IP-12.2 /6 Dokument zabezpieczenia miejsc pracy w obiektach przygotowania i stosowania biomasy d) prace spawalnicze należy wykonywać zgodnie z odrębną Instrukcją zabezpieczenia przeciwpożarowego procesów spawalniczych podczas prac remontowych i naprawczych w Elektrociepłowni Białystok S.A. 2) udostępniona strefa pracy, w której istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, powinna spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. 3.1.11 Prace eksploatacyjne na urządzeniach, na których lub w których zainstalowano izotopowe źródła promieniowania, 1) należy wykonywać po uprzednim zdemontowaniu i zabezpieczeniu izotopowych źródeł promieniowania lub zabezpieczenia przed promieniowaniem osób wykonujących te prace. 2) zasady organizacji prac, przy których występuje narażenie na promieniowanie jonizujące, określają przepisy prawa atomowego. 3.1.12 Przed przystąpieniem do robót ziemnych związanych z pracami przy urządzeniach i instalacjach energetycznych, na terenie przyszłych robót, należy rozpoznać i oznaczyć uzbrojenie podziemne, a w szczególności sieci elektroenergetyczne, telekomunikacyjne, cieplne, gazowe, wodne i inne. 3.1.13 W razie wątpliwości należy kopać rowy poszukiwawcze, które do głębokości 40 cm mogą być wykonywane sprzętem zmechanizowanym, a głębiej tylko ręcznie za pomocą łopat. 3.1.14 W każdym miejscu pracy, w którym wykonuje pracę co najmniej 2 osoby, powinien być wyznaczony kierujący tym zespołem. 3.1.15 Prace rozruchowe, próby techniczne urządzeń i instalacji energetycznych powinny być prowadzone zgodnie z wymaganiami Polskich Norm, odrębnych przepisów, instrukcji eksploatacji oraz uzgodnione z prowadzącym obsługę. 3.1.16 Urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznaczone. 1) Jeżeli ruch urządzeń znajdujących się w pobliżu miejsca wykonywania powyższych prac lub w pobliżu miejsca instalowania urządzeń i instalacji energetycznych zagraża bezpieczeństwu ludzi, to urządzenia te powinny być na czas wykonywania tych prac wyłączone z ruchu. Str.18/60

2) W uzasadnionych przypadkach wykonywanie prac konserwacyjnych i remontowych lub przy instalowaniu urządzeń i instalacji energetycznych może być zabezpieczone w inny sposób niż określony powyżej, przy zachowaniu trybu postępowania przewidzianego dla prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. 3) Wymagania wyżej wymienione nie dotyczą prac, dla których zastosowana technologia nie przewiduje wyłączeń urządzeń z ruchu. 3.1.19 Miejsce pracy powinno być właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone: 1) elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny, 2) pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami. 3.1.20 Wszystkie odcięcia źródeł energii (elektrycznej, mechanicznej, hydraulicznej, pneumatycznej, cieplnej i pozostałych) od miejsc wykonywania pracy podczas napraw, przeglądów i konserwacji urządzeń energetycznych oraz maszyn i sprzętu muszą być oznakowane tablicami z napisami ostrzegawczymi z napisami np. "Nie otwierać!" lub innymi, których treść będzie stanowiła jednoznaczne ostrzeżenie przed zmianą położenia urządzenia odcinającego. 3.1.21 Zabronione jest: 1) eksploatowanie urządzeń i instalacji energetycznych bez przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony i zabezpieczeń, 2) dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione. 3.1.22 Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych może być powierzone osobom pracownikom, które posiadają wymagane kwalifikacje i umiejętności zawodowe do ich wykonywania, zostali przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz posiadają aktualne orzeczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań przy określonego rodzaju pracach. 3.1.23 Osoby sprawujące dozór są obowiązane wstrzymać pracę brygady (zespołu), jeżeli stwierdzą, że w miejscu pracy nie są zachowane warunki bezpiecznego jej wykonywania lub nie są przestrzegane przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowe lub ochrony środowiska. 1) Osoba ma prawo przerwać pracę, zawiadamiając o tym niezwłocznie Str.19/60

przełożonego, jeżeli warunki jej wykonywania nie odpowiadają przepisom bhp lub ppoż. i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. 2) Jeżeli powstrzymanie się od wykonania pracy nie usuwa zagrożenia, osoba pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 3.2 Zasady wykonywania prac w kotłach lub zbiornikach 3.2.1 Prace eksploatacyjne w kotłach lub zbiornikach należy wykonywać po ich technologicznym wyłączeniu, skutecznym przewietrzeniu oraz zabezpieczeniu przed wystąpieniem czynników mogących stwarzać zagrożenie dla osób wykonujących te prace. 3.2.2 Podczas przebywania osób wewnątrz kotłów lub zbiorników wszystkie włazy należy otworzyć, jeżeli nie jest to wystarczające do dotrzymania wymaganych parametrów powietrza w kotle lub zbiorniku, należy stosować stały nadmuch powietrza. 3.2.3 Prace eksploatacyjne w kotłach oraz komorach, kanałach i rurociągach sieci cieplnych nie mogą być wykonywane w temperaturze powyżej 40 0 C. 3.2.4 Osobom usuwającym awarię przy urządzeniach, o których mowa w punkcie 3.2.1, w temperaturze powyżej 40 0 C, należy zapewnić: 1) napoje chłodzące i środki obniżające temperaturę powietrza; 2) środki ochrony indywidualnej, przerwy w pracy i miejsce odpoczynku, ustalanie w zależności od warunków i specyfiki pracy. 3.2.5 Zabronione jest wykonywanie prac eksploatacyjnych wewnątrz urządzeń energetycznych na co najmniej dwóch poziomach równocześnie, jeżeli stanowiska pracy zostały usytuowane jedno nad drugim, bez wymaganego zabezpieczenia. 3.2.6 Prace w zbiornikach przeznaczonych do przechowywania środków chemicznych należy wykonywać w zespole co najmniej trzyosobowym, w którym jedna osoba pracuje wewnątrz zbiornika, a dwie ubezpieczają ją na zewnątrz [8]. 1) Osoba znajdująca się wewnątrz urządzenia powinna mieć założone szelki bezpieczeństwa z zaczepioną do nich linką, której drugi koniec jest przymocowany do punktu stałego na zewnątrz zbiornika lub trzyma go osoba asekurująca znajdująca się na zewnątrz zbiornika. 2) Przed przystąpieniem do powyższych prac należy sprawdzić czy nie Str.20/60