Program rewitalizacji dla Miasta i Gminy Gąbin na lata i lata następne

` Program rewitalizacji dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2016-2020 i lata następne

Niniejszy dokument sporządzono zgodnie z zasadą partnerstwa i partycypacji w ścisłym porozumieniu i przy współpracy z samorządem gminnym i przedstawicielami społeczności lokalnej. Zamawiający: Miasto i Gmina Gąbin ul. Stary Rynek 16 09-530 Gąbin Wykonawca: EU-Consult Sp. z o.o. ul. Wały Piastowskie 1 80-855 Gdańsk Gąbin 2016

1 Spis treści 1. Wprowadzenie cel, złożenia i zakres opracowania... 5 2. Spójność z dokumentami strategicznymi... 6 3. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy... 7 3.1. Przestrzeń i środowisko... 7 3.2. Sfera społeczna... 12 3.3. Sfera gospodarcza... 19 3.4. Infrastruktura techniczna... 25 3.5. Infrastruktura społeczna... 31 4. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na podstawie badań własnych... 47 5. Analiza SWOT... 52 6. Identyfikacja obszarów problemowych... 74 6.1. Podsumowanie: obszary kryzysowe... 74 7. Zasięg przestrzenny obszaru rewitalizacji określony w oparciu o diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych... 79 8. Charakterystyka obszaru rewitalizacji... 80 9. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji)... 81 10. Cele rewitalizacji i kierunki działań... 82 10.1. Rekomendowanie kierunki interwencji... 82 10.2. Opis kierunków interwencji i celów rewitalizacyjnych... 82 10.3. Uzasadnienie celów rewitalizacyjnych i ich wpływ n niwelowanie koncentracji zjawisk negatywnych... 82 11. Lista planowanych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 83

11.1. Lista A: projekty kluczowe... 83 11.2. Lista B: projekty komplementarne... 83 11.3. Podsumowanie zbiorcze projektów rewitalizacyjnych... 83 11.4. Wpływ projektów na aspekty problemowe... 83 12. Mechanizmy zapewnienia komplementarności rewitalizacji... 84 13. Ramowy harmonogram Programu Rewitalizacji... 85 14. Ramy finansowe Programu Rewitalizacji... 86 15. Mechanizmy partycypacji społecznej w procesie rewitalizacji... 87 16. System wdrażania (realizacji) Programu Rewitalizacji... 88 17. System monitoringu i oceny Programu Rewitalizacji... 89 18. Spis tabel i wykresów... 90

2 Wprowadzenie cel, złożenia i zakres opracowania

3 Spójność z dokumentami strategicznymi

4 Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy 4.1 Przestrzeń i środowisko POŁOŻENIE I STRUKTURA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA GMINY Gmina miejsko-wiejska Gąbin położona jest w środkowo-wschodniej Polsce, w zachodniej części województwa mazowieckiego, na terenie powiatu płockiego. Jej powierzchnia wynosi 146,71km². Siedzibą gminy jest miasto Gąbin. Jednostka zajmuje tereny pomiędzy doliną Wisły Rysunek 1. Gmina Gąbin a Gostynińsko-Włocławskim Parkiem Krajobrazowym. Od strony północnowschodniej gmina graniczy z rzeką Wisłą (na odcinku 12 km) oraz częściowo z Płockiem, na zachodzie z gminą Łąck, a na wschodzie z gminą Słubice. Za jej południową granicą położone są gminy powiatu gostynińskiego, w tym: Sanniki, Pacyna i Szczawin Kościelny. Źródło: http://www.pojezierzegostyninskie.pl W skład gminy wchodzi 27 sołectw, tj.: Czermno, Rysunek 2.Terytorialny podział gminy Dobrzyków, Górki, Góry Małe, Grabie Polskie, Guzew, Jadwigów, Jordanów, Kamień-Słubice, Karolew, Kępina-Plebanka, Koszelew, Lipińskie, Ludwików, Nowa Korzeniówka-Stara Korzeniówka, Nowe Grabie, Nowe Wymyśle, Nowy Kamień, Nowy Troszyn, Okolusz, Piaski, Potrzebna, Przemysłów, Stary Kamień, Strzemeszno, Topólno-Konstantynów, Troszyn Polski-Borki 1. 1 www.gabin.pl [data odczytu: 15.06.2016 r.].

Pod względem fizjograficznym gmina położona jest na Równinie Kutnowskiej i Kotlinie Płockiej 2. Pierwszy z wymienionych obszarów to północno-zachodnia część Niziny Środkowomazowieckiej, znajdująca się na północ od Bzury i na południe od doliny Wisły. Wskazać należy, że pomimo monotonii ukształtowania powierzchni, gleby są dość zróżnicowane. Kotlina Płocka znajduje się natomiast pomiędzy Pojezierzem Dobrzyńskim a Pojezierzem Kujawskim. Na terenie gminy występuje również wysoczyzna morenowa, na powierzchni, której zlokalizowane są mniejsze formy rzeźby terenu: ozy, kemy, wydmy, zagłębia bezodpływowe oraz rynny polodowcowe. Cechą charakterystyczną opisywanej jednostki są tarasy jeziorne powyżej zwierciadła wody w jeziorach, o powierzchni płaskiej lub lekko falistej 3. W przypadku budowy geologicznej wskazać należy, iż miasto oraz gmina Gąbin leżą na wale kujawsko-pomorskim, a osady kenezoiku podścielane są utworami kredy. Tereny zasobne są w surowce ilaste ceramiki budowlanej, a występują na nich następujące złoża kopalin pospolitych: Surowce ilaste (rejon Konstantynowa), Kruszywo (rejon Topólna), Złoże piasku (Ludwików), Złoża torfu i gytii, Złoże gliny zwałowej i surowców ilastych (Gąbin oraz rejon Karolewa) 4. Warunki glebowe, jak to zostało wskazane wcześniej, są dość zróżnicowane, co wynika z morfologii terenu. Występują tu osady kredowe, wapienie, margale, gliny zwałowe, zastoiskowe piaski wodnolodowcowe, a pozostałością po okresie trzeciorzędowym są osady plioceńskie w postaci bezwapiennych iłów. Dna dolin rzecznych wypełniają piaski rzeczne, muły organiczno-piaszczyste i utwory torfowe (pradoliny). Uogólniając należy zaznaczyć, że gmina charakteryzuje się dość małym udziałem dobrych gleb (wskaźnik bonitacji 0,89). Najlepsze występują na tarasie zalewowym Wisły (mady pyłowe I i II klasy), natomiast w środkowej i południowej części gminy dominują gleby brunatne oraz bielicowe III a i III b klasy bonitacyjnej, 2 J. Kondracki, Geografia Fizyczna Polski, PWN, Warszawa 2002. 3 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019. 4 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019.

zaliczane do kompleksu pszennego dobrego. Na krańcu południowo-wschodnim zlokalizowane są również gleby klasy III a i III b, kompleksu żytniego bardzo dobrego. Zaznaczyć należy, że stosunkowo duży udział w powierzchni gruntów ornych mają gleby kompleksu żytnioziemniaczanego słabego o klasach IV b i V. Ziemie najsłabsze występują w północnej i północnowschodniej części gminy (gleby brunatne wyługowane) 5. W mieście i gminie Gąbin występują zarówno osiedla mieszkalnictwa jednorodzinnego, wielorodzinnego, wolnostojących, zakładów produkcyjnych oraz usług, jak i ośrodki gminne, zagrody siedliskowe (o charakterze produkcji rolniczej, handlowej, rzemieślniczej) i zabudowa rekreacyjna. Jak wskazano w dokumencie pn. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019 na terenie gminy rozwija się budownictwo jednorodzinne, występujące w dość zwartym kompleksie przede wszystkim w północnej części miasta. Niewielki obszar stanowi budownictwo wielorodzinne - w mieście tworzone w postaci osiedli przy ulicach: Wojska Polskiego i Topolowej, Kościuszki, Moniuszki, Płockiej, Pięknej i Sławoja Składkowskiego, a także zabudowa kamienicowa w obrębie Starego Rynku. Warto jednocześnie nadmienić, iż w obszarze historycznym przeważają budynki w średnim oraz złym stanie technicznym. Na terenie gminy znajdują się 3 ośrodki wiejskie z koncentracją funkcji mieszkaniowych i usługowych (Dobrzyków, Górki i Nowe Grabie). W obrębie wskazanych miejscowości zgrupowanych jest najwięcej terenów ofertowych wyznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Są to tereny pod funkcje mieszkaniowe, usługowe oraz rekreacje. Układ przestrzenny miasta składa się natomiast z 3 osiedli: osiedla targowego starszego, osiedla targowego młodszego oraz regularnego osiedla klasycystycznego, a strefy ochrony konserwatorskiej zostały wyznaczone zgodnie z zasięgiem terytorialnym trzech genetycznie zróżnicowanych układów miejskich 6. DZIEDZICTWO KULTUROWE I ZABYTKI 5 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Gąbin na lata 2008-2015, Gąbin 2008. 6 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019.

Do obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie gminy należą: Drewniany kościół w Troszynie Polskim z 1636 roku (własność parafii rzymskokatolickiej), Drewniany kościół w Dobrzykowie z 1775 roku (własność parafii rzymskokatolickiej), Zespół parkowo-pałacowy - Dom Pomocy Społecznej w Koszelewie. Ponadto do innych ciekawych obiektów posiadających wartość historyczną zaliczyć należy: Murowany Ratusz Miejski w stylu klasycystycznym z 1824 roku (własność gminy), Kamienicę z 1809 roku przy ulicy Stary Rynek 6, w której urodził się Feliks Sławoj Składkowski ostatni Premier II Rzeczypospolitej (własność Gminy, obecnie siedziba Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Gąbińskiej), Wiatrak drewniany paltrak, Zespół staromiejski. Na terenie gminy zlokalizowane są także obiekty objęte ochroną konserwatorską, a w tym: Cmentarz rzymsko-katolicki w Troszynie Polskim, XIX w, Oficyna murowana w Koszelewie, pocz. XX w, Spichlerz murowany w Koszelewie, koniec XIX w, Park dworski w Koszelewie, I poł. XIX w, Cmentarz mariawicki w Lipińskich, początek XX w, Dwór z 1860 roku w Nowym Wymyślu, Kaplica grobowa rodziny Tarczyńskich w Gąbinie, Cmentarz wyznania Mojżeszowego. Łącznie na terenie gminy znajdują się 82 stanowiska archeologiczne, skupione wokół miejscowości: Gąbin, Czermno, Nowe Wymyśle, Ludwików, Karolew, Potrzebna, Dobrzyków, Grabie Nowe, Grabie Polskie, Stara Korzeniówka, Borki, Piaski. Zaznaczyć należy również, że miasto Gąbin należy do najstarszych miast zachodniego Mazowsza 7. 7 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019.

STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW Miasto i Gmina Gąbin zajmuje obszar 14 671 ha (14,67 km 2 ), co stanowi 10,1% powierzchni powiatu płockiego. Użytki rolne to łącznie pond 70% powierzchni gminy (10 355 ha), w tym największa część przynależy pod grunty orne. Zaznaczyć należy, że wysoki odsetek w strukturze użytkowania terenów gminy zajmują grunty leśne zadrzewione i zakrzewione razem (3 070 ha, tj. 21%), natomiast blisko 4% stanowią grunty zabudowane i zurbanizowane (551 ha). Nieużytki (260 ha), tereny różne (46 ha) i użytki ekologiczne (1 ha) pozostają w zdecydowanej mniejszości. Tabela 1. Użytkowanie terenów gminy [stan na koniec 2014 roku] -wybrane kategorie Wyszczególnienie powierzchni Powierzchnia [ha] Użytki rolne razem, w tym m.in.: 10 355 grunty orne 8 226 sady 163 łąki i pastwiska trwałe 1 523 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem, w tym m.in.: 3 070 lasy 2 908 grunty zadrzewione i zakrzewione 162 Udział w powierzchni gminy [%] 70,82% 21,00% Grunty pod wodami razem 338 2,31% Grunty zabudowane i zurbanizowane razem, w tym m.in.: 551 tereny mieszkaniowe 119 tereny przemysłowe 6 3,77% Użytki ekologiczne 1 0,01% Nieużytki 260 1,78% Tereny różne 46 0,31% OGÓŁEM 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. W latach 2012-2014 powierzchnia gminy nie uległa zmianie, odnotowano jednak wahania w zakresie struktury użytkowania terenów niewielkiemu zmniejszeniu uległy użytki rolne (z 10 435 ha do 10 355 ha), nieużytki (z 265 ha do 260 ha) oraz tereny różne (z 54 h do 46 ha). Zwiększyła się natomiast powierzchnia gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych

łącznie (z 3 042 ha do 3 070 ha), trenów zurbanizowanych i zabudowanych (z 496 ha do 551 ha), a także gruntów pod wodami (z 328 ha do 338 ha). Wykres 1. Zmiany struktury użytkowania terenów gminy w latach 2012-2014 2014 2013 2012 70,82% 70,86% 71,37% 21,00% 20,99% 20,81% użytki rolne razem grunty pod wodami razem użytki ekologiczne tereny różne grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty zurbanizowane i zabudowane razem nieużytki Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 4.2 Sfera społeczna STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNA GMINY Miasto i Gminę Gąbin w 2015 roku zamieszkiwało 11 096 mieszkańców, w tym 5 398 mężczyzn (48,6% ogółu) i 5 698 kobiet (51,4%). Na przestrzeni lat 2010-2015 liczba mieszkańców systematycznie wzrastała z poziomu 10 981 w 2010 roku do 11 096 w roku 2015. Współczynnik feminizacji na terenie Miasta i Gminy wynosi 106, zatem na 100 mężczyzn przypada 106 kobiet. Wykres 2. Struktura ludności gminy w latach 2010-2015 wg płci 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 5325 5364 5420 5381 5409 5398 5656 5668 5681 5689 5732 5698 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kobiety Mężczyźni Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Struktura ludności w Mieście i Gminie Gąbin, pod względem płci oraz wieku, wskazuje na dość dużą dysproporcję pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn w różnorodnych grupach wiekowych. Mężczyźni stanowią liczebną przewagę w przedziale od 0 do 44 lat włącznie oraz od 50 do 59 roku życia, natomiast kobiety pomiędzy 45 a 49 rokiem życia oraz powyżej 60. W przypadku kobiet największa różnica widoczna jest w przedziałach: 85 lat i więcej (ponad dwuipółkrotnie więcej niż mężczyzn), 80-84 lata (ponad dwukrotnie więcej) oraz 75-79 lat (półtorakrotnie więcej). Istotne dysproporcje w przypadku mężczyzn do kobiet dotyczą następujących przedziałów: 0-4 lata, 6-9 lat, 10-14 lat oraz 20-24 lata,. Warto przy tym zaznaczyć, że osoby poniżej 20 roku życia w 2014 roku stanowiły prawie 1/5 mieszkańców (19,7%), a osoby powyżej 65 ponad 16%. Wykres 3.Piramida wieku ludności gminy w roku 2015 85 I WIĘCEJ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 męźczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Stopień koncentracji ludności na terenie gminy nie jest równomierny. Największą jednostką pod tym względem jest miasto Gąbin (4 142 mieszkańców). Do miejscowości wysoko zaludnionych zaliczyć należy również: Dobrzyków (659), Nowe Grabie (657), Koszelew (465), Górki (446) oraz

Topólno (326). Najmniejszymi jednostkami na terenie gminy są natomiast: Konstantynów (31), Piaski (48), Rumunki (57), Okolusz (66) i Stara-Korzeniówka (78). Dokładne dane zawiera poniższa tabela. Tabela 2. Liczba ludności poszczególnych miejscowości w gminie (stan na 31.12.2015) Nazwa Liczba ludności 31.12.2015 Borki 128 Czermno 460 Dobrzyków 659 Górki 446 Góry Małe 212 Grabie Polskie 228 Guzew 150 Jadwigów 124 Jordanów 191 Kamień-Słubice 104 Karolew 138 Kępina 172 Konstantynów 31 Koszelew 465 Lipińskie 218 Ludwików 208 Nowa Korzeniówka 216 Nowe Grabie 657 Nowe Wymyśle 178 Nowy Kamień 168 Nowy Troszyn 291 Okolusz 66 Piaski 48 Plebanka 123 Potrzebna 117 Przemysłów 130 Rumunki 57 Stara Korzeniówka 78 Stary Kamień 216 Strzemeszno 152 Topólno 326 Troszyn Polski 108 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miasta i Gminy w Gąbinie.

Poniższe zestawienie prezentuje natomiast liczbę osób zamieszkałych przy poszczególnych ulicach miasta Gąbin. Do najbardziej zaludnionych zaliczyć należy: Wojska Polskiego (385 osób), Jana Pawła II (208), Płocką (179), Trakt Kamiński (179) oraz Rogatki Czermińskie (173). Nazwa ulicy Liczba ludności 31.12.2015 Akacjowa 54 Browarna 34 Brzozowa 77 Bursztynowa 0 Chabrowa 0 Ciasna 0 Cmentarna 4 Dębowa 11 Dobrowolskiego F. 12 Dobrzykowska 164 Golonka 10 Gostynińska 84 Irysowa 3 Jagodowa 13 Jana Pawła II 208 Jaśminowa 1 Kalinowa 8 Kielniki 34 Kilińskiego 161 Konopnickiej M. 14 Konwaliowa 25 Koszelewska 0 Kościuszki 73 Kutnowska 86 Kwiatowa 0 Leśna 128 Lipowa 30 Mickiewicza A. 20 Modrzewiowa 45 Moniuszki 94

Nazwa ulicy Liczba ludności 31.12.2015 Myśliwska 10 Nad Nidą 0 Nałkowskiej Z. 28 Norwida C. K. 18 Nowy Rynek 98 Ogrodowa 11 Orzeszkowej E. 0 Paszkówka 9 Piękna 65 Plac Kilińskiego 45 Płocka 179 Polna 4 Poprzeczna 40 Poziomkowa 5 Północna 121 Przydatki 54 Reymonta W. 15 Rogatki Czermińskie 173 Rogatki Gostynińskie 122 Rogatki Żychlińskie 147 Różana 21 Sienkiewicza H. 34 Składkowskiego S. 115 Słoneczna 95 Słowackiego J. 29 Sosnowa 9 Sportowa 4 Srebrna 8 Stary Rynek 82 Staszica S. 18 Stodólna 56 Strażacka 55 Szopena 37 Topolowa 106 Trakt Kamiński 179 Trakt Lipiński 39 Tylna 7

Nazwa ulicy Liczba ludności 31.12.2015 Warszawska 156 Wierzbowa 43 Wiosenna 0 Wojska Polskiego 385 Wrzosowa 19 Wspólna 64 Zielona 7 Złota 37 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miasta i Gminy w Gąbinie. Struktura ludności Miasta i Gminy Gąbin pod względem ekonomicznych grup wieku przedstawia się następująco: prawie 1/5 wszystkich mieszkańców stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym (17,3%), większość to osoby w wieku produkcyjnym (62,5%), a pozostały odsetek przypada na osoby w wieku poprodukcyjnym (20,2%). Od roku 2010 rośnie udział ludności w wieku poprodukcyjnym (przyrost o 2,2 p.p.), a maleje odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (spadek o 1,9 p.p.). Tendencja demograficzna jest zatem niekorzystna. Jednocześnie dotychczas niewiele zmniejszył się udział osób w wieku produkcyjnym, a zatem dostrzegalne obecnie zmiany w strukturze demograficznej pod względem ekonomicznym będą odczuwalne w przyszłości (gdy osoby będące obecnie w wieku produkcyjnym zaczną osiągać wiek poprodukcyjny, a w wiek produkcyjny zaczną wkraczać roczniki osób będących obecnie w wieku przedprodukcyjnym). Wykres 4. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem 2015 17,3% 62,5% 20,2% 2014 17,7% 62,4% 19,9% 2013 17,9% 62,4% 19,6% 2012 18,1% 62,6% 19,2% 2011 18,8% 62,4% 18,8% 2010 19,2% 62,8% 18,0% w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

W analizowanym okresie na terenie Miasta i Gminy Gabin liczba zgonów przewyższała liczbę urodzeń żywych, zatem wartość wskaźnika przyrostu naturalnego kształtowała się na poziomie ujemnym (wyjątkiem jest rok 2012). Najwyższą wartość odnotowano w roku 2014 (48), zaś najniższą w 2011 (był to jedyny rok, kiedy wskaźnik osiągnął wynik ujemny na poziomie -14). Wykres 5. Przyrost naturalny na terenie gminy w latach 2010-2014 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0-20 157 135 112 118 119 100 102 95 101 84 2010 2011 2012 2013 2014 Urodzenia żywe Zgony ogółem Przyrost naturalny 20 10 0-10 -20-30 -40-50 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Saldo migracji na terenie Miasta i Gminy Gabin podlega wahaniom, jednak w większości analizowanego okresu przyjmowało wartości dodatnie. Największe rozbieżności widoczne są w przypadku migracji wewnętrznych ich saldo kształtuję się od poziomu 88 osób w roku 2014 do 0 w 2013 (dodatnia wartość wskaźnika świadczy o atrakcyjności gminy dla mieszkańców innych regionów). Mniejsze wahania obserwowalne są w przypadku migracji zagranicznych, jednak od roku 2013 obserwuje się tendencję ujemną w tym zakresie.

Wykres 6. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych 100 80 60 66 88 40 20 35 30 0-20 1 1 0 0-6 -4 2010 2011 2012 2013 2014 Saldo migracji wewnętrznych Saldo migracji zagranicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 4.3 Sfera gospodarcza LICZBA I STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W latach 2010-2015 liczba podmiotów gospodarczych zwiększała się systematycznie. W roku 2015 - w stosunku do roku 2010 - było o 13,3% przedsiębiorstw więcej, a obecnie ich liczba kształtuje się na poziomie 881. Spośród podmiotów gospodarki narodowej w 2015 roku najliczniejszą grupę stanowiły mikro przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 9 pracowników (845). Firm małych (od 10 do 49 pracowników) było natomiast 32, a średnich 4. Na terenie gminy nie funkcjonuje firma zatrudniająca powyżej niż 250 pracowników. Wykres 7. Liczba podmiotów wg klas wielkości na terenie Miasta i Gminy Gabin w latach 2010-2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015 50-249 2 2 3 3 3 4 10-49 41 44 33 32 34 32 1-9 721 734 780 793 820 845

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Wśród wszystkich podmiotów zarejestrowanych na terenie Miasta i Gminy Gąbin największy odsetek stanowią te, których dominującą działalnością jest handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (237) oraz budownictwo (136). Nieco mniej liczną grupę stanowiły przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem przemysłowym (62), działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (57), a także transportem i gospodarką magazynową (55). Szczegółowe dane zawiera poniższa tabela. Tabela 3. Podmioty gospodarcze na terenie gminy wg sekcji PKD 2007 Sekcja Charakterystyka podmiotów gospodarczych Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 19 B Górnictwo i wydobywanie 0 C Przetwórstwo przemysłowe 62 D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 0 E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją F Budownictwo 136 G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 237 H Transport i gospodarka magazynowa 55 I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J Informacja i komunikacja 11 K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 26 L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 6 M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 57 N O Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne P Edukacja 11 Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 30 0 17 22 0

Sekcja Charakterystyka podmiotów gospodarczych Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 5 S,T,U Pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. W 2015 roku zdecydowaną większość na terenie Miasta i Gminy Gabin stanowiły podmioty należące do sektora prywatnego (849 podmiotów). Spośród nich wiodącą rolę odgrywały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą prawie 83% wszystkich firm. W sektorze prywatnym odnotowano również działalność spółek handlowych (w tym z udziałem kapitału zagranicznego), spółdzielni, fundacji oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych. Podmioty gospodarcze z sektora publicznego stanowiły natomiast ponad 3% ogółu przedsiębiorstw. 34 Tabela 4. Podmioty wg sektorów własnościowych Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Sektor publiczny ogółem 24 25 27 28 29 29 Sektor prywatny ogółem, w tym: 740 755 789 800 828 849 Osoby fizyczne prowadzące działalność 649 661 681 687 708 728 gospodarczą Spółki handlowe 14 14 19 21 27 28 Spółki handlowe z udziałem kapitału 1 1 1 1 2 2 zagranicznego Spółdzielnie 8 8 8 8 8 8 Fundacje 1 1 1 1 1 1 Stowarzyszenia organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. i 16 18 21 23 24 23 Dane w zakresie podmiotów zarejestrowanych na terenie poszczególnych miejscowości w gminie Gąbin zawiera poniższa tabela. Wynika z niej, że od 2010 roku liczba przedsiębiorstw

wzrosła o 11, tj. 25,6%. W 2015 roku największą liczbę podmiotów gospodarczych odnotowano na terenie miejscowości: Nowe Grabie (9) oraz Dobrzyków (4). Tabela 5. Podmioty zarejestrowane na terenie poszczególnych miejscowości w gminie Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Borki 0 1 0 1 0 0 Czermno 3 2 1 1 3 2 Dobrzyków 5 5 2 4 4 4 Górki 0 3 2 6 1 3 Góry Małe 2 2 5 2 2 0 Grabie Polskie 2 2 3 2 2 2 Guzew 0 2 3 2 1 0 Jadwigów 0 0 1 0 0 0 Jordanów 1 2 0 2 3 0 Kamień-Słubice 0 1 0 0 1 1 Karolew 0 0 1 1 0 0 Kępina 2 0 0 2 1 1 Konstantynów 0 0 1 0 0 0 Koszelew 2 2 2 4 0 3 Lipińskie 1 0 0 2 0 2 Ludwików 3 2 3 1 1 0 Nowa Korzeniówka 1 2 0 0 2 2 Nowe Grabie 4 3 1 4 3 9 Nowe Wymyśle 1 1 2 0 2 0 Nowy Kamień 0 0 0 0 0 1 Nowy Troszyn 1 1 0 1 8 1 Okolusz 0 0 1 1 0 1 Piaski 0 0 0 0 0 0 Plebanka 0 1 1 0 0 1 Potrzebna 2 2 2 0 1 2 Przemysłów 0 0 1 1 1 0 Rumunki 0 0 0 0 0 1 Stara Korzeniówka 0 0 0 1 0 1 Stary Kamień 0 0 0 1 1 0 Strzemeszno 0 0 1 0 0 3 Topólno 1 1 1 2 4 3 Troszyn Polski 1 0 0 1 0 0 SUMA 32 35 33 43 41 43 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miasta i Gminy w Gąbinie. ZATRUDNIENIE

Analizując rynek pracy warto zwrócić uwagę również na zatrudnienie. W 2014 roku na terenie Miasta i Gminy Gąbin pracowało 1 118 osób, w tym 502 mężczyzn (44,9%) i 616 kobiet (55,1%), co stanowi spadek względem roku poprzedniego o 6%. Warto zauważyć, że liczba pracujących w latach 2010-2014 ulegała wahaniom, z czego najwyższą wielkość osiągnięto w roku 2010 (1 191 osób), zaś najniższą w 2011 (978 osób). Wykres 8. Pracujący wg płci na terenie gminy w latach 2010-2014 1191 978 1069 1053 1118 497 694 421 557 596 611 616 473 502 442 2010 2011 2012 2013 2014 mężczyźni kobiety ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA Na koniec 2015 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 698 osób i zmniejszyła się w porównaniu do roku poprzedniego (o 92 osoby, czyli 11,6%), zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet. W latach 2010-2015 najwyższy odsetek osób pozostających bez pracy odnotowano w roku 2013 (813), zaś najniższy w 2015. Najwyższe bezrobocie wśród mężczyzn również miało miejsce w roku 2013, natomiast wśród kobiet w 2011. Szczegółowe dane przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 9. Bezrobotni zarejestrowani na terenie gminy w latach 2010-2015 731 790 754 813 790 698 426 348 383 364 365 389 412 401 381 409 331 367 2010 2011 2012 2013 2014 2015 mężczyźni kobiety ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wskaźnik udziału zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na terenie gminy kształtuje się na poziomie 10,1%. Wykres umieszczony poniżej zawiera porównanie wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w poszczególnych latach. Należy zauważyć, że udział ten był najwyższy w roku 2013 (osiągnął wartość 11,8%), zaś najniższy w 2015 (10,1%). Wykres 10. Udział osób bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym 12,0% 11,5% 11,0% 10,5% 10,6% 11,5% 10,8% 11,8% 11,4% 10,0% 10,1% 9,5% 9,0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Poniższa tabela zawiera zestawienie liczby bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach na terenie gminy Gąbin. Wynika z niej, że największy odsetek osób pozostających bez pracy występuje na terenie miasta Gąbin (322) oraz miejscowości: Nowe Grabie (44), Koszelew (40) oraz Dobrzyków (32).

Tabela 6.Liczba osób bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach Miasta i Gminy Gąbin w roku 2015 Nazwa Liczba osób bezrobotnych Borki 11 Dobrzyków 32 Miasto Gąbin 322 Górki 26 Góry Małe 16 Grabie Polskie 12 Guzew 9 Jadwigów 0 Jordanów 11 Kamień-Słubice 6 Karolew 10 Kępina 18 Konstantynów 3 Koszelew 40 Lipińskie 8 Ludwików 15 Nowa Korzeniówka 18 Nowe Grabie 44 Nowe Wymyśle 18 Nowy Kamień 11 Nowy Troszyn 18 Okolusz 12 Piaski 8 Plebanka 12 Potrzebna 7 Przemysłów 6 Rumunki 4 Stara Korzeniówka 10 Stary Kamień 14 Strzemeszno 12 Topólno 17 Troszyn Polski 7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miasta i Gminy w Gąbinie. 4.4 Infrastruktura techniczna DROGI I KOMUNIKACJA 8 8 Opracowane na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016.

Sieć komunikacyjną Miasta i Gminy Gąbin stanowią drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Infrastrukturę drogową tworzą zatem: Drogi wojewódzkie: o Droga wojewódzka nr 574 relacji Dobrzyków Gąbin Szczawin Borowy; o Droga wojewódzka Nr 577 relacji Łąck Gąbin Sanniki; o Droga wojewódzka Nr 574 relacji Płock Dobrzyków Słubice. Drogi powiatowe (15 o łącznej długości 62,9 km) relacji: o Gąbin-Wymyśle Polskie, o Gąbin-Strzemeszno, o Gąbin-Nowy Kamień-Janówek, o Gąbin-Lipińskie o Dobrzyków-Ciechomice, o Dobrzyków-Zaździerz, o Barcik-Nowy Troszyn, o Borki-Troszyn Polski, o Nowe Grabie-Grabie Polskie, o Czermno-Barcik Stary, o Czermno, o Kamień Słubice-Lwówek, o Nowy Kamień-Guzew, o Topólno-Lipińskie, o Kamień-Rybie. Drogi gminne (w liczbie 16 o łącznej długości 48,4 km). SIEĆ WODOCIĄGOWA I KANALIZACYJNA Na pokrycie potrzeb bytowo-gospodarczych mieszkańców Miasta i Gminy Gąbin eksploatowane są cztery komunalne ujęcia wody pitnej administrowane przez Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Gąbinie jednostkę budżetową gminy. Na ujęcia składają się:

1. Automatyczna Stacja Uzdatniania Wody (SUW) Plebanka gm. Gąbin stanowiąca bazę zaopatrzenia w wodę dla miasta Gąbina (ujęcie w odległości ok. 4 km od Gąbina na terenie miasta nie występują wodonośne pokłady 2. SUW w Górkach (z 1992 r.) pracuje na bazie zestawów hydroforowych i urządzeń uzdatniających usuwających nadmiar zawartego w wodzie żelaza i manganu. 3. Stacja wodociągowa we wsi Czermno (wybudowana w 1985), ze względu na bardzo dobrą jakość wody nie jest wyposażona w urządzenia uzdatniające. 4. Hydrofornia we wsi Kamień - Słubice (wybudowana w 1986 r.), niewyposażona w urządzenia uzdatniające, obecnie nieczynna ze względu na upłynięcie ważności pozwolenia wodno-prawnego oraz złą jakość wody. Ponadto na terenie miasta znajdują się studnie głębinowe: przy ul. Kościuszki, przy stadionie sportowym, przy ul. Wspólnej oraz przy ul. Aleja Jana Pawła II, Tylna 9. W 2014 roku długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy wynosiła 210,6 km i zwiększyła się o 5,1% względem roku 2010. Warto zaznaczyć, że w gminie dokonano już prawie 3 000 przyłączeń do budynków mieszkalnych (2 812), a ponad 87% jej mieszkańców ma dostęp do sieci wodociągowej. Szczegółowe dane dla lat 2010-2014 zawiera poniższy wykres. Gospodarka ściekowa na terenie Miasta i Gminy Gabin dla terenów zurbanizowanych w zabudowie miejskiej realizowana jest poprzez sieć kanalizacyjną, natomiast dla zabudowy wiejskiej (zagrodowej rozproszonej) poprzez przydomowe biologiczne oczyszczalnie ścieków oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Długość sieci kanalizacyjnej w 2015 roku wyniosła 19,6 km (wzrost o 4,7 km względem roku 2010). Zaznaczyć należy, że również liczba przyłączy z roku na rok systematycznie wzrasta z 475 w roku 2010 do 597 w roku 2014. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej oraz liczbę przyłączy w poszczególnych latach prezentuje poniższy wykres. 9 Lokalny Program Rewitalizacji Gąbina- Aktualizacja na lata 2016-2020 i lata następne.

Wykres 11. Urządzenia sieciowe (wodociągi) w gminie w latach 2010-2014 2900 2800 2700 2600 2500 2400 210,4 210,6 206,3 203,4 199,6 2010 2011 2012 2013 2014 215 210 205 200 195 190 Długość czynnej sieci rozdzielczej [w km] Liczba przyłączy [w szt.] Wykres 12. Urządzenia sieciowe (kanalizacja) w gminie w latach 2010-2014 800 600 400 200 0 19,6 14,9 16,3 16,3 16,5 2010 2011 2012 2013 2014 25 20 15 10 5 0 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [w km] Liczba przyłączy [w szt.] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Zużycie wody w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy ogółem wynosi prawie 24,7 m³ i z roku na rok wzrasta. Najszybsza zmiana w tym zakresie obserwowana jest w przypadku mieszkańców miasta z 23,3 m³ wody w roku 2010 do 32,0 m³ w roku 2014 zdecydowanie mniejsza dla ludności zamieszkującej tereny wiejskie (od 21,2 m³ do 20 m³ na jedną osobę). Jak wskazano, na terenie miasta i gminy Gąbin sieć kanalizacyjna funkcjonuje jedynie na terenie miasta Gąbin. W chwili obecnej korzysta z niej ok. 70% ludności. W pozostałych przypadkach mieszkańcy korzystają z szamb na nieczystości płynne, które wywożone są taborem asenizacyjnym. Oczyszczane ścieki odprowadzane są do rzeki Gąbinianki. Natomiast osady pościekowe są odwadnianie i odkładane na lagunach. Ze względu na to, że działająca w Gąbinie oczyszczalnia ścieków pracowała na granicy swojej przepustowości zaszła konieczność jej rozbudowy i unowocześnienia procesu technologicznego, co w założeniu pozwoliło na podłączenie do sieci kanalizacyjnej nowych osiedli. W ramach zaplanowanej modernizacji wymieniono wyeksploatowane urządzenia oczyszczalni, które zapewniają sprawną i

zautomatyzowaną pracę oraz pozwalają na osiągnięcie właściwego poziomu oczyszczania ścieków 10. Tabela 7. Wodociągi i kanalizacja-wybrane dane Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [w osobach], w tym: Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w mieście Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca [w m³] Zużycie wody w gospodarstwach domowych w miastach na 1 mieszkańca [w m³] Zużycie wody w gospodarstwach domowych na wsi na 1 mieszkańca [w m³] WODOCIĄGI KANALIZACJA 8021 8138 8273 8276 9659 3293 3319 3353 3347 3541 22,0 25,6 24,9 24,8 24,7 23,3 35,2 30,5 31,9 32,0 21,2 19,9 21,4 20,6 20,0 Ścieki odprowadzone [w dam³] 72 64 71 75 78 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej [w osobach] 2387 2445 2463 2447 2587 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. SIEĆ GAZOWA I CIEPŁOWNICZA Długość sieci gazowej na terenie gminy wynosi 10 945 m, w tym 3 270 m czynnej sieci przesyłowej oraz 7 675 m sieci rozdzielczej. Stanowi to wzrost względem roku 2010 o 2 856 m, czyli ponad 26%. Wykres 13. Sieć gazowa na terenie gminy 4819 5644 6082 7675 7675 3270 3270 3270 3270 3270 2010 2011 2012 2013 2014 długość czynnej sieci przesyłowej [w m] długość czynnej sieci rozdzielczej [w m] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. 10 Lokalny Program Rewitalizacji Gąbina Aktualizacja na lata 2016-2020 i lata następne.

Ponad dwukrotnie zwiększyła się liczba przyłączy do budynków z 51 do 108, a zatem również liczba odbiorców gazu (w tym osób ogrzewających nim swoje mieszkania). Spadek odnotowano jednak w przypadku jego rocznego zużycia z 198,5 tys. m³ do 173,9 tys. m³. Szczegółowe dane dla lat 2010-2014 zawiera poniższa tabela. Tabela 8. Siec gazowa - wybrane dane Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Przyłącza do budynków ogółem [w szt.] 51 57 76 99 108 Odbiorcy gazu, w tym: 27 30 45 62 119 Ogrzewający mieszkania gazem 25 29 34 29 57 Zużycie gazu [w tys. m³] 198,5 171,7 210,3 139,1 173,9 Ludność korzystająca z sieci gazowej 82 105 130 181 327 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. W celu ogrzania pomieszczeń i podgrzewania c.w.u zdecydowana większość mieszkańców gminy użytkuje prywatne kotłownie (głównie węglowe). Odbiorców ciepła można podzielić na: odbiorców ciepła na cele bytowe, w tym: o budynki jednorodzinne (do celów ogrzewania pomieszczeń i c.w.u.), o budynki wielorodzinne (do celów ogrzewania pomieszczeń i c.w.u.) Instytucje użyteczności publicznej (do celów ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u.). Odbiorcy ciepła na cele bytowe są jednocześnie jego producentami. Źródłem ciepła w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych jest kotłownia komunalna. Budynki mieszkalne jednorodzinne ogrzewane są natomiast za pomocą indywidualnych kotłowni niskotemperaturowych, wykorzystujących różne rodzaje paliwa lub pieców kaflowych 11. ZASOBY MIESZKANIOWE Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy w 2014 roku były 2 986 budynki mieszkalne, co stanowi wzrost względem roku 2010 o ponad 6,3%. Obserwuje się zatem systematyczny wzrost w tym zakresie. Warto zaznaczyć, że przeciętna powierzchnia 11 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Gąbin na lata 2012-2016 z perspektywą do roku 2019.

jednego mieszkania na terenie gminy wynosi 89,3 m², zaś statystyczny mieszkaniec ma do swojej dyspozycji 28,6 m². Wykres 14. Liczba budynków mieszkalnych na terenie gminy w latach 2010-2014 3 050 3 000 2 950 2 900 2 850 2 800 2 750 2 700 2 986 2 921 2 876 2 798 2 818 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Warunki mieszkaniowe na terenie gminy ulegają systematycznej poprawie nie tylko w zakresie powierzchni użytkowej mieszkań, ale również ich wyposażenia. Na przestrzeni lat 2010-2014 odnotowano wzrost odsetka mieszkań wyposażonych w łazienkę (z 82,4% do 83,9% na terenie miasta oraz z 81,9% do 83,3% na wsi) oraz centralne ogrzewanie (z 77,0% do 79,0% w mieście i z 75,3% do 77,2% na terenach wiejskich). Tabela 9. Wyposażenie mieszkań na terenie gminy w instalacje Wyszczególnienie miasto Udział [w%] wieś 2010 rok Wodociągi 90,9 b.d. Łazienka 82,4 81,9 Centralne ogrzewanie 77,0 75,3 2014 rok Wodociągi 91,7 b.d. Łazienka 83,9 83,3 Centralne ogrzewanie 79,0 77,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

4.5 Infrastruktura społeczna EDUKACJA Na terenie gminy działalność dydaktyczną i wychowawczą realizuje ogółem 12 instytucji oświatowych, w tym 6 szkół podstawowych, 2 gimnazja, 2 przedszkola, Szkoła Muzyczna I stopnia, Zespół Szkół im. Stanisława Staszica. Warto nadmienić, iż w Gąbinie przy ul. Aleja Jana Pawła II funkcjonuje również żłobek samorządowy. PRZEDSZKOLA Jak wskazano, w gminie zlokalizowane poniższe jednostki przedszkolne, tj: 1. Przedszkole Samorządowe im. Króla Maciusia Pierwszego w Gąbinie, 2. Przedszkole Samorządowe w Dobrzykowie, 3. Punkt Przedszkolny w Nowym Grabiu. 4. Oddział przedszkolny w Borkach 5. Oddział przedszkolny w Czermnie 6. Oddział przedszkolny w Nowym Kamieniu W 2014 roku w gminie było łącznie 298 dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat). Na przestrzeni lat 2010-2014 liczba ta utrzymywała się na względnie stałym poziomie. Zwiększył się jednak odsetek najmłodszych mieszkańców gminy objętych wychowaniem przedszkolnym: z 81,8% do 120,0% w mieście oraz z 28,8% do 58,6% na terenach wiejskich. Tabela 10. Dzieci objęte wychowaniem przedszkolnym i w wieku przedszkolnym (3-5 lat) na terenie gminy w latrach 2010-2014 Rok Dzieci w wieku 3-5 lat ogółem Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym miasto wieś miasto wieś 2010 121 198 81,8 28,8 2011 124 215 90,3 35,8 2012 116 222 94,8 38,3 2013 114 221 114,0 48,0 2014 100 198 120,0 58,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Jak wskazuje poniższy wykres, w całym analizowanym okresie liczba dzieci przewyższała liczbę oferowanych miejsc w placówkach przedszkolnych. Największe różnice widoczne są w latach 2012 i 2011. Wykres 15. Liczba miejsc i dzieci uczęszczających do przedszkoli na terenie gminy w latach 2010-2014 300 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 258 271 256 233 199 180 190 195 203 173 2010 2011 2012 2013 2014 liczba miejsc liczba dzieci Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. SZKOŁY PODSTAWOWE W latach 2013-2015 w gminie zlokalizowanych było 6szkół podstawowych: 1. Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Gąbinie, 2. Szkoła Podstawowa im. Obrońców Dobrzykowa z 1939 r. w Dobrzykowie, 3. Szkoła Podstawowa im. Władysława Reymonta w Czermnie, 4. Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Grabiu, 5. Szkoła Podstawowa im. Marii Kownackiej w Nowym Kamieniu, 6. Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Borkach. Poniższy wykres zawiera ogólną liczbę uczniów uczęszczających do szkół podstawowych na terenie gminy. Warto zauważyć, że od roku 2010 do 2012 liczba uczniów malała, natomiast od 2013 obserwuje się ponowny przyrost w tym zakresie.

Wykres 16. Liczba szkół oraz uczniów do nich uczęszczających w latach 2010-2014 730 720 710 700 690 680 670 660 725 703 694 683 683 2010 2011 2012 2013 2014 7 6 5 4 3 2 1 0 Liczba uczniów Liczba szkół podstawowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. GIMNAZJA Na terenie gminy funkcjonują dwie szkoły gimnazjalne: 1. Gimnazjum im. Jana Pawła II w Gąbinie, 2. Gimnazjum w Dobrzykowie. Liczba uczniów gimnazjów począwszy od roku 2011 maleje w 2014 odnotowano spadek o 78 osób. Szczegółowe dane zawiera poniższy wykres. Wykres 17. Liczba szkół gimnazjalnych oraz uczęszczających do nich uczniów na terenie gminy w latach 2010-2014 500 400 300 200 100 0 389 390 360 334 312 2010 2011 2012 2013 2014 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Liczba uczniów Liczba szkół gimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE Na terenie gminy funkcjonuje również Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Gąbinie posiadający w swojej ofercie: 1) Liceum Ogólnokształcące, klasy:

a) Humanistyczno-społeczna, b) Techniczno-przyrodnicza, 2) Technikum w zawodach: a) Technik ekonomista, b) Technik informatyk, c) Technik hotelarstwa, d) Technik turystyki wiejskiej, e) Technik pojazdów samochodowych, f) Technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, 3) Zasadnicza Szkoła Zawodowa w zawodach: a) Mechanik pojazdów samochodowych, b) Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, c) Kierowca-mechanik, d) Mechanik motocyklowy. W ramach Zespołu Szkół funkcjonuje również liceum ogólnokształcące dla dorosłych oferujące kursy kwalifikacyjne, w tym m.in. planowanie i prowadzenie działalności w organizacji, planowanie i realizacja usług w recepcji czy montaż i eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych. Łącznie do placówki w 2014 uczęszczało 446 osób, co stanowi spadek względem roku 2010 o 292 uczniów, tj. prawie 40%. Szczegółowe dane zawarto na poniższym wykresie. Wykres 18. Liczba szkół ponadgimnazjalnych i uczęszczających do nich uczniów w latach 2010-2014 800 600 400 200 0 738 652 582 533 446 2010 2011 2012 2013 2014 6 5 4 3 2 1 0 Liczba uczniów Liczba szkół ponadgimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

KULTURA, SPORT I REKREACJA Na terenie gminy działalność edukacyjną w zakresie kultury prowadzi Miejsko Gminny Ośrodek Kultury w Gąbinie, który funkcjonuje od 1976 roku. Siedziba placówki znajduje się w pomieszczeniach przy hali sportowej w Gąbinie. Z bogatej oferty kulturalnej MGOK korzysta liczna grupa mieszkańców miasta i regionu. Aktualnie działa kilka zespołów tanecznych, obejmują one dzieci i młodzież w grupach wiekowych 8-10 lat, 11-13 lat oraz 14-16. Dodatkowo organizowane są kursy tańca towarzyskiego dla dorosłych. Wszystkie zajęcia prowadzone są przez wykwalifikowanych instruktorów tańca. Zespoły MGOK biorą udział podczas gminnych uroczystości. Reprezentują także gminę na przeglądach i konkursach szczebla regionalnego i wojewódzkiego. Ponadto ośrodek prowadzi Uniwersytet Trzeciego Wieku skierowany do osób starszych zamieszkujących gminę oraz region, skupia wokół siebie również zespoły muzyczne. Ważnym elementem pracy MGOK jest organizowanie ogólnodostępnych imprez środowiskowych. Do najważniejszych należą: Dni Gąbina, Pożegnanie Lata, Koncert Bożonarodzeniowy, Gala Noworoczna, Gąbińskie Forum Kultury. Imprezy te są znakomitą okazją do promocji regionu gąbińskiego, umożliwiają prezentację lokalnego dorobku kulturalnego. MGOK zaangażowany jest również corocznie w organizację licznych imprez kulturalnych i społecznych. Należą do nich, m.in.: Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Spotkania na starówce, Letnie koncerty muzyczne Pod Altanką, obchody Dnia Kobiet, obchody Dnia Dziecka, bale karnawałowe dla dzieci i młodzieży, biegi uliczne o puchar Burmistrza Miasta i Gminy Gąbin, gminne rajdy rowerowe i piesze, akcja Polska biega - Gąbin biega, Gminny Konkurs Plastyczny Na ozdobę choinkową. MGOK jest również współorganizatorem obchodów świąt i rocznic (najczęściej wraz z Towarzystwem Miłośników Ziemi Gąbińskiej i Oddziałem Związku Piłsudczyków w Gąbinie 12. Istotną placówką życia kulturalno-oświatowego na terenie gminy jest także Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Gąbinie. Aktualnie jest ona samodzielną samorządową instytucją kultury, do zadań, której należy: rozwijanie i zaspokajanie potrzeb czytelniczych i informacyjnych, 12 http://www.gabin.pl/miasto-i-gmina/kultura/45-miejsko-gminny-osrodek-kultury-w-gabinie [data dostępu: 17.06.2016 r.].

upowszechnianie wiedzy orz nauki, pozyskiwanie i przygotowywanie społeczeństwa do aktywnego uczestnictwa w kulturze, a także współtworzenie ich wartości. Ważną funkcję społeczną wypełniają filie MGBP w Borkach, Dobrzykowie i Topólnie. Ponadto instytucja prowadzi systematyczną działalność edukacyjną, przyjmuje wycieczki dzieci i młodzieży ze szkół ogólnokształcących gminy Gąbin. Prowadzone formy pracy przyczyniają się do większego zainteresowania książką oraz biblioteką, a lekcje przysposobienia czytelniczego utrwalają nawyk korzystania ze zbiorów i warsztatu informacyjno-bibliograficznego u dzieci i młodzieży. Inną, interesującą formą pracy są konkursy związane z ważnymi rocznicami w dziejach narodu polskiego. W ostatnich latach systematycznie powiększany jest księgozbiór biblioteczny, zakupów nowych pozycji dokonywano przede wszystkim ze środków gminnych. W chwili obecnej MGBP w Gąbinie łącznie z filiami posiada w swoich zbiorach ok. 53 tysiące woluminów. W 2012 roku w bibliotece w Gąbinie zarejestrowanych było 940 czytelników, a miesięcznie placówkę odwiedzało 1300 osób. Biblioteka jest wyposażona w sprzęt multimedialny, dostęp do internetu, który przyciąga do czytelni dzieci, młodzież i osoby dorosłe 13. Warto wspomnieć także o innych podmiotach działających w zakresie edukacyjno-kulturalnym oraz społecznym na terenie gminy: Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskie - Członkowie organizują sympozja naukowe, stałe i okresowe wystawy, poświęcone znaczącym wydarzeniom oraz postaciom historycznym ziemi gąbińskiej. Biorą też czynny udział w organizowanych uroczystościach patriotycznych z okazji świąt narodowych i innych lokalnych. Działania podejmowane przez TMZG skierowane są do szerokiego grona odbiorców, zwłaszcza do przedstawicieli młodego pokolenia mieszkańców regionu gąbińskiego. Związek Piłsudczyków Oddział Gąbin Do głównych celów stowarzyszenia należy: organizowanie działalności patriotycznej wśród młodzieży gminy, opracowanie gminnego planu uroczystości patriotycznych i włączenie do jego realizacji młodzież 13 http://www.gabin.pl/miasto-i-gmina/kultura/46-miejsko-gminna-biblioteka-publiczna-w-gabinie [data dostępu: 17.06.2016 r.].

szkolną oraz organizacje społeczne i polityczne, a także wspomaganie Towarzystwa Miłośników Ziemi Gąbińskiej w jego działalności. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich - Organizacja prowadzi działalność społeczną, na stałe współpracuje z władzami miasta oraz szkołami, angażuje się również w pracę charytatywną na rzecz mieszkańców potrzebujących różnorakiej pomocy. Uniwersytet Trzeciego Wieku w Gąbinie - W ramach UTW zorganizowane zostały zajęcia umożliwiające rozwijanie i spełnianie różnych zainteresowań naukowych i artystycznych seniorów (m.in. muzyka, plastyka, j. angielski, informatyka, taniec). Chór Miasta i Gminy Gąbin - Chór powstał we wrześniu 2011 r. z inicjatywy Burmistrza Miasta i Gminy Gąbin oraz dyrektora Szkoły Muzycznej I st. Zespół funkcjonuje w strukturach organizacyjnych Szkoły Muzycznej w Gąbinie. Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Gąbińskiej - Zespół powstał w 2013 r., funkcjonuje w strukturach organizacyjnych Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Gąbinie. Jego celem jest upowszechnianie tradycji regionalnej oraz pielęgnowanie lokalnego dorobku kulturalnego. Zespół Ludowy Czermno - Zespół prezentuje folklor autentyczny regionu gąbińskosannickiego i reprezentuje gminę Gąbin oraz zachodnie Mazowsze na krajowych przeglądach i festiwalach ludowych. Orkiestra strażacka Ochotniczej Straży Pożarnej Pełni ona ważną funkcję kulturalną i społeczną na terenie gminy. Bierze udział we wszystkich uroczystościach państwowych, strażackich oraz kościelnych, a do tego wielokrotnie uczestniczy w przeglądach na szczeblu wojewódzkim, rejonowym i powiatowym odnosząc sukcesy 14. Warto nadmienić również, iż w Gąbinie organizowane są cyklicznie imprezy sportowe i rekreacyjne. Do najważniejszych należą: biegi uliczne i turnieje piłki siatkowej o puchar Burmistrza Miasta i Gminy, biegi przełajowe, gminne turnieje tenisa stołowego, rajdy piesze oraz rowerowe. Największym obiektem sportowym na terenie gminy jest Miejski Stadion Leśny w Gąbinie, który spełnia normy Polskiego Związku Piłki Nożnej. W ostatnich latach przeprowadzone zostały liczne prace modernizacyjne obiektu, objęły one przebudowę wnętrza 14 www.gabin.pl [data dostępu: 17.06.2016 r.].

oraz wykonanie instalacji wodnej, kanalizacyjnej i elektrycznej. W latach 2007-2010 zainstalowano na stadionie 400 plastikowych krzesełek oraz postawiono nowe zadaszenia dla trenerów i zawodników rezerwowych. W 2011 r. zmodernizowano płytę boiska, a także zainstalowano automatyczne nawodnienie płyty głównej. Wszystkie koszty związane z modernizacją całego obiektu sportowego sfinansował Urząd Miasta i Gminy Gąbin. Drugie na terenie gminy pełnowymiarowe boisko piłkarskie znajduje się w Czermnie. Obiekt posiada zaplecze sportowe niezbędne do prowadzenia rozgrywek piłkarskich pod patronatem Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Łącznie na terenie gminy Gąbin znajdują się 2 pełnowymiarowe hale sportowe oraz 7 sal gimnastycznych: hala sportowa w Gąbinie, hala sportowa w Dobrzykowie, sala gimnastyczna w Zespole Szkół im. S. Staszica w Gąbinie, sala gimnastyczna w Szkole Podstawowej w Dobrzykowie, sala gimnastyczna w Szkole Podstawowej w Nowym Grabiu, sala gimnastyczna w Szkole Podstawowej w Czermnie, sala gimnastyczna w Szkole Podstawowej w Borkach, sala gimnastyczna w gimnazjum Dobrzykowie, sala gimnastyczna w Szkole Podstawowej w Gąbinie. Ponadto do rozwoju sportu w Gąbinie przyczynia się kompleks sportowy w Dobrzykowie oraz oddany w 2010 r. Moje Boisko Orlik 2012, zlokalizowany przy Alei Jana Pawła II, a w ramach rządowego programu Radosna Szkoła Samorząd Miasta i Gminy Gąbin wybudował w 2011 r. i 2012 r. sześć nowoczesnych placów zabaw (w Gąbinie, Nowym Grabiu, Czermnie, Nowym Kamieniu, Borkach i Dobrzykowie). Mieszkańcy gminy mają również możliwość uczestnictwa w następujących sekcjach sportowych: Piłka Nożna Miejski Klub Sportowy Błękitni Gąbin, Piłka Nożna Ludowy Klub Sportowy Unia Czermno, Szachy,

Judo, Tenis stołowy 15. POMOC SPOŁECZNA Do zadań własnych z zakresu pomocy społecznej realizowanych przez gminę należy: Kierowanie osób wymagających opieki do domów pomocy społecznej i ośrodków wsparcia, Przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych, Przyznawanie pomocy rzeczowej, Przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie, Przyznawanie i wypłacanie zasiłków i pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie, Inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb gminy, Do działań obowiązkowych zaliczyć należy również m.in. udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym (w tym osobom bezdomnym), organizowanie i prowadzenie gminnych ognisk wychowawczych, świetlic i klubów środowiskowych dla dzieci, a także organizowanie mieszkań oraz udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego. Na terenie gminy zadania z zakresu pomocy społecznej realizuje Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej mieszczący się przy ul. Stary Rynek 14 w Gąbinie. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną i socjalną w 2015 roku wyniosła 975, czyli łącznie 2 487 osób. Do najczęstszych przyczyn obejmowania pomocą społeczną na terenie gminy należą: bezrobocie (1018 osób w 2015 roku), ubóstwo (592), niepełnosprawność (223), zdarzenia losowe (137), długotrwała i ciężka choroba (116) oraz potrzeba ochrony macierzyństwa (101). Szczegółowe dane dla lat 2010-2015 zawiera poniższy wykres. 15 www.gabin.pl [data dostępu: 17.06.2016 r.].