z paragra em eria PRAWO KARNE ZBIÓR PRZEPISÓW KODEKS KARNY KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO KODEKS KARNY WYKONAWCZY KODEKS WYKROCZEŃ KODEKS POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA KODEKS KARNY SKARBOWY OPŁATY W SPRAWACH KARNYCH POSTĘPOWANIE W SPRAWACH NIELETNICH Warszawa 2012
Stan prawny na 20 lipca 2012 r. Wydawca: Magdalena Przek-Ślesicka Redaktor prowadzący: Roman Rudnik Opracowanie redakcyjne: Ilona Iwko, Dorota Wiśniewska Łamanie: Faktoria Wyrazu Sp. z o.o. Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012 ISBN: 978-83-264-3996-4 33. wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl
UWZGLĘDNIA ZMIANY WCHODZĄCE W ŻYCIE Z DNIEM: KODEKS KARNY: 3 maja 2012 r. ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) 31 maja 2012 r. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2010 r. sygn. akt P 29/09 (Dz. U. Nr 225, poz. 1474) ustawa z dnia 10 maja 2012 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. poz. 611) KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO: 28 grudnia 2012 r. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2011 r. sygn. akt K 33/08. (Dz. U. Nr 279, poz. 1645) KODEKS WYKROCZEŃ: 28 kwietnia 2012 r. ustawa z dnia 16 września 2011 r. o timeshare (Dz. U. Nr 230, poz. 1370) 21 sierpnia 2012 r. ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 1018) 1 stycznia 2013 r. ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 217, poz. 1427) KODEKS KARNY SKARBOWY: 18 kwietnia 2012 r. ustawa z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin (Dz. U. poz. 362) USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH: 8 czerwca 2012 r. ustawa z dnia 27 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw. (Dz. U. poz. 579)
Spis treści Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny...19 CZĘŚĆ OGÓLNA...19 Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej...19 Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa...22 Rozdział III. Wyłączenie odpowiedzialności karnej...25 Rozdział IV. Kary...27 Rozdział V. Środki karne...29 Rozdział VI. Zasady wymiaru kary i środków karnych...37 Rozdział VII. Powrót do przestępstwa...41 Rozdział VIII. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie...42 Rozdział IX. Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych...50 Rozdział X. Środki zabezpieczające...52 Rozdział XI. Przedawnienie...55 Rozdział XII. Zatarcie skazania...57 Rozdział XIII. Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą...58 Rozdział XIV. Objaśnienie wyrażeń ustawowych...61 Rozdział XV. Stosunek do ustaw szczególnych...65 CZĘŚĆ SzczegÓlna...66 Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości. oraz przestępstwa wojenne...66 Rozdział XVII. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej...70 Rozdział XVIII. Przestępstwa przeciwko obronności...74 Rozdział XIX. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu...76 Rozdział XX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu...81 Rozdział XXI. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji...84 Rozdział XXII. Przestępstwa przeciwko środowisku...86 Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności...89 Rozdział XXIV. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania...91 Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności...92 Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece...96 Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej...97
Spis treści Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących. pracę zarobkową...99 Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji. państwowych oraz samorządu terytorialnego...101 Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości...106 Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum...111 Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu...113 Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji...117 Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów...120 Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko mieniu...122 Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu...126 Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi. i papierami wartościowymi...132 CZĘŚĆ Wojskowa...134 Rozdział XXXVIII. Przepisy ogólne dotyczące żołnierzy...134 Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia. służby wojskowej...139 Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej...140 Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko zasadom postępowania. z podwładnymi...142 Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko zasadom obchodzenia się. z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym...143 Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko zasadom pełnienia służby...143 Rozdział XLIV. Przestępstwa przeciwko mieniu wojskowemu...144 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny...147 Rozdział I. Przepisy ogólne...147 Rozdział II. Przepisy karne...162 Rozdział III. Zmiany w przepisach obowiązujących...162 Rozdział IV. Przepisy przejściowe i końcowe...162 Skorowidz...165 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego...223 Dział I. Przepisy wstępne...223 Dział II. Sąd...230 Rozdział 1. Właściwość i skład sądu...230 Rozdział 2. Wyłączenie sędziego...234 6
Spis treści Dział III. Strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny...236 Rozdział 3. Oskarżyciel publiczny...236 Rozdział 4. Pokrzywdzony...237 Rozdział 5. Oskarżyciel posiłkowy...238 Rozdział 6. Oskarżyciel prywatny...240 Rozdział 7. Powód cywilny...241 Rozdział 8. Oskarżony...243 Rozdział 9. Obrońcy i pełnomocnicy...247 Rozdział 10. Przedstawiciel społeczny...248 Dział IV. Czynności procesowe...249 Rozdział 11. Orzeczenia, zarządzenia i polecenia...249 Rozdział 12. Narada i głosowanie...252 Rozdział 13. Porządek czynności procesowych...254 Rozdział 14. Terminy...256 Rozdział 15. Doręczenia...257 Rozdział 16. Protokoły...261 Rozdział 17. Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów...265 Rozdział 18. Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt...267 Dział V. Dowody...268 Rozdział 19. Przepisy ogólne...268 Rozdział 20. Wyjaśnienia oskarżonego...270 Rozdział 21. Świadkowie...271 Rozdział 22. Biegli, tłumacze, specjaliści...278 Rozdział 23. Oględziny. Otwarcie zwłok. Eksperyment procesowy...283 Rozdział 24. Wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego...284 Rozdział 25. Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie...286 Rozdział 26. Kontrola i utrwalanie rozmów...293 Dział VI. Środki przymusu...298 Rozdział 27. Zatrzymanie...298 Rozdział 28. Środki zapobiegawcze...300 Rozdział 29. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy...311 Rozdział 30. List żelazny...312 Rozdział 31. Kary porządkowe...313 Rozdział 32. Zabezpieczenie majątkowe...315 Dział VII. Postępowanie przygotowawcze...317 Rozdział 33. Przepisy ogólne...317 Rozdział 34. Wszczęcie śledztwa...319 Rozdział 35. Przebieg śledztwa...322 Rozdział 36. Zamknięcie śledztwa...326 Rozdział 36a. Dochodzenie...328 Rozdział 37. Nadzór prokuratora nad postępowaniem. przygotowawczym...331 7
Spis treści Rozdział 38. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym...332 Rozdział 39. Akt oskarżenia...333 Dział VIII. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji...336 Rozdział 40. Wstępna kontrola oskarżenia...336 Rozdział 41. Przygotowanie do rozprawy głównej...340 Rozdział 42. Jawność rozprawy głównej...342 Rozdział 43. Przepisy ogólne o rozprawie głównej...344 Rozdział 44. Rozpoczęcie rozprawy głównej...348 Rozdział 45. Przewód sądowy...349 Rozdział 46. Głosy stron...355 Rozdział 47. Wyrokowanie...355 Dział IX. Postępowanie odwoławcze...360 Rozdział 48. Przepisy ogólne...360 Rozdział 49. Apelacja...366 Rozdział 50. Zażalenie...369 Dział X. Postępowania szczególne...372 Rozdział 51. Postępowanie uproszczone...372 Rozdział 52. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego...374 Rozdział 53. Postępowanie nakazowe...377 Rozdział 54. (skreślony)...380 Rozdział 54a. Postępowanie przyspieszone...380 Dział XI. Nadzwyczajne środki zaskarżenia...386 Rozdział 55. Kasacja...386 Rozdział 56. Wznowienie postępowania...392 Dział XII. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia...396 Rozdział 57. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego...396 Rozdział 58. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe. aresztowanie lub zatrzymanie...397 Rozdział 59. Ułaskawienie...399 Rozdział 60. Wyrok łączny...401 Dział XIII. Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków. międzynarodowych...403 Rozdział 61. Immunitety osób należących do przedstawicielstw. dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych...403 Rozdział 62. Pomoc prawna i doręczenia w sprawach karnych...405 Rozdział 62a. Wystąpienie do państwa członkowskiego. Unii Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu. dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia...410 Rozdział 62b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej. o wykonanie orzeczenia o zatrzymaniu dowodów lub mającego. na celu zabezpieczenie mienia...412 Rozdział 63. Przejęcie i przekazanie ścigania karnego...416 8
Spis treści Rozdział 64. Wystąpienie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub. skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów...418 Rozdział 65. Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych. lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych...420 Rozdział 65a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie. europejskiego nakazu aresztowania...424 Rozdział 65b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie. europejskiego nakazu aresztowania...428 Rozdział 66. Przejęcie i przekazanie orzeczeń do wykonania...437 Rozdział 66a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie orzeczenia dotyczącego grzywny,. środków karnych w postaci nawiązki lub świadczenia pieniężnego. lub też orzeczenia zasądzającego od sprawcy koszty procesu...442 Rozdział 66b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej. o wykonanie orzeczenia o karach o charakterze pieniężnym...444 Rozdział 66c. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku...448 Rozdział 66d. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku...450 Rozdział 66e. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym...455 Rozdział 66f. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie kary pozbawienia wolności...458 Rozdział 66g. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie kary pozbawienia wolności...462 Rozdział 66h. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie orzeczenia skazującego na karę. pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem. jej wykonania, karę ograniczenia wolności, samoistnie orzeczony. środek karny, a także orzeczenia o warunkowym zwolnieniu. oraz warunkowym umorzeniu postępowania karnego...468 Rozdział 66i. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego. z poddaniem sprawcy próbie...470 Rozdział 67. Przepisy końcowe...475 Dział XIV. Koszty procesu...477 Rozdział 68. Przepisy ogólne...477 Rozdział 69. Zwolnienie od kosztów sądowych...479 Rozdział 70. Zasądzenie kosztów procesu...480 Rozdział 71. Koszty procesu związane z powództwem cywilnym. i zasądzeniem odszkodowania z urzędu...484 9
Spis treści Dział XV. Postępowanie karne w sprawach podlegających. orzecznictwu sądów wojskowych...485 Rozdział 72. Przepisy ogólne...485 Rozdział 73. Środki przymusu i postępowanie przygotowawcze...491 Rozdział 74. Postępowanie przed sądem...492 Rozdział 75. (skreślony)...494 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego...495 Skorowidz...501 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy...545 CZĘŚĆ OGÓLNA...545 Rozdział I. Zakres obowiązywania...545 Rozdział II. Organy postępowania wykonawczego...546 Rozdział III. Skazany...547 Rozdział IV. Postępowanie wykonawcze...550 Oddział 1. Wykonywanie orzeczeń...550 Oddział 2. Postępowanie przed sądem...554 Oddział 3. Postępowanie egzekucyjne...556 Rozdział V. Nadzór penitencjarny...559 Rozdział VI. Zatarcie skazania...560 Rozdział VII. Uczestnictwo społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń,. pomoc w społecznej readaptacji skazanych oraz Fundusz Pomocy. Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej...561 CZĘŚĆ szczególna...566 Rozdział VIII. Grzywna...566 Rozdział IX. Kara ograniczenia wolności...569 Rozdział X. Kara pozbawienia wolności...575 Oddział 1. Cele wykonywania kary...575 Oddział 2. Zakłady karne...576 Oddział 3. Wykonywanie kary i jej indywidualizacja...581 Oddział 4. Prawa i obowiązki skazanego...596 Oddział 5. Zatrudnienie...612 Oddział 6. Nauczanie...618 Oddział 7. Działalność kulturalno oświatowa, społeczna, kultura. fizyczna i zajęcia sportowe...620 Oddział 8. Nagrody i ulgi...621 Oddział 9. Kary dyscyplinarne...625 10
Spis treści Oddział 10. Odroczenie i przerwa wykonania kary pozbawienia. wolności...628 Oddział 11. Warunkowe przedterminowe zwolnienie...632 Oddział 12. Zwalnianie skazanych z zakładów karnych i warunki. udzielania im pomocy...635 Oddział 13. Informowanie o opuszczeniu przez skazanego. zakładu karnego...638 Rozdział XI. Prawa i obowiązki kuratora sądowego, wykonywanie. dozoru, warunkowego umorzenia postępowania i warunkowego. zawieszenia wykonania kary...639 Oddział 1. Prawa i obowiązki kuratora sądowego oraz dozór...639 Oddział 2. Warunkowe umorzenie postępowania karnego...644 Oddział 3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary...644 Rozdział XII. Środki karne...645 Oddział 1. Pozbawienie praw publicznych...645 Oddział 2. Zakazy, nakaz i obowiązek...645 Oddział 3. Przepadek...648 Oddział 4. Naprawienie szkody, zadośćuczynienie, nawiązka. i świadczenie pieniężne...651 Oddział 5. Podanie wyroku do publicznej wiadomości...652 Rozdział XIII. Środki zabezpieczające...653 Rozdział XIV. Należności sądowe...658 Rozdział XV. Tymczasowe aresztowanie...659 Rozdział XVa. Umieszczanie tymczasowo aresztowanych i skazanych. odbywających karę pozbawienia wolności w wydzielonych. pomieszczeniach lub pomieszczeniach dla osób zatrzymanych...675 CZĘŚĆ wojskowa...676 Rozdział XVI. Przepisy ogólne...676 Rozdział XVII. Kara ograniczenia wolności...677 Rozdział XVIII. Kara pozbawienia wolności i kara aresztu wojskowego...678 Rozdział XIX. Środki karne...680 Rozdział XX. Tymczasowe aresztowanie...680 CZĘŚĆ końcowa...681 Rozdział XXI. Objaśnienie wyrażeń ustawowych...681 Rozdział XXII. Przepisy przejściowe i końcowe...683 Skorowidz...691 11
Spis treści Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń...711 CZĘŚĆ OGÓLNA...711 Rozdział I. Zasady odpowiedzialności...711 Rozdział II. Kary, środki karne i zasady ich wymiaru...715 Rozdział III. Zastosowanie środków oddziaływania wychowawczego...721 Rozdział IV. Warunkowe zawieszenie wykonania kary aresztu...721 Rozdział V. Przedawnienie orzekania, wykonania kary oraz zatarcie. ukarania...722 Rozdział VI. Wyjaśnienie wyrażeń ustawowych...723 Rozdział VII. Stosunek do ustaw szczególnych...724 CZĘŚĆ szczególna...724 Rozdział VIII. Wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi. publicznemu...724 Rozdział IX. Wykroczenia przeciwko instytucjom państwowym,. samorządowym i społecznym...730 Rozdział X. Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia...731 Rozdział XI. Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi. w komunikacji...736 Rozdział XII. Wykroczenia przeciwko osobie...742 Rozdział XIII. Wykroczenia przeciwko zdrowiu...743 Rozdział XIV. Wykroczenia przeciwko mieniu...746 Rozdział XV. Wykroczenia przeciwko interesom konsumentów...749 Rozdział XVI. Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej...753 Rozdział XVII. Wykroczenia przeciwko urządzeniom użytku publicznego...754 Rozdział XVIII. Wykroczenia przeciwko obowiązkowi ewidencji...755 Rozdział XIX. Szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe...756 Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Przepisy wprowadzające Kodeks wykroczeń...761 Rozdział I. Przepisy ogólne...761 Rozdział II. Zmiany w przepisach obowiązujących...762 Rozdział III. Przepisy przejściowe i końcowe...765 Skorowidz...769 12
Spis treści Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia...777 Dział I. Zasady ogólne...777 Dział II. Sąd...780 Rozdział 1. Właściwość i skład sądu...780 Rozdział 2. Wyłączenie sędziego...782 Dział III. Strony, obrońcy i pełnomocnicy...782 Rozdział 3. Oskarżyciel publiczny...782 Rozdział 4. Obwiniony i jego obrońca...783 Rozdział 5. Pokrzywdzony, oskarżyciel posiłkowy i pełnomocnicy...784 Dział IV. Czynności procesowe...786 Dział V. Dowody...789 Rozdział 6. Przepisy ogólne...789 Rozdział 7. Przeprowadzanie poszczególnych dowodów. Przeszukanie...789 Dział VI. Środki przymusu...791 Rozdział 8. Zatrzymanie...791 Rozdział 9. Zabezpieczenie i zajęcie przedmiotów...792 Rozdział 10. Kary porządkowe i pozostałe środki przymusu...793 Dział VII. Czynności wyjaśniające...794 Dział VIII. Postępowanie zwyczajne...796 Rozdział 11. Wszczęcie postępowania. Orzekanie przed rozprawą...796 Rozdział 12. Przygotowanie do rozprawy...800 Rozdział 13. Rozprawa...802 Rozdział 14. Postępowanie w sprawach osób podlegających. orzecznictwu sądów wojskowych...807 Dział IX. Postępowania szczególne...809 Rozdział 15. Postępowanie przyspieszone...809 Rozdział 16. Postępowanie nakazowe...812 Rozdział 17. Postępowanie mandatowe...812 Dział X. Środki odwoławcze...816 Dział XI. Nadzwyczajne środki zaskarżenia...819 Rozdział 18. Kasacja...819 Rozdział 19. Wznowienie postępowania...820 Dział XII. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia...820 Rozdział 20. Odszkodowanie za niesłuszne ukaranie lub zatrzymanie...820 Dział XIIa. Postępowanie w sprawach ze stosunków międzynarodowych...821 Rozdział 20a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu. dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia. oraz wykonanie orzeczenia sądu lub innego organu państwa. członkowskiego Unii Europejskiej o zatrzymaniu dowodów. lub mającego na celu zabezpieczenie mienia...821 13
Spis treści Rozdział 20b. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii. Europejskiej o wykonanie grzywny, środków karnych w postaci. nawiązki lub obowiązku naprawienia szkody lub też orzeczenia. zasądzającego koszty postępowania oraz wykonanie orzeczenia. sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej. o karach o charakterze pieniężnym...822 Dział XIII. Koszty postępowania...822 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia...825 Rozdział 1. Przepisy ogólne...825 Rozdział 2. Zmiany w przepisach obowiązujących...827 Rozdział 3. Przepisy przejściowe i końcowe...830 Skorowidz...833 Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy...841 Tytuł I. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe...841 Dział I. Część ogólna...841 Rozdział 1. Przepisy wstępne...841 Rozdział 2. Zaniechanie ukarania sprawcy...847 Rozdział 3. Przestępstwa skarbowe...850 Rozdział 4. Wykroczenia skarbowe...863 Rozdział 5. Objaśnienie wyrażeń ustawowych...865 Dział II. Część szczególna...874 Rozdział 6. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu. dotacji lub subwencji...874 Rozdział 7. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu. z zagranicą towarami i usługami...887 Rozdział 8. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. przeciwko obrotowi dewizowemu...891 Rozdział 9. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. przeciwko organizacji gier hazardowych...895 Rozdział 10. (uchylony)...898 Tytuł II. Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe. i wykroczenia skarbowe...899 Dział I. Przepisy wstępne...899 Rozdział 11. Przepisy ogólne...899 14
Spis treści Rozdział 12. Strony i ich procesowi przedstawiciele...903 Rozdział 13. Zabezpieczenie majątkowe...907 Rozdział 14. Właściwość organów postępowania przygotowawczego...909 Dział II. Pociągnięcie do odpowiedzialności za zgodą sprawcy...911 Rozdział 15. Postępowanie mandatowe...911 Rozdział 16. Zezwolenie na dobrowolne poddanie się. odpowiedzialności...914 Oddział 1. Przebieg negocjacji...914 Oddział 2. Zezwolenie...917 Dział III. Postępowanie przygotowawcze...918 Dział IV. Postępowanie przed sądem...922 Rozdział 17. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji...922 Rozdział 18. Postępowanie odwoławcze i nadzwyczajne środki. zaskarżenia...924 Dział V. Postępowanie nakazowe...925 Dział VI. Postępowanie w stosunku do nieobecnych...926 Rozdział 19. Przesłanki...926 Rozdział 20. Przebieg postępowania...926 Tytuł III. Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa. skarbowe i wykroczenia skarbowe...927 Dział I. Część ogólna...927 Rozdział 21. Zakres obowiązywania...927 Rozdział 22. Postępowanie...928 Dział II. Część szczególna...930 Rozdział 23. Wykonywanie kar...930 Rozdział 24. Wykonywanie środków karnych...932 Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy...933 Rozdział 1. Przepisy ogólne...933 Rozdział 2. Zmiany w przepisach obowiązujących...934 Rozdział 3. Przepisy przejściowe i końcowe...937 Skorowidz...941 Ustawa z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych...953 15
Spis treści Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich...959 Dział I. Przepisy ogólne...959 Dział II. Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości. nieletnich...961 Dział III. Postępowanie przed sądem...965 Rozdział 1. Przepisy ogólne o postępowaniu...965 Rozdział 3. Postępowanie wyjaśniające...972 Rozdział 4. Postępowanie opiekuńczo wychowawcze...976 Rozdział 5. Postępowanie poprawcze...977 Rozdział 6. (uchylony)...978 Rozdział 7. Postępowanie odwoławcze...978 Dział IV. Postępowanie wykonawcze...980 Rozdział 1. Przepisy ogólne...980 Rozdział 2. Środki wychowawcze i lecznicze...989 Rozdział 3. Środek poprawczy...991 Rozdział 4. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego. wobec nieletniego umieszczonego w zakładzie poprawczym,. w schronisku dla nieletnich, młodzieżowym ośrodku. wychowawczym...997 Rozdział 5. Zatrudnianie nieletnich umieszczonych w zakładach. poprawczych lub schroniskach dla nieletnich...999 Dział V. Przepisy przejściowe i końcowe...1001 Skorowidz...1003
Kodeks karny Kodeks postępowania karnego Kodeks karny wykonawczy Kodeks wykroczeń Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia Kodeks karny skarbowy Ustawa o opłatach w sprawach karnych Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich
K K Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553; zm.: Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840; z 1999 r. Nr 64, poz. 729, Nr 83, poz. 931; z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027, Nr 116, poz. 1216; z 2001 r. Nr 98, poz. 1071; z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935, Nr 228, poz. 2255; z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 243, poz. 2426; z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479, Nr 180, poz. 1493; z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592, Nr 226, poz. 1648; z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859, Nr 192, poz. 1378; z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080, Nr 214, poz. 1344; z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540, Nr 206, poz. 1589; z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127, poz. 857, Nr 152, poz. 1018 i 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 240, poz. 1602; z 2011 r. Nr 17, poz. 78, Nr 48, poz. 245, Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678, Nr 133, poz. 767, Nr 160, poz. 964, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 233, poz. 1381, Nr 240, poz. 1431;. z 2012 r. poz. 611) CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I Zasady odpowiedzialności karnej Warunki odpowiedzialności karnej. Struktura przestępstwa. Zasady legalizmu i koincydencji Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 19
Art. 2 6 Kodeks karny 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Odpowiedzialność za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie Art. 2. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Zasada humanitaryzmu w zakresie stosowania kar i innych środków Art. 3. Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. Zmiana ustawy penalizacja, depenalizacja, modyfikacja penalizacji. Zasada stosowania nowej ustawy Art. 4. 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. 2. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie. 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności. 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. Zasada terytorialności Art. 5. Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego Art. 6. 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. 20
Kodeks karny Art. 7 10 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Zbrodnia i występek minimalne sankcje Art. 7. 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Znamiona podmiotowe czynu a kategorie przestępstw Art. 8. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Czyn popełniony umyślnie lub nieumyślnie oraz czyn kwalifikowany przez następstwo Art. 9. 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Wiek podmiotowa zdolność do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Odpowiedzialność nieletnich Art. 10. 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. 2. 1 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 1, 2 lub 3, art. 156 1 lub 3, art. 163 1 lub 3, art. 166, art. 173 1 lub 3, art. 197 3 lub 4, art. 223 2, art. 252 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. 1 Art. 10 2 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. U. Nr 240, poz. 1602) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 marca 2011 r. 21
Art. 11 14 Kodeks karny 3. W wypadku określonym w 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. Właściwy zbieg przepisów Art. 11. 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. 3. W wypadku określonym w 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. Czyn ciągły. Konsekwencje prawne Art. 12. Dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego. Rozdział II Formy popełnienia przestępstwa Usiłowanie forma stadialna przestępstwa. Usiłowanie udolne i nieudolne Art. 13. 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. Karalność usiłowania Art. 14. 1. Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa. 22
Kodeks karny Art. 15 18 2. W wypadku określonym w art. 13 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Czynny żal przy usiłowaniu Art. 15. 1. Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. 2. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Przygotowanie forma stadialna przestępstwa. Karalność przygotowania Art. 16. 1. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Czynny żal przy przygotowaniu Art. 17. 1. Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu. 2. Nie podlega karze za przygotowanie osoba, do której stosuje się art. 15 1. Jednosprawstwo, współsprawstwo, sprawcze współdziałanie, podżeganie, pomocnictwo formy zjawiskowe przestępstwa Art. 18. 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. 23
Art. 19 24 Kodeks karny Karalność za podżeganie i pomocnictwo. Nadzwyczajne złagodzenie Art. 19. 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. 2. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Niezależność kwalifikacji prawnej czynu i brak akcesoryjności w zakresie strony podmiotowej Art. 20. Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Odpowiedzialność współdziałającego w przypadku przestępstwa indywidualnego Art. 21. 1. Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. 2. Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła. 3. Wobec współdziałającego, którego nie dotyczy okoliczność określona w 2, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika jak za usiłowanie Art. 22. 1. Jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podmiot określony w art. 18 2 i 3 odpowiada jak za usiłowanie. 2. Jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Czynny żal skuteczny i bezskuteczny Art. 23. 1. Nie podlega karze współdziałający, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego. 2. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do współdziałającego, który dobrowolnie starał się zapobiec dokonaniu czynu zabronionego. Prowokacja. Odpowiedzialność prowokatora jak za podżeganie Art. 24. Odpowiada jak za podżeganie, kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego; w tym wypadku nie stosuje się art. 22 i 23. 24
Kodeks karny Art. 25 27 Rozdział III Wyłączenie odpowiedzialności karnej Obrona konieczna, jako kontratyp. Eksces Art. 25. 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. 3. 2 Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. 4. 3 Osoba, która w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, chroniąc bezpieczeństwo lub porządek publiczny, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. 5. 4 Przepisu 4 nie stosuje się, jeżeli czyn sprawcy zamachu skierowany przeciwko osobie odpierającej zamach godzi wyłącznie w cześć lub godność tej osoby. Stan wyższej konieczności, kolizja obowiązków jako kontratypy. Eksces Art. 26. 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego. 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. 4. Przepisu 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste. 5. Przepisy 1 3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony. Dozwolone ryzyko eksperyment jako kontratyp Art. 27. 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli 2 Art. 25 3 zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 3 Art. 25 4 dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. U. Nr 240, poz. 1602) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 marca 2011 r. 4 Art. 25 5 dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. U. Nr 240, poz. 1602) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 marca 2011 r. 25
Art. 28 31 Kodeks karny spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie. 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa.ustawa. Błąd co do faktu (error facti) Art. 28. 1. Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię. 2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy. Błąd co do kontratypu Art. 29. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Błąd co do prawa Art. 30. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Niepoczytalność, poczytalność ograniczona jako okoliczność wyłączająca winę Art. 31. 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. 3. Przepisów 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć. 26
Kodeks karny Art. 32 35 Rozdział IV Kary Art. 32. Karami są: 1) grzywna, 2) ograniczenie wolności, 3) pozbawienie wolności, 4) 25 lat pozbawienia wolności, 5) dożywotnie pozbawienie wolności. Kary Grzywna. Sposób wymierzenia grzywny system stawek dziennych Art. 33. 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. 2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej w art. 32 pkt 3, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych. Ograniczenie wolności Art. 34. 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach. 2. 6 W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany: 1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, 2) jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, 3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne. Potrącenie wynagrodzenia za pracę Art. 35. 7 1. Nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym. Art. 33 1 zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 6 Art. 34 2 zmieniony przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 7 Art. 35 zmieniony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 27
Art. 36 38 Kodeks karny 2. W stosunku do osoby zatrudnionej sąd zamiast obowiązku, o którym mowa w art. 34 2 pkt 2, może orzec potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd; w okresie odbywania kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy. Obowiązki orzekane wobec osoby odbywającej karę ograniczenia wolności Art. 36. 1. 8 (uchylony) 2. 9 Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec wobec skazanego obowiązki wymienione w art. 72. 3. Przepis art. 74 stosuje się odpowiednio. Kara pozbawienia wolności Art. 37. Kara pozbawienia wolności wymieniona w art. 32 pkt 3 trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach. Obniżenie albo nadzwyczajne obostrzenie granicy ustawowego zagrożenia karą Art. 38. 1. Jeżeli ustawa przewiduje obniżenie albo nadzwyczajne obostrzenie górnej granicy ustawowego zagrożenia, w wypadku alternatywnego zagrożenia karami wymienionymi w art. 32 pkt 1 3 obniżenie albo obostrzenie odnosi się do każdej z tych kar. 2. 10 Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach. 3. Jeżeli ustawa przewiduje obniżenie górnej granicy ustawowego zagrożenia, kara wymierzona za przestępstwo zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności nie może przekroczyć 25 lat pozbawienia wolności, a za przestępstwo zagrożone karą 25 lat pozbawienia wolności, nie może przekroczyć 15 lat pozbawienia wolności. 8 Art. 36 1 uchylony przez art. 1 pkt 6 lit. a) ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 9 Art. 36 2 zmieniony przez art. 1 pkt 6 lit. b) ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 10 Art. 38 2 zmieniony przez art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 28
Kodeks karny Art. 39 40 Rozdział V Środki karne Środki karne Art. 39. Środkami karnymi są: 1) pozbawienie praw publicznych, 2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, 2a) 11 zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, 2b) 12 obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, 2c) 13 zakaz wstępu na imprezę masową, 2d) 14 zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, 2e) 15 nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, 3) zakaz prowadzenia pojazdów, 4) 16 przepadek, 5) 17 obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 6) nawiązka, 7) świadczenie pieniężne, 8) podanie wyroku do publicznej wiadomości. Pozbawienie praw publicznych Art. 40. 1. Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru 11 Art. 39 pkt 2a dodany przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 163, poz. 1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. 12 Art. 39 pkt 2b zmieniony przez art. 5 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 842) z dniem 1 sierpnia 2010 r. 13 Art. 39 pkt 2c dodany przez art. 72 pkt 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504) z dniem 1 sierpnia 2009 r. 14 Art. 39 pkt 2d dodany przez art. 99 pkt 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540) z dniem 1 stycznia 2010 r. 15 Art. 39 pkt 2e dodany przez art. 5 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 842) z dniem 1 sierpnia 2010 r. 16 Art. 39 pkt 4 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. (Dz. U. Nr 111, poz. 1061) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 lipca 2003 r. 17 Art. 39 pkt 5 zmieniony przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) zmieniającej nin. ustawę z dniem 8 czerwca 2010 r. 29
Art. 41 41a Kodeks karny sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego; pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw. 2. Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania zawodu, działalności związanej z wychowaniem i edukacją małoletnich, prowadzenia działalności gospodarczej Art. 41. 1. Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. 1a. 18 Sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. 1b. 19 Sąd orzeka zakaz, o którym mowa w 1a, na zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w tym przepisie. 2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Obowiązek powstrzymania się od przebywania w środowiskach lub miejscach; zakaz kontaktowania się, opuszczania miejsca pobytu Art. 41a. 20 1. 21 Sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego 18 Art. 41 1a dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 163, poz. 1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. 19 Art. 41 1b dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 163, poz. 1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. 20 Art. 41a zmieniony przez art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 842) z dniem 1 sierpnia 2010 r. 21 Art. 41a 1 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 381) zmieniającej nin. ustawę z dniem 6 czerwca 2011 r. 30
Kodeks karny Art. 41b wspólnie z pokrzywdzonym w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego lub inne przestępstwo przeciwko wolności oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej; obowiązek lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu. 2. Sąd orzeka obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego; obowiązek lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu. 3. Sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu na zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w 2. 4. Orzekając zakaz zbliżania się do określonych osób, sąd wskazuje odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować. Zakaz wstępu na imprezę masową, obowiązek stawiennictwa lub przebywania w określonym miejscu Art. 41b. 22 1. Sąd może orzec zakaz wstępu na imprezę masową, jeżeli przestępstwo zostało popełnione w związku z taką imprezą, a udział sprawcy w imprezach masowych zagraża dobrom chronionym prawem. Sąd orzeka zakaz wstępu na imprezę masową w wypadkach wskazanych w ustawie. 2. Zakaz wstępu na imprezę masową obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Orzekając zakaz wstępu na imprezę masową za czyn popełniony w związku z masową imprezą sportową, sąd może orzec obowiązek przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w określonym miejscu stałego pobytu, kontrolowany w sposób określony w przepisach o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. 22 Art. 41b zmieniony przez art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1280) z dniem 1 stycznia 2012 r. 31