program 1
VIII festiwal Kraków 18 25 IV 2011
Szanowni Państwo, fot. UMK Festiwal Misteria Paschalia stanowi bez wątpienia jedną z najmocniejszych i najbardziej wartościowych pozycji programowych w bogatej ofercie wydarzeń kulturalnych Krakowa. Kochamy go za wspaniałą muzykę możliwość obcowania z najwybitniejszymi dziełami tworzonymi przez wieki na okoliczność Wielkiego Tygodnia oraz dla uświetnienia Świąt Zmartwychwstania Pańskiego za to, że odkrywa przed nami muzyczne skarby renesansu i baroku. Jesteśmy dumni z faktu, iż dzięki Festiwalowi Misteria Paschalia Kraków stał się drugim domem dla wielu światowej sławy artystów. Za sprawą Festiwalu z naszym miastem zaprzyjaźnili się i wciąż z radością tu powracają tak wyśmienici artyści, jak między innymi: Fabio Biondi, Jordi Savall, Marc Minkowski, Ottavio Dantone, Philippe Jaroussky i wielu, wielu innych. Cieszę się niezmiernie, że wraz z tegoroczną edycją grono znanych już Krakowowi muzyków i miłośników Festiwalu ma szansę znacząco się poszerzyć. Festiwal dojrzał już bowiem do tego, by stać się nie tylko miejscem spotkania niekwestionowanych mistrzów, ale też ośrodkiem promującym nowe projekty i wschodzące talenty wykonawstwa historycznego. Jestem przekonany, że nowej odsłonie Misteria Paschalia Debuts towarzyszyć będą niezwykłe emocje. Nie mam również wątpliwości, że wierną publiczność zyska druga niezwykła festiwalowa inicjatywa Misteria Paschalia Trance, której istotę stanowi niekonwencjonalna prezentacja tematyki pasyjnej we współczesnym ujęciu znakomitych muzyków, na co dzień poruszających się w branży rozrywkowej. Życzę Państwu niezapomnianych muzycznych przeżyć. Jacek Majchrowski Prezydent Miasta Krakowa 5
Wielki Poniedziałek 18 kwietnia
18 kwietnia Wielki Poniedziałek, godz. 20.00 Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie ul. Zwierzyniecka 1 Les Grands Motets Claire Debono sopran James Gilchrist tenor Aimery Lefèvre baryton Alain Buet bas Emmanuelle Haïm dyrygent Xavier Ribes przygotowanie chóru Orkiestra Le Concert d Astrée David Plantier koncertmistrz Matthieu Camilleri, Céline Martel, Yuki Koike, Pierre-Eric Nimylowycz, Giorgia Simbula skrzypce I Johannes Pramsohler, Emmanuel Curial, Cécile Lucas, Isabelle Lucas, Agnieszka Rychlik skrzypce II Laurence Duval, Diane Chmela, Marta Paramo, Michel Renard, Delphine Millour, Martha Moore altówka Atsushi Sakaï viola da gamba Mathurin Matharel, Xavier Richard, Emily Robinson viola basowa Ariane Lallemand wiolonczela Axel Bouchaux kontrabas Alexis Kossenko, Olivier Benichou flet Yann Miriel, Guillaume Cuiller obój Philippe Miqueu fagot Elisabeth Geiger klawesyn, organy 8
Chór Le Concert d Astrée Anna Dennis, Elisabeth Baz, Delphine Cadet, Cécile Dalmon, Dorothée Leclair, Isabelle Rozier, Virginie Thomas sopran Renaud Tripathi, Daniel Blanchard, Jean-Christophe Clair, Arnaud Le Dû, Marcio Soares Holanda kontratenor Ben Breakwell, Edouard Hazebrouk, Sébastian Monti, Pascal Richardin, Michael Solomon Williams tenor Sydney Fierro, Jean-Gabriel Saint-Martin, Thomas van Essen, Pierre Virly baryton Pierre Bessière, Geoffroy Buffière, Christophe Sam, Jean-Marc Savigny bas Koncert transmitowany przez Program 2 Polskiego Radia Dzięki wsparciu Instytutu Francuskiego i Wspólnoty Miejskiej Lille 9
Jean-Philippe Rameau 1683 1764 Quam dilecta Deus noster refugium Jean-Joseph de Mondonville 1711 1772 Sonata prima op. 3 Dominus regnavit 10
Między ołtarzem a sceną teatru francuski grand motet w XVIII wieku Grand motet, czyli wielki motet jest wyjątkowo atrakcyjną muzyczną pamiątką dawnej Francji. Jak w soczewce skupia cechy ówczesnej francuskiej kultury, jej ambicje, słabości, upodobania. Odnajdziemy w nim godny królewskiego Wersalu patos, gest i koturn francuskiego teatru, jak też ducha rodzącego się racjonalizmu. Między ołtarzem a sceną teatru tak symbolicznie można określić jego miejsce i specyfikę. Z założenia wpisywał się w nurt muzyki religijnej, w rzeczywistości jednak nie pełnił liturgicznej funkcji wykonywano go także na publicznych koncertach. Bogaty w pomysły znane z opery, porażał zmysły słuchaczy muzycznymi obrazami biblijnych scen trzęsienia ziemi, burzy czy rozstępującego się morza; do pełni teatralnego szczęścia brakowało już tylko scenografii. Rozmach tej formy przypomina też o słynnym francuskim ceremoniale dworskim, o pompatyczności i zamiłowaniu do wielkości, co obrazuje nie tylko charakterystyczna dla motetu wielka obsada, potęga brzmienia, lecz także imponujący rozmiar utworu, jak choćby słynne Te Deum Lully ego należące do tego gatunku (przeciwieństwem są kameralne i krótkie petits motets). I nic dziwnego, grand motet otrzymał królewskie namaszczenie, został wyróżniony wolą i łaską strażnika świętej Francji, twórcy ceremoniału naśladowanego na europejskich dworach. W latach 1684 1686, kiedy Ludwik XIV ukończył budowę Wersalu, błogosławił kolejne zbiory motetów Du Monta, Lully ego, Roberta, publikowane z adnotacją Wydane z polecenia Jego Królewskiej Mości. Świat poznawał utwory, których wcześniej słuchał król i nieliczni uczestnicy nabożeństw w jego kaplicy, a od 1725 roku także tłumy uczestniczące w publicznych koncertach paryskich Concerts Spirituels. Motety z Wersalu to jeszcze jedno, wiele mówiące określenie stylu grand motet, który z centrum docierał na prowincję. Wybrane na dzisiejszy koncert utwory Mondonville a i Rameau powstały właśnie daleko od Paryża, zanim ich autorzy przenieśli się na stałe do stolicy. Jean-Philippe Rameau uczynił to mając 39 lat. Klawesynista, organista, autor znakomitej muzyki scenicznej i klawesynowej, był też wybitnym teoretykiem pretendującym do roli myśliciela. Współpracował z Wolterem, Diderotem, spierał się z Rousseau i bezskutecznie starał się o przyjęcie w poczet członków Królewskiej Akademii Nauk. Na prawdziwy sukces czekał aż do 50. urodzin (premiera pierwszego scenicznego dzieła Hipolit i Arycja, 1733). Długa jest lista miast i kościołów, w których wcześniej był organistą bądź rzadziej szefem zespołu: Awinion, Clermont-Ferrand, rodzinne Dijon, Paryż, Lyon. Przez 26 lat zawodowo związany z Kościołem, stworzył zaskakująco mało kompozycji religijnych. Jego pięć znanych wielkich motetów to utwory pisane raczej z myślą o koncertach, a nie nabożeństwie, choć oczywiście wszystkie są opracowaniem łacińskich psalmów. Tytuły dwóch Deus noster refugium i Quam dilecta odnotowano w katalogu Biblioteki Akademii Sztuk Pięknych w Lyonie w 1713 roku. Być może wykonywano je w tym mieście, gdy Rameau tam pracował. Tekst Quam dilecta (psalm 84) jest wielką pochwałą Stwórcy jako jedynego celu wartego wysiłków i pragnień człowieka. Rameau, genialny malarz finezyjnych, zmysłowych pejzaży dźwiękowych, tworzy do tych słów subtelny, pastelowy obraz muzyczny, przepojony tęsknotą za spotkaniem z Bogiem. Ten nastrój wprowadza już od pierwszych taktów słodkie brzmienie fletów towarzyszących w pierwszej arii sopranowi, potem głosowi haute-contre w jego eleganckiej i powabnej arii. Spokojny, łagodny charakter ma też liryczny tercet i ostatnia aria barytonu. Przeciwwagą i motorem dramaturgii są fragmenty chóralne. W masywnych, potężnie brzmiących akordach bądź w gęstym kontrapunkcie podane są słowa opisujące szczęście spotkania z Bogiem. W każdym z motetów Rameau, 11
co dla tej formy dość oryginalne, znajdziemy co najmniej jeden przykład kunsztownej polifonii, często chóralną fugę. W słynnym Traktacie o harmonii jako wzór tej techniki Rameau cytuje właśnie fugę ze swego motetu. Bez wątpienia prawdziwym mistrzostwem na tym polu jest 5-głosowa podwójna fuga na chór i orkiestrę z psalmu Quam dilecta rozpoczynająca się słowami Cor meum. To katalog stosowanych w tej formie kontrapunktycznych pomysłów. Wielkie wrażenie robi też zamykający motet chór Domine virtutum, beatus homo, imponujący pompatycznymi akordami prowadzonymi w punktowanych rytmach, jak we wzorcowej francuskiej uwerturze. Takie są skrajne części; między nimi w lekkich, niemal tanecznych motywach powracają słowa o szczęściu człowieka, który zaufał Bogu niczym pełne lekkości radosne wyznanie wiary. Deus noster refugium, najdłuższy z motetów Rameau, to działający na wyobraźnię obraz potęgi Boga, obrońcy wiernych, którym nie straszne trzęsienia ziemi, burze morskie czy wojny (psalm 46). Nie tęsknota i szczęście człowieka, lecz boska moc jest kluczem do tego utworu. Choć wiele w nim fragmentów lirycznych, zachwycających spokojem i pięknem giętkich linii melodycznych (arie, ansamble), wyobraźnię poruszają najmocniej te momenty, w których chór, przy świetnie wykorzystanej orkiestrze, obrazuje wyliczane przez psalmistę nieszczęścia. Rameau wykazuje wielką pomysłowość i zaskakuje słuchaczy muzycznym przedstawianiem fal wzburzonego morza, trzęsienia ziemi czy gór zatapianych w morskiej otchłani. To z jednej strony świadectwo genialnego wyczucia możliwości orkiestry (na tym polu, poza Handlem, Rameau nie miał sobie równych), z drugiej, piękny dowód narodzin Rameau-dramaturga, 20 lat przed napisaniem pierwszego dzieła scenicznego. W Deus noster refugium znajdziemy również popis sztuki kontrapunktu: jest nim wirtuozowski fragment Conturbatae sunt gentes (kwartet męskich głosów), a także zamykający II część utworu i powtórzony na końcu chór Dominus virtutum nobiscum. Podanie słów przypominających, że to Bóg jest naszą twierdzą, na fundamencie polifonii może być symbolicznym zabiegiem, by poprzez stałość imitacyjnego pulsu zobrazować wieczność i niezmienność boskiej opieki. Rameau odnosił największe sukcesy jako autor muzyki scenicznej. Słuchając dziś jego motetów, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że styl, którym zachwycał paryską publiczność, tworzył daleko od stolicy pisząc grands motets. Tak charakterystyczny idiom jego arii, subtelnych ansambli czy świetne sceny burzy okazują się wcześniejszymi pomysłami, do których wracał po latach w genialnych dziełach scenicznych. To jednak nie Rameau, lecz młodszy o 28 lat Jean-Joseph Cassanea de Mondonville był niekwestionowanym królem tej formy w ówczesnym Paryżu. Kiedy w 1751 roku na Concert Spirituel wykonano motet In convertendo Rameau, jeden ze świadków wydarzenia wyliczał słabości utworu, by stwierdzić wreszcie, że w tej rywalizacji Mondonville nie został zdetronizowany, a jego motety zyskały jeszcze większy szacunek (Guillaume-Thomas Raynal, Nouvelles littéraires ). Odkrywany ostatnimi laty Mondonville był obok Rameau jedną z najważniejszych postaci muzycznego życia ówczesnej Francji, lecz w przeciwieństwie do niego szybko zdobył uwielbienie paryskiej publiczności i zaszczyty w Wersalu. Urodził się w 1711 roku w Narbonne. Mając 22 lata, wydał pierwszy zbiór kompozycji w Paryżu, a pięć lat później jego grands motets wykonano po raz pierwszy w Wersalu i z wielkim sukcesem na Concert Spirituel. Przed ukończeniem 30 lat został skrzypkiem królewskiego zespołu i sous-maître, opiekującym się muzyką wykonywaną w królewskiej kaplicy; od 1755 roku przez siedem lat kierował owymi duchowymi koncertami. Jego motetów słuchano jeszcze wiele lat po śmierci autora (1772), a Mondonville okazał się ostatecznie jednym z kompozytorów najczęściej 12
wykonywanej na Concerts Spirituels muzyki. Dziewięć znanych dziś jego grands motets to idealny i niezwykle atrakcyjny przykład stylu motetów z Wersalu. Wszystkie są opracowaniem psalmów, których kolejne wersy stanowią osobne, zamknięte części utworu, skontrastowane pod względem obsady, nastroju i kompozytorskiej techniki. Podobnie jak w ówczesnej muzyce scenicznej zasadą jest tu ciąg przeplatających się arii (zwykle da capo), instrumentalnych sinfonii i charakterystycznych dla motetu imponujących bloków chóralnych. Dominus regnavit napisał Mondonville w Lille, na potrzeby organizowanych w tym mieście koncertów. Motet cieszył się wyjątkową popularnością na paryskich Concerts Spirituels, przez 23 lata wykonywano go na nich dwa do czterech razy w roku. Jego tekst (psalm 93) sławi majestat i potęgę panującego nad światem wiecznego Boga. W przeciwieństwie do rozpoczynających się spokojnymi ariami obydwu motetów Rameau, utwór Mondonville a od pierwszych taktów zapowiada wielkie emocje. Można odnieść wrażenie, że początkowa Sinfonia i chór wyliczający atrybuty Boga-Króla, chwalą przede wszystkim majestat ziemskiego władcy, schlebiając mu swym rozmachem, olśniewając dźwiękowym przepychem. To jeden z trzech wspaniałych chórów, stanowiących ramy konstrukcji utworu. Środkowy blok obrazujący huczące rzeki i groźne morze mógłby być, po zamianie tekstu z łaciny na francuski, jedną z najbardziej atrakcyjnych scen burzy w jakiejś ówczesnej operze. Trzeci chór, z zamykającymi motet słowami doksologii, po kilku imponujących siłą akordach przeradza się w gęstą, misterną polifonię. Całkowity kontrast przynoszą kolejne kameralne i solowe fragmenty utworu spokojny tercet, delikatny, pełen tkliwości duet i promienna, jasna aria da capo. Mondonville, ceniony przede wszystkim jako autor motetów i oper, pisał początkowo głównie muzykę instrumentalną. W 1734 roku w Lille opublikował zbiór Utworów na klawesyn w formie sonaty z akompaniamentem skrzypiec op. 3, które można było wykonywać również bez owego akompaniamentu. W przedmowie wspomina, że postanowił szukać czegoś nowego. Poszukiwania te przyniosły mu spektakularny sukces, zbiór wydrukowano także w Anglii i we Włoszech, a styl utworów znalazł bardzo wielu naśladowców. 15 lat później Mondonville, szanowany już wówczas i podziwiany w Paryżu, wrócił do dawnych sonat. Na przełomie lat 1748 i 1749 nadał im nowy, modny styl, aranżując je na skład orkiestry. Jest to imponująca rozmachem i siłą muzyka orkiestrowa, którą wraz z zapomnianymi wokalno-instrumentalnymi dziełami uwielbianego w dawnym Paryżu autora poznajemy w ostatnich dekadach. Magdalena Łoś 13
Quam dilecta Quam dilecta tabernacula tua, Domine virtutum! concupiscit et deficit anima mea in atria Domini. Cor meum et caro mea exultaverunt in Deum vivum. Etenim passer invenit sibi domum, et turtur nidum sibi, ubi ponat pullos suos: altaria tua, Domine virtutum, Rex meus et Deus meus. Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum laudabunt te. Domine Deus virtutum, exaudi orationem meam; auribus percipe, Deus Jacob! Protector noster, aspice, Deus, et respice in faciem Christi tui. Domine virtutum, beatus homo qui sperat in te! Psalm 84 (83): 2 5, 9 10, 13 Szczęście mieszkańca świątyni Jak miłe są przybytki Twoje, Panie Zastępów! Dusza moja pragnie i tęskni do przedsieni Pańskich. Moje serce i ciało radośnie wołają do Boga żywego. Nawet wróbel dom sobie znajduje i jaskółka gniazdo, gdzie złoży swe pisklęta: przy Twoich ołtarzach, Panie Zastępów, mój Królu i mój Boże! Szczęśliwi, którzy mieszkają w domu Twoim, Panie, nieustannie Cię wychwalają. Panie Zastępów, usłysz moją modlitwę; nakłoń ucha, Boże Jakuba! Spojrzyj, Puklerzu nasz, Boże, i wejrzyj na oblicze Twego Pomazańca! Panie Zastępów, szczęśliwy człowiek, który ufa Tobie! Psalm 84 (83): 2 5, 9 10, 13 tłum. za Biblią Tysiąclecia 14
Deus noster refugium Deus noster refugium et virtus, adjutor in tribulationibus quae invenerunt nos nimis. Propterea non timebimus dum conturbabitur terra, et transferentur montes in cor maris. Sonaverunt et turbatae sunt aquae eorum, conturbati sunt montes in fortitudine ejus. Fluminis impetus laetificat civitatem Dei. Sanctificavit tabernaculum suum altissimus. Deus in medio ejus, non commovebitur: adjuvabit eam Deus mane diluculo. Conturbatae sunt gentes, et inclinata sunt regna: dedit vocem suam, mota est terra. Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Deus Jacob. Venite et videte opera Domini, quae posuit prodigia super terram. Auferens bella usque ad finem terrae; arcum conteret, et confringet arma, et scuta conburet igni. Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Deus Jacob. Psalm 46 (45): 2 10, 12 Bóg naszą mocą Bóg jest dla nas ucieczką i mocą: łatwo znaleźć u Niego pomoc w trudnościach. Przeto się nie boimy, choćby waliła się ziemia i góry zapadały w otchłań morza. Niech wody jego burzą się i kipią, niech góry się chwieją pod jego naporem. Odnogi rzeki rozweselają miasto Boże. Uświęcony przybytek Najwyższego. Bóg jest w jego wnętrzu, więc się nie zachwieje; Bóg mu pomoże o brzasku poranka. Zaszemrały narody, wzburzyły się królestwa. Głos Jego zagrzmiał, rozpłynęła się ziemia: Pan Zastępów jest z nami, Bóg Jakuba jest dla nas obroną. Przyjdźcie, zobaczcie dzieła Pana, dzieła zdumiewające, których dokonuje na ziemi. On uśmierza wojny aż po krańce ziemi, On kruszy łuki, łamie włócznie, tarcze pali w ogniu. Pan Zastępów jest z nami, Bóg Jakuba jest dla nas obroną. Psalm 46 (45): 2 10, 12 tłum. za Biblią Tysiąclecia 15
Dominus regnavit Dominus regnavit, decorem indutus est: indutus est dominus fortitudinem et precinxit se. Etenim firmavit orbem terre, qui non commovebitur. Parata sedes tua ex tunc: a seculo tu es. Elevaverunt flumina, Domine: elevaverunt flumina vocem suam. Elevaverunt flumina fluctus suos, a vocibus aquarum multarum. Mirabiles elationes maris: mirabilis in altis Dominus. Testimonia tua credibilia facta sunt nimis: domum tuam decet sanctitudo Domine, in longitudinem dierum. Gloria Patri et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in secula seculorum. Amen. Psalm 93 (92) Majestat Stwórcy świata Pan króluje, oblókł się w majestat, Pan przywdział potęgę i nią się przepasał: tak utwierdził świat, że się nie zachwieje. Twój tron niewzruszony od wieczności, Ty jesteś od wieków. Podnoszą rzeki, o Panie, rzeki swój głos podnoszą, rzeki swój szum podnoszą. Ponad szum wód rozległych, ponad potęgę morskiej kipieli potężny jest Pan na wysokościach. Świadectwa Twoje są bardzo godne wiary; domowi Twojemu przystoi świętość po wszystkie dni, o Panie! Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu. Jak była na początku, Teraz i zawsze i na wieki wieków. Amen. Psalm 93 (92) tłum. za Biblią Tysiąclecia 16
Claire Debono Ta pochodząca z Malty śpiewaczka jest absolwentką prestiżowej Guildhall School of Music and Drama, gdzie studiowała u Laury Sarti. W repertuarze ma różnorodne role operowe od partii Minerwy w barokowej Il ritorno d Ulisse in patria C. Monteverdiego, przez role mozartowskie (Despina w Così fan tutte czy Zerlina w Don Giovannim), po Anne Trulove w The Rake s Progress I. Strawińskiego. Odbyła tournée po Europie i Japonii oraz wystąpiła w Lincoln Centre w Nowym Jorku z Les Arts Florissants, także z Williamem Christiem i Le Jardin des Voix. Miała okazję występować ponadto z Le Concert Spirituel, Orchestre de Paris, Concerto Köln, duetem gitarowym Canto vivo! oraz London Sinfonietta. Występowała w Théâtre Royal de la Monnaie, Théâtre des Champs-Elysées w Paryżu, Wersalu, Lyonie, Weronie, Madrycie, na festiwalu Aix-en-Provence i Peralada Festival. W najbliższych planach artystka ma udział w projektach Jeana- Christophe a Spinosiego z Czarodziejskim fletem Mozarta w Théâtre des Champs-Elysées i operze w Nicei oraz Williama Christiego z Didone F. Cavallego w Caen, Luksemburgu i Théâtre des Champs Elysées. Z pianistą Davidem Livelym planuje recital w Brukseli, w programie którego znajdą się utwory F. Liszta. Debono nagrywa dla EMI/Virgin Classics. fot. z archiwum artystki 18
James Gilchrist Zanim całkowicie poświęcił się wokalistyce, pracował jako lekarz. Najczęściej angażowany do projektów koncertowych, znakomicie czuje się w barokowej muzyce religijnej (nieszpory C. Monteverdiego, kantaty, msze i pasje J.S. Bacha, główne role w oratoriach G.F. Handla). Sięga również po repertuar nowszy; szczególnie są mu bliskie utwory B. Brittena (Serenade at the Sage, War Requiem). Choć rzadziej pracuje nad rolami operowymi, stworzył świetne kreacje w Acis and Galatea Handla (festiwal promenadowy Proms oraz Berlin Staatsoper), King Arthur H. Purcella (English National Opera), Oedipus Rex I. Strawińskiego czy Sir John in Love R. Vaughana Williamsa (Barbican/Radio 3), Ariadne auf Naxos R. Straussa, Turn of the Screw Brittena, Così fan tutte i Zaide W.A. Mozarta. W trakcie 15 letniej kariery miał okazję pracować z najznamienitszymi dyrygentami, takimi jak m.in.: John Eliot Gardiner, Andrew Davis, Ton Koopman, Paul Goodwin, Philippe Herreweghe, Masaaki Suzuki czy Roger Norrington, ich zespołami (Concert Spirituel, Concerto Köln, Collegium Vocale, Academy of Ancient Music, The King s Consort, Bach Collegium Japan) oraz orkiestrami symfonicznymi na całym świecie. Jako zagorzały miłośnik i promotor muzyki współczesnej miał aktywny udział w światowych premierach Apocalypsis Joannis K. Nystedta (Oslo Philharmonic), Total Eclipse J. Tavenera (Academy of Ancient Music), The Echoing Green H. Ottaway (skomponowany na zamówienie Salisbury Festival). Utwory najnowsze można znaleźć również w programach jego recitali. Gilchrist występował w due cie z Malcolmem Martineau, Ste phe nem Varcoe, Johnem Constable, Anną Tilbrook, Alison Nicholls, a ostatnio z zespołem Nash Ensemble. Nagrywa dla Chandos (Albert Herring B. Brittena, A Poisoned Kiss Vaughana Williamsa), EMI (Vespers S. Rachmaninowa), Collins Classics (muzyka sakralna H. Schütza), Hyperion (muzyka sakralna J. Kuhnaua). Ostatnio ukazały się albumy z pieśniami Finziego (Linn Records), When Laura Smiles (utwory z epoki elżbietańskiej) oraz Die schöne Müllerin F. Schuberta (Orchid Classics). fot. Jim Four 19
Aimery Lefèvre Urodził się w roku 1983 w Bourges. Do roku 2000 uczył się gry na fortepianie i organach oraz śpiewu w Centre de Musique Baroque w Wersalu, gdzie wyspecjalizował się w wykonawstwie muzyki XVII i XVIII wieku. Edukację kontynuował w Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse w Lyonie pod kierunkiem Briana Parsonsa, następnie został członkiem Atelier Lyrique Opery paryskiej. Współpracował z takimi artystami, jak: Patrick Cohen-Akenine, Martin Gester, Jean-Claude Malgoire, Hervé Niquet, Christophe Rousset. Pierwszą wykonaną przezeń partią operową była tytułowa rola w Dido and Aeneas H. Purcella, którą przygotował pod dyrekcją Kennetha Weitha. Brał ponadto udział w przedstawieniach: The rape of Lucretia B. Brittena (Tours), Così fan tutte W.A. Mozarta (Rennes) i Il matrimonio segreto D. Cimarosy (teatr MC93 w Bobigny). W ubiegłym sezonie debiutował w Operze paryskiej jako Fiorello w Cyruliku sewilskim G. Rossiniego pod batutą Brunona Campanellego oraz Momus w operze Platée J.-Ph. Rameau prowadzonej przez Marca Minkowskiego. Artysta występował w rodzinnej Francji, Luksemburgu, Włoszech, Holandii (Concertgebouw w Amsterdamie) z towarzyszeniem formacji Les Folies Françoises, Les Paladins, Musiciens du Louvre, La Simphonie du Marais (J.-B. Lully, Atys, płyta CD) i in., a także z solowymi recitalami w Athénée Théâtre Louis-Jouvet, Auditorium du Musée du Louvre, Villa Medici w Rzymie, Teatro alla Scala w Mediolanie i Teatro la Fenice w Wenecji. fot. z archiwum artysty 20
Alain Buet Po ukończeniu studiów w Conservatoire National de Région w Caen (Normandia) i Conservatoire National Supérieur de Musique w Paryżu doskonalił swój warsztat wokalny pod kierunkiem Richarda Millera. Karierę solisty rozwijał pod kierunkiem takich dyrygentów, jak m.in.: Robert Weddle, Jean-Claude Malgoire, Hervé Niquet, William Christie i Martin Gester. Jest stałym gościem ważnych sal koncertowych i międzynarodowych festiwali w Beaune, La Chaise-Dieu, Nantes, l Orne, Bonn, Lozannie, Fezie, Innsbrucku, Stambule, Cremonie, Parmie, Lipsku i Amsterdamie (Concertgebouw). Posiada głos o jasnym i ciepłym brzmieniu, wykonuje muzykę od XVI do XX wieku tak świecką, jak religijną. Ścisła współpraca z Jean-Claude em Malgoire em zaowocowała licznymi jego rolami operowymi w takich produkcjach, jak m.in.: Agrippina G.F. Handla, Wesele Figara i Bastien und Bastienne W.A. Mozarta, Gianni Schicchi G. Pucciniego. Występował też w operze David et Jonathas M.-A. Charpentiera pod dyrekcją Williama Christiego. Jest założycielem i członkiem zespołu Les Musiciens du Paradis. Obecnie prowadzi klasę śpiewu w Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse w Paryżu. Jego nagrania znajdują się w katalogach wytwórni Glossa, Alpha, Arion, K617, Zig-Zag i Opus 111. fot. z archiwum artysty 21
Emmanuelle Haïm Po ukończeniu studiów z zakresu pianistyki oraz gry na organach podjęła naukę gry na klawesynie w klasie Kennetha Gilberta i ukończyła Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse w Paryżu z pierwszą lokatą. Fascynacja muzyką wokalną skłoniła ją do podjęcia pierwszych prób prowadzenia zespołów chóralnych w Centre de Musique Baroque de Versailles. Szybko dostrzeżono jej talent i Haïm wkrótce zaczęła udzielać się w projektach znanych artystów zarówno jako klawesynistka, jak i dyrygentka. Znaczący sukces odniosła z Glyndebourne Touring Opera, prowadząc w roku 2001 operę Rodelinda oraz dwa lata później oratorium Theodora G.F. Handla. Od tego momentu datuje się jej stała współpraca z Glyndebourne Festival (m.in. w roku 2008 L Incoronazione di Poppea C. Monteverdiego). Była pierwszą kobietą, która dyrygowała zespołem Chicago Lyric Opera (Giulio Cesare Handla, 2007). Współpracowała także z City of Birmingham Symphony Orchestra, Scottish Chamber Orchestra, Deutsche Sinfonie-Orchester Berlin, Hessischer Rundfunk we Frankfurcie, Berliner Philharmoniker. W roku 2000 założyła zespół Le Concert d Astrée, który specjalizuje się w wykonawstwie muzyki barokowej. W ciągu trzech lat zespół zjednał sobie życzliwość publiczności na całym świecie od Paryża po Nowy Jork, a ukoronowaniem osiągnięć było przyznanie formacji przez jury Victoire de la Musique Classique miana zespołu roku. Od roku 2004 Le Concert d Astrée rezyduje w teatrze operowym w Lille, gdzie przedstawia koncertowe wersje dzieł operowych. Emmanuelle Haïm współpracowała z takimi artystami, jak: Robert Carsen, Jean-François Sivadier, Jean-Louis Martinoty, Robert Wilson, David McVicar, Giorgio Barberio Corsetti, Sandrine Anglade. W roku 2001 podpisała kontrakt na wyłączność z wytwórnią Virgin Classics; albumy Lamenti oraz Carestini otrzymały wyróżnienia Victoires de la Musique Classique (2008, 2009), a rejestracja Dido and Aeneas Purcella zdobyła nagrodę Echo Deutscher Musikpreis. Artystka jest członkiem honorowym Royal Academy of Music, otrzymała także tytuł Chevalier des Arts et des Lettres oraz, w roku 2009, Chevalier de la Légion d honneur. 22
23 fot. Simon Fowler Virgin Classics
Le Concert d Astrée Grupę znakomitych śpiewaków i instrumentalistów, których w 2000 roku połączyła pasja, wspólne dążenia artystyczne i temperament, prowadzi Emmanuelle Haïm. Pod jej kierunkiem ten barokowy zespół zaledwie w ciągu trzech lat odniósł międzynarodowy sukces. Poza koncertami w ojczystej Francji (Opéra National du Rhin, Théâtre de Caen, Bordeaux Opéra, Théâtre du Châtelet i Théâtre des Champs-Élysées w Paryżu) zespół wystąpił m.in. w Concertgebouw w Amsterdamie, Barbican Centre w Londynie, Lincoln Center w Nowym Jorku, Konzerthaus w Wiedniu, na festiwalu w Poczdamie i Salzburger Festspiele. Stałą siedzibą Le Concert d Astrée jest opera w Lille, gdzie zespół prezentował koncertowe wersje oper Tamerlano G.F. Handla (2004) czy L Orfeo C. Monteverdiego (2005) oraz utwory oratoryjno-kantatowe (Il trionfo del Tempo e del Disinganno Handla, Stabat Mater Pergolesiego, Msza c-moll W.A. Mozarta i in.). Chór, prowadzony przez Denisa Comteta, bierze udział w dużych projektach bądź występuje w składzie kameralnym; poszczególni wokaliści śpiewają również partie solowe (madrygały w L Orfeo). Przygotowując produkcje sceniczne, zespół współpracował z reżyserami: Robertem Wilsonem, Davidem McVicarem, Jeanem-Louisem Martinoty. Stały kontrakt z firmą Virgin Classics, z którą formacja związana jest od 10 lat, zaowocował licznymi nagraniami barokowego repertuaru. Za dokonania fonograficzne zespół otrzymał prestiżowe nagrody i kilkakrotnie wyróżnienie Victoires de la Musique Classique wraz z tytułem najlepszego zespołu roku. Od 2001 roku działalność Le Concert d Astrée wspiera France Télécom Foundation, od 2007 roku patronat nad aktywnością formacji objęło Mécénat Musical Société Générale, a jej dalszy rozwój ułatwia mecenat rządu francuskiego. fot. Frédéric Iovino 24
26
Wielki Wtorek 19 kwietnia 27
19 kwietnia Wielki Wtorek, godz. 20.00 Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie ul. Zwierzyniecka 1 Oratorio I S. Elena: Gemma Bertagnolli sopran S. Macario: Vivica Genaux sopran Eustazio: Anna Chierichetti sopran Eudossa: Helena Rasker alt Draciliano: Roberto Abbondanza bas Fabio Biondi koncertmistrz, dyrygent Europa Galante Fabio Ravasi, Carla Marotta, Elin Gabrielsson skrzypce I Andrea Rognoni, Marino Lagomarsino, Silvia Falavigna skrzypce II Stefano Marocchi altówka Maurizio Naddeo wiolonczela Patxi Montero kontrabas Giangiacomo Pinardi teorba Paola Poncet klawesyn, pozytyw Koncert transmitowany przez Program 2 Polskiego Radia 28
29 Św. Helena, Cima de Conegliano
Leonardo Leo 1694 1744 Sant Elena al Calvario PARTE PRIMA Sinfonia Recitativo: Ecco, o pietosa Augusta S. Macario Recitativo: Fortunato terreno S. Elena Aria: Sacri orrori, ombre felici S. Elena Recitativo: Volgiti, Augusta, e mira Draciliano, S. Elena Coro: Di quanta pena è frutto Recitativo: Qui chi governa il tutto Eudossa, Eustazio Coro: Di quanta pena è frutto Recitativo: Anime elette, ah chi di voi m addita S. Elena, Eustazio Recitativo: Oh di qual zelo ardente S. Elena Aria: Raggio di luce S. Elena Recitativo: Forse l ora è vicina, in cui s avveri Eustazio Recitativo: Forse al tuo braccio Draciliano Aria: Del Calvario già sorger le cime Draciliano Recitativo: Non è, non è, compagni S. Elena Recitativo: Sarà vero il presagio Eustazio Aria: In te s affida e spera Eustazio Recitativo: Elena, che si tarda? Eudossa, S. Elena, tutti Recitativo: Alla barbarie altrui Eudossa Aria: Veggo ben io perché Eudossa Recitativo: Oh come, amici, oh come S. Macario Aria: Amor, speranza, e fede S. Macario PARTE SECONDA Recitativo: Cessate, olà, cessate S. Elena, S. Macario, Draciliano, Eudossa Aria: Nel mirar quel sasso amato S. Elena 30
Recitativo: O marmo glorioso, emulo al seno S. Macario Aria: In te s ascose S. Macario Recitativo: Ceda, ceda una volta S. Elena, S. Macario, Eudossa Recitativo: Ma qual de tronchi Eustazio, S. Macario, S. Elena Duetto: Dal tuo soglio luminoso S. Elena, Eudossa Recitativo: Signor, de falli nostri Draciliano Aria: Si scuoteranno i colli Draciliano Recitativo: Chi mai con tante prove Eudossa Recitativo: Elena augusta, amici Eustazio, S. Elena, Draciliano, Eudossa Recitativo: Fermati, a noi Eustazio Aria: Dal nuvoloso monte Eustazio Recitativo: Al Ciel diletta Augusta S. Macario Aria: Al fulgor di questa face S. Macario Recitativo: Questo è pur dunque il sacrosanto Legno S. Elena Recitativo: Lasciami solo S. Elena Coro: Fedeli, ardire Aria: Sul terren piagata a morte Eudossa 31