Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji prawniczych 1

Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji prawniczych 1 Opracowanie: mgr Rafał Dubowski Projekt Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji prawniczych 2 Art. 1. W ustawie z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, z późn. zm. 3 ) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 75h ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3.Podczas egzaminu wstępnego kandydaci mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa. W czasie egzaminu wstępnego kandydaci nie mogą posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji ; 2) w art. 78d ust. 12 otrzymuje brzmienie: 12.W trakcie egzaminu adwokackiego zdający może korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa.. 1 Od redaktora książki: Publikowany projekt poselski powstał z inicjatywy posła Jacka Żałka. Publikujemy go tu w postaci przesłanej 17 kwietnia 2013 r. 2 Niniejszą ustawą wprowadza się zmiany w następujących ustawach: ustawie z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze, ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie, ustawie z dnia 29 sierpnia z 1997 r. - o komornikach sądowych i egzekucji. 3 Zmiany tekstu jednolitego ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z Nr 166, poz. 1317, Nr 210, poz. 1628, Nr 216, poz. 1676, z 2010 r. Nr 7, poz. 45, Nr 47, poz. 278, Nr 200, poz. 1326, Nr 217, poz. 1429, z 2011 r. Nr 106, poz. 622, Nr 142, poz. 830. 305

Opracowanie: mgr Rafał Dubowski Art. 2. W ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65, z późn. zm. 4 ) wprowadza się następujące zmiany: 8 1) w art. 33 ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Podczas egzaminu wstępnego kandydaci mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa. W czasie egzaminu wstępnego kandydaci nie mogą posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji. ; 4 2) w art. 36 ust. 12 otrzymuje brzmienie: 12. W trakcie egzaminu radcowskiego zdający może korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy i orzecznictwa.. Art. 3. W ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, z późn. zm. 5 ) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 71i 3 otrzymuje brzmienie: 3.Podczas egzaminu konkursowego kandydaci mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa. W czasie egzaminu konkursowego kandydaci nie mogą posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji. ; 2) w art. 74d 8 otrzymuje brzmienie: 8.W trakcie egzaminu notarialnego zdający może korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa.. Art. 4. W ustawie z dnia 29 sierpnia z 1997 r. - o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, z późn. zm. 6 ) wprowadza się następujące zmiany: 4 Zmiany tekstu jednolitego ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z 2010 r. Nr 216, poz. 1676, 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 200, poz. 1326, Nr 217, poz. 1429, z 2011 r. Nr 106, poz. 622. 5 Zmiany tekstu jednolitego ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z 2009 r. Nr 37, poz. 286, Nr 166, poz. 1317, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228, z 2011 r. Nr 85, poz. 458, Nr 87, poz. 483, Nr 106, poz. 622, Nr 142, poz. 830. 6 Zmiany tekstu jednolitego ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z 2012 r. poz. 759, 1544. 306

Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji... 1) w art. 29g ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Podczas egzaminu konkursowego kandydaci mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa. W czasie egzaminu konkursowego kandydaci nie mogą posiadać przy sobie urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji. ; 2) w art. 31c ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Podczas egzaminu komorniczego zdający może korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa. W czasie egzaminu zdający nie może posiadać przy sobie urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji.. Art. 5. Ustawa wchodzi życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia. 307

Opracowanie: mgr Rafał Dubowski Opracowanie: mgr Rafał Dubowski Uzasadnienie (I) Przedłożony projekt ustawy obejmuje nowelizację następujących ustaw: ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze, ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie oraz ustawy z dnia 29 sierpnia z 1997 r. - o komornikach sądowych i egzekucji. Zmiany zostały przeprowadzone w zakresie unormowań dotyczących sposobu przeprowadzania wstępnych i końcowych egzaminów na aplikacjach prawniczych. (II) Celem przedmiotowej ustawy jest dostosowanie wymagań - stawianych kandydatom na aplikacje prawnicze i aplikantom do realiów, w których przyjdzie im w przyszłości wykonywać swój zawód. U podstaw tej zmiany leży troska o jakość szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości. Tylko odpowiednio wykształceni prawnicy będą w stanie sprostać wyzwaniom jakie niesie przyszłość. Współcześnie stosunki społeczne ulegają dynamicznym przeobrażeniom, a wraz z nimi zmianom podlega stanowione przez państwo prawo. Obecnie prawnik musi stawić czoło różnym problemom, z którymi jeszcze kilkadziesiąt lat temu nigdy by się nie spotkał. W związku z tym pojawia się potrzeba dokonania zmian w modelu kształcenia prawników. O ile sam wybór metod edukacyjnych należy zawsze do osób odpowiedzialnych za nauczanie prawa, o tyle Ustawodawca stanowiąc odpowiednie przepisy dotyczące wymagań stawianych na egzaminach wstępnych i końcowych na aplikacjach prawniczych, może pośrednio wpływać na to, które umiejętności będą cenione i doskonalone. Obecnie kształci się głównie umiejętności, które są zupełnie nieprzydatne w zawodzie, jak chociażby zdolność zapamiętywania treści aktów prawnych. Jeśli system edukacji prawniczej nie uwzględnia realiów pracy prawnika, edukacja staje się bezużyteczna i pozbawiona sensu. Dlatego też przedmiotowa nowelizacja ma na celu uczynić ten system bardziej racjonalnym. Poza tym nie można zapominać także, iż wykonywanie zawodu prawnika wiąże się z zachowaniem pewnych standardów etycznych, pośród których wartością nadrzędną jest sprawiedliwość. Ciężko jest jednak oczekiwać, aby przyszli prawnicy kierowali się tymi zasadami, jeśli już na początku swojej kariery, muszą mierzyć się z niesprawiedliwym systemem egzaminowania i oceniania ich pracy. Stąd też przedstawiony projekt ma na celu zmianę tego stanu rzeczy poprzez wprowadzenie sprawiedliwych i racjonalnych kryteriów, w oparciu o które przeprowadzane będą egzaminy wstępne i końcowe na aplikacjach prawniczych. (III) Obowiązujące przepisy regulują zasady naboru, przebieg i warunki ukończenia następujących aplikacji prawniczych: adwokackiej, radcowskiej, aplikacji ogólnej, 308

Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji... sędziowskiej, prokuratorskiej, komorniczej, notarialnej i legislacyjnej. Za zaliczeniem wymienionych aplikacji do jednej wspólnej grupy przemawia to, iż ukończenie wyższych studiów prawniczych jest niezbędnym warunkiem pozwalającym ubiegać się o odbycie jednej z nich. Unormowania dotyczące aplikacji prawniczych znajdują się w aktach rangi ustawowej, a także w rozporządzeniach wykonawczych. Kandydaci oprócz spełnienia szeregu kryteriów o charakterze formalnym, muszą wykazać się przygotowaniem merytorycznym. Z wyjątkiem aplikacji legislacyjnej, w tym celu przeprowadzane są egzaminy wstępne, obejmujące rozwiązanie zadań o charakterze testowym. Polegają one na tym, iż kandydat musi wskazać prawidłową odpowiedź na pytanie, spośród zaprezentowanych do wyboru wariantów odpowiedzi. Zakres materiału, wymagany do opanowania na egzamin jest szeroki, i tak chociażby w przypadku aplikacji adwokackiej obejmuje on wiedzę z zakresu: materialnego i procesowego prawa karnego, materialnego i procesowego prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego, materialnego i procesowego prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa gospodarczego, spółek prawa handlowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, materialnego i procesowego prawa administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa Unii Europejskiej, prawa konstytucyjnego oraz prawa o ustroju sądów i prokuratur, samorządu adwokackiego, radcowskiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 75a ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze). Dodatkowo, nie później niż na 90 dni przed terminem egzaminu wstępnego, do publicznej wiadomości podawany jest wykaz tytułów aktów prawnych stanowiących podstawę opracowania pytań testowych (art. 75b ust. 6 ustawy Prawo o adwokaturze). W zakresie dotyczącym egzaminów testowych, z wyjątkiem wspomnianej już wyżej aplikacji legislacyjnej, reguły naboru na wszystkie aplikacje prawnicze są analogiczne. Niewielkie różnice mogą występować zaś w zakresie materiału wymaganego od kandydata na egzaminie, co jest podyktowane charakterem każdego z zawodów prawniczych. I tak chociażby, kandydat na aplikację komorniczą, nie musi znać zasad funkcjonowania samorządu notarialnego. Dodatkowo należy wspomnieć, iż egzaminy wstępne na aplikację ogólną obejmują oprócz rozwiązywania testów, także inne zadania. (IV) Wspólne wszystkim egzaminom wstępnym na aplikacje prawnicze, przeprowadzanym w formie testów jest to, iż w trakcie ich rozwiązywania kandydaci nie mogą korzystać z treści aktów prawnych, komentarzy, ani orzecznictwa. Przedłożony projekt zawiera zmiany, które dopuszczają korzystanie ze wskazanych materiałów w trakcie egzaminu. W tym celu zostają znowelizowane następujące przepisy: 1) art. 75h ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze; 8 2) art. 33 ust. 3 ustawy o radcach prawnych; 309

Opracowanie: mgr Rafał Dubowski 3) art. 71i 3 ustawy Prawo o notariacie; 4) art. 29g ust. 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Zmienione zostają zatem zasady dotyczące przeprowadzania testów na egzaminach wstępnych na aplikację: adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą. Z zakresu nowelizacji zostały wyłączone: aplikacja ogólna, sędziowska, prokuratorska, a także legislacyjna. W przypadku tej ostatniej zostało to podyktowane głównie wspomnianymi już wcześniej odmiennościami w procedurze rekrutacyjnej. Dodatkowo nieuwzględnienie w projekcie 4 pozostałych aplikacji prawniczych wynika z tego, iż w ich przypadku, materia objęta nowelizacją jest zawarta w rozporządzeniach. Zaś zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP wydawanie oraz zmiana rozporządzeń nie należy do kompetencji parlamentu. (V) Konieczność wprowadzenie omówionych zmian wynika z wielu powodów. Zakaz posługiwania się w trakcie egzaminów komentarzami, orzecznictwem czy treścią tekstów aktów prawnych implikuje to, iż kandydat na aplikację, chcąc uzyskać pozytywny wynik, zostaje zmuszony do opanowania ogromnej ilości przepisów na pamięć. Tym samym posiadanie dobrej pamięci staje się kryterium warunkującym o dopuszczeniu na aplikację. Chociaż pytania są czasem tak sformułowane, iż nie ograniczają się do jednego przepisu i wymagają od zdającego zrekonstruowania prostej normy prawnej, nie wynika jeszcze z tego, że nie musi on nauczyć się określonej liczby przepisów na pamięć, ponieważ normy prawne, o które w pytaniach chodzi, są rekonstruowane właśnie z tychże przepisów. Do ich poprawnego zrekonstruowania zaś, w warunkach, w których nie można skorzystać z treści aktu prawnego, niezbędna jest wiedza stricte pamięciowa. Przeciwnie natomiast wygląda praktyka zawodowa prawnika. Co do zasady nie spotyka się on z sytuacjami, w których jest zmuszony stosować lub interpretować prawo bez możliwości sięgnięcia po tekst aktu prawnego. Wobec tego pamięciowa znajomość przepisów jest zbyteczna. Adwokat na rozprawie może posiadać kodeksy i komentarze, kandydat na aplikanta adwokackiego podczas egzaminu - nie. Z punktu widzenia zawodowego prawnika kluczowe są natomiast inne umiejętności, niż umiejętność pamięciowego przyswajania artykułów i paragrafów. Dobry prawnik to ten, który potrafi sprawnie odnaleźć w tekście aktów prawnych przepisy potrzebne do rozstrzygnięcia danego zagadnienia i następnie potrafi dokonać ich trafnej interpretacji. Stosowane obecnie testy nie sprawdzają natomiast ani czy kandydat potrafi dokonać subsumcji norm prawnych, ani czy umie zastosować reguły kolizyjne i zasady wykładni. Sprawdzają co najwyżej zdolność zapamiętania przez ludzki mózg określonej ilości informacji. Posiadanie tego typu umiejętności jednak w żaden sposób nie przesądza o tym, że kandydat posiada predyspozycje do bycia zawodowym prawnikiem. Dobitnie potwierdza to niska zdawalność części kazusowej, podczas egzaminów wstępnych na aplikację ogólną. I tak 310

Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji... z analiz przeprowadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, iż średnia zdawalność tego etapu konkursu w 2012 roku wynosiła 55,2%, w tym kazusu z prawa prywatnego 60,9%, kazusu z prawa karnego 57,3%, zaś z prawa publicznego 47,5% 7. W tym miejscu należy podkreślić, iż zadania oparte o kazusy najbardziej odzwierciedlają pracę umysłową wykonywaną przez prawnika, ponieważ wymagają one od kandydata wykazania się zdolnością logicznego myślenia, umiejętnością stosowania argumentacji prawniczej oraz umiejętnością dokonywania wykładni prawa. Do części kazusowej podczas egzaminu wstępnego na aplikację ogólną zostają dopuszczone tylko osoby, które uzyskały z testu minimum punktów określonych przez Ministra Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia (art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. - o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury) 8 ; Niska zdawalność drugiego etapu oznacza, iż selekcja dokonana za pomocą testu jest kompletnie nieadekwatna. Tym samym potwierdza fakt, iż pamięciowa znajomość przepisów, nie czyni nikogo prawnikiem. Niepokojące jest przy tym, iż część kandydatów posiadających odpowiednie predyspozycje, nie przechodzi postępowania konkursowego, na skutek tego, że została im odebrana możliwości wykazania się stricte prawniczymi umiejętnościami. Oznacza to, iż wymiar sprawiedliwości traci każdego roku co najmniej kilkunastu doskonale zapowiadających się fachowców. Dodatkowo budzi obawy fakt, iż egzaminy wstępne na aplikację ogólną są jedynymi egzaminami wstępnymi na aplikacje prawnicze, które przewidują przeprowadzenie części kazusowej. Przy założeniu, że zdawalność tego etapu na innych aplikacjach byłaby podobna jak w przypadku aplikacji ogólnej, należy stwierdzić, iż odpowiednio średnio ok. 45% aplikantów, którzy zostali wpisani na listę aplikantów po przejściu postępowania konkursowego opartego wyłącznie o test nie posiada fundamentalnych umiejętności potrzebnych prawnikowi do wykonywaniu zawodu. A należy przy tym pamiętać, że aplikant adwokacki/radcowski już po 6 miesiącach aplikacji ma prawo zastępowania patrona przed sądami rejonowymi, organami ścigania i organami administracji publicznej. Nie negując ewentualnej potrzeby zmian legislacyjnych polegających na wprowadzeniu obowiązku rozwiązywania zadań opartych na kazusach także na pozostałych aplikacjach, projektodawca postanowił ograniczyć się wyłącznie do przedstawienia rozwiązań najbardziej pilnych, których przyjęcie stanowi podstawę racjonalizacji systemu egzaminowania kandydatów na aplikację i aplikantów. Wyeliminowanie kuriozalnego wymogu posiadania przez młodych adeptów prawa pamięciowej znajomości treści ak- 7 8 Odpowiedź ministra sprawiedliwości na interpelację nr 15116, VII Kadencja Sejmu RP. Jeśli zaś liczba kandydatów, którzy uzyskali minimum punktów, jest większa niż dwukrotność limitu przyjęć na aplikację ogólną w danym roku, do drugiego etapu konkursu dopuszczeni zostają kandydaci, stosownie do liczby uzyskanych punktów, w liczbie odpowiadającej dwukrotności limitu przyjęć. 311

Opracowanie: mgr Rafał Dubowski tów prawnych, w ocenie projektodawcy jest zadaniem nie cierpiącym zwłoki z uwagi na fakt, iż w dobie swoistej inflacji legislacyjnej posiadanie tego typu wiedzy na temat obowiązującego prawa jest praktycznie niemożliwe. W Dzienniku Ustaw z 1999 roku znalazło się ponad 7 tysięcy stron nowych przepisów. W roku wstąpienia do Unii Europejskiej Dziennik Ustaw liczył aż 21 tysięcy stron. W latach 2009-2011 liczba ta wahała się w granicach 18 tys. stron. Zauważyć należy, iż liczby te dotyczą wyłącznie prawodawstwa polskiego, nie uwzględniają one szeregu przepisów wprowadzanych każdego roku przez organy Unii Europejskiej. Jest niemalże pewne, iż żaden z praktyków prawa nie zna na pamięć chociażby 1/5 aktów prawnych jakie są wymagane do pamięciowego opanowania przez kandydatów na aplikację. W przypadku aplikacji notarialnej są to przykładowo: kodeks postępowania cywilnego (ponad 1 200 artykułów), ordynacja podatkowa (ok. 300 artykułów), ustawa o finansach publicznych (ok. 300 artykułów), kodeks spółek handlowych (ponad 600), kodeks cywilny (około 1 300 artykułów), prawo bankowe (200), kodeks postępowania administracyjnego (ok. 300), ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (ok. 120), kodeks pracy (około 300 artykułów), ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (prawie 100), tekst skonsolidowany traktatu o Unii Europejskiej uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Lizbony. Poza wskazanymi ustawami w wykazie ministerialnym w roku 2010 znajdowało się jeszcze 45 innych ustaw. Wysoce niesprawiedliwe jest oczekiwanie od kandydatów na aplikację wiedzy, której nie posiadają osoby trudniące się prawem zawodowo. Dodatkowo należy wskazać, że obowiązujące przepisy w zakresie przeprowadzania egzaminów na aplikacje prawnicze są niezgodne z przyjętą przez prawodawcę aksjologią. Wśród kryteriów oceny pracy urzędujących sędziów nie znajdują się żadne kryteria, które weryfikowałyby pamięciową znajomość aktów prawnych, co wskazuje, iż nie jest to umiejętność decydująca o jakości pracy zawodowego prawnika. Chociaż mają oni obowiązek nieustannego pogłębiania swojej wiedzy, realizacja tego obowiązku nie podlega żadnej weryfikacji. Gdyby samo istnienie określonej powinności stanowiło gwarant jej realizacji, należałoby taki obowiązek nałożyć na wszystkich chętnych do podjęcia aplikacji i następnie, bez egzaminu, udzielić im wpisu na listę aplikantów. Wymaganie od młodych adeptów prawa opanowania przepisów na pamięć jest absurdalne również z uwagi na to, iż obecnie na rynku dostępne są oprogramowania, powszechnie używane w kancelariach prawniczych oraz sądach i prokuraturach, które nie tylko zawierają akty prawne czy orzecznictwo, ale pozwalają wyszukać wszystkie akty prawne, które w swoim tekście zawierają dane, kluczowe słowo lub istotną poszukiwaną frazę - wraz z odmianami gramatycznymi. Szczególnie niesprawiedliwe w tym świetle jest to, iż zespoły przygotowujące pytania egzaminacyjne posiłkują się w szerokim za- 312

Ustawa z dnia... o zmianie niektórych ustaw w zakresie dotyczącym aplikacji... kresie elektronicznymi bazami aktów prawnych. Natomiast kandydat na aplikację rozwiązując test powinien analogiczną wiedzę mieć w głowie. Konieczność wprowadzenia zmian dostrzegają również środowiska akademickie, zarówno kadra naukowa jak i studenci. Wyrazem tego może być międzynarodowa konferencja pt. Egzamin powinien mieć sens i być sprawiedliwy. O egzaminowaniu studentów prawa, kandydatów na aplikację, aplikantów, doktorów i innych prawników, zorganizowana w Uniwersytecie Wrocławskim pod koniec 2012 r. Potrzeba dokonania odpowiednich zmian jest także dostrzegana w fachowym piśmiennictwie prawniczym 9. (VI) Mając na uwadze potrzebę zapewnienia spójności przedstawionych propozycji, projektodawca przewiduje możliwość korzystania z treści aktów prawnych, komentarzy oraz orzecznictwa także podczas egzaminów kończących aplikację. Nie istnieje żaden logiczny powód, aby podczas egzaminów wstępnych kandydaci mogli korzystać z określonych pomocy, zaś podczas egzaminu końcowego nie. W związku z tym znowelizowane zostaną również następujące przepisy: 1) art. 78d ust. 12 ustawy Prawo o adwokaturze; 4 2) art. 36 ust. 12 ustawy o radcach prawnych; 3) art. 74d 8 ustawy Prawo o notariacie; 4) art. 31c ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. (VII) W chwili obecnej na etapie procedowania znajduje się inny projekt, który ingeruje w przepisy dotyczące przeprowadzania egzaminów końcowych (rządowy projekt o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, druk nr 806). Przewiduje on w szczególności zniesienie części testowej egzaminu końcowego na aplikacji adwokackiej, radcowskiej i notarialnej oraz części ustnej egzaminu komorniczego. Jedną z podstawowych zasad techniki prawodawczej jest to, iż nowelizuje się przepisy obowiązujące, a nie projektowane, stąd też w przedmiotowym projekcie są zawarte propozycje uwzględniające aktualny stan prawny. Niemniej jednak, mając na uwadze względy czysto praktyczne, rozwiązania obydwu projektów, tj. niniejszego i zawartego w druku 806, są tak ukształtowane, aby niezależnie od kolejności ich przyjęcia, dokonanie odpowiednich poprawek w jednym z nich, miało jedynie charakter redakcyjny. Względami natury praktycznej podyktowane zostało także przyjęcie zastosowanej techniki legislacyjnej. W obowiązującym stanie prawnym nowelizowane przepisy, wyrażające zakaz korzystania z treści aktów prawnych, komentarzy i orzecznictwa, są sformułowane w następujący sposób: Kandydaci podczas egzaminu wstępnego nie mogą korzystać z tekstów aktów prawnych, komentarzy, orzecznictwa oraz innej pomocy, 9 Por. J. Mazurkiewicz, Egzamin powinien mieć sens i być sprawiedliwy (Uwagi o egzaminowaniu nie tylko kandydatów na aplikantów), Rejent nr 11/2011, s. 41-58. 313

Opracowanie: mgr Rafał Dubowski a także nie mogą posiadać urządzeń służących do przekazu lub odbioru informacji (art. 75h ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze) 10. Cele nowelizacji można zatem osiągnąć w dwojaki sposób: albo formułując w sposób pozytywny uprawnienie do używania określonych rodzajów pomocy albo poprzez uchylenie przepisu w zakresie jakim formułuje on zakaz. Za wyborem pierwszego sposobu przemawia to, iż okoliczności polityczne wskazują na to, iż przepisy zawarte we wspomnianym wyżej druku 806, zostaną uchwalone. Tam natomiast w odniesieniu do egzaminów końcowych uprawnienie do używania treści aktów prawnych, komentarzy i orzecznictwa zostało sformułowane expressis verbis. Zatem, aby nie tworzyć takie stanu prawnego, w którym analogiczne uprawnienia w jednym miejscu są formułowane wprost, a w innym zostają wyprowadzone na drodze wnioskowania, projektodawca postanowił zastosować technikę legislacyjną tego samego typu co w druku nr 806. (VIII) Reasumując,przedłożony projekt ustawy zawiera regulacje, które dostosowują - wymagania stawiane kandydatom na aplikację i aplikantom do wyzwań, z jakimi będą oni spotykać się w przyszłości, wykonując określony zawód prawniczy. Biorąc pod uwagę wszystkie przedstawione powyżej racje, szczególnie ważne jest wyeliminowanie nieracjonalnych i niesprawiedliwych reguł, według których przeprowadzane są egzaminy wstępne i końcowe na aplikacjach prawniczych. W projekcie zostały zawarte rozwiązania, które służą wprowadzeniu nowych, bardziej adekwatnych zasad egzaminowania. W związku z powyższym wnosimy o uchwalenie ustawy w zaproponowanym brzmieniu. 10 W pozostałych nowelizowanych ustawach - odpowiednio. 314