Piotr Burda Biuro In formacji T oksykologicznej Szpital Praski Warszawa Konferencja SAMOLECZENIE A EDUKACJA ZDROWOTNA, POLITYKA ZDROWOTNA, ETYKA Kraków, 20.04.2009 r.
- Obejmuje stosowanie przez pacjenta produktu leczniczego do terapii rozpoznanych przez siebie zaburzeń lub objawów. - Substancja czynna w zastosowanej dawce powinna cechować się niską toksycznością. - Stosowanie produktu nie powinno powodować zagrożenia uzależnieniem, interakcji z innymi lekami lub żywnością, które mogłyby prowadzić do wystąpienia ciężkich działań niepożądanych. - Zastosowanie produktu nie może opóźniać rozpoznania, ani leczenia przez lekarza.
a/ Dostępność (nieograniczona) do produktów farmaceutycznych i parafarmaceutyków na rynku konsumenckim 1. Produkty lecznicze w punktach aptecznych 13866 pozycji 2. Produkty lecznicze w sklepach zielarsko-medycznych 2897 pozycji 3. Produkty lecznicze w sklepach ogólnodostępnych oraz w sklepach specjalistycznego zaopatrzenia medycznego 356 pozycji 4. Urzędowy Spis Leków (2008) 9027 pozycji, z czego leki OTC 2873 pozycji
b/ Stosowanie niezgodne ze wskazaniami 1. NaduŜywanie leków 2. Stosowanie nielecznicze c/ Agresywna reklama 1. Niezrozumienie treści reklamy produktów 2. Nieprawidłowy odbiór reklam 3. Niewiarygodne właściwości leku (lek inteligentny, rozpoznający ból, trafiający w sam jego środek) d/ Nie czytanie Informacji dla pacjenta przez pacjenta e/ Cena
Wydzielona specjalność lekarska obejmująca wiedzę poza toksykologią ogólną, elementami farmakologii z: chorób wewnętrznych, intensywnej terapii, pediatrii, neurologii i psychiatrii, zajmująca się diagnostyką i leczeniem ostrych stanów zagrożenia życia i zdrowia wskutek zadziałania na organizm ludzki ksenobiotyków różnej budowy, o różnych mechanizmach działania i różnym przeznaczeniu, a także telefoniczną informacją toksykologiczną i diagnostyką laboratoryjną
Terapeutyczne działanie produktu leczniczego Bez potrzeby interwencji Niepożądane działanie produktu leczniczego Zgłoszenie działania niepoŝądanego Przedawkowanie produktu leczniczego Interakcje produktu leczniczego Leki o niskim indeksie terapeutycznym (teofilina, glikozydy naparstnicy, węglan litu) działanie o cechach ostrego zatrucia leczenie w OT INFORMACJA TOKSYKOLOGICZNA INFORMACJA TOKSYKOLOGICZNA Toksyczne działanie produktu leczniczego Zatrucia ostre stwarzające bezpośrednie zagroŝenie dla Ŝycia i zdrowia leczenie w OT INFORMACJA TOKSYKOLOGICZNA
Substancje czynne w produktach OTC - istotne z punktu widzenia toksykologii klinicznej PARACETAMOL Przy stosowaniu zalecanych dawek jest jednym z bezpieczniejszych leków, ale produkt najczęściej stosowany do prób S (obok leków działających na ośrodkowy układ nerwowy) IBUPROFEN Jedna z mniej toksycznych substancji czynnych w grupie NLPZ (toksyczność ostra); jednak coraz częściej stosowany w zatruciach Kw. ACETYLOSALICYLOWY Liczba niekorzystnych zdarzeń zdrowotnych o charakterze ostrego zatrucia zmniejszyła się istotnie w ciągu ostatnich 20 lat (wprowadzenie innych leków o działaniu przeciwgorączkowym; ograniczenie wiekowe)
Substancje czynne zawarte w produktach OTC- istotne z punktu widzenia toksykologii klinicznej DEKSTROMETORFAN KODEINA PSEUDOEFEDRYNA PROMETAZYNA METAMIZOL PROPYFENAZON
- Działanie przeciwkaszlowe (produkty p-przeziębieniowe, p-kaszlowe) - Dawka dobowa maksymalna = 120 mg - Dawka toksyczna = brak jednoznacznego określenia (zmienna reakcja na wysokie dawki DXM) - Działania niepożądane i toksyczne - W dawkach terapeutycznych rzadko powoduje wystąpienie ndz - W dawkach >500 mg jednorazowo (u dzieci, młodzieżyi dorosłych): - * zaburzenia neurologiczne (m.in. ataksja, nadaktywność, dystonie) - * zaburzenia psychiczne (dezorientacja, stupor, euforia, halucynacje, niepokój, lęk) - Uzależnienie psychiczne = nadużywanie przez młodzież w celu uzyskania doznań euforycznych - halucynacje wzrokowe i słuchowe (trwające do kilku godzin) Zawartość DXM w produktach OTC : 120 960 mg
- Działanie przeciwkaszlowe (produkty p-przeziębieniowe, p-kaszlowe) - Dawka dobowa maksymalna = 80 mg (dorośli), 40 mg (dzieci powyżej 6 r.ż.) - Dawka toksyczna (śmiertelna) = 500-1000 mg - Działania toksyczne podobne do działań innych pochodnych opiatowych - Uzależnienie fizyczne Zawartość kodeiny w produktach OTC: 100 480 mg
Działanie obkurczające naczynia w infekcjach górnych dróg oddechowych Dawka dobowa maksymalna = 240 mg (dorośli), 60-120 mg (dzieci) Dawka toksyczna (minimalna opisana DL=480 mg u 2-letniego dziecka) Działania toksyczne nadciśnienie (przełom nadciśnieniowy [udary mózgu]), tachyarytmie, niepokój, pobudzenie, drżenia mięśniowe, halucynacje (głównie u dzieci i młodzieży) Rozwinięcie tolerancji (po dłuższym okresie stosowania) Zawartość pseudoefedrynyw produktach OTC 120-900 mg
Pochodna fenotiazynowao działaniu przeciwhistaminowym (przeciwwymiotnym) Dawka dobowa maksymalna = 25 (37,5) mg (dorośli) Dawka toksyczna (minimalna opisana DL < 200 mg u 2-letniego dziecka) Działania toksyczne - zaburzenia świadomości, pobudzenie, zaburzenia oddychania (zatrzymanie oddechu), drgawki, dezorientacja, objawy pozapiramidowe, wahania ciśnienia tętniczego; u dzieci naprzemiennie śpiączka pobudzenie, działanie antycholinergiczne [suchość bł. śluzowych, zaburzenia widzenia, i inne], zaburzenia oddychania Zawartość prometazyny w produktach OTC = 180 mg
Dekstrometorfan + Pseudoefedryna Ibuprofen + Pseudoefedryna Ibuprofen + Kodeina Cetyryzyna + Pseudoefedryna Paracetamol + Kodeina Paracetamol + Prometazyna + Dekstrometorfan Paracetamol + Pseudoefedryna + Dekstrometorfan Dekstrometorfan
Monitorowanie działań niepożądanych leków Regionalne ośrodki monitorowania NDzL Kraków, Łódź,Poznań,, Wrocław Ośrodek Monitorowania NDzL URPLWMiPB Podmioty odpowiedzialne Kontrola i monitorowanie zatruć (m.in. lekami) i Informacja Toksykologiczna Ośrodki Informacji Toksykologicznej Warszawa, Kraków, Gdańsk, Poznań
Ośrodki Informacji Toksykologicznej