TERMINAL KOMÓRKOWY? Dużo więcej niż telefon! Gdy Alexander Bell opatentował w 1876 roku pierwszy telefon, nie przypuszczał jak wynalazek ten wpłynie na rozwój myśli technicznej. Kolejne lata to nowe wynalazki, jednakże dopiero technologia GSM zrewolucjonizowała światową gospodarkę. Dziś większość ludzi na świecie nie wyobraża sobie życia bez telefonu, a branża telekomunikacyjna jako jedna z niewielu, zarówno na świecie jak i w Polsce, pomimo ogólnego spowolnienia gospodarczego notuje stały wzrost. Obecnie telefon komórkowy to najczęściej już nie tylko telefon, ale terminal, bowiem narzędzie, z którego korzystamy nie służy już tylko do przesyłania dźwięku, czyli połączeń głosowych. Nowoczesne terminale pozwalają na zapisywanie w pamięci telefonu setek numerów telefonów, adresów notatek. Ponadto są wyposażone w kalendarz, system przypominający o spotkaniach, kalkulator, budzik, dyktafon, radio, a ostatnio coraz powszechniej w aparat cyfrowy. Wykorzystywane telefony komórkowe umożliwiają transfer informacji na wiele różnych sposobów począwszy od wiadomości tekstowych popularnych SMSów, przez szybką transmisję danych (GPRS i HSCDS) zarówno pomiędzy terminalami, jak i pomiędzy terminalem a komputerem, WAP, czyli bezprzewodową formę Internetu aż do coraz bardziej zyskujących na popularności wiadomościach multimedialnych potocznie zwanych MMSami. MMS 1 to nie tylko zdjęcia, które można wysłać z wakacji, to przede wszystkich pliki mogące pomieścić 3-4 strony tekstu. Kwestią czasu pozostaje, kto jako pierwszy przygotuje uniwersalny MMSowy szablon faktur czy innych dokumentów, które będziemy kontrahentowi przesyłać przez telefon. Podobnie rzecz wygląda z aplikacjami Java, które obecnie funkcjonują głównie w postaci gier do telefonów komórkowych, choć znajdują coraz więcej zastosowań biznesowych. Potocznie zwane komórki dostarczają nam wielu informacji wykorzystując do tego zarówno tzw. aplikacje typu SIM-Tool-Kit czyli wbudowane na karcie SIM przez operatora GSM jak też serwisy informacyjne oferowane przez SMS i coraz powszechniej WAP. Użytkownik może otrzymać aktualności z Polski czy świata czy serwis pogodowy, poznać wyniki Lotto, kursy walut czy też horoskop na dany dzień. W przeciwieństwie, jednak, do wielu rynków europejskich, w Polsce serwisy informacyjne nie cieszą się dużą popularnością. Usługi te postrzegane są jako droższe od innych kanałów. Polacy nie są skłonni do ponoszenia dodatkowych opłat za informację, którą mogą mieć taniej za pośrednictwem radia, telewizji czy też coraz powszechniejszego internetu, z usług tych korzystają więc sporadycznie. Zdecydowanie większym powodzeniem cieszą się serwisy rozrywkowe. Za pomocą SMSa można wziąć udział w promocji konsumenckiej, konkursie czy poczatować. Podobnie jak w przypadku informacji część usług udostępniana jest bezpośrednio przez operatora, jednakże znakomita większość serwisów zapewniana jest przez dostawców zewnętrznych, 1 ang. Multimedia Messaging Sernice serwisy multimedialne 1
tzw. providerów czy integratorów 2 działających we własnym imieniu lub na zlecenie formy organizującej np. promocję czy konkurs. Nasze terminale komórkowe służą też jako narzędzie mikropłatności, czyli wnoszenia opłat za drobne produkty czy usługi. Określenie to używane dotychczas było w odniesieniu do handlu elektronicznego e-commerce. Zwiększające się znaczenie i zakres wykorzystania telefonów komórkowych przeniósł je także na m-commerce 3. Płatności za pomocą terminala komórkowego mogą być realizowane na kilka sposobów, przy czym najczęściej jest to forma podwyższonej opłaty tzw. premium rate funkcjonującej zarówno w odniesieniu do połączeń głosowych, SMSów, jak i WAPu. Przyjrzyjmy się im i ich znaczeniu dla rozwoju rynku. Usługi głosowe w telefonii komórkowej zauważalne są jedynie pod postacią infolinii o charakterze erotycznym i ezoterycznym. Zakres wykorzystania ich, w porównaniu głosowymi połączeniami typu premium, potocznie nazywanymi 0700, w telefonii stacjonarnej stanowią zjawisko marginalne. Dzieje się tak zarówno z powodu niejednolitej numeracji i taryfikacji, jak też ze względu na pejoratywne postrzeganie numerów rozpoczynających się od 070 SMS premium rate zaczął rozwijać się na polskim rynku w 2000r. jako logiczna kontynuacja usług wykorzystujących technologię SMS. System płatności oparty o SMS pozwala na pobieranie opłat za szeroki wachlarz usług od płatnych treści w internecie, przez gadżety komórkowe, do udziału w promocjach czy subskrypcje serwisów informacyjnych. Zaletami tej formy niewątpliwie są prostota użytkowania, szybkość i bezpośredniość dotarcia, brak konieczności instalowania dodatkowego oprogramowania (jak ma to miejsce w e-commerce), pełna anonimowość. Najnowszą, popularyzowaną obecnie usługą wykorzystującą system premium rate jest WAP premium 4. Na kolorowych witrynach WAP użytkownik może znaleźć coraz więcej informacji, może też nabyć gadżety komórkowe czy wziąć udział w konkursie, może wreszcie przeczytać wybrane artykuły prasowe bez kupowania całego pisma. Podobnie jak w internecie część dostępnej treści można przejrzeć za darmo, za inną trzeba zapłacić. Każdy zakup w witrynach WAP to każdorazowa zgoda doliczenia wartości zamówionego produktu do rachunku telefonicznego. Płacę przez komórkę? Jak najbardziej! Systemy wykorzystujące mikropłatności SMS można podzielić na trzy podstawowe. W pierwszym wartość SMSa premium oznacza wartość produktu w taki właśnie sposób najczęściej kupowane są gadżety komórkowe wirtualne produkty umożliwiające 2 Integrator czy też content provider (dostawca treści) firma tworząca, wdrażająca usługi m-marketingu dla abonentów kilku sieci telekomunikacyjnych, działająca na własny rachunek i we własnym imieniu lub na zlecenie trzeciej strony (np. organizatora promocji) 3 ang. e-commerce electronic commerce, m-commerce mobile commerce usługi tel.komórkowej 4 WAP ang. Wireless Application Protocol - odpowiednik Internetu dla użytkowników telefonów komórkowych; WAP Premium zakupy w witrynach WAP i płatność przez dodanie wartości produktu do faktury telefonicznej 2
personalizację aparatu, takie jak dzwonki, logo, gry Java. Podobnie funkcjonuje sprzedaż kodów dostępu do stron internetowych lub sprzedaż innych treści internetowych, jak np. pliki mp3. Użytkownik płaci określoną cenę za SMS, zwrotnie dostaje kod, który wpisuje na stronie internetowej i uzyskuje dostęp do żądanej treści. W obu tych przykładach rzeczywista wartość produktu jest trudna do ustalenia, głównie ze względu na jego wirtualny charakter. Można pokusić się o stwierdzenie, że produkt w tym wypadku jest tożsamy z wartością SMSa wykorzystywanego do zakupu, dzięki temu może być uznany za usługę telekomunikacyjną i dodany do faktury telefonicznej. Kolejne formy mikropłatności SMS zakładają wykorzystanie SMSa przede wszystkim jako środka notyfikacji przeprowadzonej transakcji, a wartość nabytego produktu czy usługi dodawana jest do rachunku telefonicznego. W Finlandii w taki właśnie sposób funkcjonuje uruchomiony kilka lat temu w Helsinkach projekt mobilnych mikropłatności używanych są do zakupu biletów komunikacji miejskiej. Użytkownik, zamierzając skasować bilet wysyła SMS wg specjalnego schematu pod podany numer. Zwrotnie otrzymuje wiadomość SMS z ważnym biletem (rys. poniżej). Należność za bilet dodawana jest natomiast do rachunku telefonicznego. Źródło: Prezentacja systemu Bilety SMS firmy Add2Phone 5 z Finlandii W wielu krajach można przez SMS opłacić przejazd taksówką. Kierowca informuje o wysokości należności, a użytkownik wysyła SMS w celu zatwierdzenia transakcji i doliczenia należnej kwoty do faktury za telefon. W podobny sposób funkcjonuje zakup kwiatów. W treści SMSa wpisuje się nr katalogowy i adres odbiorcy, a system wysyła potwierdzenia przyjęcia zamówienia i obciążenia rachunku zamawiającego. Nieco inną formę przybiera zakup napojów z automatów każdy rodzaj napoju ma swój kod, który kupujący wysyła pod wskazany numer SMS, zwrotnie otrzymuje jednorazowy kod, który wybija na klawiaturze maszyny i zamówiony napój zostaje wydany. W Polsce, pomimo jednakowego systemu numeracji i taryfikacji (warto wspomnieć, iż Polska, obok krajów skandynawskich czy Beneluxu, należy do światowej czołówki krajów, 5 www.add2phone.com 3
które wprowadziły taki właśnie system) rynek mobilnych mikropłatności nie rozwija się z dynamiką porównywalną z innymi krajami europejskimi. Powodów tego należy upatrywać zarówno w stanowisku operatorów telekomunikacyjnych, jak też obowiązującym prawodawstwie. Jedną z najistotniejszych przyczyn są zapisy statutowe operatorów telekomunikacyjnych, które praktycznie uniemożliwiają im prowadzenie działalności innej niż podstawowa, a tym samym umieszczania na fakturze telekomunikacyjnej należności za usługi lub produkty, które usługami telekomunikacyjnymi nie są, mają też niejednokrotnie inną stawkę VAT. Kolejnym istotnym powodem są stosowane przez operatorów modele biznesowe. Z opłaty ponoszonej przez użytkownika serwisu (nabywcę usługi) część stanowi prowizję operatora. W zależności od integratora, zastosowanej taryfy oraz osiąganego poziomu ruchu SMS, prowizja operatora stanowi 40-70% opłaty netto ponoszonej przez użytkownika. Dla porównania operatorzy na rynkach zachodnich (Niemcy, Finlandia, Wielka Brytania) pobierają prowizje w wysokości 7-35%. Usługa czy produkt o zdefiniowanej wartości rzeczywistej (jak wspomniana powyżej puszka napoju z automatu), oferowane polskiemu abonentowi będą z założenia prawie trzykrotnie droższe, gdy integrator zakłada uzyskanie takiej samej marży lub nieefektywne - gdy pragnie zachować zbliżoną cenę zakupu brutto. Trzeci wreszcie rodzaj mikropłatności SMS działa w oparciu o wirtualne konto zasilane kartą pre-paid i wpłatami gotówkowymi, a docelowo również przez bankomat, przelew czy kartę kredytową. Tak właśnie działa, różniący się od systemu fińskiego, Bilet SMS 6 komunikacji miejskiej wdrożony już w 6 miastach Polski. Poniższy schemat obrazuje jego funkcjonowanie. Nabywca wysyła SMSem określony typ biletu, zwrotnie dostaje potwierdzenie skasowania oraz saldo konta po dokonaniu operacji. W przypadku kontroli biletów pasażer pokazuje otrzymanego zwrotnie SMSa. 1. Aktywacja wirtualnego konta / Potwierdzenie aktywacji A 2. Żądanie skasowania biletu X 3. Potwierdzenie skasowania biletu; saldo na wirtualnym koncie Źródło: Prezentacja systemu Bilety SMS firmy Axel Springer Kontakt 7 6 Bilet SMS znak towarowy zastrzeżony przez Axel Springer Kontakt 7 www.askontakt.pl 4
Zbliżony technologicznie projekt został także uruchomiony w Warszawie, gdzie abonenci sieci Idea mieli możliwość wnoszenia opłat za parkowania przy wykorzystaniu SMSów. Usługa wykorzystywała wirtualne konto zasilanego przez użytkowników określoną kwotą, dodawaną do faktury za usługi telekomunikacyjne jako zakup karty parkingowej. Każde parkowanie pomniejszało wartość na koncie wirtualnym. Zmiana sytuacji prawnej spowodowała likwidację usługi w tym kształcie. Stosunkowo nieśmiało zaczynają wchodzić na polski rynek tzw. m-kupony 8. M-kupony mają najczęściej postać tekstową, gdyż tylko tekst jest standardem akceptowanym przez wszystkie modele telefonów. Najczęstsze zastosowanie m-kuponów to umożliwienie zakupów z rabatem, opisywane powyżej Bilety SMS czy też np. bilety do kina, wejściówki na basen czy dyskotekę, wymiana m-kuponu na produkt promocyjny. M-kupony mogą być nabywane przez użytkownika poprzez wysłanie SMSa premium o odpowiedniej treści lub otrzymywane jako np. nagroda w akcjach promocyjnych czy konkursach. I co dalej? Po pierwsze MMS. Wiadomości multimedialne zawierające obrazy ruchome i tekst, umożliwiające przesłanie plików ok. 100 Kb, wykorzystywane obecnie głównie w serwisach rozrywkowych do przesyłania zdjęć z wakacji czy kartek MMS. Ich rynek rośnie stosunkowo wolno, wymagają zaawansowanych technologicznie, a przez to droższych telefonów. Ponadto MMS jest kilkadziesiąt/kilkaset razy droższy niż SMS. Koszt i niezbędna technologia determinuje dużą ostrożność dostawców usług (providerów) w inwestycje w rozwój MMS. Szacuje się, że w połowie 2005r. rynek telefonów obsługujących MMS oraz koszty ich przesyłania osiągną wielkość mobilizującą dostawców do inwestycji a konsumentów do zakupu usług. Po drugie UMTS. 3G, czyli telefonia 3 generacji, uruchomiona na przełomie sierpnia i września br. Umożliwia wideorozmowę, oferuje serwisy informacyjne, widoczne jak programy w telewizji, znacznie szybszy dostęp do poczty elektronicznej i Internetu oraz możliwość przesyłania dużo obszerniejszych niż dotychczas plików. Tyle teorii, w praktyce operator zapewnia dostępność usług wyłącznie na terenie Warszawy, oferuje do tego celu 3 modele telefonów obsługujących 3G, a ich koszt dla przeciętnego użytkownika to wydatek ok. 2.000 PLN. Nikt nie jest w stanie dziś przewidzieć czy potrzeba 2 a może aż 5 lat, aby 3G stała się tak powszechna jak obecna 2G. Czas pokaże 8 M-kupon spolszczona angielska nazwa m-coupon czyli mobile coupon otrzymywany na telefon komórkowy i stosowany głównie zamiast papierowych kuponów rabatowych. 5